________________
૧૦૫૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ જાળવવાની છે. તથા જીવોના સુકૃત ઉપરના દ્વેષનો પરિહાર કરવાનો છે, પણ એની અનુમોદના દ્વારા હર્ષને તો અનુભવવાનો છે. વળી અધર્મી જીવો પરના તિરસ્કારનો ત્યાગ કરવાનો છે. પણ એની ઉપેક્ષાને તો કેળવવાની છે. સાધકે આ રીતે પરિણતિશુદ્ધ મૈત્રી વગેરે ભાવનાઓને પામીને અધ્યાત્મનો સમાશ્રય કરવો જોઈએ.
કહેવાનો ભાવ એ છે કે મૈત્રી વગેરે ભાવનાઓથી ભાવિત થયેલી આત્મ પરિણતિ એ મૈત્રી વગેરે ભાવના છે. આ હોવા છતાં કોઈક સુખી પર ઈર્ષ્યા થવી એ જ એની અશુદ્ધિ છે. એટલે જે આ ઈષ્યને છોડે છે એની એ પરિણતિ શુદ્ધ થાય જ. અને તેથી જીવને પરિણતિશુદ્ધ મૈત્રીભાવનાની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ જ રીતે કોઈક પણ દુઃખીની ઉપેક્ષા, કોઈક સુકૃત પર પણ દ્વેષ અને કોઈક પણ પાપી પર રાગ-દ્વેષ... આ જ ક્રમશઃ કરુણા-મુદિતા-ઉપેક્ષા ભાવનાની અશુદ્ધિઓ છે. તેથી તેનો ત્યાગ કરતો જીવ પરિણતિશુદ્ધ કરુણા વગેરેને પામે જ એ સ્પષ્ટ છે.
આવી પરિણતિશુદ્ધ મૈત્રીભાવના વગેરે પામીને અધ્યાત્મનો સમાશ્રય કરવો જોઈએ. જેથી પછી નિરપાય = અપાયો-વિહ્નો વિનાનો અધ્યાત્મલાભ થાય છે. આમાં એ સમજવા જેવું છે કે જેઓ નિષ્પન્ન યોગી છે (= યોગને આત્મસાત્ કરી ચૂક્યા છે.) તેઓએ મૈત્રીવગેરે ભાવનાઓથી ભવિત થવાનું હોતું નથી, કારણકે એ ભાવનાઓ આત્મસાત્ થઈ ગઈ હોય છે. એટલે જ એમના ચિત્તમાં ઈષ્ય વગેરે ભાવો ઊઠતા જ નથી. તેથી તેઓનો બોધ આ ઈર્ષ્યા વગેરે દોષોથી મલિન થતો ન હોવાથી હંમેશા સમ્યફ = શોભન જ રહે છે. ને એમનું ચિત્ત, “સમ્યફ છે બોધ જેમાં એવું જ રહે છે. વળી ઈર્ષ્યા-ઉપેક્ષા વગેરે છે નહીં, મૈત્રી-કરુણા વગેરે છે. માટે એમનું ચિત્ત પરાર્થસાર હોય છે. એટલે કે સ્વાર્થ ગૌણ હોય છે, પરાર્થ જ પ્રધાન હોય છે. પણ જેઓએ હજુ યોગનો આરંભ કર્યો
