________________
૪૨
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી •પૂર્વપક્ષીએ આપેલા ઉપરોક્ત ત્રીજા દોષનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે
ઉપરોક્ત દોષ નંબર- ૩ અમને આવશે નહિ, કેમ કે પ્રસ્તુત ચતુર્ભગીમાં પારિભાષિક વિરાધક અને ગ્રહણ કરેલ છે અને શાસ્ત્રમાં વિરાધક તીર્થકર ન થાય તેમ જે કહેલું છે, તે રત્નત્રયીના વાસ્તવિક વિરાધકને આશ્રયીને કહેલ છે, પારિભાષિક વિરાધકને આશ્રયીને નહિ, માટે પૂર્વપક્ષીએ આપેલ દોષ નંબર- ૩ ઉચિત નથી.
પૂર્વપક્ષીએ આપેલા ચોથા દોષનું નિરાકરણ કરતાં નાવિગૃહે વસતા' થી ગ્રંથકાર કહે છે, અને તે ચોથો દોષ આ પ્રમાણે છે
(૪) નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ વિચારીએ તો સંયમ નહિ ગ્રહણ કરનારને રત્નત્રયીનો અભાવ છે તેથી તેઓ સર્વવિરાધક છે. અને તેમ સ્વીકારીએ તો ઘરમાં રહેલા તીર્થકરાદિ ચરમશરીરીઓને પણ પ્રતિસમય જ્ઞાનાદિના વિરાધક કહેવા પડે, તેથી અત્યંત અસમંજસપણાની=અનુચિતપણાની, પ્રાપ્તિ થાય. •પૂર્વપક્ષીએ આપેલા ઉપરોકત ચોથા દોષનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે
પ્રસ્તુત ચતુર્ભગીમાં કહેલ વિરાધક પારિભાષિક હોવાને કારણે તીર્થકરાદિ ચરમશરીરીઓને પણ જ્ઞાનાદિના વિરાધકની આપત્તિ આપીને અત્યંત અસમંજસપણું કહેવું ઉચિત નથી.
પૂર્વમાં કહ્યું કે પ્રાપ્તિસામાન્ય અન્યતરનું અપ્રાપ્તિપદાર્થપણું છે અને આરાધકવિરાધક પારિભાષિક છે એ પ્રકારનું વચન છે. તેનાથી પૂર્વપક્ષીએ આપેલ પૂર્વોક્ત ચાર દોષોનું નિરાકરણ થઈ જાય છે તેમ બતાવીને, હવે તે દોષોનું નિરાકરણ કઈ રીતે થાય છે તે બતાવતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે-
(૧-૨) પૂર્વપક્ષીએ આપેલ દોષ નંબર ૧-રનું નિરાકરણ કઈ રીતે થાય છે તે બતાવતાં કહે છે કે, વિશેષની અપ્રાપ્તિનો સામાન્ય અપ્રાપ્રિયુક્ત વિરાધકપણામાં અનુપયોગ છે. અહીં વિશેષની અપ્રાપ્તિ આ પ્રમાણે છે
ચરક-પરિવ્રાજકપણું ગ્રહણ કર્યા પછી ચરક-પરિવ્રાજકપણાનો જે ભગ કરે છે તેનામાં ચરક-પરિવ્રાજકપણાના ભંગરૂપ વિશેષ શીલની અપ્રાપ્તિ કહેવાય. તે જ રીતે શ્રાવકપણું ગ્રહણ કર્યા પછી શ્રાવકપણાનો જે ભંગ કરે છે તેનામાં શ્રાવકપણાના ભંગરૂપ વિશેષ શીલની અપ્રાપ્તિ કહેવાય. અને તે વિશેષ શીલની અપ્રાપ્તિના કારણે ચરકપરિવ્રાજક જ્યોતિષથી ઉપર ઉત્પન્ન ન થાય અને શ્રાવક સૌધર્મદેવલોકથી ઉપર ઉત્પન્ન
