________________
ગાથા-૩૮)જેને નમે છે ઇન્દ્ર વાસુદેવ ને બળભદ્ર સહ,
જેના ચરણને ચક્રવર્તી પૂજતા ભાવે બહુ જેણે અનુત્તર વિમાનવાસી દેવના સંશય હસ્યા,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૩૮ હવે કવિશ્રીને આ વિશ્વના બીજા મહારથીઓ ગમે તેવું મહત્ત્વનું પદ ધરાવતા હોય, પરંતુ દેવાધિદેવનાં ચરણોમાં તેઓ ઝૂકી પડે છે. તેનો અહંકાર વિનયમાં પરિવર્તન થઈ જાય છે. પછી ચાહે તે ઇન્દ્ર હોય, ચક્રવર્તી હોય કે વાસુદેવ હોય કે વાસુદેવ-બળભદ્ર હોય. આ બધા પદવીધર દેવ અને મનુષ્ય અસાધારણ શક્તિના ધારક છે. ધારે તો પોતાની પ્રબળ શક્તિના પ્રભાવે પર્વતોને પણ ઊધા-ચત્તા કરી શકે છે. વૈક્રિય શક્તિ દ્વારા મોટા ઝંઝાવાતો પણ પેદા કરી શકે છે. એક આંગળીના ઉપર કરોડ મણની શિલા ધારીને ગિરિધર પણ બની શકે છે. જેને જૈનશાસ્ત્રમાં ચક્રવર્તી અને વાસુદેવ એવા બે મોટાં પદો મનુષ્ય માટે મૂક્યાં છે. જ્યારે શકેન્દ્ર, અમરેન્દ્ર, ઈશાનેન્દ્ર ઇત્યાદિ શબ્દો દેવગણના અધિષ્ઠાતા એવા ઇન્દ્રો માટે મૂક્યા છે. આ લોકની શક્તિ અચિંત્ય છે, પરંતુ દેવાધિદેવનાં દર્શન થતાં અને તેમાનો મહિમા જાણી ચક્રવર્તી - બળદેવ - વાસુદેવ કે ઈ બધા ચરણની પૂજા કરવામાં તત્પર રહે છે. અહીં કાવ્યના આધારે વાસુદેવનું નામ પ્રથમ મૂકવામાં આવ્યું છે. પરંતુ ચક્રવર્તી પછી વાસુદેવ-બળદેવનું સ્થાન છે. તે લક્ષમાં રાખવું જોઈએ.
આ કાવ્યનો બીજો ગૂઢાર્થ એ છે કે દેવાધિદેવને ત્યાગ અને સત્તારહિત હોવાથી પોતાનો અધિકાર રાખતા નથી, જ્યારે ઇન્દ્રાદિ સત્તા અને વૈભવની સાક્ષાત્ મૂર્તિ છે. ઇન્દ્ર પ્રભુને નમે છે, જેનો અર્થ એ થયો કે સત્તા અને સંપત્તિ લમીત્યાગ અને કરુણાનાં ચરણોમાં નમી પડે છે. કવિશ્રી પ્રભુના આ પ્રત્યક્ષભૂત સ્થૂલ શક્તિનાં દર્શન કરવાથી જાણે સંતુષ્ટ નથી એમ સાથે-સાથે એક પ્રભુની ગુપ્ત શક્તિનો પણ ઉલ્લેખ કરે છે. અને તે એક અલૌકિક ભાવ છે. અનુત્તરવિમાનવાસી દેવો બધા સમ્યકત્વધારી હોય છે. તેઓ પણ સ્વર્ગના કોઈપણ વૈભવથી પ્રભાવિત થયા વિના આત્મરમણ કરતા હોય છે. પરંતુ ત્યાં પણ તેઓને સૂક્ષ્મ શંકાઓ ઉદ્ભવતી હોય છે કે આ વિશ્વની રચના કોણે કરી? શું જડની અચિત્ય શક્તિ તે જીવ થકી છે કે સ્વતંત્ર છે? પરમાણુ પિંડો સ્વયં અનંતગુણ અને શક્તિના ધારક હોવા છતાં તે જીવાત્માની સાધનાને
અિરિહંત વંદનાવલી)
- ૦૦)
