________________
૨૧
પ્રવચન નં. ૨ નથી. આગળ વધે છે. એવા દૃઢ સંસ્કાર અંદરમાં પાડે કે જે સંસ્કાર ફરે નહિ. દૃષ્ટાંત આપે છે આ સંસ્કાર જેને ફરતા નથી એવો જીવ લીધો છે. અપ્રતિહતભાવે ઉપડેલો જીવ એની પાછળ સમ્યગ્દર્શન આવે-આવે ને આવે.
હવે દષ્ટાંત આપે છે કે એટલી બધી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ થઈ ગઈ સમ્યક સન્મુખજીવની. કેના જેવી સ્થિતિ થાય એનો હવે દૃષ્ટાંત આપે છે. જેમ સમ્યગ્દર્શન થતાં અપ્રતિકતભાવ કહ્યો છે તેમ સમ્યક સન્મુખતામાં એવા દઢ સંસ્કાર પડે કે તેને સમ્યગ્દર્શન થયે જ છૂટકો. કોલકરાર ! શું કહ્યું? કે જેને સમ્યગ્દર્શન એવું થાય છે અપ્રતિહત એટલે સમ્યગ્દર્શન વગે નહિ, પણ ક્ષયોપશમ હોય તો એમાંથી ક્ષાયિક થઈ જાય અને તેનો મોક્ષ અવશ્ય થાય-થાય ને થાય જ. તેને અપ્રતિહત સમ્યગ્દર્શન કહેવાય.
પાંચમા આરામાં જીવને પાંચમાં આરાના શિષ્ય એમ સાંભળતા કહે છે કે અમારો મોહ રહી ગયો છે. નહિંતર અત્યારે તો કાંઈ ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ નથી અંદરમાં સ્વભાવનું બળ એવું છે એનો આશ્રય એવો છે કે તેને અલ્પકાળમાં ક્ષાયિક થઈ કેવળજ્ઞાન લેશે. તે દૃષ્ટાંત આપ્યું. સમ્યગ્દષ્ટિનું દૃષ્ટાંત આપ્યું, તેનો મોક્ષ થાય જ, તે પાછો ફરે નહિ. શ્રેણી ચડે તો પણ ક્ષપકશ્રેણી આવે તેને ઉપશમ શ્રેણી આવે નહિ. એવો અપ્રતિકતભાવ સમ્યગ્દર્શનનો છે કે અલ્પકાળમાં મુક્તિ થાય-થાય ને થાય તે દૃષ્ટાંત આપ્યું.
તે દૃષ્ટાંતની જેમ આ જે વાત છે ને તેને તો અનુભવી પુરુષ સિવાય કોઈ કહી શકે નહીં. અનુભવી પુરુષને સમ્યગ્દર્શન થયું તે પહેલાં તે સમ્યક્ સન્મુખ થયા હતા. હું કર્તા નથી પણ હું તો વિશ્વનો જ્ઞાતા છું જ્ઞાયક હોવાથી, એવો એને નિશ્ચયનયનો શુદ્ધનયનો એક પક્ષ આવી ગયો હતો ગુરુદેવને તે પછી પક્ષાતિક્રાંત થઈને જ્યારે અનુભૂતિ થઈ ત્યારે પછી તેને ખ્યાલ બધો આખો આવે છે કે, અહો! આવી પણ એક સ્થિતિ સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થવા પૂર્વે આવી એક ભૂમિકા ભજી જાય છે. તે ભૂમિકાનું ભાન ને જ્ઞાન ખરેખર સમ્યગ્દર્શન થયા પછી થાય. કોઈને જલ્દી ખ્યાલ આવી જાય તે તો એક અપવાદ છે ખરેખર તો પછી જ ખ્યાલ આવે છે આખી પ્રોસેસ.
કહે છે કે એવા દઢ સંસ્કાર અંદરમાં પાડે કે જે સંસ્કાર ફરે નહિ. આ સંસ્કાર ફરે નહિ-પડે નહિ. ભવ પલટે નહિ. આ ભવમાં સંસ્કાર ને પછીના ભાવમાં સમ્યગ્દર્શન એમ નહિ. એવી સ્થિતિ છે ખરી કોઈ કોઈ જીવને ઊંડા સંસ્કાર પડે, આ ભવમાં ન પામે તો પછીના ભાવમાં પામે તેવી વાત પણ એક અપવાદની છે. બાકી ખરેખર તો નિશ્ચયથી આ જે ગુરુદેવ કહે છે તે વાત સાચી છે. જેમ સમ્યગ્દર્શન થતાં અપ્રતિહતભાવ કહ્યો છે તેમ સમ્યક સન્મુખતાના એવા દઢ સંસ્કાર પડે છે કે તેને સમ્યગ્દર્શન થયે જ છૂટકો. કોલકરાર !
