________________
ગાથા-૩૦ “જે ધર્મ તીર્થકર ચતુર્વિધ સંઘ સંસ્થાપન કરે,
મહાતીર્થ સમ એ સંઘને સુરઅસુર સહુ વંદન કરે; • ને સર્વ પ્રાણી ભૂત જીવો સત્વશુ કરુણા ધરે,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૩૦ જેનશાસન અને દેવાધિદેવનો ધર્મમાર્ગ એ પ્રાણીમાત્રને ન્યાય આપે તેવો અને બધા જીવો ઉપર કરુણા વર્ષાવે તેવો માર્ગ છે. એ ધર્મમાર્ગનું સંચાલન કરવા દેવાધિદેવો ચતુર્વિધ સંઘ અર્થાત્ સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકા એ ચાર અંગવાળો મહાસંઘ સ્થાપે છે. આ સંઘ પ્રત્યે બધા જ ભક્તગણોને અનન્ય ભાવ હોવાથી એક બહુ મજબૂત સંગઠન બની રહે છે અને સંઘની ગતિ-વિધિ જોઈ દેવ-દાનવ અને બધા દેવના ગણો આ સંઘને નમસ્કાર કરે છે. સંઘના ઉદ્દેશો પ્રાણભૂત-જીવ અને સત્ત્વ અર્થાત્ પ્રાણધારીઓમાં પંચેન્દ્રિય જીવોની ગણના થાય છે. ભૂતોમાં પંચમહાભૂત પૃથ્વી-પાણી-અગ્નિ-વાયુ-વનસ્પતિની ગણના થાય છે. જ્યારે જીવરાશિમાં બેઇન્દ્રિયથી લઈ અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય સુધીની ગણના કરવામાં આવે છે અને આ સિવાયના જે સૂક્ષ્મ બાદર જીવો છે, તે બધાને મોઘમ ભાવે સત્ત્વ કહેવાય છે. આ ચારેય વ્યાખ્યા સામાન્યરૂપથી છે. કારણ કે બધાં પ્રાણીઓ પ્રાણધારી છે બધાં પ્રાણીઓમાં ભૂતનો સમાવેશ થાય છે, અને એ જ રીતે તમામ ચેતનધારી દેહી આત્માઓ જીવ જ છે. અને સત્ય કહેતા બધામાં આત્મ તત્ત્વ રહેલું છે. જેથી અહીં જાણવું ઘટે કે ઉપરની વ્યાખ્યા એકાંગી નથી, સામાન્ય વ્યવહાર દૃષ્ટિથી કરવામાં આવી છે. અસ્તુ. આ પ્રાણભૂત જીવ સત્ત્વ પ્રત્યે જે સંઘમાં કરુણા હોય તે સંઘને જ ધર્મસંઘ કહી શકાય, જેથી દેવાધિદેવોએ આવો ધર્મસંઘ સ્થાપ્યો છે, અને અત્યાર સુધી આ મહાસંઘનું અસ્તિત્ત્વ જળવાઈ રહ્યું છે. ઘણી શાખા-પ્રશાખા હોવા છતાં મૂળ સિદ્ધાંત રૂપે જૈનસંઘ અભિન્ન ધ્યાન સિદ્ધાંતથી જોડાયેલો છે, અને કવિશ્રી સ્વયં મહાસંઘના સભ્ય છે. અને તેઓશ્રીને આ વિરાટ સંઘ સ્થાપવા બદલ દેવાધિદેવ પ્રત્યે-તીર્થકર દેવનાં ચરણોમાં અપૂર્વ શ્રદ્ધા જાગૃત થાય છે, અહોભાવ પ્રગટ થાય છે અને આવા અહોભાવમાં રમણ કરી અરિહંત વંદનામાં કવિશ્રી તદ્નરૂપ થઈ પંચાંગભાવે અરિહંતોને તથા પરોક્ષભાવે તેમના સ્થાપેલા મહાસંઘને વંદન કરી રહ્યા છે.
(૦૬
**
***
અરિહંત વંદનાવલી)
