________________
પદ, देश दुर्भागी केम थयो?
રાગ-માલકોશ. માતપિતાની સેવા ત્યાગી; તેથી દશ થયે દુર્ભાગી-માતપિતાની–ટેક.. માત પિતાનું વદન ગમે નહિ, દારાના અનુરાગી; નારીને ઉશ્કેર્યો દોડે, નિજકર લઈ અસિ નાગી--માતપિતાની, કર્યો ઉછેરી માટે તેના ગુણની ધૂન - જાગી; આર્યભૂમિમાં કયા પાપની, ગાળી આતે વાગી ?- માતપિતાની વહુ નાચી કે વરજી નાગ્યા, એકજ લગ્નિ લાગી; દુર્લભ વગર વિચારે લે છે, લેકે મૃત્યુ માગી- માતપિતાની
આધુનિક કેળવણીનો પ્રવાહ નૂતન પ્રજા૫ર કેવા પ્રકારની અસર કરી રહ્યા છે એ જોવા જવું પડે તેવું નથી. વૃદ્ધ તરફથી સાંભળતાં જણાય છે કે સામ્યતા સમયમાં બનતા બનાવ કૌતુક સમાન જ છે. જુની આંખે નવા કૌતુક જોવા પડે, પ્રાચીન અર્વાચીન સ્થિતિમાં મોટે ભેદ માલમ પડે, જનસ્વભાવે વિમાર્ગમાં દેરાય એ બધું વૈચિત્રયજ! મનુષ્યના સ્વભાવો વયથી કરીને બદલતા રહે એમાં વિસ્મય પામવા જેવું નથી, પરંતુ આ સ્વભાવવિપર્યય એવો હોવો ન જોઈએ કે જેથી ધર્મની સીમા ઉલંધિત થાય. આજકાલ આપણને આ સંકટ પ્રત્યક્ષ પ્રાદુર્ભત થાય છે અને એનું વર્જન કરવાને સત્વર ઉપાય લેવાય તે ઈષ્ટજ છે. પ્રથમ તો આર્યબાળમાંથી ઉપકારવૃત્તિજ નષ્ટ થઈ ગઈ! ઉપકારી પ્રત્યે ઉપકાર કરે તેના માટે જ માત્ર નહિ, પરંતુ અનુપકારી પ્રત્યે અત્યકારી થવું અને તેમ કરી તેને વશ્ય કરે એને માટે આ ભરતભૂમિ એક વખત માનગર્વિતા શું ન હતી ? હતી જ. એ અધ્યયન અને અધ્યાપનથીજ આર્યબાળકે, આર્યસુભટ, આર્યતત્વવિદ્દ, આર્યગીઓ અને છેવટ આર્યપુત્ર સુદુર્લભ ઉપનામને યોગ્ય થયા હતા; એજ અધ્યયન તથા અધ્યાપનની અપ્રતિમ સહાયતાથી તેઓએ ઇશ્વર સેવા, સ્વદેશ. સેવા, જ્ઞાતિ સેવા, સન્મિત્ર સેવા તથા અંતતઃ પિતરે સેવાના અવિચ્છિન્ન બીજનું આરોપણ સ્વહૃદયમાં કરેલું હતું, પરંતુ તે અધ્યયન અને તે અધ્યાપનને એક સહસ્ત્રાંશ ગુરૂભાવ અને શિષ્યભાવ આજ દષ્ટિગોચર કાં નથી થતું? આગલા આચાર્ય કે વિદ્યાથનું ઉદાહરણ આજને કઈપણ શિક્ષક કે વિદ્યાર્થી આપી શકવા શું સમર્થ હશે? આમ થયું છે શાથી અને થાય છે શાથી? જે મૂળ પરીક્ષા કરીએ છીએ તે ત્યાં જ સડો દેખાય છે, એટલે જ્યાં બુંદથી બગડી ગઈ ત્યાં હાજને શું ઉપાય છે?—આ નિરાશા આવીને ઉભી રહે છે. એક બાળકના પુત્રરૂપે શા શા ધમે છે, તેણે એક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
