Book Title: Agam 12 Upang 01 Auppatik Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
पोयूषवर्षिणी-टीका. सू. २६ भगवदन्तेवासिवर्णनम् समत्तगणिपिडगधरा सबक्खरसण्णिवाइणो सबभासाणुगामिणो अजिणा जिणसंकासा जिणा इव अवितहं वागरमाणा संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणा विहरंति ॥ सू० २६ ॥ येषां ते द्वादशाङ्गिनः-द्वादशाङ्गागमज्ञातारः, द्वादशाङ्गज्ञातृत्वेऽपि समस्तश्रुतधरत्वं न सिध्यतीत्यत आह-'समत्तगणिपिडगधरा'समस्तगणिपिटकधराः-गणा-गच्छः,गुणगणो वाऽस्याऽस्तीति गणी-आचार्यः तस्य पिटक इव पिटकः सर्वस्वमित्यर्थः, समस्तस्य गणिपिटकस्य धराः धारकाः अतएव-'सबक्खर-सण्णिवाइणो' सर्वाऽक्षरसन्निपातिनः,यद्यपि न क्षरति-स्वभावान्न कदाचित्य च्यवते इत्यक्षरं परं तत्त्वं केवलज्ञानादिरूपम् , तथाप्यत्र अक्षर-शब्दा स्वरव्यञ्जनभेदेन भिन्ने वर्णसमुदाये, ततश्च-अक्षराणां सन्निपाताः संयोगाः स्ववर्गपरवगैः संमीलनानि-अक्षरसन्निपाताः, सर्वे चतेऽक्षरसन्निपाताः, ते सन्ति येषां ते सर्वाऽक्षरसन्निपातिनःसर्वाक्षरज्ञानवन्त इतिभावः। 'सव्वभासाणुगामिणो' सर्वभाषानुगामिनः-सर्वाश्च ता भाषाः-भाषणानि, यद्वा भाष्यन्ते इति भाषाः= व्यक्तवचनानि, आसां भाषाणां संकृतप्राकृताऽऽदय आर्याऽनार्यादयो बहवो भेदा भवन्ति, ताःसर्वभाषा अनुगच्छन्ति एवं शीलाः सर्वभाषानुगामिनः, 'अजिणा' अजिनाःअसर्वज्ञत्वादिति भावः। जयन्ति कर्मरिपून् इति जिनाः सर्वज्ञाः, ये जिना न भवन्ति ते अनिनाः-असर्वज्ञाः, तथापि-'जिनसंकासा, जिनसङ्काशाः-जिनसदृशाः पृष्टनिर्वचनकारिगणिपिटग-धरा) समस्तगणिपिटक के धारक थे। (सव्वक्खरसण्णिवाइणो) यद्यपि केवलज्ञानादिरूप तत्त्व-अक्षर शब्द से गृहीत होना चाहिये था, परन्तु ऐसा अक्षर यहां गृहीत नहीं हुआ है, किन्तु स्वर एवं व्यंजन के भेद से भिन्न वर्णसमुदाय का ही यहां अक्षर शब्द से ग्रहण किया गया है। सन्निपात शब्द का अर्थ संयोग है। ये मुनिजन, सर्व प्रकार के अक्षरों के संयोग से क्या अर्थ होता है, उसके ज्ञाता थे। ( सव्व-भासा-णुगामिणो) आर्य एवं अनार्य सब देश की भाषा के ये सब जानकार थे। (अजिणा) ये सर्वज्ञ तो नहीं थे पर (जिणसंकासा) सर्वज्ञ के जैसे थे। गणिपिटना तसा पा२४ ता. (सव्वक्खरसण्णिवाइणो) ने सज्ञान આદિરૂપ તત્ત્વ-અક્ષર શબ્દથી લેવો જોઈતું હતું, પરંતુ એવો અક્ષર અહીં લેવાયો નથી, પણ સ્વર તેમજ વ્યંજનના ભેદથી જુદા વર્ણસમુદાયજ અહીં અક્ષર શબ્દથી લેવામાં આવ્યું છે. સન્નિપાત શબ્દને અર્થ સંગ છે. એ મુનિજને સર્વ પ્રકારના અક્ષરના સંયેગથી શું અર્થ થાય છે તેના જ્ઞાતા उता. (सव्व-भासा-णुगामिणो) मार्य तभ०४ अनार्य या देशनी भाषान तये। मा १४२ u. (अजिणा) ते सर्वज्ञ तनडात; ५५ (जिणसंकासा)
