Book Title: Agam 12 Upang 01 Auppatik Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
पीयूषवर्षिणी-टीका. सू. २० कूणिककृता सिद्धानां महावीरस्य च स्तुतिः १२९ भूतप्रहरगविशेषसदृशसम्यक्चारित्ररूपरत्नेन वर्तितु शीलं येषां ते चक्रवर्तिनः, चातुरन्ताश्च ते चक्रवर्तिनः चातुरन्तचक्रवर्तिनः, धर्मेण-न्यायेन वराः श्रेष्ठा इतरतीर्थिकाऽपेक्षयेति धर्मवराः, धर्माः प्राणातिपातादिनिवृत्तिदानशीलादिरूपाः, 'धर्माः पुण्ययम-न्याय-स्वभावाऽऽचार-सोमपा -इत्यमरः, तैर्वराः श्रेष्ठा अन्यतीर्थिकापेक्षयेति धर्मवराः, ते च ते चातुरन्तचक्रवर्तिनश्चेति-धर्मवरचातुरन्तचक्रवर्तिनः । यद्वा चातुरन्तं च तच्चक्रं चातुरन्तचक्रं, वरञ्च तचातुरन्तचक्रं वरचातुरन्तचक्रं, धर्मो वरचातुरन्तचक्रमिव धर्मवरचातुरन्तचक्रं, तेन वर्तितुं-वर्तयितुं वा शीलं येषां ते धर्मवरचातुरन्तचक्रवर्तिनस्तेभ्यः, 'दीवो' द्वीपेभ्यः-संसारसमुद्रे निम जतां द्वीपतुल्यत्वात् । 'ताण' त्राणेभ्यः-कर्मकद
किये गये हैं। इन चार सीमाओं के जो स्वामी हैं वे चातुरन्त हैं। चक्रशब्द का अर्थ रत्नरूप प्रहरण-शस्त्रविशेष है। चक्रवर्ती के चौदह रत्नों में एक रत्न चक्र भी होता है । चक्रवर्ती के चक्ररत्नसदृश सम्यक्चारित्ररूपी रत्न से वर्तन करने का जिनका स्वभाव है वे चक्रवर्ती हैं। धर्म शब्द का अर्थ न्याय और प्राणातिपातादि-निवृत्ति, दान, शील, आदि भी है। धर्म से-न्याय से, अथवा-प्राणातिपातादि-निवृत्ति, दान, शील-आदि से जो अन्यतीर्थिकों की अपेक्षा उत्तम हैं वे धर्मवरचातुरन्तचक्रवर्ती हैं। अथवा-चातुरन्तचक्रसदृश धर्म से जिनका वर्त्तने का स्वभाव है वे धर्मवरचातुरन्तचक्रवर्ती हैं । ऐसे धर्मवरचातुरत्नचक्रवर्तियों के लिये नमस्कार हो । 'दीवो' सारसमुद्र में डूबते हुए प्राणियों के जो द्वीप के समान आधार हैं ऐसे प्रभु के लिये नमस्कार हो। ( तागं ) कमी से कदर्थित प्राणियों
ત્રણ દિશાઓમાં ઉપાધિના ભેદથી ત્રણ સમુદ્ર એ ચતુરન્ત પદથી લેવાયું છે. આ ચાર સીમાઓના જે સ્વામી છે તે ચાતુરન્ત છે. ચક્ર શબ્દનો અર્થ રત્નરૂપ પ્રહરણ અર્થાત્ શસ્ત્રવિશેષ છે. ચક્રવર્તીના ચૌદ રત્નોમાં એક રત્ન ચક પણ હોય છે. ચકવતીના ચકરત્નસદૃશ સમ્મચારિત્રરૂપી રત્નથી વર્તન કરવાને જેનો સ્વભાવ છે તે ચક્રવતી છે. ધર્મ શબ્દને અર્થ ન્યાય અને પ્રાણાતિપાતાદિનિવૃત્તિ, દાન, શીલ આદિ પણ છે. ધર્મથી, ન્યાયથી અથવા પ્રાણાતિપાતાદિનિવૃત્તિ, દાન, શીલ આદિથી જે અન્યતીર્થિકની અપેક્ષાએ ઉત્તમ છે તે ધર્મવરચાતુરન્તચકવતી છે. અથવા વરચાતુરન્તચકસદશ ધર્મથી જેને વર્તવાને સ્વભાવ છે તે ધર્મવરચાતુરન્તચક્રવતી છે. એવા ધર્મવરચાતુરન્તચક્રવત્તીઓને નમસ્કાર હો. (दीवो) संसारसमुद्रमा मत प्राणीमाने दीपना समान २ आधार छ
