________________
જન્મ, મૃત્યુ
આ પદમાં ભક્તકવિરાજે ગર્ભભાવનાની અને ગર્ભમાં રહેવા છતાં ગર્ભાતીત દશાની ઝાંખી કરાવી ગર્ભ કલ્યાણકનો સ્પર્શ કર્યો છે અને તે દેવાધિદેવોને ગર્ભથી જ વાંદ્યા છે. આ વંદન દ્રવ્યવંદન તથા ભાવવંદનરૂપે વિભક્ત છે. ગર્ભ અવસ્થામાં પણ ભગવાનની દિવ્યતાનો સ્પર્શ થાય તો ભક્ત માટે ભાવવંદન બની જાય છે, અન્યથા પરંપરાનુસાર ગર્ભવંદન એ દ્રવ્યવંદન જેવા વંદનની કક્ષામાં આવે છે.
એક પ્રકારે સમજો કે જન્મ તે મુક્તિ છે. અને જો જન્મને મુક્તિ માનીએ તો ગર્ભાવસ્થામાં જ મુક્તિની સાધના શરૂ થઈ જાય છે. લોકાચારમાં પણ કહેવાય છે કે જો હું ગર્ભમાંથી છૂટીશ તો નિરંતર પ્રભુસ્મરણ કરતો રહીશ અને એ રીતે ભક્તિયોગના બીજ વવાય છે. પરંતુ દેવાધિદેવની ગર્ભ અવસ્થા સાક્ષાત્ મુક્તિનાં જેમાં બીજ હોય છે, તેવી ભક્તિમય અવસ્થા છે. માટે ગર્ભ કલ્યાણક બંધન હોવા છતાં અહંતાની કક્ષામાં આવે છે અને ભક્તો માટે પૂજ્ય બની જાય છે. તેથી જ કવિએ અહીં એવા અરિહંત કહીને પ્રભુને વાંધા છે.
હવે બીજા કેન્દ્ર બિંદુ જન્મ કલ્યાણને આ જ ગાથામાં સમેટી લેવામાં આવી છે. જૈનાચાર્યોએ પંચકલ્યાણકની કલ્પના કરી કલ્યાણકને કેન્દ્રભૂત માની તીર્થકર દેવાધિદેવના સમગ્ર જીવનને આવરી લીધું છે, જેમાં બીજું જન્મ કલ્યાણક તે ઘણું જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
કેટલાક સૂક્ષ્મ ભેદો સંપ્રદાયમાં પ્રવર્તે છે, જેમાં જન્મથી ભગવાન વંદ્ય છે કે કેમ? તે એક મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રશ્ન છે. સ્થાનકવાસી પરંપરા જન્મથી વંદ્ય માનતી નથી, જ્યારે ઘણા સંપ્રદાયો જન્મથી જ પ્રભુને વંદ્ય માને છે. પ્રમાણરૂપે ઇન્દ્ર જન્માભિષેક મનાવે છે અને પ્રભુને વાંદે છે, પરંતુ ત્યાં તે પારંપારિક જીત વ્યવહાર છે. જ્યારે તેને અંગ્રેજીમાં ટ્રેડિશનલ કહે છે. અસ્તુ. જે હોય તે પરંતુ દેવાધિદેવના જન્મ ઘણા જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે એમાં શંકા નથી.
જન્મનું મહત્ત્વ શા માટે? આવા મહાપુરુષના જન્મ, તે તેમને માટે તો પ્રબળ પુણ્યનો યોગ છે જ, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વને માટે મહાપુણ્યનો યોગ ગણાય છે. તેમનો જન્મ થતા જ ત્રણ લોકમાં શાંતિ પથરાય છે. એહીં કવિ સ્વયં કહે છે કે - “જન્મથી ત્રણ લોકને પરકાશતા” જન્મ વખતે અનંતાનંત
(૨૨
%
અરિહંત વંદનાવલી)
