Book Title: Agam 12 Upang 01 Auppatik Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३४०
औपपातिकसूत्रे कणग-वण्णा, जे य गहा जोइसंमि चारं चरंति केऊ यगइरइया अट्ठावीसविहा य णक्खत्तदेवगणा णाणा-संठाण-संठियाओ य चारं चरन्ति-उक्तातिरिक्ता ये ग्रहा ज्योतिप-ज्योतिश्चक्रे-चक्रवदवभासमाने ज्योतिमण्डले भ्रमणं कुर्वन्ति । बहुत्वाद् बहुवचनम् । ' केऊ य गइरइया' केतवश्च गतिरचिताःकेतवा-जलकेत्वादयः, किम्भूताः ? अत्राऽऽड्-गतिचिताः-मनुष्यलोकाऽपेक्षया गतिमन्तः । 'अट्ठावीसविहा य णखत्त-देव-गणा' अष्टाविंशतिविधाश्च नक्षत्रदेवगणाः-अष्टाविंशतिनक्षत्रदेवताः। अत्र-प्रसङ्गादन्येषामपि ज्योतिष्कदेवानां लंख्या उच्यन्ते-ज्योतिष्कदेवाः पञ्चविधाः भवन्ति, सूर्याः १, चन्द्रमसः २, ग्रहाः ३, नक्षत्राणि ४, प्रकीर्णतारकाश्च ५, तत्र द्वौ सूर्यो जम्बूद्वीपे, लवणे चत्वारः, धातकीखण्डे द्वादश, कालोदधौ द्विचत्वारिंशत् , पुष्कराद्धे द्विसप्ततिः-इत्येवं मनुष्यलोके द्वात्रिंशदधिकं शतं सूर्याः सन्ति, चन्द्रमसेोऽपि जो ग्रह ज्योतिश्चक्र में-चक्र की तरह प्रतिभासमान इस ज्योतिर्मण्डलमें भ्रमण करते हैं वे ( केऊ य गइरइया) जलकेतु आदि केतुग्रह, जो कि मनुष्यलोक की अपेक्षा ही सदा गतिविशिष्ट हैं। अर्थात् यह समस्त ज्योतिश्चक्र इस मनुष्यलोक रूप ढाई द्वीप में ही गति विशिष्ट हैं, अन्यत्र नहीं। ( अट्ठावीसविहा य णक्खत्तदेवगणा) तथा जो अट्ठाईस (२८) प्रकार के नक्षत्र जाति के देवता हैं।
___यहाँ पर प्रसंगवश अन्य ज्योतिषी देवों की भी संख्या कहते हैं। ज्योतिषी देव पाँच प्रकार के हैं-सूर्य १, चन्द्रमा २, ग्रह ३, नक्षत्र ४, और प्रकीर्ण तारा ५। इन सबों में प्रत्येक की संख्या इस प्रकार है-जम्बूद्वीप में दो सूर्य हैं, लवण समुद्र में चार सूर्य हैं, धातकीखण्ड में बारह सूर्य हैं, कालोदधि में बयालीस सूर्य हैं और पुष्कराई में बहत्तर सूर्य हैं। इस प्रकार मनुष्यलोक में सूर्य की संख्या एक सौ बत्तीस है। चन्द्रमा की संख्या વર્ણવેલાથી બીજા જે ગ્રહો નિશ્ચકમાં–ચકની પેઠે પ્રતિભાસિત આ તિमें समां-प्रभा ४२ छेते (केऊ य गइरइया) तु माहितु मनुष्यલોકની અપેક્ષા જ હમેશાં ગતિ-વિશિષ્ટ છે. અર્થા–આ. સમસ્ત તિશ્ચક
मा भनुष्या३५ मढी दीपमा ४ गतिविशिष्ट छ, मी नलि. (अट्ठावीसविहा य णक्खत्त देवगणा) तथा २ २८ 'प्रा२ना नक्षत्र जतिना पताछ.
અહીં પ્રસંગવા બીજા જોતિષી દેવાની પણ સંખ્યા કહે છે. - તિષી દેવ પાંચ પ્રકારના છે–સૂર્ય ૧ ચંદ્રમા ૨ ગ્રહ ૩ નક્ષત્ર ૪ તથા પ્રકીર્ણ તારા ૫. આ બધામાં પ્રત્યેકની સંખ્યા આ પ્રકારે છે-જંબુદ્વીપમાં ૨ સૂર્ય છે. લવણુ સમુદ્રમાં ચાર સૂર્ય છે. ધાતકીખંડમાં ૧૨ સૂર્ય છે. કાલેદધિમાં ૪૨ સૂર્ય છે. તથા પુષ્કરાદ્ધમાં ૭૨ સૂર્ય છે. આ પ્રકારે મનુષ્યલેકમાં
