________________
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભાગી હોવાથી, માર્ગાનુસારક્રિયાની અપ્રાપ્તિથી દેશવિરાધકપણાનો જ સંભવ છે, અર્થાત્ શીલરૂપ દેશના વિરાધકપણાનો જ સંભવ છે.
સત્યમ્, અનુમોનીયત્વત્િ ' - તેનો ઉત્તર આપતાં શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ કહે છે કે, પૂર્વપક્ષીની વાત સાચી છે, (અર્થાત્ તેઓ શીલરૂપ દેશના વિરાધક જ છે.) પરંતુ અનભિનિવેશ હોતે છતે પણ અજ્ઞાનાદિ કોઈ નિમિત્તથી ગચ્છ બહાર થયેલા ગીતાર્થ-અનિશ્રિત તપ-ચારિત્રમાં રત, અને પ્રાયઃ શબ્દથી વ્યવચ્છેદ્ય એવા તેઓની માર્ગપતિત સ્વલ્પક્રિયાનું જ અન્ય વડે વિવક્ષિતપણું હોવાને કારણે દોષાભાવ છે અર્થાત્ દોષ નથી. કેમ કે તેવા પ્રકારના જીવોના શીલનું કથંચિત્ અનુમોદનીયપણું છે. પરંતુ બધા ગચ્છ બહાર થયેલ ગીતાર્થ અનિશ્રિત તપ-ચારિત્રમાં રત અગીતાર્થના શીલનું અનુમોદનીયપણું નથી.)
• નિવેશડજિ' અહીં “થી એ કહેવું છે કે અભિનિવેશથી ગચ્છ બહાર થયેલા છે તેઓ દેશઆરાધક નથી, પણ અનભિનિવેશ હોવા છતાં અજ્ઞાનાદિ કોઈ નિમિત્તને કારણે ગચ્છ બહાર થયેલા છે તેઓ દેશઆરાધક છે, અને અનભિનિવેશને કારણે તેમની ક્રિયા માર્ગપતિત બને છે.
• મસાનાઃ' અહીં “ગરિ પદથી ભ્રમનું ગ્રહણ કરવાનું છે. આરાધનાની ઉત્કટ ઈચ્છાવાળા હોવા છતાં ગચ્છમાં રહીને સમુદાયમાં પ્રાપ્ત થતા દોષોને જોઈને, ગચ્છથી બહાર નીકળવાનો પરિણામ, ગરછમાં થતા વિશેષ ઉપકારોનું અજ્ઞાન હોવાને કારણે થાય છે. તેમ ગચ્છમાં રહીને ગીતાર્થ પાસેથી પ્રાપ્ત થતા જ્ઞાન- સંવેગાદિ ભાવોની વૃદ્ધિને કારણે થતા જે લાભો, તેની અપેક્ષાએ ભિક્ષા અશુદ્ધિ આદિ દોષો અલ્પ છે; તેમાં ભ્રમને કારણે અધિકતા લાગે છે.
જ્ઞાનપતિ' પાઠ છે ત્યાં પતિત પાઠ હોવાની સંભાવના છે, અને ટીકાના હવે પછીના કથનથી પણ તે જ પાઠ હોવો જોઈએ તેમ દેખાય છે, તે મુજબ અમે અર્થ કરેલ છે. પરંતુ એવો પાઠ ઉપલબ્ધ નથી.
વિવેચનઃ
પૂર્વપક્ષીની શંકા એ છે કે જો તમે સાધુસામાચારીની અપેક્ષાએ દેશઆરાધક ન સ્વીકારો અને માર્ગાનુસારીભાવની અપેક્ષાએ દેશઆરાધક સ્વીકારો, તો ગીતાર્થની
