________________
રહેતી નથી. તેથી પ્રભુનું દિવ્ય શરીર દિવ્ય ભાવોથી વિહાર પામતું જગતના કલ્યાણમાં સહજ નિમિત્ત બની રહે છે. પરંતુ દેવતાઓ અને મનુષ્યો ભક્તિભાવથી કાયયોગના અધિષ્ઠાતા દેવાધિદેવને પૂજ્યભાવે નમન કરી તેઓ આ મંગલ વિહારના પ્રણેતા છે. તેઓ ભક્તિયોગ પ્રગટ કરે છે, અને પ્રભુ ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારનાં ભિન્ન-ભિન્ન ક્ષેત્રોમાં વિચરણ કરી ત્યાં રહેલા લોકો પર તેઓના પુણ્યયોગ પ્રમાણે ઉપકાર કરી અહિંસા ધર્મનો ધ્વજ ફરકાવતા રહે છે, અને હળુકર્મી જીવો મોક્ષમાર્ગના ઉપાસક બની અણગાર અને આગાર ધર્મને વરી ત્યાગ ધર્મની સ્થાપના કરી શાસન પ્રભાવના કરે છે. વસ્તુતઃ અહીં કવિ પ્રભુને હજી એક ઉપમા આપી તેમાં ધરિત્રી પદ પ્રગટ કરે છે. અને જેમ પૃથ્વીમાતા આ જગતનાં બધા સુખ દુઃખ-રૂપી ભાવોને સહન કરી, કરોડો જીવોને ધારણ કરી મનુષ્યને સમભાવનો ઉપદેશ આપે છે. પરંતુ આ પૃથ્વીની સહનશીલતા પણ પ્રભુના ધૈર્ય સાથે અને તેના ધૈર્યગુણ સાથે સરખાવતા જાણે પૃથ્વી પણ નમી પડે છે. કવિને એમ લાગે છે કે - ‘પૃથ્વી પણ ઝાંખી પડે છે. પરંતુ ખરેખર પ્રભુના ચરણ પડવાથી પૃથ્વી દેદીપ્યમાન બની રહે છે, ધન્ય બની રહે છે. અને પ્રભુની સહનશક્તિ સામે પોતાની લઘુતા પ્રગટ કરે છે. તેથી કવિને લાગે છે કે - ‘પૃથ્વી ઝાંખી પડે છે.' ખરેખર પૃથ્વીને પૃથ્વીની આ ઝાંખપ પણ, તેને માટે ગૌરવરૂપ છે, લાંછન નથી. ત્રિલોકીનાથની સામે ઝાંખુ પડવું, લઘુતા ગ્રહણ કરવી, તે એક પ્રકારની મહાનતા છે. તો કવિરાજે અહીં અન્યથા ઉક્તિ અલંકારનું અવલંબન કરી પૃથ્વીની ઝાંખપને પરોક્ષ ભાવે ગુણાત્મક રૂપ આપ્યું છે. અને પ્રભુના મનયોગ, કાયયોગ, તેમના વિહાર અને એમની પ્રચંડ સહનશક્તિ એ બધાને ઉપમા આપીને પ્રગટ કરતા કરતા કવિરાજ પંચાંગભાવે પ્રભુનાં ચરણોમાં નમી પડ્યા છે, અને અરિહંત વંદના ઉપર કળશ ચઢાવ્યો છે.
અરિહંત વંદનાવલી
ve
