________________
ગાથા-૪૫ “નિર્વિદન રિવર ને અચલ અક્ષય સિદ્ધિગતિ એ નામનું,
છે સ્થાન અવ્યાબાધ જ્યાંથી નહિ પુનઃ ફરવાપણું એ સ્થાનને પામ્યા અનંતા ને વળી જે પામશે,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૪૫ અહીં અરિહંત વંદનામાં અરિહંતોની અંતિમ અવસ્થાનું વર્ણન કરતા કવિ કહે છે કે – “હવે અરિહંતો સિદ્ધપદને વરી ગયા છે. વસ્તુતઃ અરિહંત મટી સિદ્ધ થઈ ગયા છે.” પરંતુ મૂળમાં તો તેઓ અરિહંત હતા, જેથી દ્રવ્યનિક્ષેપથી તેમને અરિહંત કહી શકાય છે. અને આ અરિહંત ભગવંતો હવે અનંતકાળ માટે સ્થિર થઈ ગયા છે. આ પુનરાગમન જ્યાં ફરીથી આવવાપણું નથી, તેમજ ક્યાંય જવાપણું પણ નથી. વળી તેઓ સર્વથા અપ્રભાવ્ય સ્થિતિમાં આવ્યા છે, અને આ બધો પુરુષાર્થ અરિહંત ભગવાને કર્યો છે. ભલે તેઓ સિદ્ધ થયા, પરંતુ અહીં ભક્તરાજ તેમને અરિહંત તરીકે જ વાંદે છે. રાજગાદી છોડ્યા પછી પણ ભાગી બનેલા કોઈ મુનિરાજને, ધન્ય છે, આ રાજાને ખરેખર તે રાજા વંદનીય બની ગયા છે, તેમ દ્રવ્ય-નિક્ષેપથી રાજા કહેવું તે ગૌરવ ભરેલું છે. તે જ રીતે અહીં અરિહંતપદનું ગૌરવ વધારતા તે પદને આશ્રિત કવિરાજ વંદી રહ્યા છે. કારણ કે આ અક્ષય સ્થાન છે, અવ્યાબાધ સ્થાન છે, નિર્વિન કેન્દ્ર છે. આ કેન્દ્રને અરિહંતો જ પામી શકે છે. ભૂતકાળમાં પણ અનંત અરિહંતો આ સ્થાનને મેળવી શાંત થયા છે, અને ભવિષ્યમાં પણ આ જ ક્રમ ચાલુ રહેવાનો છે. અરિહંતો સાધના કરી સિદ્ધ થતા રહેવાના છે. એટલે અહીં કવિશ્રી હવે ફક્ત કોઈ એક અરિહંતને દૃષ્ટિગત ન રાખી વિરાટ દૃષ્ટિથી અનંતાનંત અરિહંતોને વાંદી રહ્યા છે. એક આખી પરંપરાને વાંદી રહ્યા છે. સિદ્ધ ભગવંતોને પણ અરિહંતરૂપે વાંદીને તેમણે અરિહંત વંદનાનું નામ સાર્થક કર્યું છે. ધન્ય છે આ અનાદિ સિદ્ધ, શાશ્વત પરંપરા, ધન્ય છે એ ક્ષેત્ર કે જ્યાં સિદ્ધ ભગવંતો બિરાજી રહ્યા છે. અને જેઓ અરિહંતપદનો મહિમા બતાવી રહ્યા છે. એક જ તત્ત્વની પરિપૂર્ણ પક્વ અવસ્થા તે સિદ્ધત્વ છે અને સિદ્ધત્વની પૂર્ણ અવસ્થા તે અરિહેત્વ છે. આમ કાર્યકારણની એક સ્પષ્ટરેખા બતાવીને શુદ્ધ કાર્યના કેવા શુદ્ધકરણ હોય છે તેનું પરિદર્શન કર્યું છે. અરિહંતપણું તે કારણ છે, સિદ્ધપણું તે કારણ છે. એક જ દ્રવ્યમાં કારણકાર્યની વ્યવસ્થા જોઈ શકાય છે, અને તેને પંચાંગભાવે વંદન કરી પોતે પણ જાણે આ જ કડીમાં જોડાઈ ગયા હોય તેમ સંપૂર્ણભાવે અર્પિત થયા છે.
(૮૮)
અિરિહંત વંદનાવલી)
