________________
(ગાથા-૧૪)“પામ્યા સ્વયં સંબુદ્ધ પદ જે સહજ વર વિરાગવંત, ને દેવ લોકાંતિક ધણી ભક્તિ થકી કરતા નયન; > જેને નમી કૃતાર્થ બનતા, ચાર ગતિના જીવગણ, એવા પ્રભુ અરિહંતને, પંચાંગ ભાવે હું નમું.” ૧૪
દેવાધિદેવની ઉચ્ચકોટિની સાંસારિક દશાનું વર્ણન કર્યા પછી તેઓ ભાવમાં અરિહંત હોવા છતાં દ્રવ્ય-ભાવે દીક્ષિત થઈ પુનઃ શાસનની સ્થાપના કરે છે. ચતુર્વિધ સંઘની વિધિવત્ સ્થાપના કરી તેઓ ધર્મચક્રી બને છે. આ બધી ક્રિયા સ્વાભાવિક કર્મમાં ગોઠવાયેલી છે. કારણ કે અરિહંતોનો આત્મા સ્વયં સંબુદ્ધ હોય છે. વસ્તુતઃ તેમને કોઈ બાહ્ય પ્રેરણાની આવશ્યકતા નથી, પરંતુ જીવ વ્યવહાર પ્રમાણે લોકાંતિક દેવ આવીને ભગવાનને ભક્તિપૂર્વક શાસનની સ્થાપના માટે ત્યાગમાર્ગ ગ્રહણ કરી તીર્થંકરપદને શોભાવે તેવી મંગલમય પ્રાર્થના કરે છે. ખરું પૂછો તો બાહ્ય અને આત્યંતર ભાવો સુંદર સુમેળ પામી સ્વતઃ નિમિત્ત - નૈમિતિક ભાવથી પરિણત થાય છે. અને દેવતાઓ જે કાંઈ વ્યવહાર કરે છે તે નિરહંકારભાવે રહી ભક્તિભાવથી કરે છે. એટલે તે દેવો પણ ધન્ય બનતા હોય છે. અને આ પ્રાર્થના કરનારા દેવો સામાન્ય દેવો કરતાં આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ ઘણા ઉચ્ચ કોટિના દેવો છે. સમ્યક્દષ્ટિ તો હોય છે. ઉપરાંત પરિતસંસારી પણ હોય છે. અને નિકટ ભવિષ્યમાં મોક્ષની ઉપલબ્ધિ થાય તેવા અલ્પકાલીન કર્મની સ્થિતિવાળા હોય છે. આમ સ્વયં સંબુદ્ધ તીર્થંકર ભગવાન લોકાંતિક દેવોના મંગલમય શબ્દોમાં આદર કરી જ્યારે ત્યાગમાર્ગમાં પગલું ભરે છે, ત્યારે ગગન જયનાદથી ગાજતું હોય છે. વીતરાગ ભાવનો એક નવો ઉદ્ઘોષ થાય છે.
આ બધો બાહ્ય આડંબર કે દેવાધિદેવનો મહિમા કે તેમના અતિશયો વ્યર્થ હોતા નથી, પરંતુ તેમાં બધી ગતિના જીવોને ધર્મપ્રેરણા મળે, અહંકારી જીવોના અહંકારનો નાથ થાય, માયાથી જીવોની માયા ગળી જાય અને ક્રોધકષાયથી સંતપ્ત જીવો ક્ષમા રસને વરે છે અને પ્રભુનો વૈભવ જોઈ રાજાઓને પણ પોતાના રાજ્યનો લોભ તૂટી જાય, તિર્યંચ ગતિમાં રહેલા સંશી પંચેન્દ્રિય જીવો પણ પૂર્વના સંસ્કારોને જાગૃત કરી સ્વતઃ ભક્તિયોગમાં જોડાય તેવી અદ્ભુતલીલા પ્રગટ થાય છે. તેથી કવિ અહીં પ્રભુના ત્યાગમાર્ગનો મહિમા બતાવતા ચારેગતિના જીવોનું કલ્યાણ થાય છે તે ભાવને દૃષ્ટિગત રાખી પ્રભુનો વિરાટ વૈભવ નિહાળી પંચાંગભાવે અરિહંતોને વંદના કરતા જાણે પોતે લોકાંતિક દેવોની સાથે ઊભા હોય તેવો ભાવ પ્રગટ કરી રહ્યા છે.
અરિહંત વંદનાવલી
૪૦
