Book Title: Agam 12 Upang 01 Auppatik Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
૧૮૮
औपपातिकमा नगरे शतं बालका जाताः' इति तत्कथनं सत्यमृषा । ' स्वाध्यायसमं तपो नास्ति' इति कथनं चतुर्थी असत्यमृषा, यद्वचनं न सत्यं नापि मृषा, सा चतुर्थीति, चतुर्विधवचनयोगनिवृत्तिर्वचोगुप्तिरिति भावः । 'कायगुत्ता' कायगुप्ताः-गमनागमनप्रचलनादिक्रियाया गोपनं कायगुप्तिः, कायगुप्तिर्द्विधा-चेष्टानिवृत्तिरूपा, यथागमं चेष्टा-नियमरूपा च । तत्र परीषहोपसर्गादिस्संभवेऽपि यत् कायोत्सर्गकरणादिना कायस्य निश्चलताकरणम् , सर्वयोगनिरोधावस्थायां वा सर्वथा यत् कायचेष्टानिरोधनं सा प्रथमा । गुरुमापृच्छय शरीरसंस्तारकभूम्यादिहै उस वस्तु को उसी स्वरूप से प्रकाशित करनेवाला वचन सत्यवचन है; जैसेयह जीव है । (२) जीव को अजीव कहना मृपावचन है। (३) मिश्रितवचन सत्यमृषा वचन है; जैसे-आज इस नगर में सौ बालक जन्मे हैं। यह वचन मिश्ररूप इसलिये है कि इसमें सौ का निर्णय नहीं है। (४) जो वचन मृषा भी न हो
और सत्य भी न हो ऐसे वचन का नाम असत्यमृषा है; जैसे-स्वाध्याय समान तप नहीं है "-ऐसा वचन न सत्य है और न असत्य ही है, अर्थात् व्यवहार वचन है । इस ४ प्रकार के वचनयोग का वचनगुप्ति में निरोध हो जाता है । गमन-आगमन आदि क्रिया का जिसमें निरोध है वह कायगुप्ति है। यह कायगुप्ति २ प्रकारकी है-चेष्टानिवृत्तिरूप १, यथा-आगम-चेष्टानियमनरूप २ । परीषह एवं उपसर्ग के आनेपर भी शरीर से ममत्व का परित्याग कर जो उसे निश्चल करना है, अथवा सर्वयोगों की निरोध-अवस्था में जो सर्वथा काय की चेष्टाओं का निरोध करना है यह चेष्टानिवृत्तिरूप पहली कायगुप्ति है। गुरु से पूछकर शारीरिक क्रियाओं की निवृत्ति के समय, કરવાવાળું વચન સત્યવચન છે. જેમકે આ જીવ છે. (૨) જીવને અજીવ
वुमे भृषापयन छ. (3) भिवयन सत्यभूषावयन छ भ3 આજે આ નગરમાં સે બાળક જન્મ્યાં છે. આ વચન મિશ્રરૂપ એટલા માટે છે કે એમાં સેને નિર્ણય નથી. () જે વચન મૃષા પણ ન હોય અને સત્ય પણ ન હોય એવાં વચનનું નામ અસત્યમૃષા છે, જેમ “સ્વાધ્યાયના જેવું તપ નથી.” એવા વચન નથી તે સત્ય કે નથી અસત્ય, અર્થાત્ વ્યવહારવચન છે. આ ચાર પ્રકારનાં વચનગનો વચનગુપ્તિમાં નિરોધ થઈ જાય છે. ગમનઆગમન-આદિ કિયાઓને જેમાં નિરોધ હોય તેને કાયમુસિ કહે છે. આ કાયગુપ્તિ બે પ્રકારની છે–૧ ચેષ્ટાનિવૃત્તિરૂપ, અને ૨ યથા–આગમ–ચેષ્ટાનિયમનરૂપ. પરીષહ તેમજ ઉપસર્ગના આવવા છતાં પણ શરીરથી મમત્વને ત્યાગ કરીને જે તેને નિશ્ચિત કરવું, અથવા સર્વ યોગોની નિરધ-અવસ્થામાં જે સર્વથા કાયની ચેષ્ટાઓને નિરોધ કરવું તે ચેષ્ટા
