________________
ગાથા-૪૪)“શૈલેષીકરણે ભાગ ત્રીજે શરીરના ઓછા કરી,
પ્રદેશ જીવમાં ઘન કરી વળી પૂર્વ ધ્યાન પ્રયોગથી; ધનુષ્યથી છૂટેલ બાણ તણી પરે શિવગતિ લહી,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૪૪ જૈનદર્શન જ્યારે મુક્તિની વાત કરે છે ત્યારે વૈજ્ઞાનિક રીતે બધા દૃષ્ટિકોણથી વિચાર કરીને મુક્ત આત્માનું એક નિશ્ચિત સ્વરૂપ બતાવે છે. તે સમજવા માટે આપણે અહીં પ્રશ્ન રાખીએ.. પ્રશ્ન-૧ શું મુક્ત જીવ જેવા આકારે શરીર છે, તેવા જ આકાર સાથે મુક્ત
થાય છે? અર્થાત્ મુક્ત આત્માનો આકાર શું છે? પ્રશ્ન-2 મુક્ત થતી વખતે જીવ પોતાના દિવ્ય આત્મા માટે કશો પ્રયોગ
કરે છે ? પ્રશ્ન-૩ આ શરીર પંચભૂતોથી બનેલું છે. તેમાં પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ | ઇત્યાદિ ભૌતિક અંશો રહેલા છે તે બધાનું વિસર્જન થાય છે
ત્યારે જીવાત્મા તે તત્ત્વોથી નિરાળો થઈ કેવું રૂપ પામે છે? પ્રશ્ન-૪ મુક્ત થયેલો આત્મા સ્થિર ક્યાં થાય છે?
જવાબઃ (૧) હવે અહીં અરિહંત વંદનામાં કવિ વંદન કરવાની સાથે પ્રથમ પ્રશ્નનો જવાબ આપે છે. મુક્ત અવસ્થા વખતે ભગવંતનું જે શરીર છે તે ઘનીભૂત નથી. બધા પિંડોની વચ્ચે આકાશતત્ત્વ રહેલું છે, અને શાસ્ત્રની ગણના એવી છે કે જો શરીરને ઘનીભુત કરવામાં આવે તો શરીરના બે ભાગ ઘનીભૂત થાય અને એક ભાગ ખાલી પડે. આ સિદ્ધાંતના આધારે કવિ અહીં કહે છે કે - “અરિહંત ભગવંત શૈલેષીકરણનું અવલંબન કરી અર્થાત્ શાશ્વત સ્થિતિનું અવલંબન કરી પોતાના જ્ઞાનયોગના બળે જડ દ્રવ્યોથી છૂટા પડેલા આત્મપ્રદેશો સંકેલાઈને ઘનીભૂત થઈ જાય છે. અને બે ભાગનો ઘન પડે છે. તો અરિહંત ભગવાન આવો ઘન પાડીને ભૌતિક તત્ત્વોથી નિરાળા થઈ જાય છે. છૂટા થયા પછી હવે આ લોકાકાશમાં જ્યાં સંસારનું વિચરણ હતું ત્યાં તેને રહેવાની આવશ્યકતા નથી, તેથી તે આત્મા જેમ ધનુષ્યમાંથી તીર છૂટે, તેમ તીવ્ર ગતિથી આ આત્મા શરીરરૂપી ધનુષ્યમાંથી છૂટો પડી મોક્ષગતિનું અવલંબન કરે છે. જો કે આ ઉદાહરણ ઘણું જ સ્થૂલ છે. તીરની ગતિ કરતાં તો આ મુક્ત આત્માની ગતિ અસંખ્યાત ગણી વધારે છે. ફક્ત સમજવા
(૮૦
%%
E
%%AA%-% %
અરિહંત વંદનાવલી)
