________________
પાઠકે ધ્યાનમાં રાખવાની છે. અસ્તુ..
અહીં કવિ ભગવાનના જન્મ પહેલાં જ માતાના ગર્ભમાં આવ્યા ત્યારથી જ તેમનું માનસચિત્ર ઊભું કરે છે. માતા કેવી ધન્યભાગી છે તે પણ જણાવી દે છે. જો કે ભારતવર્ષની સંપૂર્ણ સંસ્કૃતિમાં માતૃપદને ઘણું જ મહત્ત્વ આપવામાં આવ્યું છે અને દેવાધિદેવનાં માતા-પિતા તો પરમ પુણ્યના ભાગીદાર થઈ મોક્ષગામી બની જાય છે. અસ્તુ..
વસ્તુતઃ માતૃ-પદ વંદ્ય છે, તેનું મુખ્ય કારણ ગર્ભમાં આવનાર જીવ સાથે તેના સંસ્કાર-સંબંધો હોય છે. જે દેવાધિદેવનો આત્મા પરિપૂર્ણ સાધના કરી ગર્ભમાં સંચર્યો છે, તે જ રીતે માતાનો આત્મા પણ ઘણા જન્મની સાધના પછી તીર્થકરની માતા થવાનું પદ પ્રાપ્ત કરે છે, તેથી તે પણ વંદ્ય છે અને આ બંનેના પુણ્ય પ્રભાવથી શુભ સ્વપ્નો અવતરીત થાય છે. દિગંબર પરંપરામાં સોળ સ્વપ્ના માનવામાં આવ્યાં છે, જ્યારે શ્વેતાંબર પરંપરામાં ચૌદ સ્વપ્નાં માનવામાં આવ્યાં છે. સ્વપ્ન સંબંધી વિવરણ કરવાનો અહીં અવસર નથી. પણ અહીં સંક્ષેપમાં એટલું જ કહેવાનું છે કે આ બધાં જ સ્વપ્નો મંગલકારી એટલાં માટે છે કે તે પરોક્ષ ભાવે ઘણા માંગલિક ભાવો કહી જાય છે. અન્યત્ર સમજી લેવા જેવા છે.
કવિ ચૌદ સ્વપ્નનો ઉલ્લેખ કરીને એટલેથી સંતોષ પામ્યા નથી, પરંતુ તીર્થકર ભગવાનની મહાનતાને પ્રગટ કરતા કહે છે કે - “બધા ઇન્દ્રો જે સ્વર્ગના અધિપતિ છે અને દેવોના અધિષ્ઠાતા હોવાથી મૃત્યુલોક અને ઊર્ધ્વલોકમાં ઈન્દ્રનું સ્થાન બહુ જ ઊંચું છે. આ બધા ઈન્દ્રો ગર્ભમાંથી જ ભગવાનની પ્રતિમાને સમજી સ્વર્ગમાંથી જ વંદન કરવા શરૂ કરે છે અને તેથી સિંહાસન પરથી ઊતરી મોજડી ઉતારી મુગટ સાથે ભૂમિ સુધી ઝૂકીને ભાવપૂર્ણ વંદન કરે છે.
જૈન શાસ્ત્રોમાં ઇન્દ્ર ભગવાનને વાંદે છે એવો બરાબર ઉલ્લેખ મળે છે. આની પાછળ તાત્પર્ય શું છે ? જુઓ ઈન્દ્ર છે તે સત્તા અને સંપત્તિનો અધિષ્ઠાતા છે, તેના હાથમાં અપાર શક્તિ અને સમૃદ્ધિ છે. ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાં મૃત્યુલોકમાં કહર (આપત્તિ) વર્ષાવે કે અમૃત-વર્ષા કરે એવી શક્તિના ધારક છે. જ્યારે તીર્થંકરદેવાધિદેવ સત્તા ને સંપત્તિના ત્યાગી સર્વથા અપરિગ્રહી નિગ્રંથ અને જ્ઞાનના મૂર્તિ છે, તેની સામે ઇન્દ્ર ઝૂકે છે. તેનો અર્થ એ છે કે ત્યાગ અને જ્ઞાનનાં ચરણોમાં સત્તા અને સંપત્તિ ઝૂકી (૧૮) *** *** * અરિહંત વંદનાવલી)
