________________
૪૯
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી ટીકા:
ननु यद्येवं शीलस्याऽप्राप्त्यापि देशविराधकत्वमनुमतं तदा श्रुताऽप्राप्त्यापि तत्स्यात् किञ्चैवं शीलाप्राप्त्या शीलविराधकोऽपि श्रुतप्राप्त्याराधकः स्यादिति देशविराधकाराधकसाङ्कर्यादव्यवस्थेत्यत आह-क्रियाप्राधान्यमाश्रित्य इति क्रियापेक्षया हि देशत आराधकत्वं विराधकत्वं चात्र विवक्षितम्, श्रुतापेक्षया तु तत्सदपि नादृतम्, समुदयवादेऽप्यनन्तरकारणत्वेन क्रियाप्राधान्यस्य विवक्षणात्, यदाह भगवान् भद्रबाहुः
'जम्हा दंसणनाणा संपुण्णफलं न दिन्ति पत्तेअं ।
चारित्तजुआ दिन्ति हु विसिस्सए तेण चारित्तं ॥ भाष्यकारोप्याह- नाणं परं परमणन्तरा उ किरिया तयं पहाणयरं । जुत्तं कारणं । इति ।
ટીકાર્ય:
“નનું યવં...વ્યવસ્થત્યાત' - પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, જો આ રીતે શીલની અપ્રાપ્તિથી પણ તે દેશવિરાધકપણું, અનુમત છે, તો કૃતની અપ્રાપ્તિથી પણ તે દેશવિરાધકપણું, થાય. અને વળી એ જ રીતે શીલની અપ્રાપ્તિથી શીલવિરાધક પણ શ્રતની પ્રાપ્તિથી આરાધક થાય. એથી કરીને દેશવિરાધક અને દેશઆરાધકનું સાંકર્મ થવાથી અવ્યવસ્થા થશે. આ એથી કરીને ગ્રંથકાર કહે છે- ‘ક્રિયાપ્રાધાન્ય..વિક્ષત્' - ક્રિયાના પ્રાધાન્યને આશ્રયીને ક્રિયાની અપેક્ષાએ, દેશથી આરાધકપણું અને દેશથી વિરાધકપણું અહીંયાં=પ્રસ્તુત ચતુર્ભગીમાં, વિવક્ષિત છે. વળી શ્રુતની અપેક્ષાએ શ્રુતને આશ્રયીને, તે દેશઆરાધકપણું અને દેશવિરાધકપણું, હોવા છતાં પણ સ્વીકારાયેલ નથી. કેમકે સમુદયવાદમાં પણ અનંતર કારણ હોવાને કારણે ક્રિયાના પ્રાધાન્યની વિવેક્ષા છે.
જે કારણથી ભગવાન ભદ્રબાહુ સ્વામી કહે છે
નહીં. તેનું વારિત્ત' જ કારણથી દર્શન અને જ્ઞાન પ્રત્યેક સંપૂર્ણ ફળ આપતા નથી, ચારિત્રયુક્ત (દર્શન અને જ્ઞાન) ફળ આપે છે, તેથી ચારિત્ર વિશેષ છે.
ભાષ્યકાર પણ કહે છેના ...નુત્ત IRUTI તિ' જ્ઞાન એ પરંપર કારણ છે અને ક્રિયા અનંતર
१. यस्माद्दर्शनज्ञाने संपूर्णफलं न दत्तः प्रत्येकम् । चारित्रयुते दत्तः खलु विशिष्यते तेन चारित्रम् ।।
