________________
( ૭ )
મનુષ્યની વૃત્તિ મેહ અને સ્વાર્થથી ભરપૂર છે. યદ્યપિ નિર્મલ વૃત્તિ રાખીને વવેક વિચાર કરવાનું સામર્થ્ય કેક ધરાવતા હશે તાપ આવી સવૃત્તિ વિરલેમાંજ જિન્મ લે છે. જ્યાં સુધી પુત્ર એમ ધારે છે કે માતા મમ પ્રત્યે અપ્રતિમ પ્રેમ ધરાવે છે ત્યાં સુધી તેનામાં માતૃપૂજ્યતા અને પ્રીતિ નિવાસ કરી શકે છે અને આવી સ્થિતિ તેની અવિવાહિત જીંદગી સુધીજ ટકે છે; કારણ કે જ્યારે તે એમ સમજવા માંડે છે કે મારી પત્ની મારી માતા કરતાં વધારે પ્રેમવતી છે ત્યારે તેન અંતરમાં માતૃમૂલ્ય ન્યૂન થતું ચાલે છે અને ત્યાં ઉપકાર વિસ્મરણ અને નિષ્ઠુરતા આવે છે. અધુરામાં પૂરૂ પાતાની પ્રેમમૂર્તિરૂપ પત્ની તરફથી જ્યારે માતાસ બાઁધી સાચા ખાટાં વાકયે સાંભળતા થાય છે ત્યારે તેની વૃત્તિ તિરસ્કારને ઉપગમન કરે છે અને આમ માતૃભકત ક્ષીણ્ થતાં માતૃસેવાનું સ્વરૂપ ભૂસાઇ જાય છે અને હૃદય દર્પણુપર મહાપદ્યાત થવાથી આર્યત્વ અને પાતક તથા દેષ શું છે એનું તેને ભાન રહેતું નથી. આવી સ્થિતિ અર્વાચીન, મારી મતિ પ્રમાણે પ્રત્યેક પુત્રમ ઉપજન્મ લે છે અને તેનું કારણ આપણા અગાધ જ્ઞાનપૂર્ણા ઋષિ એમ દર્શાવી ગયા છે કે “ *જ્યાં સુધી એક પુત્ર પત્નીના વચના એકાંતમાં સાંભળતા નથી ત્યાં સુધીજ તે પૂજ્ય પ્રત્યે ભકિતવાળા અને પ્રસન્નમુખ રહી શકે છે.” આજ મહાવાણી નાસિકા સામે ધરીને જો પુત્રા સદાચારી અને ધર્મલીન રહે તે દેશનું દુર્ભાગ્ય કે જે આ તરફ પોતાના ભિન્ન ભિન્ન અગબ્યસને ફેલાવતા જાય છે તેપર એક સબળ અંકુશ પડે એ અસંશય છે.
એક ગૃહસ્થ ગૃહભગ થયા અર્થાત્ તેના ગૃહની ભૂષણરૂપ પત્ની મૃત્યુનૈ પ્રાપ્ત થઇ. તે ખચરવાળ હતા. જરાવસ્થાથી ગ્રસ્ત થતા જતા હતા, એટલે અન્ય વધુ પરણવાની ઇચ્છા ન કરી; પશુ માતાની ખેાટ તે નાનાં નાનાં બચ્ચાંઓને કળાય નહિ તે માટે તેણે એક ઉપાય લખ્યું કર્યું. મૃત પત્નીના અર્ધા હસ્તનું છેદન કરી તે કાહી ન જાય તે સારૂં વિવિધ મસાલાથી તેને યુકત કરીને ઘરની મંજુષા સાચવી રાખ્યા. નિત્ય પ્રભાતકાળે બાલકાને તે ભેાજન આપતા હતેા. ત્યારે તેની પીઠે આ હસ્ત તે ફેરવતા હતા. એ માતૃહસ્તના પ્રભાવ વડે તે હેાકરાંઓ બળવત્તર થતાં ગયાં. આથી પાડાશીઓને નવાઈ લાગી કે માતાના મરણુ છતાં આ બાળા જરા પણ નિર્બળ થતાં નથી અને જાણે તેની માતા જીવન્તી હાય તેમ તે દિવસેાદિવસ નૂતન વિકાસ પ્રાપ્ત કરી રહ્યાં છે!
સજ્જને ! આ માતાના એક અવયવ,હસ્ત કે જે તે પણ શા ચમકાવનારા આર્શી વૉદતું અમૂલ્ય સ્થાન છે ? લોકો શુ મૂખ નથી કે તેઓ માષિતારૂપી અતીવ પાવન અને સજીવ મૂર્તિ એને ત્યાગ કરી જડવસ્તુની પાવનતા સાધ્ય કરવા વિચરે છે ! જે હજી સજીવાત્માનુ તત્ત્વ સમાલાચિત કરવાનું વિજ્ઞાન નથી ધરાવતા તે જડાત્માના * तावत्स्यात्सुप्रसन्नास्यस्तावद्गुरुजने रतः । पुरुष योषितां यावन शृणोति वचो रहः ॥
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
