________________
૧૯
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભાગી (જૈન સાધુની સામાચારી પાળનારને દેશઆરાધક સ્વીકારી શકાય અને અન્યને ન સ્વીકારી શકાય. એ જ વાતને સ્પષ્ટ કરતાં ‘ય’ થી કહે છે-) કે ભવાભિનંદી, ખ્યાતિલોભાદિના અર્થી, ગૃહતિદ્રવ્યલિંગવાળા, એક આવર્તનાદિ દૂરતર ભૂમિમાં રહેલા=શરમાવર્ત બહાર રહેલા, એવા જીવોને દેશઆરાધકપણું અનભિમત હોવા છતાં (જેઓ) સ્વીકાર કરે છે, અને જે તેવા નથી એવા મિત્રાદિદષ્ટિવાળા અપુનબંધકાદિને અભિમત તે=દેશઆરાધકપણું, સ્વીકાર કરતા નથી. (જે તેઓનો પૂજ્ય હરિભદ્રસૂરિ મહારાજના ગ્રંથના અપરિચયનો વિલાસ છે.)
વિવેચન -
પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે દ્રવ્યાજ્ઞાના રાધનથી દેશઆરાધક છે, ત્યાં પૂર્વપક્ષી શંકા કરે છે કે જિનોક્ત અનુષ્ઠાનને દેશઆરાધકમાં નિયામક સ્વીકારવામાં શું દોષ છે?
પૂર્વપક્ષીનો આશય એ છે કે ભગવાને કહેલા અનુષ્ઠાનની આચરણા કરનારા દેશઆરાધક હોઈ શકે, અન્યદર્શનના અનુષ્ઠાનની આચરણા કરનારા દેશઆરાધક હોઈ ન શકે તેમ માનો તો શું દોષ છે?
તેનો ઉત્તર આપતાં શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાયજી મહારાજા કહે છે કે કોઈ દોષ નથી; ફક્ત જૈનદર્શનનું દ્રવ્યલિંગ જેઓએ ગ્રહણ કરેલ છે તેઓ દેશઆરાધક છે, અન્ય નહિ, એ પ્રકારનો કદાગ્રહ ખોટો છે. કેમ કે મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિવાળા, અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં રહેલા પણ અપુનબંધકાદિને ઉચિત છે તે દર્શનમાં કહેલી ક્રિયાને કરનારા, કુતર્કની પકડ વિનાના માર્ગાનુસારી જીવોના અધ્યાત્મ-ભાવનારૂપ વ્યવહારનયથી તાત્ત્વિક કુલ યોગી આદિને ઉચિત અનુષ્ઠાનને “વિત્રાતુ ભવવ્યાધિષિવર:ઈત્યાદિ ગ્રંથ વડે યોગદષ્ટિસમુચ્ચય આદિ ગ્રંથોમાં તત્ત્વથી જિનોક્ત કહેલ છે. એથી કરીને પૂજય હરિભદ્રસૂરિમહારાજાના યોગદષ્ટિ ગ્રંથના અપરિચયથી આ પ્રકારનો કદાગ્રહ છે કે જૈનસાધુની સામાચારી પાળનારને દેશઆરાધક સ્વીકારી શકાય, અન્યને નહિ.
આશય એ છે કે કુતર્કરૂપ કદાગ્રહ ગયેલો હોવાને કારણે અન્યદર્શનમાં રહેલા જીવો મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિ સુધી યોગની ભૂમિકાને પામે છે તે વખતે, પૂરેપૂરો વિવેક નહિ હોવાને કારણે મંદકક્ષાનું મિથ્યાત્વ તેઓને હોય છે, તેથી તેઓ અવેધસંવેદ્યપદમાં છે તો પણ, તેઓની અન્યદર્શનની ક્રિયા અપુનબંધકાદિ ભૂમિકાને ઉચિત છે, અને તે ક્રિયાઓ રત્નત્રયીરૂપ મોક્ષમાર્ગને સન્મુખભાવવાળી છે, તેથી દ્રવ્યથી માર્ગાનુસારીક્રિયા છે. અને તેવી ક્રિયા કરનારાઓ વ્યવહારનયથી તાત્ત્વિક અધ્યાત્મ- ભાવનારૂપ ક્રિયા કરનારા છે, અને તેઓની તે ક્રિયાઓ કુલયોગી આદિને ઉચિત અનુષ્ઠાનરૂપ છે. અને
