________________
ગાથા-૩૯) “જે છે પ્રકાશક સી પદાર્થો જડ તથા ચેતન્યના,
જે શુક્લ લેશ્યા તેરમે ગુણસ્થાનકે પરમાતમા; જે અંત આયુષ્ય કર્મનો કરતા પરમ ઉપકારથી,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૩૯ અહીં કવિશ્રી દેવાધિદેવના કેવળજ્ઞાન થયા પછીના જીવનની મહત્તા પ્રદર્શિત કરે છે. જુઓ તો ખરા ! આયુષ્ય તો પૂરું કરવાનું જ છે; પરંતુ હવે ભગવાનને પોતાના જીવનથી કોઈ પ્રયોજન નથી, જેથી તેઓશ્રી જનકલ્યાણ કરતા કરતા આયુષ્યને ખપાવે છે. આ આયુષ્યને પૂર્ણ કરવાની વિધિ સામાન્ય કક્ષાની નથી, પરંતુ તેઓ બ્રહ્માંડમાં રહેતા અચેતનને ચેતન તત્ત્વોને વિશે વાસ્તવિક સિદ્ધાંતોની સ્થાપના કરે છે, અને તેમાં જરા પણ કોઈ અનુરાગ છે બીજો સંક્લેશ આવતો નથી. કારણ કે દેવાધિદેવ પરમ શુક્લ વેશ્યાના ધારક છે. વળી કષાય રહિત એવા ૧૩મે ગુણસ્થાનકે બિરાજે છે. આમ ગુણ અને તેના સંબંધમાં જે કોઈ ઉચ્ચ કોટિના ભાવો છે, તે ભાવો પ્રભુની વાણીમાં ઝળકી રહ્યા છે, અને આ ભાવોને જીવારાશિમાં સ્થાપિત કરતા કરતા તેઓ મોક્ષના બિંદુ સુધી પહોંચે છે.
વસ્તુતઃ આયુષ્ય કર્મ એક સ્વતંત્ર કર્મ છે. મનુષ્યજીવન અને મૃત્યુના ખ્યાલથી તેમાં અનુરાગ અને વિતરાગની સ્થાપના કરે છે, અને કેમ જાણે મૃત્યુથી ડરતા હોય અને તેનાથી ઊલટું ક્યારેક જીવનથી કંટાળી મોતને બોલાવતા હોય. પરંતુ આ બંનેની ક્રિયા અવાસ્તવિક છે, અને કષાય ભાવોનું પરિણામ છે. જ્યારે કષાય ભાવો નીકળી ગયા ત્યારે આયુષ્ય કર્મ સર્વથા નિષ્કલંક બની સ્વતંત્ર રીતે પોતાના દલિકોને વિખેરતું રહે છે, અને મનવચન-કાયાના યોગ આયુષ્ય કર્મ સાથે જોડાયેલ હોવાથી આયુષ્ય નિષ્ક્રમણની ક્રિયા શુદ્ધ થતાં યોગોની પ્રવૃત્તિ પણ શુભ બની જાય છે. હકીકતમાં ત્રિવેણીનો પૂર્ણ સંગમ થાય છે. આત્મામાં રહેલું જ્ઞાન અને ચારિત્ર આયુ. કર્મની સ્વતંત્ર નિર્જરા અને યોગોની શુભ પર્યાય. આ ઉચ્ચકોટિની ત્રિવેણી દેવાધિદેવના જીવનમાં સંપૂર્ણ શુદ્ધભાવે પ્રવર્તમાન થાય છે. આ ત્રિવેણીમાં સ્થાન કરનારા ધન્ય બની જાય છે. કવિશ્રી અહીં પ્રભુની પ્રવહમાન આયુષ્ય સરિતામાં જાણે ડૂબકી દઈને આ ત્રિવેણીમાં સ્નાન કરી પાવન થઈ ગયા હોય તે રીતે પ્રભુને પંચાંગભાવે વાંદવાનું ચૂક્યા નથી. જેમ-જેમ પ્રભુના ભાવોનું નિરીક્ષણ કરતા જાય છે તેમ-તેમ તેમના વંદનની ભાવાત્મક માત્રા પણ વધતી જાય છે.
અરિહંત વંદનાવલી % ૭૯ )
