________________
૩૬
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી છે એ પ્રમાણે સંશય હોતે છત, સમ્યગુ વક્તાનું વચન અમે પણ સાંભળવાની ઈચ્છાવાળા છીએ, એ પ્રકારે બોલતા અજ્ઞાનાંધનું સૂક્ષ્મદષ્ટિવડે કરીને પર્યાલોચનનું અભિમાન દિવ્યદૃષ્ટિવાળાને વિસ્મયકારી નથી, એ પ્રમાણે વિચારવું.
અહીં થં ર... રિવ્યશાં વિસ્મશ્નરીતિ ધ્યેયમ્' આ પ્રમાણે અન્વય સમજવો, અને દિવ્યદૃષ્ટિવાળાને શું વિસ્મયકારી નથી એ પૂર્વપક્ષીનું કથન, વંચશ્રોતામા: મ' સુધી કહેલ છે. એ પ્રમાણે બોલતા અજ્ઞાનથી અંધ થયેલા પૂર્વપક્ષીનું સૂક્ષ્મદષ્ટિ વડે પર્યાલોચનનું અભિમાન દિવ્યદૃષ્ટિવાળાને વિસ્મયકારી નથી. એમ અન્વય સમજવો.
વિવેચન :
પૂર્વમાં કહ્યું કે “અનુપરત પદથી વિવૃત અશીલવાન પદ એના સમર્થન માટે, ‘મuTHવ' એ વિકલ્પ વૃત્તિકારે કહેલ છે, તેથી ભગવતીસૂત્રના મૂળ કથન પ્રમાણે “મપ્રાપ્તવ' એ વિકલ્પ સ્વીકૃત થાય છે. એ રીતે પૂર્વપક્ષીનું કથન દિવ્યદૃષ્ટિવાળાઓને વિસ્મયકારી નથી.
પૂર્વપક્ષીનું કયું કથન વિસ્મયકારી નથી તે વંચ' થી બતાવે છે. પૂર્વપક્ષીના પૂર્વકથનનો ‘વ’ શબ્દ પરામર્શક છે અને એ કથન એમના ગ્રંથમાં આગળમાં ચાલતી વાત સાથે સંબંધિત દેખાય છે અને તે વાત ધર્મપરીક્ષા ગ્રંથ મુજબ આ પ્રમાણે છે.
પૂર્વમાં પૂર્વપક્ષીએ સ્થાપન કર્યું કે જિનોક્ત સાધુસામાચારીનું પાલન કરતો અશ્રુતવાન દેશઆરાધક છે, અને જિનોક્ત સાધુસામાચારી ગ્રહણ કરીને પાલન નહિ કરતો એવો શ્રુતવાનદેશવિરાધક છે, એ રીતે બંને પણ પ્રકારનું સવિષયપણાથી પ્રામાણ્ય સિદ્ધ થાય છે. અર્થાત્ દેશઆરાધક અને દેશવિરાધકરૂપ બને પણ પ્રકારનો વિષય જિનાઃ સાધુસામાચારી છે. કેમ કે જિનોક્ત સાધુસામાચારી પાળવાને કારણે પ્રથમ ભાંગાવાળા દેશઆરાધક બને છે અને જિનોક્ત સાધુસામાચારી ગ્રહણ કરીને તેની વિરાધના કરવાના કારણે બીજા ભાંગાવાળા દેશવિરાધક બને છે. તેથી દેશઆરાધક અને દેશવિરાધક એ બંને પણ ભાંગાઓનું સવિષયપણાથી પ્રામાણ્ય સિદ્ધ થાય છે. અને જે જીવે સાધુપણું લીધું નથી તે જીવને દેશવિરાધક કહેવામાં આવે, તો ત્યાં વિરાધનાનો વિષય પ્રાપ્ત થતો નથી. કેમ કે સાધુપણું તેણે લીધું જ નથી તેથી તે સાધુપણાની વિરાધના કરે છે માટે દેશવિરાધક છે તેમ કહી શકાય નહિ. તેથી ભગવતીસૂત્રના ટીકાકારે પ્રાપ્ત'એ વિકલ્પથી વ્યાખ્યાન કર્યું એ કયા અભિપ્રાયથી છે એ પ્રકારનો વિચારકને સંશય થાય. એ સંશય થયા પછી તે વક્તાનું સમ્યગૂ વચન અમે પણ સાંભળવા ઈચ્છીએ છીએ એમ કહીને પૂર્વપક્ષીને તે વચન અસંગત છે એમ સ્થાપન
