________________
૨૯
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી ટીકા:
अथ श्रुतापेक्षया देशाराधकत्वमशीलवतः श्रुतवतश्च किं न स्यात्? इति चेत्? तस्येह सतोऽप्यविवक्षणात्, द्वितीयव्रतनिर्वाहरूपस्य च तस्य तत्त्वतः शीलाराधकत्वपर्यवसितत्वादिति॥२॥ કરતા હોય, તો અભવ્ય અને ચરમાવર્ત બહારના કે ચરમાવર્તની અંદર રહેલા અનિવર્તિનીય એવા અસહવાળા જીવોને સર્વઆરાધક માનવાની આપત્તિ આવશે.
ટીકાર્ય :
‘અથ....ઘર્થસિતવાહિતિારા' - પૂર્વપક્ષી શંકા કરતાં કહે છે કે આરાધકવિરાધક ચતુર્ભગીમાં જેમ શીલની અપેક્ષાએ દેશઆરાધકપણું ગ્રહણ કર્યું, તેમ શ્રુતની અપેક્ષાએ અશીલવાળા અને શ્રતવાળા એવા અવિરતસમ્યગદષ્ટિને દેશઆરાધકપણું કેમ ગ્રહણ નહિ થાય? તેથી ગ્રંથકાર કહે છે કે શ્રુતની અપેક્ષાએ અવિરતસમ્યગદષ્ટિને દેશઆરાધકપણું હોવાછતાં પણ તેની અહીં આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગીમાં, વિવક્ષા કરેલ નથી. અને દ્વિતીય વ્રતના નિર્વાહરૂપ એવા તેનું મૃતવાળાનું, શીલઆરાધકમાં પર્યવસિતપણું છે, અર્થાત્ શીલઆરાધકમાં તેનો સમાવેશ થાય છે. તેથી શ્રુતની અપેક્ષાએ અવિરતસમ્યગૃષ્ટિને દેશઆરાધક કહેવા ઉચિત નથી.રા
વિવેચન -
પૂર્વપક્ષી શંકા કરે છે કે આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગીમાં જેમ શીલની અપેક્ષાએ અપુનબંધક જીવોને દેશઆરાધક કહો છો તેમ શ્રુતની અપેક્ષાએ અવિરતસમ્યગ્દષ્ટિ જીવને દેશઆરાધક કેમ કહેતા નથી? તેનો ઉત્તર આપતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે, શ્રુતની અપેક્ષાએ અવિરતસમ્યગૃષ્ટિ જીવ દેશઆરાધક બની શકે, પરંતુ આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગીમાં શ્રુતની અપેક્ષાએ દેશઆરાધકની વિવક્ષા કરેલ નથી, તેથી કોઈ દોષ નથી. અને બીજો હેતુ આપતાં કહે છે કે શ્રુતની અપેક્ષાએ અવિરતસમ્યગ્દષ્ટિને દેશઆરાધક તરીકે લેવા જતાં અવિરતસમ્યદૃષ્ટિનું શ્રુત દ્વિતીયવ્રતના નિર્વાહરૂપ હોવાને કારણે તત્ત્વથી તે શીલઆરાધકમાં પર્યવસાન પામે છે; એથી અવિરતસમ્યગૃષ્ટિને સર્વઆરાધક માનવાનો પ્રસંગ આવશે, તે આ રીતે પ્રસ્તુતમાં કૃત શબ્દથી ભાવશ્રુત ગ્રહણ કરવાનું છે અને ભાવત ત્યારે જ સંભવે કે જીવને સન્માર્ગમ યથાર્થ રુચિ વર્તતી હોય. અવિરતસમ્યગૃષ્ટિજીવને શ્રુત જે અર્થને જે રીતે બતાવે છે તે પ્રકારની રુચિ હોય છે, તેથી અવિરતસમ્યગદષ્ટિ જીવને સન્માર્ગ પ્રત્યે
