________________
૧૮
આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી
ટીકા - .
ननु तेषामाराधकत्वेऽपि सर्वाराधकत्वं स्यादिति चेत्? स्यादेव श्रुतशीलदेशापेक्षया, शीलरूपदेशप्रभेदापेक्षया तु न स्यादिति किं नश्छिद्यते?
ટીકાર્ય -
ના...નછિદ?' - અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે તેઓનું શ્રાવકોનું, આરાધકપણું માને છતે પણ સર્વઆરાધકપણાનો પ્રસંગ આવશે. તેનો ઉત્તર આપતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે, શ્રત-શીલરૂપ દેશની અપેક્ષાએ સર્વઆરાધકપણું થાય જ, પરંતુ શીલરૂપ દેશના (સર્વવિરતિરૂપ) પ્રભેદની અપેક્ષાએ (સર્વઆરાધકપણું) નહિ થાય, એથી કરીને અમને કોઈ આપત્તિ નથી.
વિવેચન : -
અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે, આરાધક-વિરાધનપણાના સ્વીકારમાં ફકત સાધુસામાચારીને તંત્રરૂપે સ્વીકારવામાં ન આવે તો શ્રાવકોને પણ સર્વઆરાધક માનવાનો પ્રસંગ આવશે. કેમ કે શ્રાવકો સમ્યગુદૃષ્ટિ છે તેથી તેમનામાં શ્રત છે અને દેશવિરતિનું પાલન કરે છે તેથી તેમનામાં શીલ પણ છે, માટે શ્રત અને શીલરૂપ બને દેશના તેઓ આરાધક છે, માટે તેમને સર્વઆરાધક માનવાનો પ્રસંગ આવશે. તેના જવાબરૂપે શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ કહે છે- શ્રુત અને શીલરૂપ દેશની અપેક્ષાએ શ્રાવકોને સર્વઆરાધક માનવામાં કોઈ દોષ નથી, કેમ કે તેમાં સમ્યફ શ્રત છે અને દેશવિરતિરૂપ સમ્યફ શીલ પણ છે. તેથી તે અપેક્ષાએ તેઓ સર્વઆરાધક છે.
' અહીં પ્રશ્ન થાય કે શ્રાવકોમાં દેશથી જ વિરતિ છે તેથી અવિરતિ પણ છે, માટે તેમને સર્વઆરાધક કહેવા કઈ રીતે ઉચિત ગણાય? તેથી કહે છે- શીલરૂપ દેશના પ્રભેદની=પેટાભેદની, અપેક્ષાએ શ્રાવકો સર્વઆરાધક નથી અર્થાત્ શ્રુત અને શીલમાં શીલરૂપ જે દેશ છે તેના ભેદમાં સર્વવિરતિરૂપ જે દેશ છે તે અપેક્ષાએ તેઓ આરાધક નથી. માટે શીલના સર્વવિરતિરૂપ પ્રભેદની અપેક્ષાએ તેઓ સર્વઆરાધક નથી, પરંતુ દેશવિરાધક છે એમ અમે માનીએ છીએ, માટે કોઈ દોષ નથી.
