________________
૩૧
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભાગી भग्नव्रतक्रियानात्तक्रियौ देशविराधको । क्रियाप्राधान्यमाश्रित्य ज्ञायते परिभाषितौ ॥३॥
ટીકાઃ
भग्नेति। व्रतं प्राणातिपातविरमणादिइच्छाप्रवृत्त्यादि, क्रिया चसंवेगपूर्वा तदनुगताचरणा, ततो भग्ने व्रतक्रिये येन स तथा, अनात्ता अगृहीता क्रिया उपलक्षणाद् व्रतं च येन स तथा, भग्नव्रतक्रियश्चाऽनात्तव्रतक्रियश्च भग्नव्रत[क्रियानात्त क्रियौ देशविराधको परिभाषितौ ज्ञायेते, प्राप्तस्य तस्याऽपालनाद् अप्राप्तेर्वेति व्यवस्थितविकल्पप्रदर्शनाद् भग्नव्रतक्रियस्य प्राप्ताऽपालनेनाऽनात्तव्रतक्रियस्य चाऽप्राप्त्यैव देशविराधकत्वव्यवस्थानात्,
શ્લોકાર્ચ -
ક્રિયાની પ્રધાનતાને આશ્રયીને ભગ્નવ્રતક્રિયાવાળાઅર્થાતુ જેઓએ ગ્રહણ કરેલ વ્રત-ક્રિયા ભાંગી નાંખ્યાં છે તથા અનાત્તવ્રતક્રિયાવાળા અર્થાતુ જેઓએ વ્રત- ક્રિયા ગ્રહણ કરેલ નથી, તેવા જીવો દેશવિરાધક પરિભાષિત કહેલા જણાય છે, અર્થાત્ તેવા જીવોને ભગવતીસૂત્રકારે દેશવિરાધક કહ્યા છે.3II
વિવેચનઃ
પ્રથમ ભાંગામાં માર્ગાનુસારી શીલને પ્રધાન કરીને એવા શીલવાળાને દેશઆરાધક કહેલ છે, અને બીજા ભાગમાં દેશવિરતિ કે સર્વવિરતિરૂપ વ્રત અને તે વ્રતને અનુરૂપ ક્રિયાને પ્રધાન કરીને શીલરૂપ દેશના વિરાધક એવા સમ્યગૃષ્ટિને દેશવિરાધક કહેલ છે.
ટીકાર્ય:' “વ્રતંગનારદતક્રિય' - વ્રત પ્રાણાતિપાતવિરમણાદિરૂપ કે જે ઈચ્છાપ્રવૃજ્યાદિરૂપ છે અર્થાત પ્રાણાતિપાતવિરમણાદિ ઈચ્છારૂપ હોય કે પ્રવૃત્તિ આદિરૂપ હોય, અને ક્રિયા સંવેગપૂર્વક તેને વ્રતને, અનુકૂળ એવી આચરણારૂપ છે. (અને) વ્રતનક્રિયાને જેણે ભાંગી નાંખ્યાં છે તે ભગ્નવ્રતક્રિય કહેવાય, (અને) જેણે વ્રત અને ક્રિયાનું ગ્રહણ કર્યું નથી તે અનાવૃતક્રિય કહેવાય.
