Aradhak Viradhak Chaturbhangi Shabdasha Vivechan

Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 32

૨૧
આરાધક-વિરાધક ચતભંગી સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે
“ખવામિન' - જે જીવો ભવાભિનંદી છે, આ લોકમાં ખ્યાતિ કે ભૌતિક પદાર્થના લાભના અર્થી છે કે પરલોકના ભૌતિક સુખના લાભના અર્થી છે, અને તે સુખ મેળવવા માટે જૈન સાધુપણું ગ્રહણ કરેલ છે, એક આવર્તથી દૂરતર ભૂમિકામાં અર્થાત્ ચરમાવર્તની બહારમાં, રહેલા છે તેવા જીવો દેશઆરાધક નથી; તો પણ તેઓ જૈન સાધ્વાચારો પાળે છે માટે દેશઆરાધક છે એમ પૂર્વપક્ષી સ્વીકારે છે. અને જેઓ ભવાભિનંદી નથી પરંતુ મિત્રાદષ્ટિમાં રહેલા છે તેવા અન્યદર્શનમાં રહેલા અપુનબંધકજીવો જૈન સાધુસામાચારી પાળતા નથી માટે તેઓ દેશઆરાધક નથી એમ પૂર્વપક્ષી કહે છે, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગીમાં તેવા જીવોને દેશઆરાધક કહેલા છે. તેથી પૂર્વપક્ષીનો આ ભ્રમ છે કે યોગમાર્ગથી અતિ દૂર રહેલા એવા જૈનસાધ્વાચારને પાળનારા દેશઆરાધક છે, અને ભાવયોગમાર્ગથી અતિ આસન્ન એવા દ્રવ્યયોગમાર્ગમાં રહેલા અને અન્યદર્શનની ક્રિયા કરનારા જૈન સાધુસામાચારી પાળતા નથી માટે દેશઆરાધક નથી.
અહીં સકૃત આવર્તનાદિથી ગાવિં' પદથી એ ગ્રહણ કરવું છે કે એક આવર્તનથી દૂર ભૂમિકાવાળા=ચરમાવર્તથી બહાર રહેલા, દેશઆરાધક નથી પણ એક આવર્તનમાં= ચરમાવર્તમાં રહેલા, એવા પણ ભાવથી યોગમાર્ગની દૂરતર ભૂમિકામાં રહેલા જમાલિ આદિ પણ દેશઆરાધકનથી. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જેઓ અનિવર્તનીય અસગ્રહવાળા છે તેવા જીવો ભાવથી યોગમાર્ગની દૂરતર ભૂમિકાવાળા છે અને તેઓ દેશઆરાધક નથી.
વિશેષાર્થ:
. • જે જીવોને અનિવર્તિનીય એવો અસગ્રહ નથી તેઓ તે દર્શનની રુચિવાળા હોવા છતાં પણ તત્ત્વના પક્ષપાતી છે. જો કે તેઓને સૂક્ષ્મબોધ પ્રગટ્યો નથી તેથી પરિપૂર્ણ યથાર્થ તત્ત્વ જાણી શકતા નથી, તો પણ તે તે દર્શનમાં વર્તતી ઉચિત પ્રવૃત્તિરૂપ જે જે યમ-નિયમાદિની ક્રિયાઓ તેઓ કરે છે, તે સર્વ ક્રિયાઓ વાસ્તવિક રીતે ભગવાનના વચનોમાંથી જ આવેલી છે. કેમ કે ભગવાને અહિંસાદિ વ્રતો બતાવેલ છે અને તે અહિંસાદિ વ્રતોનું જ તેઓ પાલન કરે છે. તેથી તેઓની તે ક્રિયાઓ તત્ત્વથી જિનોક્ત છે, માટે તેઓ દેશઆરાધક છે એમ સ્વીકારવામાં કોઈ દોષ નથી.