________________
ગાથા-૪૦ લોકાગ્ર ભાગે પહોંચવાને યોગ્ય ક્ષેત્રી જે બને,
ને સિદ્ધનાં સુખ અર્પતી અંતિમ તપસ્યા જ કરે; જે ચૌદમા ગુણસ્થાનકે સ્થિર પ્રાપ્ત શેલેશીકરણ,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.”૪૦ સમગ્ર દર્શનનું લક્ષ મોક્ષ છે. અને દેવાધિદેવો પણ અંતે મોક્ષના જ અર્થી છે. સામાન્ય રીતે મોક્ષનું સ્થાન ઊંચું જ હોય એટલે લોકાગ્ર ભાવે અનંત સિદ્ધ ભગવંતો બિરાજે છે. તેઓ સર્વથા નિસ્પૃહ મુક્ત અક્રિયાત્મક બ્રહ્મ તત્ત્વ છે. જેને પરબ્રહ્મ પરમાત્મા પણ કહે છે. તો અહીં અરિહંતોની સાધના હજી અધૂરી છે. કારણ કે દેહભાવ છૂટ્યો નથી. યોગાતીત અવસ્થા એ જ સિદ્ધિ છે. તેથી તેરમા ગુણસ્થાનકે બિરાજમાન અરિહંતો જેવાં સંયોગી કેવળી ભગવંતો છે. તેઓ પણ દેવ આયુષ્યપૂર્ણ થતાં તેરમા ગુણસ્થાનની યાત્રા પૂર્ણ કરવા માંગે છે. અને અયોગી એવું ચતુર્દશ એવું ગુણસ્થાનને સ્પર્શ કરવા માગે છે. સહજ તેમનું આત્મતત્ત્વ પરિપક્વ થઈ ગયેલું છે. ચાર અઘાતિકર્મના બંધન તે પણ હવે અંતિમ સ્કંધ છોડવાની સ્થિતિમાં આવ્યા છે. જુઓ ! અહીં હવે શુભાશુભ પુણ્ય પાપ બંને પ્રવૃત્તિ શેષ થવાથી શુભાતીત - પુણ્યાતીત એવી અવસ્થાને આત્મા સ્પર્શ કરે છે.
એક બહુ જ મહત્ત્વપૂર્ણ વાત
સામાન્ય વિષયમાં બધા ભાવો બે ભાગમાં વિભક્ત જણાય છે. શુભ અને અશુભ રસહીન અને રસવાન, શબ્દહીન - શબ્દવાન, દુઃખયુક્ત -દુઃખમુક્ત, અને સુખયુક્ત આમ બે અવસ્થામાં જીવનનો પ્રવાહ વિભક્ત છે. પરંતુ આપણે ત્યાં પરમ શબ્દનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ પરમ એ ત્રીજી અવસ્થાનો દ્યોતક છે. અને ત્રીજી અવસ્થા તે બંને અવસ્થાને શેષ કરી બંનેને અવસ્થાઓથી નિરાળા થઈ ત્રીજી અવસ્થાનો સ્પર્શ કરે છે. આ અવસ્થા છે રસાતીત, શબ્દાતીત, ગુણાતીત, સુખાતીત અર્થાત્ સંસારના બંને પાસા છોડી શુભાશુભ ભાવથી મુક્ત થઈ ત્રીજી અવસ્થાને વરે છે. જ્યાં યોગાતીત અવસ્થા છે અને આને જૈનશાસ્ત્રમાં અયોગી અવસ્થા કહેવામાં આવે છે. આ અયોગી ગુણસ્થાન એ જ ચતુર્દશ ગુણસ્થાન છે.
જ્યારે સિદ્ધ અવસ્થાને પ્રાપ્ત થવા માટે ચૌદમાં ગુણસ્થાનકના ક્રમમાં અરિહંતો શૈલેષીકરણ કરે છે. શૈલેષીકરણ એટલે યોગોની સર્વથા સ્થિરતા.
(૮૦
-
- - - - - -
અરિહંત વંદનાવલી)
