________________
બંને જુદા છે. એમ ધ્યાન સ્વયં શુક્લ છે. પણ વિભાવોના કારણે અપધ્યાન બને છે. કેટલાક મંદકવાયની અવસ્થા વખતે વર્તતા ધ્યાન ધર્મ ધ્યાનની શ્રેણીમાં આવે છે. પરંતુ જ્યારે આવા કષાયોનું આધિપત્ય શૂન્ય બને છે ત્યારે ધ્યાનનો મૂળરંગ પ્રગટ થાય છે. જેને શુક્લધ્યાન કહેવામાં આવે છે. શુક્લનો અર્થ ફક્ત શ્વેત નહિ પણ સ્વચ્છ એવો છે. શુદ્ધ પર્યાયને શુક્લધ્યાનની શ્રેણીમાં મૂકવામાં આવે છે, પરંતુ આ શુક્લધ્યાનની બે અવસ્થા છે - શુક્લ અને પરમ શુક્લ. જ્યાં સુધી જીવાત્મા પરમ શુક્લને સ્પર્શતો નથી ત્યાં સુધી તે ક્ષપકશ્રેણીને અપનાવી શકતો નથી. પરંતુ ધ્યાનની તીવ્રતા થતાં પરમ શુક્લધ્યાનનો સ્પર્શ જીવાત્માને ક્ષપકશ્રેણી તરફ લઈ જાય છે. જો કે આ ક્ષપકશ્રેણીની સાથે એક ઉપશમશ્રેણીનું પણ અસ્તિત્વ છે. મૂળમાંથી જ કષાયનું ઉત્થાપન કર્યા વિના કષાયને નિર્બળ કરી દબાવી રાખવાથી ઉપશમ ભાવનું પ્રાધાન્ય વર્તે છે, અને તેવી અવસ્થામાં જીવ ચારિત્ર બળ વડે શ્રેણીમાં આરૂઢ થાય તો ઉપશમશ્રેણીનું અવલંબન કરી દશમા ગુણસ્થાન પછી માર્ગ બદલી નાખે છે. પરંતુ દેવાધિદેવની સાધનામાં આવું થતું નથી. તેઓ ક્ષાયિક ભાવના અવલંબનને કારણે ઉપશમ ભાવોથી વેગળા રહી ઉપશમશ્રેણીની પરિહાર કરી સ્વતઃ ક્ષપકશ્રેણીમાં આરૂઢ થાય છે, અને આ શ્રેણીમાં આરૂઢ થયેલા અરિહંત ભગવંતો જેમ નિષ્કલંક સૂર્ય પ્રકાશિત થતો હોય, તે રીતે વિભાવથી મુક્ત બની ઘાતિકર્મોનો ક્ષય કરવા માટે પ્રબળ બને છે. અને રણક્ષેત્રમાં ઊભેલા ક્ષપકશ્રેણીએ ચડેલા સૂક્ષ્મ કષાયોનું ઉત્થાપન કરતા એવા અરિહંતોને વાંદવા માટે કવિ સ્વયં ઉપશમરસમાં પરિણત થઈ પ્રભુની અભુતશક્તિનો ખ્યાલ કરી પંચાંગભાવે વંદન કરતા અશ્રુભીની આંખથી પ્રભુની કૃપાને આંખોથી વર્ષાવતા જાણે ઢળી પડ્યા છે.
(અરિત વંદનાવલી)
wwww
w
ક૫]
