________________
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી ટીકાઃ
अयं बालतपस्वीत्येके, गीतार्थाऽनिश्रिततपश्चरणरतोऽगीतार्थ इत्यन्ये,
અને મિથ્યાત્વનો અભાવ હોવાને કારણે અવિરતસમ્યગદષ્ટિને પણ સ્વાભાવિક રીતે જે કાંઈ પણ શાસ્ત્રનો બોધ હોય છે તે સમ્યગ પરિણમન પામેલો હોય છે, તેથી તેઓ જે કાંઈ પણ શ્રુતને જાણે છે તે ભગવાનના વચનાનુસાર યથાર્થ જાણતા હોય છે; અને
જ્યાં પોતાને બોધ નથી ત્યાં ગીતાર્થના વચનને સાંભળીને યથાર્થ બોધ કરે તેવી નિર્મળ પ્રજ્ઞા તેમની હોય છે, તેથી તેમને ભાવથી શ્રુતજ્ઞાન સ્વીકારેલ છે. જ્યારે અપુનબંધકને ભાવના કારણભૂત એવું પ્રધાનદ્રવ્યશ્રત હોવા છતાં, શાસ્ત્રના બોધમાં તેમને અનાભોગબહુલ કહેલ છે. તેથી ગીતાર્થ પાસે તેઓ તત્ત્વ જાણવા પ્રયત્ન કરતા હોય ત્યારે પણ તેઓ ખરા પરમાર્થને થોડો પકડી શકે છે અને ઘણું તત્ત્વ સમજી શકતા નથી. તેથી તેવા અપુનબંધક જૈનદર્શનમાં વર્તતા હોય ત્યારે, ભગવાનના શાસ્ત્રના અવલંબનથી સાધ્વાચારની ક્રિયા કરતા હોય તો પણ, ભાવથી શ્રુતજ્ઞાન નહીં હોવાને કારણે તેમને સ્વબુદ્ધિથી પાપની નિવૃત્તિ છે, પરંતુ શ્રુતબુદ્ધિથી પાપની નિવૃત્તિ નથી. અને અન્યદર્શનમાં રહેલા એવા અપુનબંધકમાં અસદ્ગહ નહિ હોવાને કારણે અને તત્ત્વનો પક્ષપાત હોવાને કારણે સન્માર્ગની પ્રાપ્તિ કરવાની તેઓ યોગ્યતા ધરાવે છે, તેથી પોતાના દર્શનની માન્યતા પ્રમાણે કરાયેલ પાપની નિવૃત્તિ જૈનદર્શનની પ્રાપ્તિરૂપ સન્માર્ગની પ્રાપ્તિનું કારણ હોવાથી, અન્યદર્શનમાં રહેલા અપુનબંધકની પ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા છે, તેથી તેમને દેશઆરાધક તરીકે સ્વીકારેલ છે. '
ઉત્થાન :
પૂર્વમાં પ્રથમ ભાંગો બતાવ્યો અને કહ્યું કે એક વ્યક્તિ શીલવાન અને અશ્રુતવાન છે હવે તે કોણ છે તે બતાવતાં કહે છે
ટીકાર્ય :
...સચે,'- આ બાલતપસ્વી છે એમ એક કહે છે, અને ગીતાર્થની નિશ્રાએ નહિ રહેલ તપ-ચારિત્રમાં રત અગીતાર્થ છે એમ અન્ય કહે છે. અને આ બંને પ્રકારનાં કથનો નયભેદની અપેક્ષાએ છે. આ બંને પ્રકારના જીવો દેશઆરાધક છે. વિવેચનઃ
અન્ય દર્શનમાં રહેલા અને જૈન દર્શનમાં રહેલા અપુનબંધકને દેશઆરાધક
