________________
૪૦
નવતર્વપ્રકરણ સાથે
અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલી પાતળી, અંગુલ પૃથકૃત્વ વિસ્તારવાળી, ચક્ષુથી ન દેખી શકાય તેવી, દેખાતી જિહુવામાં પથરાયેલી અને ઘાસ ઉખેડવાની ખુરપી સરખા આકારવાળી એવી અભ્યતાનિવૃત્તિરૂપ રદ્રિા છે. તથા અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલી પાતળી, લાંબી, પહોળી, ચક્ષુથી ન દેખી શકાય એવી નાસિકાની અંદર રહેલી પડઘમના આકારવાળી અભ્યતાનિવૃત્તિરૂપ પ્રક્રિય છે. તથા ધ્રાણેન્દ્રિય સરખા પ્રમાણવાળી, ચક્ષુથી ન દેખી શકાય એવી ચની કીકીના તારામાં રહેલી અને ચન્દ્રાકૃતિવાળી અભ્યન્તર નિવૃત્તિ રૂપ નક્ષુિિન્દ્રય છે. તથા એટલાજ પ્રમાણવાળી છોકરિ પણ છે, પરંતુ તે કર્ણપલ્પટિકાના (કાનપાપડીના) છિદ્રમાં રહેલી અને કદંબપુષ્પના આકારવાળી છે. એ પ્રમાણે વિષયબોધ ગ્રહણ કરવાવાળી એ પાંચેય ઇન્દ્રિય અભ્યત્તર રચના (આકાર) વાળી હવાથી અભ્યન્તર નિવૃત્તિ કહેવાય છે, અને ચક્ષુથી દેખાતી જિહ્વાદિ ૪ ઇન્દ્રિયે તે બાહ્ય રચના (આકાર) વાળી હોવાથી બાહ્યનિવૃત્તિ ઇન્દ્રિય કહેવાય. તે વિષય કરી શકે નહિં.
રૂ ૨૪ gr (ા પ્રા)-મન, વચન અને કાયાના નિમિત્તથી પ્રવતે જીવને વ્યાપાર તે ગ. એ ભેગને-બળને અર્થ સ્પષ્ટ છે.
૧ ૩ઝુવાર ઘા–જીવ ધા છુવાસ એગ્ય પગલે ગ્રહણ કરી તેઓને શ્વાસોચ્છવાસપણે પરિણમાવી, અવલંબીને શ્વાસે છૂવાસ લેતાં-મૂકતાં જે ધાછુવાસ ચાલે છે, તે શ્વાસોચ્છુવાસ પ્રાણ કહેવાય. ધ્રાણેન્દ્રિયવાળા જીવોને જે શ્વાસોચ્છુવાસ પ્રાણેન્દ્રિય દ્વારા ગ્રહણ કરાય છે, અને સ્પષ્ટ દેખાય છે, તે જા ૩જીવાર છે, પરંતુ એને ગ્રહણ પ્રયત્ન અને શ્વાસોચ્છવાસનું પરિણમન તે સર્વ આત્મપદેશ થાય છે, તે જmત્તર ગુજ્જવાનું છે, અને તે સ્થૂલ દષ્ટિમાં ઉપલબ્ધ થતું નથી. જે જીવને નાસિકા નથી તેઓ નાસિકા વિના પણ સર્વ શરીર પ્રદેશ શ્વાસોચ્છવાસનાં પુદ્ગલે ગ્રહણ કરી સર્વ શરીરપ્રદેશમાં વસેલ્ફવાસપણે પરિણુમાવે છે. અને અવલંબન કરી વિસર્જન કરે છે. નાસિકા રહિત અને ૧ અભ્યતર શ્વાસોચ્છવાસ હોય છે. અને તે, અવ્યક્ત છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
