Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 02

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 115

आवश्यक हारिभद्रीया
106
दो एरिसच्चि बहिया गामाइयाण णवरं तु । उक्कुडलगंडसाई डंडाइतिउष ठाइत्ता ॥ ८ ॥ तचाएवि एवं णवरं ठाणं तु तस्स गोदोही । वीरासणमहवावी ठाइज व अंबखुज्जो वा ॥ ९ ॥ एमेव अहोराई छ भसं अपाणयं णवरं । गामणयराण बहिया वग्घारियपाणिए ठाणं ॥ १० ॥ एमेव एगराई अट्ठमभत्तेण ठाण बाहिरओ । ईसीपव्भारगए अणिमिसनयणेगदिट्ठीए ॥ ३ ॥ साहद्दु दोवि पाए वग्घारियपाणि ठायई ठाणं । वाघारि लंबियभुओ सेस दसासुं जहा भणियं ॥४॥ त्रयोदशभिः क्रियास्थानैः प्रतिषिद्धकरणादिना प्रकारेण हेतुभूतैर्योऽतिचारः कृत इति, क्रिया पूर्ववत् करणं क्रिया, कर्मबन्धनिबन्धना चेष्टेत्यर्थः, तस्याः स्थानानि - भेदाः पर्याया अर्थायानर्थायेत्यादयः क्रियास्थानानि तानि पुनत्रयोदश भवन्तीति, आह च सङ्ग्रहणिकारः
अहो है। हिंसा केन्हा विट्टी में मोदि प । अथमाणमेसे" मार्ग छोहे "रिपार्वेहिया ॥ १ ॥
व्याख्या - अर्थाय क्रिया, अनर्थाय क्रिया, हिंसायै क्रिया, अकस्मात् क्रिया, 'दिट्ठिय' सि दृष्टिविपर्यासक्रिया च सूचनात्सूत्रमितिकृत्वा, मृषाक्रियाऽदत्तादानक्रिया च, अध्यात्मक्रिया, मानक्रिया, मित्रदोषक्रिया, मायाक्रिया, लोभक्रिया
१] द्वितीयाsपश्येव बहिर्मामादीनां परं तु । उत्कुटुकासनो वक्रकाष्ठशायी वा दण्डायतिको वा स्थित्वा ॥ ८ ॥ तृतीयस्यामप्येवं परं स्थानं तु तत्र गोदोहिका । वीरासनमथवाऽपि तिष्ठेद्वाऽऽम्रकुब्जो वा ॥ ९ ॥ एवमेवाहोरात्रिकी पष्ठं भक्तमपानकं परम् । प्रामनगरयोर्बहिस्तात् प्रलम्बभुजस्तिष्ठति स्थानम् ॥ १० ॥ एवमेवैकरात्रिकी अष्टमभकेन स्थानं बहिः । ईषत्प्राग्भारगतोऽनिमिषनयन एकदृष्टिकः ॥ ११ ॥ संहत्य द्वावपि पादो प्रलम्बितभुज स्तिष्ठति स्थानम् । 'वाघारि' लम्बितभुजः शेषं दशासु यथा भणितम् ॥ १२ ॥
ईर्यापथक्रिया, अयमासां भावार्थ:- तस्थावर भूएहिं जो दंडं निसिरई हु कजंमि । आय परस्स व अट्ठा अट्ठादंडं त बेंति ॥ १ ॥ जो पुण सरडाईयं थावर कार्यं च वणलयाईयं । मारेत्तुं छिंदिऊण व छड्डे एसो अणट्ठाए ॥ २ ॥ अहिमाइ वेरियस्स व हिंसिंसु हिंसइब हिंसिहिई । जो दंड आरम्भइ हिंसादंडो भवे एसो ॥ ३ ॥ अन्नट्ठाए निसिरइ कडाइ अन्नमाहणे जो उ । जो व नियंतो सस्तं छिंदिज्जा सालिमाई य ॥ ४ ॥ एस अकम्हादंडो दिद्विविवज्जासओ इमो होइ । जो मित्तममित्तंती कार्ड घाएइ अहवावि ॥ ५ ॥ गामाईघासु व अतेण तेणंति वावि घाएजा । दिट्ठिविवज्जा से सो किरि
ठाणं तु पंचमयं ॥ ६ ॥ आयट्ठा णायगाइण वावि अट्ठाऍ जो मुर्स वयइ । सो मोसपचईओ दंडो छट्ठो हवइ एसो ॥ ७ ॥ एमेव आयणायगअट्ठा जो गेण्हइ अदिन्नं तु । एसो अदिनवत्ती अज्झत्थीओ इमो होइ ॥ ८ ॥ नवि कोवि किंचि भाई तहविहु हियरण दुम्मणो किंपि । तस्सऽज्झत्थी संसइ चउरो ठाणा इमे तस्स ॥ ९ ॥ कोहो माणो माया
१ श्रसस्थावर भूतेषु यो निसृजति कार्ये । आत्मनः परस्य वाऽर्थाय अर्थदण्डं तं बुवते ॥ १ ॥ यः पुनः सरटादिकं स्थावरकायं च वनलतादिकम् । मारा यित्वा छिरवा वा त्यजति एषोऽनर्थाय ॥ २ ॥ अशा देवैरिणो वा अहिंसीत् हिनस्ति वा हिंसिष्यति । यो दण्डमारभते हिंसादण्डो भवेदेषः ॥ ३ ॥ अन्यार्थाय निसृजति कण्डादि अन्य माहन्ति यस्तु । यो वा गच्छन् शस्यं छिन्धात् शाल्यादींश्व ॥ ४ ॥ एषोऽकस्माइण्डो दृष्टिविपर्यासतोऽयं भवति । यो मिश्रममिप्रसितिकृत्वा घातयत्यथवाऽपि ॥ ५ ॥ प्रामादिधातेषु वा अस्तेनं स्तेनमिति वाऽपि घातयेत् । दृष्टिविपर्यासात् स क्रियास्थानं तु पञ्चमम् ॥ ६ ॥ आत्मा ज्ञातीयादीनां वाध्यर्थाय यो मृषा वदति । स मृषाप्रत्ययिको दण्डो भवत्येषः षष्ठः ॥ ७ ॥ एवमेवात्मज्ञातीयार्थ यो गृह्णात्यदत्तं तु । एषोऽदत्तमत्व योऽध्यात्मस्थोऽय भवति ॥ ८ ॥ नैव कोऽपि किचिणति तथापि हृदये दुर्मना किमपि । तस्याध्यात्मस्थः शंसति चत्वारि स्थानानीमानि तस्य ॥ ९ ॥ क्रोधो मानो माय
लोहो अज्झत्थरिय एवेसो । जो पुण जाइमयाई अट्ठविहेणं तु माणेणं ॥ १० ॥ मत्तो हीलेइ परं खिंसइ परिभवइ माणवत्तेसा । मायपिइनायगाईण जो पुण अप्पेवि अवराहे ॥ ११ ॥ तिबं दंडं करेइ डहणंकणबंधतालणाईयं । तं मित्तदोसती किरियाठाणं हवइ दसमं ॥ १२ ॥ एक्कारसमं माया अण्णं हिययंमि अण्ण वायाए । अण्णं आयरई या सकमुणा गूढसामत्थो ॥ १३ ॥ मायावती एसा तत्तो पुण लोहवत्तिया इणमो । सावज्जारंभपरिग्गहेसु सत्तो महंतेसु ॥ १४ ॥ तह इत्थी कामेसुं गिद्धो अप्पाणयं च रक्खंतो । अण्णेसिं सत्ताणं वहबंधणमारणं कुणइ ॥ १५ ॥ एसो उ लोहवित्ती इरियावहियं अओ पवक्खामि । इह खलु अणगारस्सा समिईगुत्तीसुगुत्तस्स ॥ १६ ॥ सययं तु अप्पमत्तस्स भगवओ जाव चक्खुप पि । निवयइ ता सुहुमा विहु इरियावहिया किरिय एसा ॥ १७ ॥
areef भूयगामेहिं पन्नरसहिं परमाहंमिएहिं सोलसहिं गाहासोलसएहिं सत्तरसविहे संजमे अट्ठारसविहे अभे एगूणवीसाए णायज्झयणेहिं वीसाए असमाहिठाणेहि ॥
१ लोभोऽध्यात्मक्रिय एवैषः । यः पुनर्जातिमदादिनाऽष्टविधेन तु मानेन ॥ १० ॥ मतो हीलयति परं निन्दति परिभवति मानप्रत्ययिकी एषा । मातापितृज्ञातीयानां यः पुनरल्पेऽप्यपराधे ॥ ११ ॥ तीव्रं करोति दण्डं दहनानबन्धताडनादिकम् । तत् मित्रद्वेषप्रत्ययिकं क्रियास्थानं भवति दशमम् ॥ १२ ॥ एकादशमं माया अन्यत् हृदये अन्यद्वाचि । अन्यदाचरति स कर्मणा गूढसामर्थ्यः ॥ १३ ॥ मायाप्रत्ययिक्येषा ततः पुनर्लोभप्रस्यविक्येषा । सावधारम्भपरिग्रहेषु सको महत्सु ॥ १४ ॥ तथा श्रीकामेषु गृद्ध आत्मानं च रक्षन् । अन्येषां सश्वानां वधमारणाङ्कनबन्धनानि करोति ॥ १५ ॥ एष तु लोभ प्रत्यधिक ईर्ष्यापथिकमत: प्रवक्ष्यामि । इह खल्वनगारस्य समितिगुप्तिसुगुप्तस्य ॥ १६ ॥ सततं स्वप्रमत्तस्य भगवतो यावचक्षुःपक्ष्मापि । निपतति तावत् सूक्ष्मा ईर्यापथिकी क्रियेषा ॥ १७ ॥