________________
ગાથા-૧૫ “આવો પધારો ઇષ્ટ વસ્તુ પામવા નરનારીઓ,
1
એ ઘોષણાથી અર્પતા સાંવત્સરિક મહાદાનને;
ને છેદતા દારિદ્રય સૌનું, દાનના મહા કલ્પથી, એવા પ્રભુ અરિહંતને, પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૧૫ આપણે ત્યાં દાનની જે પ્રક્રિયા છે તે બે પ્રકાર છે - (૧) ઇચ્છાપૂર્વક થતું દાન (૨) સહજભાવે થતું દાન.
હવે એ ત્રીજો પ્રકાર ગણીએ તો પ્રકૃતિથી થતું મહાદાન, ખરેખર જે ગૃહસ્થો છે તે ઇચ્છાપૂર્વક દાન કરે છે. પરંતુ ત્યાગી સંતો અને ત્યાંથી આગળ વધેલા અરિહંત આત્માઓ અને તેથી વિશેષ દેવાધિદેવો શું આ બધા દાનના ભાગી છે ? તો અહીં આચાર્યો જવાબ આપે છે કે - ‘આ ભગવંતો ઇચ્છાપૂર્વક દાન કરતા નથી. પરંતુ અનાયાસ તેના સંપર્કમાં આવનાર તેની ભક્તિ કરનારા જીવો સહજ તેમના પુણ્ય-પ્રતાપથી યોગ્ય દાન મળતું રહે છે. વસ્તુતઃ કેટલાક મહાત્માઓએ આને દાન પણ કહ્યું નથી, પરંતુ તેમના પુણ્ય-પ્રતાપથી સહજ ઉપકારના પ્રવાહો ચાલતા રહે છે. જેમ પુષ્ય તે સુગંધનું દાન કરતું નથી, પરંતુ પુરુષ પાસે જનાર અવશ્ય સુગંધ મેળવે છે. જુઓ ! અહીં પણ આ પંદરમી કડીમાં ભક્તકવિ મહાત્મા આ પ્રભુના વિશેષ દાનાદિ અતિશયનો ખ્યાલ આપે છે. અને તેઓ દીક્ષિત થયા પહેલાં જેમ મેઘ વૃષ્ટિ કરે તેમ વર્ષીદાન કરે છે. પરિગ્રહની અર્પણતા અપરિગ્રહની ભાવનાથી અભિવ્યક્ત થાય છે. પ્રભુના અતિશયના કારણે સહજ પ્રાકૃતિક ઘોષણા થતી રહે છે. જનસમૂહને માનો પોતાના દુ:ખનું નિવારણ કરવા માટે આમંત્રિત કરે છે. જે જે આ ઘોષણાના ભાગી બને છે, તેઓ પોતાના દુ:ખ દારિદ્રચથી મુક્ત થઈ સહજ પ્રભુના કૃપાપાત્ર બને છે.
અહીં પ્રભુ દાનની ઇચ્છાથી દાન નથી કરી રહ્યા, છતાં પણ તેમનો દાનનો પ્રવાહ પ્રત્યક્ષ રૂપે દેખાય છે. લાખો નર-નારીઓ મહાદાની રૂપે પ્રભુને વાંદે છે, નમન કરે છે, તો કવિરાજ પણ એ જ પ્રત્યક્ષ ભાવને ગ્રહણ કરી દાનરૂપી પ્રભુનું આદર્શ ચિત્ર ઊંચું કરી પંચાંગભાવે વંદન કરી પોતે પણ પ્રભુના દાનના પાત્ર બન્યા હોય તેવો અહોભાવ પ્રગટ કરે છે.
વસ્તુતઃ ધાર્મિક સાધનાઓ સાથે પરોપકારની પુણ્યમય સાંકળ જોડાયેલી છે. કેટલાક અદૂરદર્શી વિવેચકો પુણ્યને બંધનનું કારણ માની
અરિહંત વંદનાવલી
૪૧
