________________
૧૫
માન શેઠ આથી પડી ગયા; એને સ્વયં ઉઠવાનું ભાન કે સામર્થ્ય પણ રહ્યુ નહિ. જા આવીરીતે વધારે વખત વીતશે તેાહાહા થઈ જશે એવી ધાસ્તીથી વસંતે પેાતાના કરને આજ્ઞા કરી કે “ જા આ ડેાસાને ગાડીમાં ઘાલી ઘેર મૂકી આવ”.
પાઠેકગણું ! આવા વસતા આજકાલ જો હું ભૂલતા ન હેાઉ તે દરેક ધરમાં તેના જેવુ થેડુ કે ઘણું વર્તન ધારણ કરી વસે છે. જેના ઘરમાં સદાચારી પુત્રાદિક હશે તે માબાપ ઈશ્વરના પૂર્ણ રીતે આભારી છે ; કારણ કે સારી ભાર્યા, સારાં સંતાન અને સારી બુદ્ધિ એ મહાપુણ્ય વગર પ્રાપ્ત થવાં મુશ્કેલ છે; એમ જે વિપશ્ચિત્પુરૂષા કહે છે એ અક્ષરશઃ ખરૂ છે. ચરમ વિચ્છેહની (last paragraph) અંતિમ પ ંકિતમાં દૃષ્ટિગોચર થશે કે પિતાને માટે ડીસા કે ડેાહલ એ અભિધાન પ્રયેાજાય છે. શિવ ! શિવ ! ! પિતાનુંએ ઉપનામ ? દેવપાદ, આય શ્રી, વડીલશ્રી, પરમપૂજ્ય, તીથૅસ્વરૂપ, પિતાશ્રી એવાં એવાં અભિધાના આપણે કોકજ સુપુત્રને મુખેથી સાંભળતાં હાઇશું. વળી હિંદુસંસારમાં આ એક કુટેવ સામાન્ય થઇ પડેલી છે કે એક પુત્રને તેના પિતા વિષયે વર્તમાન પૂછવા હાય ત્યારે આ વાકયપ્રયાગ કરવામાં આવે છે કે કેમ, તમારા ડેાસા (વા ડેાહલ) તા ખુશીમાં છે?” આવા આવા શબ્દોને એકજદમતિલાંજલિ આપવા જોઇએ; કારણુ કે એમાં ખેલનારની તેાછડાઈ ને અવિનય પ્રકટ થાય છે અને સાંભળનારને પણુ ગ્લાનિ ઉપજે છે. જ્યાં હજી વચન નિર્દેશમાં આદર ને વિનય વ્યત નથી થતા ત્યાં કર્યુંમાં આપણે એ અમૂલ્ય ગુણેાની આશા કેમ રાખી શકીએ શેઠ વર્ધમાનને ધરે તેડી જવામાં આવ્યા; તેટલા વખતમાં તેને શુદ્ધિ આવી હતી. વાંસામાં જરા કળતર થવા લાગી અને તેના સાદમાં થોડા ઘણા ફેર પણ પડી ગયા. ઘરમાં પગ મૂકતાં ચન્દ્રપ્રભાએ શ્વશુરના વદન પરથી આલેખી લીધું' કે જરૂર કંઈ ભાંજગડ થઇ હેાય તેમ લાગે છે. વસ'તની માતાને પુત્રના અક્રાયનું ભાન કરાવતા વર્ધમાન ખેલ્યા કે “ આપણાજ વાંક કે તેને સ્વચ્છંદે વતવા દીધા. હવે તે એને ભક્ષ્યાભક્ષ્યનું પણ ભાન ન રહ્યું હાય તેમ લાગે છે કારણ કે દારૂના ખાટલા મેં નજરે મેજપર પડેલા દીઠા. દીકરા કપુત જાગ્યા છે. હા હવે મને સ્વયમનુભવ થાય છે કે,
वरं गर्भस्रावो वरमृतुषु नैवाभिगमनम् । वरं जातप्रेतो वरमपि च कन्यैव जनिता ॥ वरं वन्ध्या भार्या वरमपि च गर्भेषु वसति । र्न वा विद्वान्पद्रविण गुणयुक्तोऽपि तनयः ॥
ગર્ભશ્રાવ થયા હોય તે ડ્ડી, ચેાગ્યતુમાં સ્ત્રીસંયાગ નજ થયા હોય તેજ સારૂં, મુએલાજ જન્મ્યા હોય તા ઠીક, તેને બદલે દીકરી અવતરી. હત તેજ સારી, ભલે સ્ત્રી વાંઝણી રહી હાય તેજ સારૂં', ભલે એ ગર્ભમાંજ રહ્યા હોય તો ઠીક, પણ કયારેય રૂપ અને ધનથી યુક્ત છતાં અવિાન પુત્ર ન હૈ. કિન્તુ એ ચતુરાઇ હવે નકામી છે. તેના સુધરવાને સમય વહી ગયા છે. હાય ! મારા જેવા શાણા માણસે પણ ભૂલ ખાધી; પણ ભાવિ આગળથી કાં નાશી જવુ ! વળી, જે આત્મજ વિદ્વત્તાવાળા નથી કે માબાપ પ્રત્યે ભક્તિવાળા નથી તેના कोऽर्थः पुत्रेण जातेन यो न विद्वान्न भक्तिमान् ।
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
