________________
પક
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી કરવાને કારણે તેઓ બીજા મહાવ્રતનો ભંગ કરે છે તેથી, મિથ્યાત્વ અને ગ્રહણ કરેલ વ્રતભંગના કારણે તેઓ સર્વવિરાધકત્વના ફળને પામે છે, તેથી તેઓ દુરંત સંસારમાં ભટકે છે. માટે નિત્સવને દુરંત સંસારની પ્રાપ્તિરૂપ સર્વવિરાધકનું ફળ સંગત થઈ જશે, અને સાધુસામાચારીના પાલનની અપેક્ષાએ દેશઆરાધક પણ તેઓને સ્વીકારી શકાશે. એમ પૂર્વપક્ષી કહે છે.
સ્વકથનના સમર્થન માટે પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, નિલવબીજા વ્રતના ભંગના કારણે વિરાધક છે. આથી કરીને જ રૈવેયકમાં જાય તો પણ સુદેવત્વરૂપ દેવપણું પામતા નથી, પરંતુ દેવદુર્ગતપણું પામે છે. અને તે દેવદુર્ગતપણું અર્થાત્ નવમા રૈવેયકમાં દેવદુર્ગતપણું છે તે દેવદુર્ગતપણું કિલ્બિષિકપણારૂપે નહિ હોવા છતાં સંમોહને કારણે
પૂર્વપક્ષીનો આશય એ છે કે, જેઓ ભગવાનના શાસનની વિરાધના કરીને દેવભવમાં જાય છે તેઓને દેવભવમાં સંમોહ થાય છે. તેના કારણે પોતે એવું શું ઉત્તમ કૃત્ય કર્યું છે કે જેનાને ફળરૂપે આ દેવપણું મળ્યું છે તેવો તેમને બોધ થતો નથી. તેથી દેવભવમાં પ્રાપ્ત થયેલા ભોગો પ્રત્યે જ તેમને સર્વસારની (સર્વસ્વની) બુદ્ધિ થાય છે. વળી જેઓ ભગવાનના શાસનની આરાધના કરીને દેવભવમાં ગયા છે, તેમને દેવભવમાં જતાંની સાથે જ પોતે પૂર્વભવમાં કરેલ આરાધનાનું સ્મરણ થાય છે. તેથી તેઓ વિચારે છે કે પૂર્વમાં મેં કરેલી ઉત્તમ આરાધનાનું આ ફળ છે. માટે ફરી તેવી આરાધના કઈ રીતે થાય કે જેનાથી મારું આત્મહિત સાધી શકાય, આવા પ્રકારનો બોધ જેમને થાય છે તેવા જીવોને દેવભવમાં સંમોહ થતો નથી. દેવભવમાં જેમને સંમોહ થાય છે તેવા દેવો ત્યાંથી ચ્યવને અનંતકાળ સંસારમાં ભટકે છે. માટે સામાચારીની અપેક્ષાએ નિદ્વવોને દેશઆરાધક સ્વીકારવા છતાં દુરંત સંસારના પરિભ્રમણરૂપ સર્વવિરાધકના ફળની સંગતિ થઈ શકે છે. , પૂર્વપક્ષીના ઉપરોક્ત કથનનો ઉત્તર આપતાં શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાયજી ભગવંત કહે છે કે, જે જીવ જિનોક્ત સાધુસામાચારીને પાળીને પણ સર્વવિરાધકના ફળને પામે છે તેવા જીવને ક્રિયામાત્રથી દેશઆરાધક કહેવો તે અન્યાય છે.
ગ્રંથકારનો આશય એ છે કે, આરાધક હંમેશાં આરાધનાના બળથી સંસારના પરિભ્રમણને ઘટાડે છે. જયારે જિનોક્ત ક્રિયા કરીને પણ જેમનો સંસાર ઘટતો નથી ઊલટો વધે છે, તેમની ક્રિયાને આશ્રયીને તેમને દેશઆરાધક કહેવા તે ઉચિત નથી. - ભાષ્યકારના વચનથી તેની જ પુષ્ટિ કરતાં કહે છે કે, જેનાથી સંપૂર્ણ આરાધતા કહી શકાય તેના કારણભૂત એવો જે દેશ હોય તે દેશોપકારી કહી શકાય. તેથી જે ક્રિયા
