________________
કર્મનો પ્રચંડ ઉદય હોવાથી તેમનો એક અભિનવ માર્ગ સ્વતઃ નિર્માણ થાય છે અને આ નામ કર્મના પ્રભાવે બધાં શુભ લક્ષણો તેમના સ્વર્ણમય શરીર ઉપર અંકિત થાય છે. જો કે પ્રભુને આ શુભ લક્ષણોથી કોઈ પ્રયોજન નથી, પરંતુ ભક્તોને માટે આ શુભ લક્ષણો કાષાયિક ભાવોનું વિસર્જન કરવામાં નિમિત્તરૂપ બને છે. જેથી અહીં કવિરાજે એક હજાર આઠ શુભ લક્ષણોનો ઉલ્લેખ કરી એ બાળભગવાનને પંચાંગભાવે વંદના કરી પોતે બાળકથી પણ નાના બાળક હોય તેવી લઘુતા પ્રદર્શિત કરે છે.
આ શુભ લક્ષણોમાં છત્ર, ચામર, જય પતાકા ઇત્યાદિ બે-ચાર નામ આપ્યા છે. અને તે આભાસ માત્ર આપી સંકેત આપ્યો છે કે આ લક્ષણોમાં શું શું છે ? છત્ર' શબ્દ હિંસાથી બચાવનાર ઉપકરણ માટે વપરાય છે. છ' એટલે છેદન, હિંસા “ત્ર” એટલે ત્રાણ રક્ષણ.
જે હિંસાથી રક્ષણ કરાવે તે છત્ર. પાણીનો ઉપદ્રવ અને તડકાનો ઉપદ્રવ એ બંનેના ઉપદ્રવો છત્રના રક્ષણથી દૂર થાય છે. તેથી છત્રનું સ્થાન સ્વયં મહત્ત્વપૂર્ણ બની ગયું છે.
જ્યારે ચામર એ શોભાવાચી શબ્દ છે. મનને મનોહર લાગે તેવી ક્રિયાઓ ઉત્પન્ન કરનાર ચામર હોય છે. દૃષ્ટિમાં ચમક લાવે એ ચામર. આ જ રીતે ભારતીય સંસ્કૃતિ જયપતાકા એટલે પતાકા બાંધવાનો રિવાજ ઘણો જ પ્રાચીન છે, અને પતાકાનો અર્થ ધ્વજ થાય છે. દેહની રેખાઓમાં સ્પષ્ટપણે ધ્વજ અંકિત થતો હોય છે. આમ શુભ લક્ષણોની વ્યાખ્યાથી આખું શાસ્ત્ર ભરાય છે. સાર એટલો જ છે કે બધાં જ શુભ લક્ષણો જીવને બાહ્ય અને આત્યંતર બંને રીતે સુરક્ષિત કરી મોક્ષમાર્ગ તરફ વાળે છે.
અરિહંત વંદનાવલી -90%૯૪૯૪૯૪૯૪૯૪૯૪૯૪૯૪માં ૩૩]
અરિહંત વંદના
૩૩
