________________
૬૩
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભાગી
વિવેચન- .
અહીં “ચતુ' થી કહેનાર વ્યક્તિને ગ્રંથાભાસકાર એટલા માટે કહેલ છે કે વાસ્તવિક ગ્રંથના તાત્પર્યને તે જાણતો નથી, પરંતુ ગ્રંથનું અવલંબન લઈને વિપરીત અર્થ કરનાર છે. અને તે ગ્રંથાભાસકાર કહે છે કે વ્યવહારનયવાળાઓનું જ માર્ગપતિતપણું છે. તેનો કહેવાનો આશય એ છે કે વ્યવહારનય આચરણાઓને માનનાર છે. તેથી વ્યવહારનયથી જિનોક્ત સાધસામાચારીનું પાલન કરતા હોય તેઓ માર્ગપતિત છે, તેથી તેઓનું શીલ અનુમોદનીય છે. માટે જેઓએ દ્રવ્યલિંગ ધારણ કર્યું છે તેવા અભવ્ય, નિલવ વગેરે પણ અપ્રધાનક્રિયા કરનાર હોવા છતાં તેમનું શીલ અનુમોદનીય છે.
“વસ્તુ' ના કથનનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે, યોગબિંદુ વગેરે ગ્રંથના અપરિચયને કારણે તે ગ્રંથાભાસકારે માર્ગપતિત શબ્દનો અર્થ જ જાણ્યો નથી. કેમ કે યોગબિંદુ ગ્રંથમાં અપુનબંધકની અવસ્થાવિશેષરૂપે માર્ગપતિત અને માર્ગાભિમુખનું ગ્રહણ કરેલ છે. તેથી જિનોક્ત સાધુસામાચારી પાળનાર અભવ્યાદિને માર્ગપતિત કહી શકાય નહિ. માટે તેઓનું શીલ અનુમોદનીય છે તેમ કહેવું તે પૂર્વપક્ષીનું અજ્ઞાન
છે.
વિશેષાર્થઃ
નિશ્ચયનય પરિણામને માનનાર છે, શુદ્ધવ્યવહારનય પરિણામ સાથે ક્રિયાને માનનાર છે અને અશુદ્ધવ્યવહારનય માત્ર ક્રિયાને માનનાર છે. અહીં પૂર્વપક્ષીએ અશુદ્ધવ્યવહારનયને ગ્રહણ કરીને અભવ્યાદિની ક્રિયાઓને અનુમોદનીય સ્થાપન કરવા પ્રયત્ન કરેલ છે; જ્યારે શુદ્ધવ્યવહારનય તો ક્રિયાને પ્રધાન કરે છે ત્યાં પણ ભાવપૂર્વકની ક્રિયાને જ તે પ્રધાન કરે છે. તેથી અપુનબંધકાદિની ક્રિયાઓને તે અનુમોદનીય સ્વીકારે છે, અન્યની નહિ.
ઉત્થાન :તે ઉપરમાં આ રીતે ગીતાર્થઅનિશ્રિત તપચારિત્રમાં રત એવા અગીતાર્થને ‘પ્રાયઃ
મન્નથી' એ કથનથી સર્વવિરાધક કહ્યા, અને “પ્રાયઃ' શબ્દથી વ્યવચ્છેદ્ય માર્ગપતિત સ્વલ્પક્રિયાની અપેક્ષાએ તેવા જ અન્યને દેશઆરાધક કહ્યા. આ રીતે બંને ગીતાર્થઅનિશ્ચિત અગીતાર્થ હોવાને કારણે તેમના શીલની અનુમોદના માટે ઉચિત વ્યવહાર કેવી રીતે કરવો, તેના સમાધાન માટે કહે છે
