________________
૪૧
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી ‘મપ્રાપ્તવ' એ વિકલ્પથી ચતુર્ભગીના બીજા ભાગમાં દેશવિરાધક માનવાનો દોષ નથી.
પૂર્વપક્ષીએ જે બીજો દોષ આપેલ છે તેનું નિરાકરણ કરતાં વા'થી ગ્રંથકાર કહે છે, અને પૂર્વપક્ષીએ આપેલ બીજો દોષ આ પ્રમાણે છે
(૨) સંયમ ગ્રહણ કરેલ નથી તેવો શ્રાવક સંયમનો વિરાધક થશે, તેથી તે શ્રાવક સૌધર્મથી ઉપર ઉત્પન્ન થઈ શકશે નહિ, એ પ્રકારનો દોષ પૂર્વપક્ષી આપે છે. સામાન્ય રીતે શ્રાવક ઉત્કૃષ્ટથી બારમા દેવલોકમાં જાય છે, પરંતુ પ્રસ્તુતમાં પ્રાપ્ત' એ વિકલ્પથી સંયમ નહિ ગ્રહણ કરેલ શ્રાવકને વિરાધક સ્વીકારીએ તો, સારામાં સારા આરાધક શ્રાવકને પણ સંયમનો વિરાધક માનવો પડે. આમ, શાસ્ત્રવચન પ્રમાણે શ્રાવક ઉત્કૃષ્ટથી બારમા દેવલોક સુધી જઈ શકે તેમ છે, છતાં તેને વિરાધક સ્વીકારવાથી તે શ્રાવક સૌધર્મ દેવલોકથી ઉપર જઈ શકે નહિ, તેમ માનવાની આપત્તિ પૂર્વપક્ષી આપે
પૂર્વપક્ષીએ આપેલા ઉપરોક્ત દોષ નંબર-ર નું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે
પ્રસ્તુત ચતુર્ભગીમાં કહેલ વિરાધકપણું પારિભાષિક છે, માટે સંયમ નહિ ગ્રહણ કરેલ શ્રાવકને સૌધર્મથી ઊર્ધ્વ ઉપપાતના અભાવનો પ્રસંગ આવશે નહિ. કેમ કે શાસ્ત્રમાં જે શ્રાવક શ્રાવકપણાની વિરાધના કરે અને અતિચારની શુદ્ધિ કર્યા વગર કાળ કરે તો સૌધર્મ દેવલોકથી ઉપરમાં ઉત્પન્ન થાય નહિ તેમ કહેલ છે તે શ્રાવક પારિભાષિક વિરાધક નથી પરંતુ વાસ્તવિક વિરાધક છે; જ્યારે પ્રસ્તુત ચતુર્ભગીમાં પારિભાષિક વિરાધક ગ્રહણ કરેલ છે. તેથી પૂર્વપક્ષીએ સંયમ નહિ ગ્રહણ કરેલ શ્રાવકને સૌધર્મથી ઊર્ધ્વ ઉપપાતના અભાવનો પ્રસંગ આપ્યો તે આવશે નહિ.
પૂર્વપક્ષીએ આપેલ ત્રીજા દોષનું નિરાકરણ કરતાં જવાથી ગ્રંથકાર કહે છે, અને તે ત્રીજો દોષ આ પ્રમાણે છે
(૩) જેમણે સંયમ ગ્રહણ કર્યું નથી તેમને સંયમના વિરાધક સ્વીકારવામાં આવે તો, નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિથી સંયમના વિરાધકને જ્ઞાન-દર્શનના વિરાધક કહેવામાં આવે છે; તે પ્રમાણે શ્રેણિકાદિને સર્વવિરાધક કહેવા પડે. અને શ્રેણિકાદિ સર્વવિરાધક પ્રાપ્ત થવાને કારણે તેમને તીર્થંકરનામકર્મની નિકાચના થઈ શકે નહિ, અને તીર્થંકરપણારૂપે ફરી મનુષ્યભવમાં આગમન થઈ શકે નહિ, કેમ કે જિનાજ્ઞાના આરાધકોને જ 'તીર્થંકરપણું પ્રાપ્ત થાય છે.
