________________
(ગાથા-૨૭)“ઉપવાસ માસખમણ સમા તપ આકરાં તપતા વિભુ, વીરાસનાદિ આસને સ્થિરતા ધરે જગના પ્રભુ;
બાવીસ પરિષહને સહંતા ખૂબ જે અદ્ભુત વિભુ,
એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૨૭
'
અહીં કવિ હજુ મુનિચર્યાનો સ્પર્શ કરી દેવાધિદેવને વાંદી રહ્યા છે. વસ્તુતઃ દેવાધિદેવ માટે સામાન્ય મુનિ ચર્યાનો ઉલ્લેખ કરવો તે બહુ મહત્ત્વપૂર્ણ નથી. પરંતુ અહીં કવિની મનીષા ત્યાગભાવને મહત્ત્વ આપવાની છે. જે સંતોની મુનિચર્યા શાસ્ત્રોમાં સ્થાપિત થઈ છે, તે મુનિચર્યાના મૂળ દેવાધિદેવના ગ્રહત્યાગ પછી આચરણ કરેલા સાધુભાવમાં પ્રગટ થયેલી છે. સમગ્ર મુનિચર્યા કેવળ ઉપદેશાત્મક નથી, પરંતુ મહાપ્રભુ દેવાધિદેવોએ જીવનમાં આચરેલી મહત્ત્વપૂર્ણ મુનિચર્યારૂપ સાધના છે. અને તેમાં ઉત્કૃષ્ટ તપશ્ચર્યાઓ પણ જોડાયેલી છે. અને તેઓ તીર્થંકર રૂપે કેવળજ્ઞાનને વરવાના છે. તેઓએ પણ શું માસખમણ જેવા તપ નથી કર્યા !? અહીં કવિ આ બધા મુનિચર્યાના ભાવોને બિરદાવે છે. ઉપરાંત જે પરંપરા લુપ્ત થઈ ગઈ છે, જેને યોગસાધનાની પરંપરા કહેવાય છે. ભારતવર્ષમાં જૈન અને જૈન સિવાયના જે કોઈ ત્યાગમાર્ગો છે, તે બધાના મૂળમાં અષ્ટાંગયોગ સમાયેલો છે અને અષ્ટાંગયોગમાં યમ-નિયમ અને આસન એ ત્રણ તત્ત્વ પ્રાધાન્ય ભોગવે છે. યમ કહેતાં પાંચ અણુવ્રત, મહાવ્રત અને યથાર્થ વ્રત. નિયમ કહેતા પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિના નિયમો અને આસન કહેતાં શરીરની સ્થિરતા રાખવી. ચોરાસી પ્રકારનાં શાસનોમાંથી જે આસનો ધર્મને અનુકૂળ હોય તેને અપનાવી આસનયુક્ત વ્રતસાધના કરવાની હતી. પરંતુ વર્તમાન જૈન પરંપરામાં આ પ્રણાલી જાણે લગભગ લુપ્ત થઈ ગઈ છે. સામાયિક કે પૌષધવ્રત કરે છે પરંતુ સામાયિકમાં કોઈ પ્રકારના આસન અપનાવવામાં આવતા નથી, જેને પરિણામે સામાયિકમાં પણ ચંચળતા બની રહે છે. અને યોગો સમૃદ્ધ થતાં નથી. અને આસનથી થનારી તપશ્ચર્યાનો લાભ સાધકને મળતો નથી. જેથી અહીં કવિ દેવાધિદેવે ધારણ કરેલાં વિરાસનાદિ આસનોનો ઉલ્લેખ કરી આસનમાં સ્થિર થયેલા ભગવંતને નિહાળી પ્રભુના યોગોની સ્થિરતાનો અદ્ભુત પ્રસાદ મળતો હોય તે રીતે સ્વયં પંચાંગ ભાવે જાણે યોગનિષ્ઠ વંદના કરી રહ્યા હોય તેમ આનંદ અનુભવે છે. અહીં કવિરાજે પ્રભુની ચર્ચાના બાવીસ પરિષહનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. તે જાણે સંતોને માત્ર પ્રેરણા આપવા પૂરતો કર્યો હોય તેવું
કર
અરિહંત વંદનાવલી
