Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka maharSi zrI haribhadrAcAryajI praNIta che ke je haka che ? jI hA che ke je koI cho ? zrI yogadRSTisamuccaya savivecana yo: nyataH zreSTha, yozcitAmaLi: para: - zrI haribhadrasUri pachI A che ? cha vika : vivecana kartA : DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetA rI che to te bhAga - 1 che kI cha ka che jo fwei 1975 TI I karI che ? ro ro haka : prakAzaka: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400058. pI jI mUlyaH rUpiyA 250 (
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaDhecA mAnad maMtrIzrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. Email: headoffice@smjv.org prApti sthAno : (1) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. phona naM. 022-26718641 Email: headoffice@smjv.org (2) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhAvanagara-364 002. phona naM. 0278-2563969, Email: bhavnagar@smjv.org pahelI AvRtti H I.saM. 1950 - vi.saM. 2006 vIra nirvANa saMvata : 2475 dvitIya AvRtti H I.saM. 1978 -vi.saM. 2034 vIra nirvANa saMvata : 2503 tRtIya AvRtti H bhAga - 1 I.saM. 2018 - vi.saM. 2074 vIra nirvANa saMvata : 2543 kiMmata H 250 - nakala H 500 mudraka : vinAyaka prinTarsa vijJApana bhavana, tAra oNphisa sAme, bhadra, amadAvAda-380 001. (mo.) 9979206060
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana jina zAsana anusAra jIvanuM mukhya lakSya paramAnaMdasvarUpa mokSa pAmavAnuM che. A pada pAmavA mumukSuoe yoga ane adhyAtmanI sAdhanAnA mArge vikAsa sAdhavAno che. jJAna saMpAdananI sAdhanA virala graMthonA adhyayana ane yogathI ja thAya che. A mATe AcArya pravaroe anugraha karI svAdhyAya mATe aneka graMtho ApyA che. pU. AcArya haribhadrasUrIzvarajI racita yogadRSTisamuccaya e saumAM ziramora samAna che. AtmAnA kramika vikAsanI keDI A graMtha dvArA mumukSuonA lAbhArthe cIMdhavAmAM AvI che. sAdhakavarga A graMthanA marmane pAme e mATe varSo agAu mAnanIya sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAe suMdara vivecana karyuM hatuM. Ane zeThazrI manasukhabhAI tArAcaMda mahetAe sva. zrImatI lIlAvatIbahenanA smaraNArthe graMtha svarUpe varSa 1950mAM (prathama AvRtti) prakAzita karyuM. vivecaka sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAnA parivAramAM hAla koI nathI. prakAzaka sva. zeThazrI manasukhabhAI tArAcaMda mahetAnA parivAramAM temanA suputrI kokilAbahena vi. pArekha tathA zrImatI arUNAbahene zrI yogadaSTisamuccaya graMthanI dhArmika dRSTie mahattA jANI, zrI mahAvIra jaina ene pharIthI prakAzita karavAnI udAra bhAvanA sAthe saMmati Apela che. jenI amo bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. A navasaMpAdana pU. kanakacaMdra zAhanI preraNAthI zrI jaina dharma peDhI, zrI zrImALI poLa jaina saMgha, bharUcanI udAra sahAyanuM zubha pariNAma che. A umadA kArya mATe zrI saMghanA ame atyaMta AbhArI chIe. zrI gItArtha gaMgAnA aneka graMthonA vivecanakartA paMDitavarya zrI praviNacaMdra mAtAjIno AbhAra mAnIe chIe ke emaNe emanA prakAzita graMthamAMthI "bheda prabheda vRkSa" koSTaka A prakAzanamAM chApavAnI anumati ApI che. punaHmudraNa kArya ati suMdara rIte karanAra zrI nautamabhAI ratilAla zAhanA ane prupha rIDIMganuM vikaTa kArya paNa eTalI ja suMdara rIte karavA mATe zrI zreNIkabhAI kIrtibhAI zAhanA RNi chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAja ane zaikSaNika saMsthAomAM AgavuM sthAna dharAve che. jinazAsananI prabhAvanAnA kArya rUpe jinAgamo temaja jaina tattvajJAnane lagatAM aneka pustakonuM prakAzana dvArA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jJAna prasAranuM kArya kare che. zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI trIjI AvRtti prakAzana karatAM amo harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. dharmAnurAgI abhyAsu bhAI-bahenonA jIvanamAM A graMtha kalyANanuM kAraNa bane, AdhyAtmika mumukSuono vikAsa thAya ane AMtaraprakatti vikasAvI sau samatA prApta kare evI zradhdhA saha.. li. bhavadIya hiteza cImanalAla dozI sthaLa : muMbaI. mukeza bhAyacaMda mahetA tA. 02/03/2018 hasamukha ugaracaMda gaTecA dhULeTI mAnad maMtrIzrIo
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 thI 15 pa6 thI 63 pAnA naM. n 9 y 0 y 49 by by by by y 89 anukramaNikA prakAzakIya nivedana (trIjI AvRtti prasaMge) prakAzakanuM nivedana (pahelI AvRtti prasaMge) - upodyAta yogadaSTisamuccaya bheda - prabheda vRkSa zloka naM. viSaya maMgalAcaraNa ane prayojanAdi 2 thI 5 icchAyoga, zAstrayoga, sAmarthyayoganuM alpa varNana 6 thI 8 prAtibhajJAnanA AdhAre kevalajJAnanI prAptinA upAyo sAmarthyayoganA be bhedanuM svarUpa dvitIya apUrvakaraNamAM prathama sAmarthyayoganI prApti, ane AyojayakaraNathI urdhvamAM dvitIya sAmarthyayoganI prApti sarva yogothI zreSTha ayoga yoga. IcchAdi traNa yogono ATha dRSTio sAthe saMbaMdha ATha daSTionAM nAmo ogha dRSTinuM svarUpa dRSTAntathI ATha dRSTiomAM vartatA bodhanuM svarUpa ATha yogAMga. khedAdi ATha doSono parihAra ane adveSa Adi ATha guNonA saMbaMdhathI ATha dRSTiono bheda daSTinuM lakSaNa 18 sthUlathI daSTinA ATha bhedo ane vizeSathI aneka bhedo prathamanI cAra dRSTio pratipAtayukta ane sApAya pAchaLanI cAra dRSTio apratipAtayukta ane nirapAya chellI cAra daSTiomAM devabhavanI prAptithI yoga mArgamAM prayANanA bhaMgano abhAva zloka 21 thI 40 sudhI mitrAdaSTinuM nirUpaNa mitrA dRSTinuM svarUpa mitrA dRSTimAM yogabIjonuM grahaNa jinakuzalacittadi yogabIjonuM svarUpa caramapudagalaparAvartamAM tathA bhavyatvanAM pAkathI cittanI saMzuddhi saMzuddha kuzalacittanuM svarUpa 26 thI 29 anya saMzuddha yogabIjonuM svarUpa yogabIjonuM svarUpa bhAvamalanA kSayathI yogabIjonuM grahaNa caramapudgalaparAvartamAM bhAvamalano kSaya caramapudgalaparAvartavartI jIvonuM svarUpa avaMcakanA udayathI zubha nimitono saMyoga avaMcakatrayanuM svarUpa avaMcakatrayanI prAptinA heturUpa bhAvamalanI alpatA ghanabhAvamalamAM avaMcakatrayanI aprApti jI re = 0 102 109 110 115 117 127 ja ra GU = GU 0 U 0 145 148 148 145. 158 164 166 GU U da km
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ o 0 o 5 167 169 171 171 o e 41 177 188 196 20) 208 216 222 226 227 54 0 pa6 che bhAvamalanI alpatAmAM yogamArganI prAptinI samaja caramayathApravRttakaraNamAM yogabIjAdinI prApti caramayathApravRttikaraNano apUrvarUpe svIkAra yoganI dRSTithI guNI evuM mithyASTi guNasthAnaka zloka 41 thI 48 sudhI tArAdeSTinuM nirUpaNa tArA dRSTinuM svarUpa 42 thI 45 anya guNInuM svarUpa 46 tArA daSTimAM pragaTa thatI jijJAsAnuM svarUpa ane svakriyAnI kSatimAM thatAM saMtrAsanuM svarUpa 47 thI 48 tattvaviSayaka UhApohanuM svarUpa zloka 49 thI 56 sudhI balAdeSTinuM nirUpaNa 48 balAdaSTinuM svarUpa 50-51 sukhAsananuM svarUpa para-pa3 zuzruSA guNanuM svarUpa zravaNanI kriyAnA abhAvamAM paNa zuzruSA guNathI karmakSayanI prApti papa apaguNanuM svarUpa anyaguNonuM svarUpa zloka 50 thI 86 sudhI dIprA dRSTinuM nirUpaNa pa7 dIprA dRSTinuM svarUpa bhAvarecakAdi traNanuM svarUpa pa9 thI 60 dIprA dRSTimAM vartatA dharmarAganuM svarUpa 61-62 tattvazravaNa guNanuM svarUpa 63 tattvazravaNa guNanuM phaLa tattvazravaNa guNanuM vizeSaphaLa 65 vedyasaMvedyapadanuM svarUpa 66-67 cAra dRSTiomAM sUkSma bodhanA abhAvanA kAraNo 68 narakAdi apAyazaktinA kAraNae sUkSma bodhanA abhAva zAstrathI paNa cAra dRSTi sudhI tAttvika bodhanA abhAva 70 vedyasaMvedyapadanI saptalohapadanyAsatulya pApapravRtti vedyasaMvedyapadamAM saMvedanA atizayane kAraNe carama pApapravRtti paramArthathI avedyasaMvedyapadano padarUpe asvIkAra ane vedyasaMvedyapadano padarUpe svIkAra 73-74 vedyasaMvedyapadanuM svarUpa avedyasaMvedyapadanuM svarUpa 76 bhavAbhinaMdI jIvanuM svarUpa bhavAbhinaMdI jIvonA bodhanI asuMdaratA 78-82 phalathI bhavAbhinaMdI jIvonuM svarUpa 83-84 bhavAbhinaMdI jIvanI pravRtti 85 cAra dRSTi sudhI yogIomAM rahela adyasaMvedyapadane jItavAno upAya 58 234 238 240 245 253 254 261 263 268 27) 272 276 281 75 282 291 295 298 30 314 320
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Gong
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 prathamAvRtti prastAvanA bhavabIjAGkurajananA rAgAdayaH kSayamupAgatA yasya / trahmA vA viSNuvAdo bino vA namastamaiM / '...zrI hemaca'drAcArya che. : " saghaLuM paravaza te du:khalakSaNa, nijavaza te sukha lahiye; e dRSTa Atama guNa pragaTe, kahe| sukha te kRNa kahiye ? ''---zrI yazAvijayajI 26mI jAnyuArI 1950 !--AjanA A maMgala dine A prastAvanA lakhavAne prAraMbha karuM chuM. zrImad yAgIzvarAnI puNyabhUmi A bhAratavaSa Aje pUrNa svAtaMtryanA apUrva utsava ujavI rahyo che. A laukika strAta'tryanI vAta parathI alaukika evA AtmasvAtaMtryanu` saheja smaraNa thAya che ane vicAra sphure che ke-A AtmA anAdi avidyArUpa parazAsananA mahAbhAra taLe dabAI gayA che, parabhAvarUpa kamanI jajIrAthI jakaDAI gayA che, ane tethI pArataMtryanuM mahAdu:kha anubhavI rahyo che. A paravazatA du:khanA mULarUpa avidyA-maiAhanA paraza sanane phagAvI daI, sukhadhAmarUpa nijayaza svazAsananA- AtmarAjyanA 'apUrva avasara ' jIvane kema prApta thAya? kaparataMtratAnI bhR'khalAmAMthI mukta thaI A Atma-puruSa muktatvanA ananya ullAsa kayAre anubhave ? pUrNa AtmasvAtatryanA parama dhanya mahotsava jIvane zI rIte prApta thAya ? Atama ghara Atama rame' ne nija ghara magalamAla ' kayAre pragaTe ? * AnaMdadhana rasapUra'thI A jIva-sarAvara chalakAI jaI 'vAjaze. ma'gala tUra ' kayAre thAya ? : 66 tuja muja aMtara aMtara bhAMjaze, vAjaze maoNMgala tura; jIva sAvara atizaya vAdhaze, AnaMdaghana rasapUra.... padmaprabha jina ! tuja muja AMtaru' kima bhAMje bhagavaMta ? "--zrI AnadaghanajI. "Atama ghara Atama rame re, nija ghara maMgala thAya re. "--zrI devaca'drajI. " A samasta praznanA uttara eka caiAgamAM ja rahyo che. kama`pArata'tryamAMthI mukta karI AtmasvAta'tryanI anupama siddhi karAvanAra, jIvane ziva' banAvanAra, AtmAne icche che je jogIjana ' evuM mULa zuddha te Atmapada '-paramAtmapadma pamADanAra jo koi hAya te te yAga ja che. ane A AtmasvabhAva-yujanarUpa yAganA sadupAyane sakala avila
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhi sAMge pagapaNe je pradazita kare te yogazAstra che. ane temAM paNa aneka yogazAstranA navanItarUpa A yogadaSTisamuccaya zAstranuM sthAna anupama che; aneka navIna ane maulika vicAradhArAo rajU karI apUrva "gadiSTa'rU5 divya nayananA unmIlanarUpa nimala baMdha prakAza relAvanAra A graMtharatnanuM sthAna ananya che. sAgaranuM maMthana karI vibudhee (devee) amRta vAvyuM hatuMtema zAstrasamudranuM maMthana karI mahAvibudha (prAjJa) maharSi haribhadrAcAryajIe A gAmRta vaLyuM che,-jenuM yathApAtra yatheccha pAna karI AtmAthI mumukSu "jegIjane " amRtatvane pAme che. ane A nirvANarUpa amRtatva pAmavuM ane pamADavuM e ja A yugapathapradarzaka graMthanuM vaktA-zrotA ubhaya AzrayI paraMpara (Ultimate) prayojana che, ema AnA maMgalAcaraNamAM ja A mahAn yugAcAryomAM spaSTa prakAryuM che. A parahitakanirata zAstrakAre mAna-pUjA-kItti Adi tuccha kAmanAthI rahita evA zuddha AzayathI kevaLa eka AtmArthe ja A satvahitArtha paramArtha pravRtti karI che,-je paraMparAe nirvANanuM avadhya bIja che, mekSanuM amegha kAraNa che. ane "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM mana rega--e mahAsUtra hRdayamAM dhAraNa karI je kaI sAco AtmAthI mumukSu zrotAjana A zAstranuM parizIlana karaze, te paNa yathocitapaNe atre yogamAM ja pravRtti karaze,-je tene paNa nirvANunA avaMdhya bIjarUpa thaI paDaze; kAraNa ke A gadaSTi AtmAnA AdhyAtmika vikAsanuM mApa che, AtmadazA mApaka "tharmomITara (Thermometer) che. eTale enuM svarUpa samyak prakAre jANI vicakSaNa zrotA te parathI potAnA AtmAnI AdhyAtmika pragatine, AtmadazAne, AtmAnA guNasthAnane kayAsa kADhI zakaze. huM pote kayI daSTimAM vatta" chuM? mahArAmAM te te dRSTinA kahyA che tevA guNa-lakSaNa che ke nahiM? na hoya to te prApta karavA hAre kema pravartAvuM? ItyAdi prakAre aMtamuM khanirIkSaNa (Introspection) karI AtmaguNavRddhinI preraNA pAmavA mATe A yogadaSTi AtmAthI zrotAne parama upayogI-parama upakArI thaI paDaze, ane tathArUpa yathAyogya AcaraNarUpa yugapravRttithI tene paNa paraMparAe mokSanuM acUka kAraNa thaI paDaze. Ama A satuzAstra vaktA-zretA ubhayane AtmakalyANane amegha hetu che, AtmasvAtaMtryane acUka sadupAya che. "pakSapAta na je vIra, 2 H viTAgi suvimAnaM , tA #Arya pariSadaH "--zrI haribhadrasUri vIra pratye mane pakSapAta nathI ane kapila Adi pratye mane dveSa nathI, yuktivALuM jenuM vacana hoya tenuM ja grahaNa karavA yogya che."--evA prakAre niSpakSa nyAyamUrti jema madhyastha tattvaparIkSAnI vIragarjanA karanArA ane mata-dazananA AgrahathI para evA A parama prAmANika AcArya A prAcIna bhAratavarSanA bhUSaNarUpa samartha tatvajJAnIonI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama paMktimAM birAjanArA mahAna jyotirdhara thaI gayA che. hUdazananuM parama paramArtharahasya saMvedanArA A suprasiddha "SaTUdanavettA" haribhadrasUrie, sarva mata-darzanane Agraha cheDAvanArI ane "SaDU darizana jina aMga bhaNaje' evI sarva darzanane samanvaya karanArI gamArganI navI dizA atra dAkhavI che. potAnA sAgaravaragaMbhIra" vizALa paTamAM sarvane sugamatAthI samAveza karatI parama gaMbhIra udAra AzayavALI "divya daSTi" arpaNa karI, A tatvadraSTA gAcArye sarvamAnya vizALa gabhUmikA para sarvadarzanavAdIone saprema AmaMtraNa karI samAnadhamIM-sAdharmika baMdhutvabhAve ekatra karyA che; ane dharmane nAme kadAgrahathI cAlatA mithyA jhaghaDAone AtyaMtika niSedha karI, vizvabaMdhutvanI ananya bhAvanA prabhAvanArA gidharmane-sanAtana Atmadharmane sabaMdha karyo che. sujJa vAMcakane e jeIne sAnaMdAzcarya thaze ke sarvadarzanasamabhAvanI-rAgadveSa rahita sahiSNutAnI udAtta bhAvanA AjathI bAra varSa pUrve A divya draSTA gIzvare tAtvika bhUmikA para kevI vikasita karI che ! ane e ja A graMtharatnanI anekavidha viziSTatAo madhyenI mukhya viziSTatA che. I. sa. 1943nA varSanI keI subhaga paLe Avo A uttama graMtha avagAhavAnuM sadbhAgya mane prApta thayuM; ane tene svAdhyAya karatAM, A satazAstra para vizada vivecana karavAnI mane svayaMbhU skuraNa thaI. eTale A sazAstrane Azaya parikruTa karI tenuM guNagaurava-bahumAna vadhAre evuM bahata TIkArUpa savistara vivecana karavAnI A hArI aMtar preraNAne mUrta AkAra ApavA A upakrama-janA meM niyata karI : (1) mULa kane kAvyAnuvAda-gUjarAtI deharAmAM. (2) lokane zabdazaH artha. (3) zrI haribhadrasUrijInI pajha vRttino akSaraza: anuvAda phuTanaTamAM. (4) leka ane vRttinA Azayane parikruTa ane paripuSTa karatuM saLaMga savistara vivecana ("sumanaMdanI' bahaTIkA nAmaka). (5) pratyeka adhikAra prAMte te te adhikAranA sArasaMha ane puSTirUpa kalazakAnI nava racanA.-Ama paMcAMgI yojanA niyata karI ukta upakrama pramANe A satapravRttimAM huM pUrNa utsAhathI pravRtta thaye, ane yathAvakAza kavacit tIvra-kavacit maMda vege akhaMDa prayANa karatAM A vivecanAdi kAryanI pUrNAhuti me 1945 nA aMtabhAgamAM karI. tenA phalaparipAkarUpa A graMtha sujJa vivekI tattvarasika vAcakavRndanA karakamalamAM mUkatAM mane AnaMda thAya che. AtmAthe karavAmAM AvelA A namra prayatnamAM vigatamatsara guNadoSajJa sajajanene jo kaMI paNa saphaLatA bhAsyamAna thAya, te te kevaLa guNanidhAna jJAnI satpuruSanA kRpAprasAdane ja AbhArI che,jenA parama samartha vacanAmRtanI prabaLa bhittinA avalaMbana vinA ma A prayatna "prAMzulabhya' phala pratye paMguceSTA jevuM ja banyA hota! A graMthanI bIjabhUta vastune kaMIka nideza meM upaghAtamAM karyo che. tene vRkSarUpa vistAra te te daSTinA adhikAramAM carcavAmAM Avela che,-jenA nirdeza mATe atra avakAza * jJAte nirvAgataDAno taravAH | prekSAgatAM taddI vivA pAvate ,dAsa,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. (juo viSayAnukramaNikA). pratyeka adhikAranA prAMte tene sAra Ape che te parathI, tema ja te te adhikAranA sArasaMha ane puSTirUpa kaLazanI meM karelI navaracanA parathI paNa A graMthanI vastune sujJa vAcakane vizeSa khyAla AvI zakaze. atre nirdiSTa karela pratyeka viSayano savistara vicAra meM vivecanamAM-sumanaMdanI bahATIkA'mAM dAkhavyuM che. temAM paNa khAsa karIne IchAyega, zAstrAga, sAmarthyavega, ahiMsAdi yama, nimitta ane upAdAna, gabIja, avaMcakatrayI, samApatti, vedyasaMvedyapada, adyasaMvedyapada, viSama kutaka graha, sarvajJa tatva abheda, AkSepaka jJAna, asaMga anuSThAna, dhyAtA dhyAna ane dhyeya, samAdhi, mukta tatva, IcchAyamAdi, kulagI, pravRttacakagI e Adi atyaMta rasamaya ne maulika navIna viSaye paratve te meM atra mahArI "sumanaMdanI TIkAmAM viziSTa mImAMsA karI che, je tattvapipAsu "sumane ne rasaprada thaI paDaze. te te viSaye mULa graMthamAM prAyaH sUvarUpa saMkSepa nirdezamAtra heI, tene parama paramArthagaMbhIra Azaya'nuM sUcana mAtra karatAM ATaluM graMthagaurava vadhI gayuM che ! tathApi A graMthagaurava paNuM prastuta graMtharatnanA guNagaurava bahumAnarUpa hAI kSamya che. atre svAdhyAyamaya yathAzakti zrutabhakti dAkhavavAne "apUrva avasara" mane prApta thaye tethI nija dhanyatA anubhavI, A bhaktirasa jAtImAM nimajajana karI tatvasudhArasapAnane rasAsvAda levAnuM pratyeka tattvarasika sajajanane saprema AmaMtraNa karuM chuM. "bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanAne phala lIdhe re; devacaMdra kahe mahArA manane, sakla mane ratha sIdhe re."--zrI devacaMdrajI. 5, pATI roDa, Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA muMbaI, 7 ema. bI. bI. esa.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI ) AY EN ) ) ) SYAIVAASA AIA ja ( 4) u pe 6 ghA ta KIY AAAAAAAA ( 4) 0 0 0 0 0 0 0 UNA " yenAtmA'budhyatAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantavavAra, tabai siddhAtmane namaH | "--zrI pUjyapAdasvAmI A yogadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSayanuM svarUpa vicArIe te pUrve sAmAnya pIThikArUpe AtmAne duHkhakAraNarUpa pAtaMtrya zuM ? ane zAthI? tathA sukhakAraNarUpa svAtaMtrya zuM ane zAthI? te vicAravAnuM prApta thAya che, ke jethI yoganuM ane A graMthanA viSayanuM svarUpa samajavuM sugama thaI paDe. atre mukhya traNa vibhAgamAM vicAra karazuM: (I) sAmAnya pIThikA, (II) abhidheya viSaya, (III) tAtparya bodha. I. pIThikA 1, AtmasvAtaMtrya sukha ane kamapAtaMtrya duHkha, sarva jIvane sukha priya che ane duHkha apriya che. duHkha TALavA ane sukha meLavavA mATe sarvane prayatna che, chatAM tene te duHkha TaLatuM nathI ane sukha maLatuM nathI tenuM zuM kAraNa? e parathI aneka samartha tattvajJAnIonA vicAranI utpatti thaI che. punaH punaH janmavuM, punaH puna: maravuM, punaH punaH mAtAnA udaramAM zayana karavuM, punarapi jJAnaM puSi maLe punA jJAna , -A anaMta duHkhamaya janmamaraNaparaMparArUpa bhavabhrAMtine aMta kema Ave? enuM parama gaMbhIra tattvamaMthana karatAM bhagavAna mahAvIrAdi parama samartha tatvadraSTAone je yathArtha bodharUpa samAdhAna prApta thayuM, te niSkAraNa karuNarasasAgara te bhagavaMtae jagajajanA kalyANArthe beThuM che. teoe svAnubhavathI samyapha tatva nirNaya karyo ke A dehAdithI bhinna evI ajara amara
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ avinAzI caitanya svarUpa AtmA' evI jaDa vastunA sacAgathI ja vastunA sayeAganA viyAga thAya ka pArataMtryarUpa khaMdhathI mukta thai 11 nAmanI vastu che; ane tene tenAthI anya ( tadanya ) A bhavaparibhramaNa duHkha sAMpaDyu che. te kA~nAmaka anya teA ja A AtmA paribhramaNa du:khathI chUTe; duHkhadhAma sukhadhAma AtmasvAtaMtryarUpa mukti pAme. " kanakApalavat payaDa puruSa taNI, joDI anAdi svabhAva; anya sayAgI jyAM lagI AtamA, sa'sArI kahevAya....padmaprabha. ,, zrI Ana'ghanajI. atre sahaja prazna thavA sabhave che ke-AtmA cetana che ane krama jaDa che, cetananA pariNAma cetana heAya ane jaDanA piraNAma jaDa haiAya. Ama A banne vastu bhinna che, te pachI A bene sayeAga-baMdha kema ghaTe ? ane te baMdhanI vyavasthA kevA prakAra ? tenu' samAdhAna e che ke-ka saMbadhane anukULa evI AtmAnI pariNatirUpa ka sabadhaceAgyatAthI ja tevA prakAre khaMdha ghaTe che, tevA prakAranI yeAgyatA sivAya ghaTatA nathI. AtmAnI A kamasa adha ceAgyatAne mala '-bhAvamala * kahe che. AtmAnA zuddha svabhAvanuM malana--viSNuMbhana kare che, malinapaNu kare che, eTalA mATe ja A' mala ' kahevAya che. 'manAr majI racyate|' A mala AtmAne svabhAvabhUta hAi anAdi che, eTale tajajanya ka baMdha paNu anAdi che,-atItakAlanI kSaNeA aparApara krame pravAhApekSAe anAdi che tema. (jue yAgabindu) : ane A parathI madhanI tAttvika vyavasthA paNa avikalapaNe ghaTe che, kAraNa ke parabhAva pratye AtmAnI ruciyukta pariNati-ramaNutA e ja bhAvamalanuM svarUpa che. Ama A bhAvamala AtmAnA piraNAmarUpa heAi bhAvakama che. eTale AtmA A badhanI tAttvika bhAvaka'nA piraNAma-piraNAmI bhAve karyAM che. A cetanarUpa bhAvakamanA nimitte jaDa evu' pudgala dravya jIvavIya'nI sphuraNA grahaNa karI svayaM jJAnAvaraNIyAdi ATha dravyakarUpe pariName che. zrI AtmasiddhimAM kahyA pramANe 'bhAvakama nija kalpanA, mATe cetanarUpa; jIvavIyanI sphuraNA, grahaNa kare vyavasthA * (1) A AtmAne jaina ane vedyAMtI puruSa' nAme oLakhe che, bauddha tene 'jJAna' kahe che, ane sAMkhya 'kSetravid' kahe che. (2) tadanya-te AtmAthI anya evI vastune jaina 'kama'' kahe che, bauddha ane vedAMtI 'avidyA' kahe che, ane sAMkhya prakRti ' kahe che. (3) ane tenA yAgane jaine khul nAma ApyuM che, bauddha ane vedAMtIe 'bhrAMti' nAma ApyuM che, ane sAMkhyuM 'pravRtti' nAma ApyuM che. (4) A krama`sa MbaMdha yogyatArUpa bhAvakhalane sAMkhyA ' dikSA '-prakRtivikArAne dekhavAnI IcchA kahe che, zaivA ' bhavakhIja' kahe che, vedAMtI brAMtirUpa avidyA ' kahe che, saugatA anAdi lezarUpa 'vAsanA' kahe che. Ama dazanabhede paribhASArUpa nAmabheda chatAM vastubheda nathI. A sava" dRnasaMmata vastutattva che. ' AtmA tadanyasaMyogAtsaMsArI tadviyogataH / s va mu to ja satsvAma vyAnnayostathA / ' che. (juo zrI haribhadrasUriSkRta yAgabindu)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jaDa dhUpa." eTale AtmA A dravyakarmane nimitta-naimittikabhAve kartA che. atre suvarNakAra zilpInuM dRSTAMta ghaTe che. sonI kuMDalAdi bhAvane nimitta-mittikabhAve karUM che, ane pitAnA sukha-harSa Adi bhAveno pariNAma-pariNAmabhAve kartA che. A dravyakarmathI dehAdi utpanna thAya che, ane dehamAM sthiti karatA AtmAne dravyakamane udaya thAya che. te udaya thaye je AtmA rAga-dveSa-moharUpa vibhAva bhAve pariName te te bhAvamalarUpa navIna bhAvakarmane baMdha kare che, ane A bhAvakarmA nimitte puna: dravyakarma baMdhAya che, ane tethI punaH dehadhAraNAdi bhavaparipATI hoya che. jaina paribhASAmAM bhAvakane mATe "mAla" ane dravyakamane mATe "raja' evI yathArtha saMjJA che. jema mala-cIkAza hoya to raja cUMTe, tema bhAvamalarUpa Asakti-sneha-cIkAzane lIdhe dravyakarmarUpa raja coMTe che. Ama paraspara nimitta-naimittikabhAve araghaTTaghaTTInyAye bhAvakarma-dravyakarmane anubaMdha thayA kare che, bhAvakarmathI dravyakama ane dravyakarmathI bhAvakama ema duSTa cakra (Vicious circle) cAlyA kare che, ane tethI janmamaraNanA AvartarUpa-pherArUpa bhavacaka paNa ghUmyA kare che. Ama parabhAvamAM AsaktirUpa bhAvamala karmabaMdhanuM mULa kAraNa che, ane kama e bhavabhramaNanuM kAraNa che, eTale saMsAranuM mULa kAraNa avidyArUpa AtmabhrAMti ja che, AtmasvarUpanuM jJAna e ja che. dehAdi paravastumAM AtmabrAMti e ja A jIvanI moTAmAM moTI mUlagata bhUla che ane A AtmabhrAMtithI ja bhavabhrAMti upajI che. kAraNa ke ema parabhAvane viSe AtmabhAvanI kalpanAne (Imagination) lIdhe te parabhAva nimitte rAga-dveSa-mohAdi vibhAva upajyA, eTale te te viSayanA yogakSemAthe-viSayasaMrakSaNArthe kaSAya upajyA, ane A ja prakAre aDhAre pApasthAnakanI utpatti thaI. dehamAM AtmabuddhirUpa A mUlagata zrAMtine lIdhe mana-vacana-kAyAnA yoganI pravRtti paNa parabhAva-vibhAvane anukULa thaI. upayoga cUkya eTale cULe. manathI parabhAva-vibhAvanA ciMtanarUpa duzcitita thavA lAgyuM, vacanathI parabhAva-vibhAva mahArA che evuM mRSA vacanarUpa durbhASita uccarAvA lAgyuM, ane kAyAthI parabhAva-vibhAvanI prApti mATenI pravRttirUpa duzleSTita AcarAvA lAgyuM. Ama "tuti sumArika sudi ' rUpa mana-vacana-kAyAnA yuganI duSTa pravRttirUpa "su" dukRta ubharAvA lAgyuM. papariNati rAgIpaNe, pararasa raMge rakta re, paragrAhaka rakSakapaNe, parabhAve Asakta re."--zrI devacaMdrajI. Ama paravastumAM muMjhAvArUpa maha-darzanameha upa, darzana mithyA thayuM, eTale sarva jJAna ajJAnarUpa banyuM, ane sarva cAritra paNa kucAritra thaI paDayuM. darzana meha upa eTale cAritrameha upaje, ane anaMtAnubaMdhI Adi tIvra kaSAya prakAranI utpatti thavA lAgI. A trividha maharUpa ghAti prakRtine baMdha thayuM, eTale tene ava
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 Ilene Itara ghAtI prakRti jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya paNa baMdhAvA lAgI, tema ja vedanIya, Ayu, nAma, getra e aghAti prakRtine paNa baMdha thavA lAgyA. ane mULa zuddha svabhAve mukta AtmA aSTavidha karmanI beDInA gADhA baMdhane baMdhAI saMsAracakramAM anaMta janmamaraNaparaMparArUpa paribhramaNa duHkha pAmI rahyo. Ama darzanameha-mithyAdarzana (mithyAtva) senAnAyake praveza karatAM, tenI anugAminI samasta karma-senAe AtmA para AkramaNa (Invasion) karyuM, Atmapradeza para joradAra hale karyo ane tenA kSetrane khedAnamedAna karI nAkhyuM ! rAjAdhirAja meha-rAye dabadabAbharI rIte caitanya-puramAM praveza karyo, eTale tenI jaya pokAratA samasta karma parivAre potAnA te annadAtAnI pAchaLa pAchaLa anupraveza karI Atmapradezane gherI lIdhe! ane pitAnA pudgala-kSetramAM atikramaNa (Transgression, Trespass) karavAnA aparAdha badala AtmAne baMdivAna banAvI saMsAranI heDamAM pU! ne "veranI vasulAta" karI ! ka" anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha temAM mukhya mehanIya, haNAya te kahuM pATha. karma mohanIya bheda be, darzanacAritra nAma; haNe be vItarAgatA, acUka upAya Ama." zrI Atmasiddhi. svabhAvarUpa svadharmane cheDI AtmAe parabhAva pratye gamana karyuM, tethI vibhAvarUpa adharma tene vaLage, ane tethI karIne karma--rAhue Atma-caMdranuM grahaNa-sana karyuM, tene dAruNa vipAka AtmAne pitAne ja bhegava paDyo; pArakA kSetramAM hastakSepa karavArUpa pApa-aparAdhane badale maLe, "hAthanAM karyA haiye vAgyAM!" "gharagha macAva" thaI paDyo! A jIvanI ghaNI moTI bhUla-"eka telAmAM maNanI bhUla" jevI gaMbhIra bhUla thaI ! pite pitAne bhUlI gaye, AnAthI te moTuM bIju aMdhera kayuM? "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kyA adhera !" dehamAM AtmabuddhirUpa A mUlagata bhUlane laIne bIjI AnuSaMgika bhUlanI paNa bhUlabhUlAmaNIrUpa jaTila jAla jAmI gaI. "mUla De ne vyAjaDe ghaNe" vadhI paDyo ! eka ja bhUlanuM kevuM bhayaMkara pariNAma ! athavA prakArAMtare vicArIe te jagatanI meha-mAyAjAlamAM lapaTAvanAra nAmacIna mahanIya karmanA be bheda che. darzana meha ane cAritrameha. temAM (1) dehAdi paravastumAM AtmabrAMtirUpa darzanamehane lIdhe jIvane mithyAdarzana athavA mithyAtva hoya che, ane tethI cAritramoha paNa upaje che. (2) eTale parabhAvamAM Atmabuddhi hovAthI jIva parabhAvathI virAma pAmate nathI ne avirati rahe che. (3) Ama parabhAva pratye gamana-pariNamana karate hevAthI te svarUpa-bhraSTatArUpa pramAdane pAme che. (4) ane te parabhAvanI prApti-aprAptinA nimitte te krodhAdi kaSAya karI rAgadveSAdi vibhAva bhAvane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhaje che. (5) ane tethI kSebha pAmelA tenA mana-vacana-kAyAnA caganI pravRtti paNa te parabhAvanI prApti arthe tadanukUlapaNe mukhyapaNe pravarte che. Ama mULa avidyArUpa AtmabrAMtine lIdhe ja mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane vega e pAMca AzravadvAna kamaAgamananA garanALA khullA rahe che. eTale te baMdhahetuothI AtmA karmathI baMdhAya che, ane karmanI beDIthI baMdhAyele A jIva bhavabhramaNaduHkha pAme che. AthI ulaTuM (1) parabhAvamAM AtmabuddhirUpa je AtmabrAMti che, te cheDI daI jIva je AtmAmAM ja Atmabuddhi kare, to mithyAtva TaLe, darzanamoha naSTa thAya ane samyagadarzana pragaTe. (2) eTale pachI avirati doSa TaLe ne sarva parabhAvamAMthI virAma pAme-bhAvavirati thAya. (3) eTale tene AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda deSa TaLe ane svarUpane viSe apramAdaapramatta sthiti hoya. (4) eTale parabhAva nimitte kaSAya kare nahiM, rAgAdi vibhAvathI raMgAya nahiM ane niSkaSAya-pUrNa vItarAga thAya. (5) ane kaSAyajanya saMkSobha naSTa thavAthI mana-vacana-kAyAnA yoga paNa AtmasthiratAne anukULapaNe vara, ane chevaTe ayoga dazA prApta thAya, Ama karmane AvavAnA Azrava-daravAjA baMdha thavArUpa saMvara thAya che. darzanamoha naSTa thatAM anukrame cAritramoha paNa naSTa thAya che; darzanamehane haNa vAne acUka upAya bodha che, ne cAritrahane haNavAne acUka upAya vItarAgatA che. AvI A karmonA agraNI darzanamoha-cAritrameha ema trividha mohanIya karmanI, ane tenA upabhedarUpa A pAMca baMdhahetuonI vyavasthA parathI cauda guNasthAnakanI samagra vyavasthA paNa zIdhra samajAI jAya che, kAraNa ke A guNasthAnakanuM baMdhAraNa (Constitution) mukhyapaNe AtmAnA A mehaapagama para racAyeluM che. mehanI mAtrA jema jema ghaTatI jAya ne AtmAnI nizkaSAya vItarAga pariNati jema jema vadhatI jAya, tema tema AtmAnA guNavikAsarUpa sAcI sAdhutA-sAdhakatA pragaTatI jAya che. Ama karmabaMdhanI ane tenA baMdhahetuonI saMkalanA parathI spaSTa samajAya che keAtmabrAMti e ja A bhavabhramaNaduHkhanuM mULa che. A bhavabhrAMti kayAre TaLe? tenA mULa kAraNarUpa A AtmabrAMti TaLe che. kAraNa ke ApaNe joyuM tema bhAvamokSanI tAtvika karmathI dravya karma ane dravyakarmathI bhAvakama ema saMkalana thayA kare vyavasthA che ane baMdhanuM duSTa caka (Vicious circle ) cAlyA kare che, ane tethI cakrabhramaNanyAye bhavane cakA paNa cAlyA kare che. AvI A karmabaMdhanI sAMkaLa (chain) kayAre zUTe? A duSTa cakrane aMta kyAre Ave? AtmabhrAMtirUpa bhAvakama DyUTe to A sAMkaLa tUTe ane A duzcaka baMdha paDe. arthAt jIva je dehAdi ane rAgAdi parabhAva pratye AtmabhAva dharavAnI nA pADe, "pratyAkhyAna' kare, rAga-dveSa-moharUpa viparIta bhAve pariNamavArUpa vibhAva choDI dIe, te bhAvakarma na baMdhAya, eTale tene nimitta abhAve dravyakama paNa na baMdhAya, ane A karmabaMdhanI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 sAMkaLa tuTe. Ama A baMdhasaMkalana troDavAnI lagAma AtmAnA hAthamAM che, e vibhAvarUpa bhAvakarma pariNAme nahiM pariNamavAnI chUIka (Brake) dabAvavArUpa puruSArthanI rahasya cAvI (Master-key) puruSanA (AtmAnA) potAnA gajavAmAM ja che. tAtparya ke jIva parabhAva nimitte rAga dveSa-meha na kare, vibhAvabhAve na pariName te mikSa hatheLImAM ja che. Ama karmanibaddha AtmAnA (puruSanA) puruSArthane mAga sadAya sAva khule paDayo che. bhavasthiti Adi khoTA nhAnA cheDI daI jIva satya puruSArtha kare eTalI ja vAra che. A anaMta zaktinA svAmI puruSa-siMhane huMkAra karya-zugAlane nasADavA mATe basa che ! mAtra AtmA UTha joIe. zrImad rAjacaMdrajIe vIragarjanA karI che tema "jaba jAeMge AtamA, taba lAgege raMga." 3tti dottijha sAkara ! mohanidrAmAMthI jAgele AtmA vivekakhyAtivaDe pitAnA zuddha svarUpanuM bhAna pAmI, vibhAvarUpa adhamane tyajI AtmasvabhAvarUpa sanAtana Atmadharmane bhaje, to avazya mekSa pAme, "puruSanuM svarUpamAM avasthAna thAya." "je I paramArtha te, kare satya puruSArtha; bhavasthiti. Adi nAma laI, chede nahiM AtmArtha." zrI Atmasiddhi. A baMdha-mekSanI vyavasthA parathI bhagavAna mahAvIre praNIta karelA nava tatvanI adbhuta avikala saMkalanA paNa spaSTa samajAI jAya che. A jIva ajIva evA karmathI baMdhAyela che, puNya-pApa A ajIva karmanA aMtargata be bheda che; karmanA AvavAnuM kAraNa mithyAtvAdi pAMca Azrava che, Azrava thaye baMdha thAya che, Azravane-navAM karmanA Agamanane AzradvAra saMvRta karavArUpa saMvarathI rokI zakAya che, ane junAM kamene dhyAnAdi tapavaDe nirjarAthI kheravI zakAya che, ane ema nirjarA karatAM karatAM sarva karmane kSaya thaye zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSa thAya che, kevala eka zuddha "advaita" AtmA ja sAkSAt mokSasvarUpa bane che. te trizalAtoye mana ciMtavI, jJAna viveka vicAra vadhA nitya vizedha karI nava tatvane, uttama bodha aneka uccArUM." zrI mekSamALA. A nava tatvane hepAdeya viveka samajavA mATe cikitsAzAstra prasiddha cAra vAnAM jANavA joIe; prathama te roga (Disease) zuM ? e jANavuM joIe; A roga heya-atyajavA yogya che. bIju rogane hetu ( Aetiology) zuM? e jANavuM joIe; A heya hetu che. trIju Arogya (Normal healthy condition, cure ) ___* " heyaM duHkhamanAgatam / dRSTazyayoH saMyogo heyhetuH| tadabhAvAt saMyogAbhAvo hAnaM tad daze: caitrayam ! vivAhayAtiravijIvA dAnopAya | pAtaMjala yaMgasutra, 2.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zuM? tenuM svarUpa jANavuM joIe; A hAna che. ane cothuM reganuM auSadha (Therapeutic treatment ) zuM ? e jANavuM joIe; A hAna hetu che. tema atre (1) ajIva karma ane tajajanya saMsAra e rega che, mATe heya che. (2) heya evA A karmareganA hetu Azrava ane baMdha che, A heya hetu che. (3) A kama seganA hAna hetumaTADavAnA upAya saMvara ane nirjarA che. (4) ane karma roganuM hAna-maTI javuM te makSa arthAt AtmAnuM Arogya che. AvA prakAre jIvanA A mahAbhavareganI amegha cikitsA bhavavyAdhinA bhiSavaro bhagavAna vitarAgae batAvI che, ane AvA jagatAraka tIrtharUpa zuddha "dharmacaka'nuM pravartana karIne potAnA "tIrthakara' nAmane sArthaka karyuM che. kAraNujage ho bAMdhe baMdhane, kAraNa mugati mUkAya; Azrava saMvara nAma anukrame, he pAdeya suNAya....padmaprabha0" zrI AnaMdaghanajI. Ama saMsAra e ja AtmAno meTAmAM moTo roga che ane tenuM kAraNa karma che, eTale kama parataMtrya e ja bhavaroga duHkhanuM mULa che. A karmapArakhaMthI -karmabaMdhathI chUTavuM-mukta thavuM e ja AtmasvAtaMtryarUpa parama sukhamaya Arogya che, arthAt AtmAnI zuddha svabhAvarUpa "svastha " Arogya avasthA e ja sukhadhAma mokSa che. 2. yoganI mukhya vyAkhyA ane mokSamArganI ekatA ie che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atma56, saMgI jinasvarUpa. jinapada nija pada ekatA, bhedabhAva nahiM kAMIka lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAyi."--zrImad rAjacaMdra, ane AtmAnI AvI A zuddha svabhAvamaya "svastha" Aregya avasthArUpa mekSane vega prApta karAve tenuM nAma ja "ga". yeAga zabda "yuja' dhAtu parathI nikaLe che. yuja eTale javuM-joDavuM (To unite). mokSa sAthe jana-joDANa karAve che teTalA mATe te "ga" kahevAya che. "mokSeNa roganATu cor:' ema tenI mukhya vyAkhyA che. Ama je prakriyA vaDe karIne AtmA zuddha AtmasiddhirUpa mokSapada athavA nirvANapadane pAme tenuM nAma yoga. A mokSarUpa paraMtatva bhale game te nAme oLakhAtuM hoya keI tene zivapada kahe ke kaI jinapada kahe, keI buddhapada kahe ke kaI siddhapada kahe, koI ahaMta kahe che ke parabrahma kahe, kaI parameSTipada kahe che ke paramAtmapada kahe, kaI tathAtA kahe ke koI siddhAtmA kahe --paNa zabdabheda chatAM paramArthathI tene sahajAmasvarUpamAMsahaja evA zuddha AtmasvarUpa padamAM bheda paDatuM nathI. eka ja gaMgA nadI che, tene koI bhAgIrathI kahe, ke suranadI kahe, kaI tripathagA kahe, kaI maMdAkinI kahe, koI jAhnavI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. kahe, paNa tattvathI te vastumAM kAMI phera paDato nathI. tema anaMta guNanidhAna A nivaNasaMkSita padane tenA game te guNavAcaka guNaniSpanna nAmathI oLakhavAmAM Ave te paNa tatvathI-paramArthathI temAM bheda paDato nathI. zabdabheda jhaghaDo kiche? je paramAratha eka; kaho gaMgA kahA suranadIjI, vastu phire nahi cheka."-zrI yazovijayajI. tAtparya ke saMsArathI para ane jenAthI para kaI nathI evA A "paraMtava" sAthe je-jeDe te yoga ema tenI sarvadarzanasaMmata sarvamAnya avisaMvAdI vyAkhyA che. ane Ane phalitArtha e che ke AtmAnuM nija zuddha svabhAva sAthe-sahajAnmasvarUpa sAthe guMjana thavuM te ja yoganuM pragaTa spaSTa svarUpa che. "Irache che je jogIjana"jogIjano je jhaMkhe che, evuM A "anaMta sukha svarUpa" "mULa zuddha te Atmapada" pamADavuM e ja A ceganuM eka mAtra prayojana che. ane AvA zuddha AtmasvarUpa jinapadanI ane nija padanI ekatA che, emAM kAMI paNa bhedabhAva nathI, ene lakSa thavAne ja sukhadAyaka evA sarva zAstronuM prayojana che. Ama mokSarUpa parama zAMti pAmavAne mArga e ja yuga che, ane mokSa e ja sava dazanenuM eka nizcita sAdhya-dhyeya (Goal) che, eTale tenA sat sAdhanarUpa A yegamArga paNa eka ja che, ane te te zama parAyaNa-zamaniSTha evo mumukSuone eka zAMtimArga ja che. A zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, eka ja zamaniSTha rAgadveSa rahitapaNuM, samabhAva. zrI kuMdakuMdAcAryajIe vyAkhyA karI che zAMtimArga tema "moha-kSobha rahita je AtmAne pariNAma te sama kahevAya che." athavA zama eTale sAmya, arthAt jema che tema yathAvat AtmaguNanI samAna thavuM te sAmya. je sAmya che te dharma che, ane vaghurAvo dhamma ' vastuno svabhAva te dharma che. A dharma che te cAritra che, ane "svare ja rAria' svarUpamAM caravuM-AtmasvarUpamAM vartavuM te cAritra che. Ama cAritra=dharma=sAmya=sama=zama e zabda samAnArtha vAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAta sahaja AtmasvarUpamAM sthiti karavI, svarUpa samajI svarUpamAM zamAvuM e ja zama che, parabhAva vibhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM vizrAMta thavuM e ja zAMti che, ane te ja zamaniSTha mArga athavA zAMtimArga che. mahAgItArtha yogIzvara AnaMdaghanajIe A zAMtimArganuM anupama svarUpa saMgIta karyuM che. jemake - ApaNe AtamabhAva je, zuddha cetanAdhAra re; avara savi sAthe sagathI, e nija parikara sAra re.. zAMti jina" te para tattva pratye javA IcchanArA sarve mumukSuo te ja eka zAMtimArga pAmavAne Icche che, eTale te sarvane mArga sAgaranA tIramArganI peThe eka ja che, pachI bhale avasthAbhedanA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bhedane lIdhe koI te tIranI-mekSanI nikaTa hoya ne kaI dUra hoya. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgara svarUpa mekSamArganA bhakto-ArAdhake-upAsake che, sAdhamika baMdhuo che. "eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / savathamemeseDara gaDhavI tImarian I" -zrI egadaSTisamuccaya. A parama zAMtimaya mokSamArganI ratnatrayIrUpa parama suMdara yejanA jina bhagavAne dAkhavI che. "sagavAnajJAnarAtriANi mokSamA ' samyagadarzana-jJAna-cAritra e traNenI abheda ekatA e ja jinane "mULa mArga" che. "che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza.... mULa mAraga sAMbhaLo jinane re. ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa mULa0 je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratItamULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita....mULa0 jema AvI pratIti jIvanI re, jANe sarvethI bhinna asaMga....mULa0 te sthira svabhAva je upaje re, nAma cAritra te aNaliMgamULa0 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre vartaja te AtmArUpa....mULa0 teha mAraga jinano pAmiye re, kivA pAmyo te nija svarUpamULa" -zrImad rAjacaMdra Ama bhavAtIta-saMsArathI para evA paraMtattva-makSa pratye laI janAro A zamaparAyaNa zAMtimAga, egamArga, mokSamArga, "jinane mULamAga' che. AvA mokSamArganA adhikArI paNa je kharekharA mumukSa-bhavabaMdhanathI chUTavAnI nirdabha aMtaraMga icchAvALA hoya te ja hoya. jene kaSAyanI upazAMtatA thaI hoya, mAtra mekSa sivAya bIjI abhilASA jene na hoya, saMsAra pratye jene kheda-kaMTALe upa hoya, ane sarva prANa pratye jene anukaMpA vartAtI hoya, evo AtmAthI jIva ja A yogamArga pAmavAne yogya che. AvI "ga" dazA jyAM lagI jIva pAme nahiM, tyAM lagI te mokSamArgane pAme nahiM ne tene aMtarga paNa maTe nahiM. "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANa dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAMlagI, jIva lahe nahi joga; mokSamArga pAme nahi, maTe na aMtar roga."--Atmasiddhi AthI ulaTuM bhavAbhinaMdI jI atra anadhikArI che. "saMsAra bhale che, rUDe che" ema saMsArathI rAcanArA, bhavane abhinaMdanArA (Hailing) evA viSayAsakta bhavA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 bhinaMdI jI A mekSamAga pAmavA dhAre te paNa pAmI zake nahi. vaLI gabindumAM kahyuM che tema bhavAbhinadI jIva mAnArthane-lokeSaNAne bhUkhyo hoI "lekapaMktimAM * besanAre hoya che, arthAt lekArAdhana hetuolekane rIjhavavA khAtara malina aMtarAtmAthI satakriyA kare che, ane tethI te ene mahAanarthaMkara-duraMta phaladAyI thaI paDe che; kAraNa ke jagatane rUDuM dekhADI dhamImAM khapavA khAtara bhavAbhinaMdI jIva, kevaLa AtmAthe ja karavA yogya evI dharmakriyAne paNa mAnAthe upayoga kare che, ane tuccha evA laukika mAna-pUjA-satkArAdi khAtara mahatuM evI te dharmakriyAnuM lIlAma karavA jevo hIna upayoga kare che ane Ama tenuM khulluM apamAna karI ghera AzAtanA kare che. AvI lekeSaNArUpa lekapaMkti ane kettara evuM AtmakalyANa e bene kadI maLatI pANa Ave nahiM. ane paramAthe vicArIe te lekottara kalyANarUpa AtmArtha pAse lekeSaNarUpa mAnArthanuM mUlya be badAmanuM pazu nathI, chatAM mahad Azcarya che ke eka bhavanA tuccha kalpita lAbhanI khAtara anaMta bhavanuM duHkha vahAluM gaNI "bhavAbhinaMdI" potAnA nAmane sArthaka kare che ! e ja prakAre aMtamAM jene bhegAdinI ne pUjAdinI kAmanA banyA kare che chatAM mukhethI je jJAnanI ne "anAsakta yoganI vAta kare che, te sagarahita vidvAnonI-paMDitamanI paNa e ja dazA che! gabiMdumAM haribhadrasUrijIe kahyuM che tema mUDha janane jema putra-dArAdi saMsAra che, tema saga rahita vidvAnonaX "zAasaMsAra" che ! Ama mUDha hoya ke vidvAna haya, jene aMtaramAM bhavadu:kha vahAluM hoya ane pUjAdinI kAmanA aMtarUmAM vasya karatI hoya, e bhavAbhinaMdI jIva mekSanA A mULa mArganA zravaNane paNa adhikArI kema hoya? mULa mAraga sAMbhaLe jinane re, karI vRtti akhaMDa sanmukha.mULa0 neya pUjAdinI je kAmanA re, no'ya vahAluM aMtara bhavaduHkha...mULa0 "jagane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM; tethI rUDuM thayuM nathI, kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze; ema huM ladhutvabhAve samaye chIM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. "--zrImad rAjacaMdrajI. prIti anaMtI para thakI, je trADe te jeDe eha; parama puruSathI rAgatA, ekatvatA ho dAkhI guNageha."--zrI devacaMdrajI. x" lokArAdhanahetoryA malinenAntarAtmanA, kriyate sakkiyA sAtra lokapaMktirudAhRtA / / bhavAbhinandino lokapaMktyA dharmakriyAmapi, mahato hInadRSTayoccairdurantAM tadvido viduH // " *" putradArAdisaMsAraH pusA sNmuuddhcetsaam| viduSAM zAstrasaMsAraH sadyogarahitAtmanAma // "
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 tAtparya ke-bhavabaMdhanathI chUTavA mAgatA hoya te ja chUTe, paNa baMdhAvA mAgatA hoya te kema chUTI zake ? chUTavA mAgato hoya te mumukSu ja chUTavAnA upAyarUpa A mekSamArgane, yogamAgane seve, ane tene ja te samyaphapaNe pariName. paraMtu kharekhara chUTavA ja na mAgato hoya ane legmamAM mAMkhInI jema AsaktithI bhavamAM baMdhAvA mAgatuM hoya e vidvAna ke avidvAn bhavAbhinaMdI * jIva te yoga sevavAnI ceSTA karavA jAya, to paNa tene viSamizrita annanI jema viparIta paNe pariName. kAraNa ke tenI matinA yoga viSayavikArayukta durvAsanAmaya che, aMtaraMga pariNati-vRtti vibhAvamAM rAcI rahI che, pariNAmanI viSamatA varte che, eTale tene yoga paNa "ayoga thaI paDe che. Ama bhavAbhinaMdInI yogakriyA paNa niSphaLa hoya che, ane "vAsita bodha AdhAra' rUpa asat pariNAmathI anuviddha hovAthI tene baMdha paNa abodharUpa hoya che. eTale ja bhavAbhinaMdInA badhA maMDANa niSphaLa hovAthI tene A graMthamAM "niSphala AraMbhI" kahela che. viSaya vikArasahita je, rahyA matinA yoga; pariNAmanI viSamatA, tene yoga aga."- zrImad rAjacaMdra " dravya kriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAMcI; pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI. " zrI devacaMdrajI. Ama gaX e mokSane hetu che ane tenA pAtra mukhyapaNe mumukSu che e siddha thayuM. A bA. kaI paNa darzananA yogazAstramAM bheda nathI, paraMtu zrI gabiMdumAM kahyuM che tema A yoganuM kSahetupaNuM sat evA gocara, svarUpa ne phalathI sAdhya sAdhanAdi saMzuddha che ke kema te AtmahitAthI e atra yatnathI zodhavuM joIe. zuddhi arthAt (1) prathama te jenA saMbaMdhI A badhe yogasamAraMbha che, je yogane gocara-viSaya che, evA AtmAnuM sata "-jema che tema yathAvat zuddha svarUpa zodhavuM joIe. ekAMte anitya-pariNAmI ke ekAMte nitya-apari NAmI AtmA mAnavAmAM Ave che temAM yogamArgane saMbhava nathI, pariNAmI nitya AtmA mAnavAmAM Ave te ja yogamArgane saMbhava che. Ama gocarazuddhi jevI joIe. (2) ApaNe je yogasAdhana karavA mAgIe chIe te svarUpathI "sa" che ke kema? arthAt A gasAdhana kharekhara AtmasAdhaka thAya che ke kema? te tapAsavuM joIe. * " kSudro lAbharatirdIno matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syA nniSphalArambhasaMgataH // ityasatpariNAmAnuviddho bodho na sundaraH / tatsaMgA deva niyamAdviSasaMpRktakAnnavat // " x " mokSaheturyato yogo bhidyate na tataH kvacit / sAdhyAbhedAttathAbhAve tUktibhedo na kAraNam / / " mokSahetutvamevAsya kiMtu yatnena dhIdhanaiH / sadgocarAdisaMzuddhaM mRgyaM svahitakAMkSibhiH / / jojana varSa 8 cari gucA gahya thokAratoDazuM mulyANArthayora: " gabindu
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 (3) A roganuM phala zuddha che ke kema? athata mokSarUpa zuddha phalanuM "sa" svarUpa zuM che? ane A yaMga te zuddha AtmasiddhirUpa saphala samarpe e che ke kema ? A coksI karavI joIe. Ama sAdhya, sAdhana ane siddhi e traNa prakAranI yogazuddhi atra avazya jovI joIe. kAraNake sat sAdhya lakSamAM rAkhI, sat sAdhana seve, te sasiddhi thAya; zuddha AtmasvarUpano niraMtara lakSya rAkhI, zuddha AtmasAdhana seve, te zuddha Atmasiddhi thAya. arthAt sata evA AtmasvarUpano avaMcaka yoga-cagAvaMcaka sAdhI, te AtmasvarUpanI sAdhaka evI sat avaMcaka gakiyA-kiyAvaMcaka kare, te zuddha AtmasiddhirUpa sata avaMcaka phala-phelAvaMcakanI prApti thAya. A uparathI A paramArtha phalita thAya che ke gasAdhana karavA icchatA AtmAthI sAdhake eTaluM avazya gaSavA gya che ke ApaNe je A sAdhana sevIe chIe te kharekhara mokSaheturUpa thaI paDe che ke kema? ISTa AtmasiddhirUpa sAdhya madhyabiMdu pratye laI jAya che ke kema ? sAdhya lakSyabiMdu cUkI jaI, lakSya vinAnA bANanI peThe, A hArA yega-kiyA-phala vaMcaka te nathI thaI paDatA ne ? avaMcaka ja rahe che ne ? Ama gocarazuddhi, svarUpazuddhi ane phalazuddhithI yukta evo yoga hoya te tenuM ja yathArtha mokSahetupaNuM ghaTe. A vastu svIkAravAmAM Ave to pachI atre yogamArgamAM koI paNa darzananA yogazAstrane bheda rahetuM nathI. kAraNa ke zuddha AtmArUpa sat sAdhyane abheda che, tenA sasAdhanarUpa zamaparAyaNa mokSamArgane abheda che, ane sAdhanAnA saphaLarUpa zuddha Atmasiddhine-mokSane abheda che, ane tethI Atmasiddhine sAdhanArA zamaniSTha sarva mumukSuone paNa abheda che. nAmAdine bheda bhale he, paNa tethI kAMI ganA paramArthamAM bheda paDato nathI. ane Ama sata evA sAdhya, sAdhana ane siddhinI zuddhi jyAM vase che e yuga ja sat yoga-vAstavika yoga che; ane temAM ja "mokSekha cokanAr yojA:" evuM mekSahetupaNurUpa veganuM sarvadarzanasaMmata lakSaNa samyaphapaNe ghaTe che. AvI samyapha zuddhithI A yakta galakSaNa jyAM ghaTe e ja ganI kharekharI kasoTI (Touch-stone) che, ane jenI bIjI vyAkhyAo paNa A mukhya vyAkhyAnI aMgabhUta hoI tenI kasoTI paNa A ja che. A dRSTi lakSamAM rAkhI have A bIjI vyAkhyAonI paNa kaMIka samIkSA karIe. 3. vividha vyAkhyAonI mImAMsA ane samanvaya. (1) sarva parizuddha dharma vyApAra te roga makSa sAthe yojanane lIdhe "parizuddha e sarva dharmavyApAra te ga"--ema zrI gavizikAmAM zrI haribhadrasUrijIe ganI vyAkhyA karI che, tene phalitArtha paNa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 e ja che. dharma eTale vastusvabhAva, "vallurAvo ghamo " A mahA tatvagaMbhIra sUtra pramANe Atmavastuno svabhAva te Atmadharma. AvA parizuddha-sarvathA zuddha AtmasvabhAvarUpa dharma +vyApAra-pravRtti-AcaraNa te yoga. AtmA pitAnA zuddha darzanajJAnamaya svabhAvamAM varte te ja vAstavika dharma che, te ja cAritra che, ane te ja yoga che. A Atmadharma AtmAne svabhAvabhUta hoI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. vAstavika "sanAtana dharma" e ja che. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAtmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM tattavAcaka nAma ja "jina" arthAt vItarAga prabhu che. ane evA te jina-vItarAgano-zuddha AtmAno dharma te ja jina dharma athavA Atmadharma che. nija AtmasvabhAvamAM vartAvArUpa A sanAtana Atmadharma e ja AtmAne "svadharma'-svasamaya che, ane AtmAthI anya evA parabhAva-vibhAvamAM vartavuM e ja "paradharma"--parasamaya che. A AtmasvabhAvarUpa "svadharma'mAM vattatAM nidhana-mRtyu thAya te zreya che, paNa parabhAvamAM vavArUpa paradharma' kharekhara "bhayAvaha" che ! "vadha nidhanaM yaH paradharmo macAva: ' dharama dharama karate sahu jaga phire, dharma na jANe ho mama; dharma jinezvara caraNa grahyA pachI, keI na bAMdhe che kama. zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re, para vaDI chAMyaDI je paDe, te parasamaya nivAsa re." zrI AnaMdaghanajI. A dharma te pitAnA AtmAmAM ja rahyo che ane temAMthI ja AvirbhUta-pragaTa karavAne che, athavA A AtmA pote ja dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta leka samajatA nathI, ane pArake ghera dharma draDhatA phare che, paNa pitAnA ghera ja dharma che te dekhatA nathI ane kasturIA mRga jevuM AcaraNa kare che ! A dharmamUtti AtmArUpa " parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa' khulle paDayo che, tene ullaMghI jaIne teo tenI zodhamAM bahAra nIkaLI paDayA che! para ghare jatAM re dharma tume phare, nija ghara na ho re dharma ! jema navi jANe re mRga kastUrI, mRgamada parimala marma."--zrI yazovijayajI. "parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ulaMghI ho jAya ! jAti vinA jue! jagadIzanI, adhe aMdha palAya! "--zrI AnaMdaghanajI. jema nirmalatA e sphaTika ranano svabhAva hoI tene dharma che, tema kaSAyaabhAvarUpa nimalatA e ja AtmAne zuddha svabhAva hoI AtmAne dharma che. arthAt +"mukkhaNa joyaNAo jogo sambo vi dhmmvaavaaro| parizuddho vinego, kALArUnAgo vizeLe II "
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 niSkaSAya zuddha AtmA e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te adharma che. paNa sphaTika ratnane svabhAva nirmala chatAM, pAse rAtuM phUla vagere bAhya upAdhine lIdhe tenI nirmalatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema kamarUpa bAhya upAdhine lIdhe rAgazreSa-mahAdi vibhAva pariNAmenI utpattithI AtmAnI nirmaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thaye sphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. AtmAne nirmala zuddha svabhAva te trikAlAbAdhita ne svayaM sthita ja che, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama eTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nipAdhipaNuM Ave, eTale teTaluM aMze A AtmadharmanI siddhi che; ane tevuM nirupAlikapaNuM samyagdaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSaprApti paryata uttarottara pragaTatuM jAya che. eTale Ama parizuddha AtmasvabhAvane pragaTa karate sarva parizuddha dharmavyApAra e vega che, e vyAkhyA sarvathA yathArtha che. jima nirmalatA re rana phaTikANI, temaja jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAzio, prabaLa kaSAya abhAva. zrI sImaMdhara je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANe re dharma; samyagudaSTi guNaThANAthakI, jAva lahe zivaza."-zrI yazovijayajI. "je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme te prakAra anyarUpa che, dharmarUpa nathI."- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 329. (43) mekSanI sAthe je te yuga" e mukhya vyAkhyA jyAM yathArtha paNe lAgu paDe che evA A parizuddha dharmavyApAranuM javalaMta udAharaNa jainazAstrokta A paMcavidha yoga che adhyAe, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttikSaya ema uttarottara zreSTha e A pAMca tabakakAvALo ( tag" s) yoga kahyo che (jue babiMdu . 358-36 7) nija svarUpa je kariyA sAthe, te adhyAtama kahiye re, je kiriyA karI cauti sAdhe, te na adhyAtama lahiye re.... zrI zreyAMsaka nAma adhyAtama ThavaNa haka dhyAnama, dravya adhyAtama chaDe re; bhAva adhyAtama nija guNa sAdhe, te tehazuM daDha re'- zrI AnaMdaghanajI. (2) cittavRttinirodha te yoga jo attanodha:' cittavRttino virodha te ega, evI muni paMtajalie karelI gavyAkhyA paNa e ja prayeAjana dAkhave che, kAraNa ke cittanirodha thAya tyAre
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 daSTAnuM (puruSa-AtmAnuM svarUpamAM avasthAna thAya. 'tA dadu hasathAnam ! " (pA. ya.) Ama A vyAkhyA paNa pUrvokta sarva ane puSTa kare che. A vyAkhyAthI saMprajJAta ane asaMprajJAta e baMne samAdhine yoganI vyAkhyAmAM samAveza karavAne Azaya che. jainazAstrokta adhyAtmAdi pAMca bhedavALe yoga uparamAM kahyo, tenA pAMcamA vRttisaMkSaya bhedamAM A saMprajJAta ane asaMprajJAta e banne samAdhino atyaMta sugamatAthI avatAra thAya che. skUla-sUphama evI AtmAnI ceSTAo te vRttio che; teone mUla hetu karma sagagyatA che; A AtmAnI karma sagayegyatAne akaraNaniyamathI apagama tha, samULaguM dUra thavuM te vRttikSaya. A viziSTa vRttikSaya jyAM thAya che te zukaladhyAnanA prathama be bhedamAM saMprajJAta X samAdhi avatare che, kAraNa ke tyAM vRtti arthonuM samyapha prakarSarUpathI jJAna hoya che. kSapakazreNInI parisamApti veLAye kevalajJAna lAbha te asaMprajJAta samAdhi che, kAraNa ke tyAM grAha-grahaNakAravALI bhAvamavRttionA avagrahAdikane samyapha parikSAnano abhAva hoya che. ItyAdi prakAre A pAtaMjaleta yoga vyAkhyAne jainazAstrokta vyAkhyA sAthe sumeLa maLe che, eTaluM ja nahi paNa keTalAka pAribhASika zabdonuM paNa Azcaryajanaka sAmya dazya thAya che! "samarzva yoga karate e gItAmAM kahelI vyAkhyA paNa ukta pAMca bhedanA cethA samatA pega sAthe samanvaya sAdhe che. A ganI prakriyA A prakAre citta jyAre kSINavRttivALuM thaI jAya, tyAre temAM paramAtmasvarUpanI samApti thAya. samApatti eTale dhyAnadvArA sparzana. jenuM dhyAna karavAmAM Ave che, tenA svarUpanuM dhyAnathI saMparzana-anubhavana thavuM, tadrupatAnI samyapha Apatti-prApti thavI, tadrupapaNuM pAmavuM te samApatti. sphaTika jevuM nirmala cittaratna jenuM dhyAna dhare che, tenI tevI chAyA temAM paDe che. kAraNa ke citta jyAre nirmala kSaNavRttivALuM, sphaTika jevuM pAradarzaka svaccha (Crystal clear ) thaI jAya, tyAre te anya vRtti pratye doDatuM nahi hovAthI sthira thaI ekAgrapaNuM pAme ane rAma jyAre te x "samAdhideva ivAnce saMbajJAtoDa mahIjate sa vArSadA rAvaijJa nAtarA !. asaMprajJAta eSo'pi samAdhirmIyate paraiH / nira ddhA zeSavRtyA dttsvruupaanuvedhtH||" vizeSa mATe juo zrI haribhadrasUti gabindu, ane zrI yazovijayajIe karelI pAtaMjala che. sunI parama sama vivekavALI vyAkhyA jemAM e mahAtamA e madadarUpa kavati pAtaMjala sUtrokta vyAkhyAnI vikatA darzAvI ApI, gujmADI vizAla tara dRSTithI jaina zAstrokta vega sAthe tene aMbhata samanvaya sAdhI batAvI, potAnI kuzAgrabu ne ane mahAnubhAva udAratAno a!paNane paricaya karAve che. - * *fvavijApAna sAminArUpAnI mAtaMtrajJa taH " I. (pAtra sUva) tenI sAthe sarakhAvI zakaze. dhyAnanA nAma-(1) pathaphavitarkasavicAra, (2) ekatvavitarka avicAra. ityAdi.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. ekAgrapaNa pAme tyAre ja te tamaya bhAvane pAme. tAtparya ke citta nirmala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te tanmaya thAya, ane tyAre ja samApatti thAya. bahirAtmabhAva tyajI daI, aMtarAtmabhAva pAmI, sthira bhAvathI "AtmA te paramAtmA " evuM bhAvana kare te avikAra evA nirmala citta darpaNamAM paramAtmAnuM arpaNa thAya, pratibiMba paDe, samApatti thAya. Ama cittavRttinirodha-> samApatti -- adhyAtmaprasAda-- RtaMbharA prajJA> tatvasaMskAra-> asaMprajJAta samAdhi-> kaivalya,-gaprakriyAne A kama che. * "bahirAtama taja aMtara Atama, rUpa thaI thirabhAva; paramAtamanuM ho Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva. sumati caraNakaja AtamaarapaNa, darapaNu jima avikAra." -zrI AnaMdaghanajI, (3) samiti gupti sAdhAraNa dharmavyApAra te yoga mana, vacana, kAyAne mATe jainazAstramAM "ga" evI saMjJA prajAya che, te paNa sUcaka ane te ja arthanI vAcaka che. temaja "upaga' e jaina paribhASAne viziSTa zabda che. darzanopayoga ane jJAnapayoga ema be prakAre vibhakta thayele A upayoga jIvanuM svalakSaNa che. '3payo kIvaratha" (ta. sU.). A yoga-upagano paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. AtmA zuddha jJAna-darzanasvarUpa upayogamAM sthira thAya to tenA manAdi yoga sthira hoya ane manAdi lega sthira hoya te upaganI caMcaLatAnuM kAraNa asthira vega dUra thavAthI upaga paNa sthira thAya. upayogasvarUpa AtmA A dehanI sAthe kSIranIravata ekakSetrAvagAha sthiti karI rahyo che. chatAM te deDathI A AtmA myAnathI talavAranI jema bhinna che, tene kema prApta kare ? te ke upaga na cUkAya e rIte mana-vacana-kAyAnA samyapha yegathI. A mana-vacana-kAyAno e samyak ga karavA, evuM karma kauzala dAkhavavuM, ke jethI te AtmAnuM svarUpa sAdhanamAM bAdhaka na thatAM sAdhaka thaI paDe. "vom: maMg ausasTam' (gItA). ane tene mATenI vidhi A che ke mana-vacana-kAyAnA yoganI evI saMkSiptatA karavI ke jethI karIne dehaparyata AtmAnI svarUpane viSe mukhyapaNe sthiratA vatte; ane A AtmasthiratA evI hoya ke game tevA ghera parISaha ke upasarganA bhayathI tene aMta Ave naDuiM. Ama manavacana-kAyAnA yugane saMkSipta karavA, TuMkAvavA, tene ja jaina paribhASAmAM managupti, vacanagupti ane kAyagupta evA yathArtha nAma ApyA che. manavacana-kAyAnA ceganuM * jhopaterabhijAtatyeva mAhItagrahaNa grAhyeSu tatsthatadaJjanatA samArattiH / xxx tA eva sabIjaH samAdhiH / nivicAravaMzaro'dhyAtmaprasAdaH / RtambharA tatra prajJA // " I. pAtaMjala . sa2. 31-5
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ evuM kauzalayukta guptapaNu-saMrakSaNa karavuM, yatanA-jALavaNI karavI ke jethI upayogasvarUpa AtmA svarUpane viSe sthira thAya, "svarUpagupta" thAya. have jyAM sudhI deha che tyAM sudhI te mana-vacana-kAyAnA roganI kaMI ne kaMI pravRtti thavAnI ja. tyAre te kema karavI ke jethI karIne AtmasthiratAne bAdha na Ave ? te ke mana-vacana-kAyAnA ganI pravRtti karavI paDe te evI samyapha karavI ke jethI AtmAnuM svarUpane viSe saMyamana rahe. evA ekAMta AtmasaMyamanA hetuthI ja mana-vacana-kAyAnI samyapha pravRtti karavI, ane te paNa nija svarUpane niraMtara lakSa rAkhIne tathA Apta puruSanI AjJAne AdhInapaNe ja,- AtmasvarUpa lakSa cUkIne ke svacchede nahiM ja. AvI je saMyamahetuka mana-vacana-kAyAnI samyapha pravRtti tene "samiti" evuM yathArtha nAma ApyuM che. eTale ke yatanAthI cAlavuM, yatanAthI bolavuM, yatanAthI IcchavuM, yatanAthI levuM-mUkavuM, cetanAthI utsarga kare, te isamiti Adi pAMca samiti prasiddha che. ane AvI je samyapha pravRtti te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAya ane chevaTe nija svarUpane viSe lIna thAya. "AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe te va deha paryata je; ghera parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahi te sthiratAno aMta jo...apUrva saMyamanA hetuthI yoga pravartAnA, svarUpa lakSe jiAjJA AdhIna re; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM, ate thAye nija svarUpamAM lIna jo. ....apUrva avasara e kayAre Avaze ?" -zrImad rAjacaMdrajI. ane paramArthathI vicArIe te AtmAnuM svarUpa viSe saMvarathI saMvRta thavuM-gupta thavuM te ja gupti, AtmAnuM svarUpane viSe vicAravuM te IrSA samiti, dehAdithI nina e huM AtmA chuM e niraMtara daSTisanmukha rAkhI sApekSa paramArtha sata satya vacana uccAravuM te bhASAsamiti, AtmasvabhAva sivAya anya vastu na IcchavI te eSaNA samiti, svabhAvanuM AdAna-grahaNa karavuM ane vibhAva-parabhAvane tyAga karavo te AdAnanikSepa samiti, ane Ama AtmAne sarvathA zuddha svabhAvamAM paristhApana karI zuddha svabhAvasthita Atmavastune utsaga karava-Atmasiddhi karavI te pAriSThApanikA athavA utsaga samiti. A traNa gupti ane pAMca samiti maLIne "aSTa pravacana mAtA kahevAya che, ane te samasta dharmavyApAramAM sAdhAraNa-vyApaka che, eTale zrI yazovijayajIe karela vyAkhyA pramANe "samAMte gujarAdhALa dharmaka vAparavuM yogarva' e bheganuM ukta lakSaNa samyapha che. * "tyA gAda ne bahermUDhaH karotyadhyAtmamAtmavet / nAva hedarAne na rahaill nig3.manAmuM -samAdhizataka.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) manaHsthiratA-cittasamAdhi te yoga athavA sthirapaNuM e yoga ema paNa yoganI vyAkhyA che. kAraNa ke yuja dhAtuno samAdhi pAmavI e artha paNa thAya che. eTale cittasamAdhi-mana sthiratA te yuga. A paNa yathArtha che. cittavRttio jyAM sudhI jyAM tyAM deDyA kare tyAM sudhI citta sthira thAya nahi, ane sthira thAya nahiM tyAM sudhI samAdhi-AtmalInatA pAme nahiM. citta nirmala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te samAdhi-Atmalaya pAme. A yugamAM manane jaya kare, manane sAdhavuM e ja mukhya vastu che. A mana kharekhara ! "durArAdhya che, rIjhavavuM-vaza karavuM muzkela che. * gItAmAM kahyuM che ke "A caMcala mana mathana karanAruM ne atyaMta baLavAna che. vAyunI jema tene nigraha karavo ghaNuM kaThina che." A manamarkaTanA tarakaTa bhArI che! A "manaDu" che te napuMsakaliMgI, paNa e badhAya maradane Tele mAre che-Thebe caDAve che ! bIjI vAte te "puruSa" samartha che, paNa A manaDAne kaI jera" karI zakatuM nathI ! manaDuM kimahI na bAjhe he kuMthujina ! manaDuM kimahI na bAjhe; jima jima jatana karIne rAkhuM, tima tima alaguM bhAje che. kuMthujina. ! meM jANyuM e liMga napuMsaka, sakala maradane le; bIjI vAta samaratha che nara, ehane kaI na jele ho. kuMthu."--zrI AnaMdaghanajI. A manamarkaTane vaza karavA mATe prathama te ene kayAMya bAMdhI rAkhavuM joIe athavA enA joNuM kAMI kAma seMpI devuM joIe, eTale e vAMdaruM bicAruM bhale caDhautara karyA kare ! dA. ta. jeNe te manane jaya karyo che evA paramAtmA vItarAga prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI devuM, eTale e bApaDuM ADuMavaLuM casI zake nahiM. athavA te ene zrutaskaMdhamAM ramavA mATe chUTuM mUkI devuM, eTale temAM te bhale ArohaNa-avarohaNa karyA ja kare ! bhale AtmArtharUpa phaLa dharAI dharAIne khAvA hoya teTalA khAya! bhale vacanarUpa pAMdaDA cUMTI kADhe ! bhale nayarUpa zAkhAomAM laTakI laTakIne hIMcakA khAya! bhale vizAlamatirUpa mUlabhAgamAM nAcyA kUdyA kare ! athavA manaHsamAdhine sugama ne zreSTha vidhi samAdhizatakamAM zrI pUjyapAdasvAmIjIex pradarzita karyA pramANe A che ke-AtmAne mananI sAthe ja vAka-kAyAthI vijo , ane vAkAyAe je vyavahAra manathI choDI de. ItyAdi prakAre vairAgya-abhyAsanA balathI *"caJcalaM hi manaH kRSNa, pramAthi balavad dRDham / tasyAhaM nigrahaM manye, vAyoriva suduSkaram // " x"yuJjIta manasAtmAnaM, vAkkAyAbhyAM viyojayet / manasA vyavahAraM tu tyajetvAkkAyayojitam // "
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 A durArAdhya manane je "ThekANe" lAve che, sthira evA AtmasthAnamAM joDe che, te A manane sAdhe che, ane "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM.' Ama bahu sama dezamAM AvyuM jema chAyA samAI jAya che, tema samatva pAmI AtmA svabhAvamAM Ave, eTale mananuM svarUpa paNa jAya che, arthAt citta AtmAmAM lInatArUpa samAdhi pAme che. "AvyuM bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI Ave tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. "--zrImad rAjacaMdrajI. II A gaNisamuccaya zAstrane abhidheya viSaya. 1. yogadaSTinuM sAmAnya digadarzana "caramAvatta ho carama karaNa tathA re, bhavapariNati paripAka; deSa TaLe ne dRSTi khUle bhalI re, prApati pravacana vAka"--zrI AnaMdaghanajI. Ama atre pIThikArUpe sAmAnyapaNe, ganI vyAkhyAnI mImAMsA karI, have ApaNe A gadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSaya para AvIe A graMthanI AdimAM ja bhUmikA rUpe veganuM ukta mekSahetupaNuM caritArtha karatA evA icchAyega, zAstra ane sAmarthyoganuM parama hRdayaMgama rasaprada badhaprada svarUpa kahyuM che. tenuM atra piSTapaSaNa nahiM karatAM sujJa jijJAsune te AkhuM bhUmikA prakaraNa (pR, 12) avelekavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A IcchAyegAdi trayIne sIdhesIdho Azraya karyA vinA paNa vizeSa karIne temAMthI ja uddabhava pAmelI A ATha cogadaSTi atra kahI che. mitrA, tArA, balA, dIkA, sthira, kAMtA, prabhA, parA. A gadaSTinA yathArtha nAma che. jemake - sakala jagat pratye mitrI bhAvavALI te mitrA, IA gadaSyinA bheda kema paDe che te samajavA mATe eghadaSTinuM daSTAMta rajU karyuM che. saghana aghana dina rayaNimAM, bAla vikala ne anerA re; artha jue jema jUjUA, tema ogha najaranA pherA re."--ye sakjhAya. Ama eka ja laukika dazyanA darzanamAM paNa citra bAhya upAdhibhedathI kSayopazama pramANe jema oghadRSTinA bheda paDe che, tema pAralaukika prameyamAM paNa kSapazamanI vicitratAne kAraNe judo judo pratipattibheda hoya che, daSTibheda-darzanabheda hoya che. jema kemerAne paDado ( Diaphragm) ochevatte khule, tema dRSTimaryAdAnuM kSetra ((Field of vision) vadhaghaTa thAya che te ja prakAre jevI upazamanI vadhaghaTa-taratamatA hoya, jeTaluM karma AvaraNa khasyuM hoya, kamane paDado khUlya heya, teTaluM ochuMvattuM darzana egadaSTivALA puruSane thAya che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 lekapravAhamAM taNAtA ane saMsArane abhinaMdanArA bhavAbhinaMdI prAkRta janenuM je laukika padArtha saMbaMdhI laukika dRSTie oghadarzana-sAmAnya darzana te oghadaSTi (Vision of a layman) che; ane bhavavirakta mumukSu samyagadaSTi gIpuruSanuM je alaukika padArtha saMbaMdhI alaukika divya darzana te gadaSTi (Vision of Yogi) che. ghadRSTinI danapaddhati laukika rItinI, vyAvahArika, pravAhapatita, gatAnugatika gADarIA pravAha jevI ne bhavamAnujAriNI hoya che; gadaSTinI darzanapaddhati alaukika, pAramArthika, mokSamArganusAriNI ne tavaMgrahiNI hoya che. kSaye pazamanI vicitratAne kAraNe darzanabheda thAya che, te bAbata eghadaSTi mithyASTi jane paraspara vivAda kare, paNa yogadaSTisaMpanna samyagadaSTi gIpuruSa te vivAda karatA ja nathI, A darzanabheda te mahAnubhAnA manamAM vasatA ja nathI, prAkRta jananI jema teo mata-darzananA AgrahamAM taNAI jatA nathI. te samyaguSTi mahAjane te eka yugamAgane ja dekhe che, yogadarzanane ja-Atmadarzanane ja dekhe che. eka ja AtmatattvanA mULamAM A sarva darzane vyApta che, mAtra "dRSTi" ja bheda che, ema teo kharA aMtaHkaraNathI mAne che. teo Sadarzanane jinadarzananA aMgarUpa athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che, eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkaTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae dazanane AtmabaMdhurUpa jANuM samyagadaSTithI ArAdhe che. kAraNa ke teone nAnI-apekSAvizeSanI yathArtha maryAdAnuM bhAna hoya che, yathAyogya nayavibhAga teo karI jANe che, eTale A parama udAra anekAMta daSTivALA niSpakSapAta nirAgrahI samyagdaSTi puruSane te te darzananI madhyastha parIkSA karatAM te te dazane eka jinadarzana athavA zuddha, AtmadarzanarUpa puruSanA aMgarUpa ja bhAse che. bhinna bhinna mata dekhiye, bheda dRSTine evuM; eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAno teha" je gAyo te saghaLe eka, sakaLa dazane e ja viveka; samajAvyAnI relI karI, yaduvAda samajaNa paNa kharI."- zrImad rAjacaMdrajI. "SaDU darizaNa jina aga lIje, nyAsa varDaga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, pa darizana ArAdhe re."--zrI AnaMdaghanajI temaja zuddha bodhavaMta, nirAgrahI, matrI Adi bhAvanAthI bhAvitAtmA ane parama gabhIra udAra AzayavALA A samyagadaSTi saMtajananI pravRtti paNa parArthe hoya che, eTale A avadhUta "niSpakSa viralAo" sarva dazanane naya-sadaMza rahe che, ane Apa svabhAvamAM sadA magna rahe che, ane kene kalyANakArI e "saMjIvanIcAra nyAya' ne cAro carAvI sanmArge utAravAno nirmaLa puruSArtha seve che. pitAne
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 je AtmA-paramArthane lAbha thaye, te anya AtmAthI jIvane paNa thAya evA zuddha paramArtha premathI A samadaSTi yogIpuruSe parama dhanya kahitakara paramArtha pravRtti kare che. " darzana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re, hitakarI janane saMjIvanI, cAro te carAve che."--yo. sajajhAya. A rAduddaSTinI daSTi aSTa prakAranI che, tenuM kavarUpa barAbara samajAvavA mATe udAharaNarUpa A upamA ApI che, je uparathI ja te te dRSTino ghaNokharo artha saheje samajAI jAya che. A ATha daSTione anukrame (1) tRNa agnikaNanI, (2) chANAnA agnikanI, (3) kASTha agnikanI, (4) dIpaprabhAnI (5) ratnaprabhAnI, (6) tArAprabhAnI, ( 7) sUrya prajAnI ane (8) caMdra prabhAnI,-ema upamA ApI che. tRNa agnikaNathI mAMDIne caMdraprabhA sudhI uttarottara prakAzanI taratamatA che, tema mitrA daSTithI mAMDIne parA dRSTi sudhI uttarottara bedha-prakAzanI taratamatA che. A upamA pratyeka daSTimAM kevI rIte sopAMga saMpUrNapaNe ghaTe che te atra parama suMdara recaka zailIthI graMthakartAe batAvI ApyuM che (juo pR. 63-64 I.). mahAsamartha tattvadraSTA zrImad rAjacaMdrajIe A gadaSTine tharmomITaranI (Thermometer)-uSNatAmApaka yaMtranI upamA ApI che, te paNa yathAyogyapaNe atyaMta baMdhabesatI che. jema tharmomITarathI zarIranI uSNatAnuMgaramInuM mApa nIkaLI zake che, tema A gadaSTi uparathI AtmAnI AdhyAtmika pragatinuM, AtmadazAnuM, AtmAnA guNasthAnanuM mApa nIkaLI zake che. cauda guNasthAnakanI prasiddha janA jema AtmAnA guNavikAsanuM mApa che, ane te guNavikAsa paNa mehaapagama para nirbhara hoI jema jema mohAMdhakAra ochA thatA jAya tema tema AmAnuM guNasthAna vadhatuM jAya che tema A gadaSTinI yejanA paNa AdhyAtmika guNavikAsanuM mApa che, ane te samyam jJAnadaSTinA unmIlana para nirbhara hoI jema jema bedhaprakAza vadhate jAya che tema tema AtmAnI guNadazA vadhatI jAya che. A baMne uttama bhejanA eka sIkkAnA be pAsA jevI che. mehanAza e guNasthAnakanI phUTapaTTI (Yard-stick) ane bedhaprakAza e yogadaSTinI phUTapaTTI che. te te dRSTinA yakta lakSaNa parathI aMtarmukha nirIkSaNa (Introspection) karatAM AtmAthI mumukSu pitAnI AtmadazAnuM mApa kADhI zake che, ane tethI AtmaguNavRddhinI preraNuM (Inspiration ) pAmI aprApta guNanA yoga mATe tathA prApta guNanA kSema mATe yathAyogyapaNe pravartI zake che. Ama A gadaSTi AtmAthIne parama amRta lAbha ApanArI thaI paDe che. AmAM prathama cAra daSTi paryata mukhya-nirupacarita evuM paheluM "guNasthAnaka" hoya che, ane tene praka-parAkASThA thI dIprA dRSTimAM prApta thAya che. atre
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 "guNasthAna" eTale kharekhara yakta guNanuM sthAna ema bhAva samaja. eTale mitrA vagere cAra dRSTimAM uttarottara mithyAtvanuM pramANa ghaTatuM jAya che ne tethI upajatA guNanuM pramANa vadhatuM jAya che. tyArapachI pAMcamI sthira daSTithI mAMDIne mithyAtvano sarvathA abhAva hoya che, samyagudarzana ja hoya che. pAMcamI daSTine samyagadarzanarUpa badhaprakAza ratnaprabhA je sthira hoya che, eTalA mATe ja ene "sthirA" evuM yathArtha nAma ApyuM che. A samyaggadarzanarUpa ratnadIpaka manamaMdiramAM pragaTyo ke basa zatrubala khalAsa! mehaaMdhakArano sarvanAza ! ne anubhavateja jhaLahaLATa ! samyagadarzana- ranane dIva jAge te jAgyo ! olavAya ja nahiM ! eTaluM ja nahi paNa tenuM teja kAMtA, prabhA ne parASTimAM tArA, sUrya ne caMdra prabhAnI jema uttarottara sthiratara ne baLavattara banI vadhatuM ja jAya che ! sAhelAM he kuMthu jinezvara deva ! ratnadIpaka ati dIpato ho lAla sAva muja manamaMdiramAMhi, Ave je ariala jIpate ho lAla. sArA miTe te meha aMdhAra, anubhava teje jhaLahaLe che lAla, sAva dhUma kaSAya na rekha, caraNa citrAmaNa navi caLe ho lAla."--zrI yazovijayajI. Ama mitrA Adi prathama cAra dRSTi paryata mithyAtva chatAM tene saddaSTi-samyaga - daSTimAM kema gaNI? tenuM samAdhAna ema che ke mitrA Adi cAra dRSTie che, te samyagadaSTinA amegha-acUka kAraNarUpa thAya che. eTalA mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI te mitrAdinI paNa samyagadaSTimAM gaNanA karI che. A samajavA mATe ikSumAMthI zuddha sAkaranI banAvaTanuM daSTAMta che: zuddha sAkaranI (Refined crystallised sugar ) avasthAe pahoMcavAmAM zeraDIthI mAMDIne zuddha sAkara sudhInI saghaLI prakriyAmAMthI (Various processes ) parAra thavuM ja paDe che, tyAre ja khaDI sAkaranI niSatti thAya che. tema zuddha Atmasiddhine mATe sivA Adi AtmAnA kamika guNavikAsanI avasthAo paNa tevA prakAre upayoganI che, kAraNa ke te samyagdaSTinuM kAraNa thAya che. A mitrA Adi avasthAo kharekhara ! Isu khAdi jevI che, kAraNa ke temAM parama amRta samA saMvegarUpa mAdhuryanI niSpatti thAya che. AthI ulaTuM abhaye nala jevA-barU jevA che, tethI karIne ja temane keI kALe saMvegamArca nahiM nIpajatuM hoI teo mitrAdi dRSTi pAmavA sarvathA ayogya che. ane bIjAo-bhavya paNa jyAM lagI saMvegamAdhurya pAmatA nathI tyAM lagI mitrAdi daSTi sparzatA nathI; jyAre saMvegaraMgathI raMgAya che, tyAre ja-caramAvartAmAM ja A mitrAdi daSTi paze che. A daSTi sakala gidarzanene saMmata che, "eka AdinA parihArathI cama Adi gathI yuktane anuka aSAdi guNanuM sthAna evI a: daSTi munione (pataMjali a.dine) saMmata che." je A aSTa daSTi kahI tene ahIM anukrame yama, niyama, Asana,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e aSTAMga yogax Adi sAthe samanvaya darzAvyA che. eTale ke (1) mAM yoganuM prathama aMga yama hoya tyAM prathama mitrA daSTi hoya; jyAM yoganuM bIjuM aMga niyama hoya, tyAM bIjI tArA daSTi heya, I. (juo koSTaka pR. 83) (2) kheda, udvega, zepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, run ane AsaMga e ATha cittadoSa che. tene tyAga karavAmAM AvatAM anukrame yeganA ATha aMganI ane ATha yogadaSTinI prApti hoya che. (3) A ATha daSTi anukrame adveSa, jijJAsA, zuzruSA, zravaNa, bedha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha guNanuM sthAna che. A ATha gAMga, ATha cittadoSa, ATha guNanA svarUpa mATe juo pR. 83 thI 88. Ama gAMganA sevanathI, cittadevanA parihArathI ane gaguNanA pragaTapaNAthI A "gadaSTi" anukrame vikAsa pAmatI jAya che. A daSTi eTale darzana, sAkSAt dekhavuM-sAkSAtkAra che,- pachI bhale A theDI ughaDI hoya ke jhAjhI. atre AMkhanuM-carmacakSunuM daSTAMta ghaTe che. A AMtarucakSurUpa divyacakSu-yogadaSTi paNa jema jema ughaDatI jAya che, umIlana pAmatI jAya che, khUlatI jAya che, tema tema tenI daSTimaryAdAnuM kSetra (Field of yogic vision) vadhatuM jAya che. vadhAre ne vadhAre vizALa "darzana" thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa "dRSTi" khUlatAM anaMta "darzana thAya che. Ama gadaSTi athavA darzana ekarUpa che, chatAM AvaraNa TaLavAnA bhedane lIdhe tenA unmIlana aMza pramANe-ughaDavA pramANe tenA A ATha sthala vibhAga pADyA che; bAkI karmaAvaraNanA pazamAdi anusAra sUkama bheda te ghaNA ghaNA che, ke je kahetAM pAra na Ave. A dRSTi' zabdano artha ? sAsaMgata bedha te daSTi kahevAya che, ane te asatupravRttinA vyAghAtathI sat pravRtti padAvaha e hoya che. ahIM "satazraddhA" ema khAsa karIne kahyuM, te svacchada matika panArUpa asat zraddhAne apavAda-niSedha karavA mATe che. satzAstranA AdhAravALI, satzAstrane anukULa, Apta puruSanI AgamarUpa AjJAne anusaranArI evI satuzraddhA-sAcI tAtvika zraddhA hoya te ja te bodhane "dRSTi" nAma ghaTe che. AthI ulaTuM satuzraddhA vinAno je bedha che, athavA svaccheda kalapanArUpa asat zraddhAvALe ke daSTirAgavALe je bodha che te "daSTi" athavA "darzana' kahI zakAya nahiM. kAraNa ke AMkha ughaDI na hoya tyAMsudhI jema aMdha paNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI, athavA mithyAdarzana ke daSTirAga ja che, tema satazAstrazraddhAthI jyAM lagI AMtaradaSTi ughaDI nathI, unmIlana pAmI nathI, tyAM sudhI dRSTiaMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI, athavA mithyAdarzana ke daSTirAga ja ( coloured vision) che A jIvane netrarogInI upamA ghaTe che, kAraNa ke tene dRSTi aMdhapaNane-mithyASTipaNAne gADha roga lAgu paDyo che, tene je koI tevA * copAnuSThAnA zuddhikSa jJAnItivivevalyA "-pAtaMjala che. sU. 28
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 divya yogadaSTisaMpanna "daSTA" sadgururUpa niSNAta (Expert ) savaidyane jega maLe, ne te tenA roganuM barAbara nidAna karI gya cikitsA kare, jJAna-aMjana Aje, te dhIre dhIre te daSTiaMdhanI dRSTi khUlatI jAya, "divya nayana' ughaDe ne te netraroga sAva maTI jAya. paNa bhUlecUke je te bApaDAne daSTivihoNA AMdhaLA asaddagururUpa UMTavaidyane ( Quack) bheTo thaI jAya te te te tenI AMkha ja pheDI nAMkhe ne "adhadha palAya" jevI sthiti thAya ! A sazraddhAsaMgata bodharUpa jJAnaprakAzavaMtI gaSTinA phalarUpe jIvanI asaMtu pravRtti aTakI jAya che, ane sattA pravRtti pada nikaTa Ave che. A satupravRtti pada eTale vedhasaMvedya pada (AtmAnubhUtirUpa samyagadarzana) athavA zailezIpada che. A gadaSTi te sapravRttipadAvaha che. ahIM "Aha' eTale lAvI ApanAra e zabda je che te atyaMta sUcaka che. lehacuMbakanI jema AkarSaNazaktivALI A yogadaSTinuM AkarSaNa ja evuM prabaLa che ke te "pada" (mekSapada ) enI meLe kheMcAtuM kheMcAtuM samIpa prApta thatuM jAya che. eka vakhata A gaSTirUpa "divya nayana ne sparza karyo ke beDo pAra ! A dRSTirUpa pArasamaNinA sparzathI jIvarUpa leha zuddha suvarNa banI jAya che! AvI A mahAmahimAvAna ADa bhedavALI A yogadaSTimAM mitrA Adi pahelI cAra dRSTi pratipAtI-AvIne pAchI paDI jAya evo hoya ke apratipAtIna paDe evI hoya, ema bhajanA che; paNa sthira Adi chellI cAra dRSTi te aprati pAtI ja hoya, A niyama che. pahelI cAra dRSTi kahI te je pratipAta-braza pAme, AvIne pAchI cAlI jAya, te te sApAya-narakAdi apAvavAnI paNa hoya; jo pratipAta na pAme, AvyA pachI paDe nahiM, te narakAdi du:kharUpa apAya-bAdhA paNa na hoya. eTale apratipAtI-hiM paDatI evI thirA Adi daSTi prApta thaye, mukti mArga pratyenuM prayANa akhaMDa-abhaMgANe cAlyA ja kare che, cAt muktinI prApti hoya che. "daSTi virAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re, rayaNI zayana jima zrama hare, sura nara sukha tima che je re"-zrI ke. sajajhAya. atre rUpakaghaTanA karIe to garUpa aSTa kamaladalavALuM kamala che. A ATha gadaSTirUpa tenI ATha pAMkhaDI-kamaladala che, ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvayuM janarUpa ga-kaNikA che. te amasvabhAvarUpa karNikAmAM bhagavAna AtmA-caitanya deva parabrahma birAje che. gaSTirUpa dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema cogakamala vikAsa pAmatuM jAya che. ekeka gathvirUpa pAMkhaDI khUlatAM anukrame ekeka cittadoSa nivRtta thatuM jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmato jAya che, ane e keka ye gAMga pragaTatuM jAya che Ama saMpUrNa yogadaSTi unmIlana pAmatAM garUpa aSTadala kamala saMpUrNa vikAsane pAme che. mitrA daSTimAM tRNa agnikaNa samAM be prakAzathI zarU thayele yogadaSTivikAsa uttarottara vadhatA jaI, para daSTimAM pUrNa caMdra same soLe kaLAe khIlI UThe
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 che; jJAna- nAmAM vizvane havarAvanArA A pUrNa bedha-caMdranA saumya darzane jANe praphullita thayeluM A yaMga-kamala pUrNa vikasvarapaNAne prApta thayeluM daSTa thAya che ! (juo mukhapRSTha paranI AkRti.) bIjanA caMdramA jevI, gadaSTi khulya krame; pUrNa yogakalA pAmI, bhagavAna svarUpe rame."--gadaSTikalaza (svaracita) athavA garUpa puruSa che. tenA aSTa gAMgarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarUpa be caraNa che, Asana-prANAyAma be hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSasthaLa (chAtI) che, dhyAna grIvA (Doka ) che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganuM saMpUrNa paNuM-avikalapaNuM thAya te ja gapuruSanI avikala saMpUrNatA che,-jema avikala saMpUrNa aMgopAMgavALA puruSanI hoya che tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI gapuruSanI vikalatA-apUrNatA che,-jema hIna aMgavALA, kheDakhAMpaNavALA, puruSanI hoya che tema. puruSazarIramAM pratyeka aMganuM jema yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM hoya che, tema A yogazarIramAM paNa pratyeka gAMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogI paNuM che. jema zarIranA sarva aMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahagathI ekapaNe vattI (Co-ordination) eka zarIra saMbaMdhI sarva kiyA sAdhe che, tema gapuruSanA A sarva aMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahagathI ekapaNe vattI (Organic unit) eka yoga-puruSanI sAdhaka evI prakriyA kare che. vAyu e ja zarIrane ane zarIra ane prANa che, tema AtmA e ja A ga-puruSane ane tene gAMgeno bhAvaprANa che. jema jema egadaSTine vikAsa thatuM jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatA pAmI jema jema puSTa thatuM jAya che, tema tema AtmA uttarottara svabhAvane viSe ora ne era sthiti karato jAya che. yAvat AThamI para daSTimAM aSTAMga yugapuruSane vikAsa parAkASTAne prApta thaye AtmasvabhAvamAM pUrNa pravRtti hoya che. daSTi AThamI sAra samAdhi, nAma "para" tasa jANuM che; ApasvabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama be vakhANuM che."-zrI ke. da. sakjhA. ane Ama jyAre caMdra samI gadaSyi pUrNa kaLAe khIlI UThe che, ane gapuruSa pUrNa vikAsane pAme che tyAre gacakranI pUrNatA thatAM A bhavacakranI paNa "pUrNatA" thAya che, arthAt A bhavacakano aMta Ave che. aSTa gAMga e A cogacakranA ArA che, te AtmasvabhAvathuM janarUpa e ganI dharI sAthe gADha saMbaddha hoI tenI AsapAsa phare che, arthAt te AtmasvabhAvanA ja sAdhaka thaI pravRtta che. AvuM A gacakra kharekhara ! bhavacakano ucherI karanAruM amogha "sudarzana caka" che. bhava-arine haNa nAMkhanAruM A zuddha "dharmacakra' prajanArA parama ceminAtha "arihaMta evA yathArtha nAmane pAme che, ane AtmasvarUpanI siddhi karIne "siddha' nAmane sArthaka kare che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 atre mukhapRSTha para meM jelI A graMthanI sArabhUta mukhya AkRti para daSTi pheravatAM sujJa vAMcakane prathama dazane ja A graMthanI saMpUrNa vastune khyAla AvI jaze. temaja jijJAsu abhyAsInI sugamatAthe atre anya 21 AkRti ane 16 keSTakanI meM yathAsthAne yejanA karI che, te paNa tene kaMIka upayogI thaI paDaze. Ama saMkSepamAM A sukalAtmaka saMkalanAmaya graMthanI vastunuM digadarzana karyuM, vizeSa te graMtha avelekanathI sujJa vAMcaka svayaM jANaze. 2. gabIjaH bhaktiyoganuM prAdhAnya. "jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / gTImAHi 5 saMguThuM navInamanuttama " zrI haribhadrAcAryajI. "jo jANai arihaMte, davvaguNapajjavehi ya / / so nAinira praNA, more 3 vAra tarasa trayaM " -zrI kuMdakuMdAcAryajI. ane A gamArga mukhyapaNe bhaktipradhAna ja che e atre zAstrakartA maharSie prathama mitrA daSTinA pAyArUpa kahelA gabIjanA viziSTa varNana parathI ja sUcita thAya che. teno atre prasaMgathI kaMIka vicAra karavAnuM prApta thAya che. prabhubhakti, sadgurubhakti, samRtabhakti, sahaja bhavairAgya Adine atre uttama gabIja kahyA che ke je nirvANunA avaya-acUka hetu thaI paDe che. mumukSunI cittabhUmimAM prakSipta thayelA A amegha gabIja aMkurita thaI anukrame mokSarUpa parama ISTa amRta phala Ape ja che. ane te gabIjamAM sauthI prathama ane sauthI pradhAna evuM parama bIja pragaTa paramAtmasvarUpa zrI jinezvaranI-vItarAga devanI bhakti che. "zrI jina bhagavAna pratye kuzala-zubha bhAvasaMpanna citta rAkhavuM, namaskAra ane saMzuddha prAmAdi karavA te anuttama gabIja che. " evA parama gIzvara sAkSAta zuddha svabhAvamaya mokSane pAmelA siddha AtmAne Adarza sthAne sthApI, tenI ekaniSTha ArAdhanA karavI te pradhAna gabIja thaI paDe emAM jarAya Azcarya nathI. gheTAnA TeLAmAM cirakAlathI vaselA siMhazizunuM daSTAMta atra ghaTe che. prabhunA svarUpadarzanathI bhaktajanane nija svarUpanuM bhAna thatAM, AvuM jina bhagavAna jevuM paramAnaMdamaya zuddha AtmasvarUpa mane pragaTe to kevuM sAruM ? evI aMtaraMga rucirUpa tIvra IcchAthI te para pariNatimAM nirIha-niSkAma e aMtarAtmA banI, AtmapariNati bhaNI vaLe che, ane Adarza ( Ideal) paramAtmasvarUpanI sAdhanA kare che. je upAsya Adarza tevI siddhi thAya che. kuzala zilpI jema Adazane (Model) niraMtara daSTisanmukha rAkhI pitAnI kalAkRti ghaDe che, tema mumukSu AtmA paNa pratiSThadasthAnIya-AdarzarUpa zuddha caitanyamUtti prabhune niraMtara daSTisanmukha rAkhI nija AtmasvarUpanI pUrNa kalAmaya ghaTanA kare che. paNa jima avikAra" prabhunA rUpa darpaNamAM nija svarUpanuM darzana kare che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 praticha de pratiIde jinarAjanA hajI, karatAM sAdhaka bhAva; devacaMdra devacaMdra pada anubhave hojI, zuddhAtama prAgabhAva." zrI devacaMdrajI ane "saMzuddha bhaktine ja gabIja kahyuM che, -nahiM ke asaMzuddha bhaktine. zrI haribhadrasUrijI kahe che-ke atre ame je kahevA mAgIe chIe te te alaukika rIte A alaukika prabhune sevavAnI vAta kahevA mAgIe chIe, A lekottara prabhunI sevAne aMtargata bheda-rahasya-marma jANIne samajIne AdhyAtmika guNaprakAzarUpa sevAnI vAta kahevA mAgIe chIe. A leTettara devane ghaNA ja temanuM svarUpa samajyA vinA laukika rItathI seve che, A leka-paraleka saMbaMdhI laukika phalanI AkAMkSAthI-AzAthI seve che. athavA krodha-mAna-mAyA-lobha Adi daza saMjJA sahitapaNe seve che. Ama alaukika devanI laukika phalakAmanAthI laukikapaNe karAtI sevA te zuddha sevA nathI, ane te gabIja nathI. zuddha sevA to (1) prabhu pratye parama upAdeya buddhipUrvaka, (2) AhArAdi daza saMjJAno nirodha sahitapaNe. (3) A leka-paraleka-saMbaMdhI kAmanA rahitapaNe karavAmAM Ave te ja thAya. evI je saMzuddha sevA che, te ja atre yogabIjarUpa thaI paDe che. eTale (1) sauthI prathama te A vItarAga paramAtmA AkhA jagatamAM bIjA badhAya karatAM vadhAre AdaravA yogya che, ArAdhanA-upAsavA gya che evI parama upAdeyabuddhi aMtaramAM pragaTavI joIe; AkhA jagat karatAM paNa jenuM guNagaurava anaMtaguNa adhika che evA te parama jagadguru parameSThi parama ISTa lAgavA joIe. 'saMbhavadeva te dhura se save re." arthAt jaganA anya koI paNa padArtha karatAM anaMta anaMtagaNa mahimAvAna evA A parama upakArI karuNasiMdhu "ahaMtu" prabhune parama pUjAne pAtra, parama pUjya, parama ArAdhya, parama upAsya, ane parama sevya gaNI, tenI pUjAmAM, tenI ArAdhanAmAM tenI sevAmAM bIjA badhA kArya karatAM sauthI prathama tatpara thaI javuM joIe. (2) bIju-AhAra, krodhAdi daza saMjJAnuM viSkana-nirodha, udaya abhAva ho e saMzuddha bhaktinuM bIjuM lakSaNa che. jyAM khAvA pIvAnuM paNa bhUlAI jAya, bhaya bhAgI jAya, kAma nakAmo thaI paDe, mamatA marI jAya, krodha zamI jAya, mAnanuM mAna na rahe, kapaTanuM kapaTa cAle nahiM, lebhane lebha thAya nahi, aMdhazraddhA TaLIne sAcI samajaNa hoya, ane lekanI vAhavAhanI bIlakula paravA na hoya, evI saMzuddha bhakti ja mumukSu jogIjana kare. zrI yazovijayajIe kahyuM che tema "zrI zItala jina bheTiye, karI bhakate cokakhuM citta ho." (3) trIjuM -A leka paralekasaMbaMdhI phalakAmanA rahitapaNuM-niSkAmapaNuM hovuM joIe. A lekasaMbaMdhI dhana-kIrti-pUjAsatkAra Adi phalakAmanAthI je karavAmAM Ave, te satacittane mArI nAMkhatuM hovAthI ane mahata evAM sata anuSThAnanI AzAtanArUpa thatuM hovAthI, AtmAne viSarUpe pariNamI viSaanuSThAna thaI paDe che; ane paralokasaMbaMdhI phalakAmanAthI karavAmAM AvatuM anuSThAna paNa te ja kAraNathI AtmAne gararUpe (Slow poison) pariNamI garaanuSThAna thaI paDe che. mATe A bane
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 prakAranA viSaanuSThAnane hAlAhala viSa jevA AtmaghAtaka jANa dUrathI tyajI daI, mumukSue kevaLa niSkAma bhakti tAtvika samajaNapUrvaka karatA rahI, AtmAne amRtarUpe pariNamatuM evuM tatu vA amRtAnuSThAna pAdaravuM joIe, ane evuM saMzuddha bhakti Adi anuSThAna ja gasiddhinuM sAdhaka thAya che. "jina guNa amRta pAthI re....mana amRta kriyAne upAya re....bhavi. amRta kriyA anuSThAnathI re....mana Atama amRta thAya re."--zrI devacaMdrajI. "saMbhava deva re dhura se save re, lahI prabhu sevana bheda, sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya aSa akheda. citta prasane re pUjana phala kahyuM re, pUjA akhaMDita eha; kapaTa rahita thaI Atama apaNA re, AnaMdaghana pada raha."-zrI. AnaMdaghanajI. bAkI mugdha-bheLA jana te ema mAne che ke prabhunI sevA sahelI che, sohalI che, sugama che. "je je je je kya ke TIlA TapakAM ke cAMdalA karyA, ke naivedya bhoga dhaya eTale basa patyuM ! prabhu prasanna! paNa prabhu kAMI evA bheLA nathI ne enI sevA paNa evI rahelI-sahalI nathI, paNa ghaNI ja dohalI che; kAraNa ke jIvanA "dilanuM kapaTa" jAya nahiM tyAM lagI prabhu sAthe prIti joDAya nahiM; mATe mumukSue te jema bane tema para pariNatine parityAga karI te ahaMta-siddha bhagavAnanI bhaktinA avalaMbane paNa zuddha svarUpaciMtana para caDhavAnuM che ke-jevuM A bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja A mahArA AtmAnuM svarUpa che. Ama zuddha nizcayathI te sarva jIva siddha samAna che, paNa te te je samyapha prakAre samaje te thAya. ane tema thavAmAM nimitta kAraNarUpa sadguru AjJA, jinadazA Adi che. paNa upAdAnanuM nAma laI je A anupama nimittane choDI de che, te kadI siddhapaNuM pAmatA nathI ane bhrAMtimAM ja sthiti kare che. "sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadaguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNamAMya. upAdAnanuM nAma laI, je e tyaje nimitta; pAme nahi siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita." zrI Atmasiddhi. keTalAka leke samajyA vinA upAdAnanI vAta karyA kare che, ane jANe ajANe nimittanI ekAMte gauNatA gaNI tene apalApa-nidbhava kare che. te temanI aNasamajarUpa mithyA bhrAMtine doSa che; kAraNa ke upAdAna ane nimitta e kAMI paraspara virodhI nathI ke pratipakSI nathI, paNa aviruddha sahakArI ane sahayogI che. upAdAnanI jAgRti ane zuddhi te avazya kartavya che, ane zuddha nizcayanA sevanane uddeza-lakSya paNa te ja
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 che, paNa upAdAnanI zuddhi-jAgRti arthe, upAdAnane upAdAna-kAraNapaNe pragaTAvavA athe paNa jinabhakti Adi parama upakArI nimitta kAraNunA avalaMbananI anivArya AvazyakatA che, e A mahAnubhAvo bhUlI jAya che. prabhusevA e AtmArUpa upAdAnane upAdAna-kAraNapaNe pragaTAvavA puSTa AlaMbanarUpa puSTa nimitta che. zAstrakAre te pikArI pokArIne kahyuM che ke samatA amRtanI khANa evA jinarAja ja parama nimitta hetu che, ane tenA avalaMbane ja "niyamA" siddhi hoya che. bhaktaziromaNi mahAtmA devacaMdrajI Adie bhAvathI gAyuM che ke- "upAdAna AtamA sahI re, puNAlaMbana deva...jinavara pUje ! upAdAna kAraNapaNe re, pragaTa kare prabhu seva....jinavara pUje ! nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANa prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI."-zrI devacaMdrajI. kAraNa ge ho kAraja nIpaje, emAM kaI na vAda; paNa kAraNa viNa kahe kAraja sAdhIe, e nija mata unmAda."--zrI AnaMdaghanajI. AvA prabala nimitta avalaMbana vinA sIdhesIdhuM (Directly) svarUpazreNIe caDhavuM ati ati duSkara che. paNa jene pragaTa AtmasvarUpa pragaTayuM che evA sAkSAt sahajAtmavarUpI ahaMta-siddha prabhunA dhyAnAlaMbanathI te zreNIe caDhavuM sugama thaI paDe che. kAraNa ke zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che tema "bhagavAnanA svarUpanuM ciMtana karavuM te paramArthadaSTivAna puruSane gauNatAthI svarUpanuM ja ciMtavana che. jevuM siddha bhagavAnanuM AtmasvarUpa che, tevuM sarva jIvonuM AtmasvarUpa che te mATe bhavya jIve e siddhatvane viSe ruci karavI. je sathArtha mULa daSTithI joIe te jinanI pUjA te AtmasvarUpanuM pUjana che." zrI devacaMdasvAmIe kahyuM che ke "jinavara pUjA re te nija pUjanA rU. keI kaheze ke A nimittanuM zuM kAma che? ApaNe to sIdhA upAdAna AtmAne ja vaLagIe, mAtra adhyAtmasvarUpanuM ja ciMtana karIe. paNa A temanuM mAnavuM bhUlabhareluM che, kAraNa ke AlaMbana vinAnuM tevuM adhyAmasvarUpa ciMtana te ati ucca apramatta dazAne pAmelA uttama adhikArIo mATe che; paNa tevI tathArUpa ucca adhikAra dazA vinA adhyAtmazAstro svamatikalpanAe vAMcI, upadAnanA nAme mAtra adhyAtmasvarUpa ciMtananI vAta karavAmAM aneka deSarUpa bhayasthAna rahelA che. jemake-kavacit tethI jIvane vyAmoha upaje che. pitAnI tevI ramAtmadazA thaI nahiM chatAM pitAnI tevI dazAnI "kalpanArUpa" brAMti upaje che, "ahaM brahmAsmi'ne badale mAsmi thaI jAya che ! kavacit bhaktirasanI AdratAnA abhAve zuSkatA AvI jAya che, zuSka adhyAtmIpaNuM thAya che, baMdha-makSa te kalpanA che ema vANamAM le che, paNa pite te mehAvezamAM varte che, evuM zuSkajJAnIpaNuM upaje che, ane tethI svacchedAcAra
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 paNuM hoya che, athavA jJAnanA ajIrNarUpa-apariNamanarUpa unmatta pralApa thAya che aMtarane meha chUTyo nathI, sakala jagat te eThavata athavA svapna samAna" jANyuM nathI, ane evI ameharUpa jJAnadazA upajI nathI, chatAM umaranI jema "vAcAjJAna' dAkhave che ke "hama to jJAnI hai, baMdhelA ja nahiM te mukta kaise ho ?temaja kRtrimatA, dAMbhikatAdi doSa paNa upaje che. ityAdi prakAre aneka devanI upapatti ekalA nirAlaMbana adhyAtmaciMtanamAM saMbhave che. paNa bhagavadbhaktinA AlaMbanathI tevA kaI paNa deSanI saMbhAvanA nathI hatI, ane AtmA svAbhAvika evI adhyAtma guNazreNIo ArehaNa karate jAya che. svarUpa AkAMkSI mahAtmAoe ema jina bhagavAnanI tathA siddha bhagavAnanI upAsanA svarUpa prAptine hetu jANe che. kSINa guNasthAnaka paryata te svarUpa ciMtanA jIvane prabaLa avalabana che. x x x vaLI mAtra evuM adhyAtmasvarUpa ciMtavana jIvane vyAmoha upajAve che; ghaNA ne zuSkatA prApta karAve che, athavA svecchAcAriNuM utpanna kare che, athavA unmatta pralApa dazA utpanna kare che. bhagavAnanA svarUpanA dhyAnAvalaMbanathI bhaktipradhAna daSTi thAya che, ane adhyAtma daSTi gauNa thAya che. jethI zuSkatA, svecchAcArapaNuM ane unmattapralApatA thatAM nathI. AtmadazAbaLa thavAthI svAbhAvika adhyAtmapradhAnatA thAya che. AtmA svAbhAvika ucca guNane bhaje che, eTale zuSkatAdi doSa utpanna thatA nathI. ane bhaktimArga pratye paNa jugupasata thatA nathI. svAbhAvika AtmadazA ravarUpalInatA pAmatI jAya che. jyAM atAdinA svarUpa-dhyAnAvalaMbana vagara vRtti AtmAkAratA bhaje che." zrImad rAjacaMdra, patrAMka 692, (753). maharSi kuMdakuMdAcAryajIe pravacanasAramAM kahyuM che ke "je bhagavAna ahaMtanuM svarUpa, dravya, guNa ane paryAyathI jANe, te potAnA AtmAnuM svarUpa jANe ane tene nizcaya karIne meha nAza pAme " eTale Ama bhaktimaya adhyAtma athavA adhyAtmamaya bhaktinA mAge" 2DhatAM ukta deSarUpa patanasthAne ( Pic-fails) nathI hotA. bhaktipradhAnapaNe vattata jIva adukame ugya ucca 2dhyAtma gurU sthAne sparzate jAya , vyakta guNInA guNagrAmathI 'saja" adhyAtma dazA pragaTe che, ane chevaTe pUrNa AtmaguNavikAsane pAme che. Ama 'puTa nimitta" rUpa prabhunuM AlaMbana-dhyAna AtmAne svarUpArohaNa karavAne sugama ne zreSTha upAya che, rAjamArga che. vATa dIvAnI upAsanA karatAM pote dIva bane che, tema AtmA paramAtmAnI ja upAsanA karatAM svayaM paramAtmA thAya che. upAsyanI upAsanAthI upAsaka pate upAsya bane che. "tame muja ! namo muja !" evI mahA gItArtha AnaMdaghanajIe gAyelI parama dhanya dazA prApta thAya che. athavA AtmA pote AtmamaMthana karI paramAtmA bane che, jema jhADa potAne maLIne pite agni * "mannavAra @ ga at ha darA: | 1 co miA aa iAdarI -zrI pUjyapAda svI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 bane che tema; paNa A te koI samartha yogI vizeSane yogya evo ekapadIrUpa mArga che, ane temAM atizaya asAdhAraNa baLa vAparavuM paDe che. mathI mathIne marI jAya te paNa pragaTa paramAtmasvarUpanA avalaMbana vinA pitAnI meLe paramapadanI prApti durghaTa che; paNa te parama puruSanA avalaMbane te sAva sughaTa-sugama thaI paDe che. je saMsAra samudra samAna tara ati dustara che, te prabhunA avalaMbane gaSpada samAna banI jAya che! eTalA mATe zrI devacaMdrajI jevA bhaktaziromaNi mahAtmA gAI gayA che ke-jinaAlaMbanI nirAlaMbatA pAmI nija AlaMbanI thAya che, tethI ame te te samartha prabhunuM prabaLa avalaMbana grahI nija guNanA zuddha naMdanavana mAM ramazuM. te eTale sudhI ke nija saMpadAyukta Atmatattva jyAM sudhI saMpUrNa nahiM thAya tyAMsudhI huM A jagaguru devanA caraNa sadAya sevyA karIza, thAvat bAramAM kSINameha guNasthAnanA aMtapayata tenuM avalaMbana huM choDIza nahiM. ati dustara je jaladhi same saMsAra jo, te gepada sama kIdhe prabhu avalaMbane re ; jina alabanI nirAlaMbanI thAye je, tiNe hama ramazuM nija guNa zuddha naMdanavane re le. zuddha tatva nija saMpadA, jyAM lagI pUrNa na thAya re; tyAM lagI jagaguru devanA, evuM caraNa sadAya re."---zrI devacaMdrajI. Ama bhaktine sarva zAstrakAroe ekI avAje vakhANI che. *gItAmAM paNa kahyuM che ke-"sarva vegIomAM paNa mane pAmelA aMtarAtmAthI je zraddhAvAna mane bhaje che, te mane yuktatama mata che." bhakti e muktine rAjamArga che. "jinapati bhakti muktine mAraga" ema bhaktarAja devacaMdrajI kahe che, "jina bhAva vinA kabU' nahiM chUTatA duHkhadAva" ema parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM anubhavavacana bhAkhe che. zAstrasamudranuM avagAhana karatAM mane A sAra maLyo ke bhagavanI bhakti e ja paramAnaMda saMpadAonuM bIja che, "--ema sarva zAstra pAraMgata zrI yazavijayajInuM subhASita che.* jema jinabhakti uttama gabIja che, tema saddagurubhakti paNa uttama yogabIja che. zrI haribhadrasUrijI kahe che ke "bhAvagI evA bhAva AcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAvatapasvI Adi pratye paNa je vizuddha kuzala cittAdi levuM te gabIja che,-nahi ke dravyAcArya Adi pratye." ahIM "bhAva" zabda para zAstrakAre khAsa bhAra mUke che bhAvathI-paramArthanI jenA AtmAmAM yoga pariName che. je sAcA bhAvagI che, je zuddha AtmajJAnI hoI sAcA guru che, jenAmAM AcArya AdimAM hovA yogya evA zAstrokta yathArtha Adarza bhAva-guNa vatta che, evA kharekharA bhAvAcArya-bhAvasAdhu Adi ja vaMdana karavA yogya uttama pAtra che,-nahi ke dravyAcArya-dravyasAdhu Adi; mATe yoninAmA jevAM madUte nAmanA | zraddhAvAna mAte yo mAM tame to mataH | >> gItA " tamayA TadauM zratApearridanAno matimAvato vIke paramAnaMuMulAi " hA. hA.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 bhAvAcArya AdinuM ja parama mAnyapaNuM-vaMdyapaNuM zrI haribhadrasUrie kahyuM che. eTale jene paMca parameSThimAM gauravabharyuM sthAna ApavAmAM AvyuM che evA bhagavAna AcAryAdinI AtmadazA-guNasthAnasthiti kevI addabhuta, kevI vItarAga, kevI prazamapradhAna hovI joIe? enI viveka vicArapUrvaka samyapha parIkSA karI vicakSaNa mumukSu te jenAmAM AtmajJAnarUpa bhAva-I pragaTayo che, evA jAgatI jata jevA sAkSAt yegIsvarUpa bhAvaAcAryAdi pratye saMzuddha sevAbhakti-vaiyAvacca kare,A uttama gabIja che. AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re, vatugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata saMgI re."--zrI AnaMdaghanajI. temaja satazrata bhakti e paNa uttama gabIja che. sastuzAstranAM lekhana, pUjana, dAna, zravaNa, prakAzana, svAdhyAya Adi e yaMgabIja che. jJAnIo ApaNA mATe amUlya jJAnavArase mUkI gayA che. jagatnuM mithyAtva dArigha dUra karI tene paramArthasaMpattithI samRddha karanAra puruSanuM A jagatuM keTaluM badhuM RNI che? ApaNe keTalA badhA rANI chIe? ApaNe A paramArthaDaNa kema cUkAvI zakIe ? e vicAra kartavya che. "naM mono nArAhato jAtaka: vittAya' tema jJAnarUpa pAramArthika dhananI paNa e ja sthiti che. kAM te enuM dAna thAya, bhegA thAya, nahiM te nAza thAya. jJAnanuM dAna paNa pite jJAnano abhyAsI hoya te ja karI zake, te ja jJAna pravAha vahete rahe. bhaga te rasapUrvaka te jJAnanA adhyAtmarasane upabhega karI yatheccha AnaMda lUMTavAthI thaI zake. tema na thAya te tenI trIjI gati ja zeSa rahe che. mATe ApaNe je jJAnIne vAraso sAcavI rAkhavo hoya, te ApaNe parama gaurava-bahumAnapUrvaka tene rasAsvAda levA joie. vaidika dharmavALA kahe che tema ApaNe jIvitrANa-jJAnI puruSa pratyenuM RNa mAtra niraMtara svAdhyAyathI cUkavI zakIe eTale te cUkavavA mATe ApaNe parama upakArI jJAnIonA adbhuta jJAnanidhAnane pitAnA upakArArthe AtmahitakArI sadupayoga karI, jagatumAM udArapaNe te parama zrutanI prabhAvanA karavI joIe. arthAt niraMtara niyamapUrvaka svAdhyAyathI-akhaMDa jJAnayajJathI te vacanAmRtanI pitAnA AtmAmAM prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA karavI joIe. ane Ama karyuM haze te ja AvA bhAvitAtmA dhImaMta ja A jJAnabhaMDAra pitAnI prajJArUpa cAvIthI khAlI temAMthI graMtharatno saMze dhIre jagatamAM tene prabhAvanA karI zakaze. AvA puya kAryamAM jyAre zrImaMta-dhImaMtano uttama saDakAra jAmaze, jyAre dhImAtAnI jJAnagaMgA zrImatonI dhanayamunA sAthe bhaLI sarasvatIno saMgama sAdhaze, tyAre te triveNI saMgamamAM nimajajana karI jagat pAvana banaze, tyAre jagatumAM jJAnInI vANIno jayajayakAra thaze, ane AthI ye gabIjane parama lAbha pAmelA puNyavaMta AtmAone paNa jayajayakAra thaze !-A bodha atre phalita thAya che. Ama bhakti upara zAstrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUke che. prabhubhakti,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 sadgurubhakti ane zrutabhakti e ceAgamAga pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pR siddhasvarUpa prabhu-ArAdhya sadaiva Adaza`sthAne hAi, jIvane iSTa lakSyanuM niraMtara bhAna karAve che; sadguru, meAkSamAga rUpa sanmAnA parama sAdhaka sAdhucarita satpuruSa sAkSAt jIvaMta mUrtti pratyakSa jIvatA jAgatA jogI heAi, jIvane parama avala banarUpa thaI paDI preraNAkhala Ape che; ane tathArUpa sadgurunA virahe athavA temanI AjJAe satuzAstra paNa parama AlekhanarUpa banI AtmAthI adhikArI supAtra jIvane parama upakArI thAya che. jItranI niCla cittabhUmimAM rApAyelA A ceAgamIja savega-vairAgyajalathI abhisi`cita thai, anukrame vikAsa pAmI anupama meAkSala Ape che. nahi te 'mUtyuM nAsti to rAlA' mULa na hoya te zAkhA kayAMthI hAya ? khIja vinA jhADa kema thAya ? kAraNa ke keI paNa makAna pAyA vinA caDDAya nahi', prathama bhUmikA adhAyA vinA upakSI bhUmikA baMdhAya nahi', A niyama che. tema ceAgarUpa mahAprAsAdanuM caNatara paNa tene A mitrAdaSTirUpa pAye yeAgakhIjathI pUrAyA vinA thAya nahi, tenI A 'abhaya adveSa akheda'vALI 'sevana kANu pahelI bhUmikA' vinA upalI bhUmikA badhAya nahi. jo A yAgarUpa bhavya prAsAda bAMdhavA hAya, te sakala jagat pratye jyAM anupama maitrI vatte' che evI mitrAdaSTirUpa tene majabUta pAye nAMkhavA joie, ane temAM A sadbhaktimaya yeAgabIjanuM pUraNu karI vAlepa dRDha pIDikAba`dha khAMdhave joie; te ja pachI tenu sAnukha'dha caNatara thayA kare, te ja tenI upalI bhUmikAonuM sarjana thAya. nahiM te AkAzamAM addhara nirAdhAra-niravalaMba makAna kema UbhuM' thAya ? mATe ahe ! bhavyajane ! mekSanA kAmI evA mumukSue ! tame prathama A yegaprAsAdanI bhaktirUpa dRDha bhUmikA AMdhA, ke jethI karIne anubaMdhathI te cegarUpa mahA divya prAsAdanu sAMge pAMga nirmANu sa pUrNa karI, tenA para muktirUpa kalaza caDhAvI, vastusvarUpanI siddhirUpa 'vAstu' karAvI, te anupama prAsAdamAM niraMtara nivAsa karavAnuM parama saubhAgya tame prApta karA!-ema jANe A yAtrabIjanuM uddhedhana karatA A zAstrakattA~ maharSinA dig dhvani mumukSuene saprema AhvAna karI rahyo che ! Ama bhaktiyeAga e sarva caiAgamAM zreSTha ane prathama che. bhaktiyoga, kama yAga ane jJAnayeAga e traNe vAstavika rIte viruddha ke vibhinna nathI, paNa eka ja ceganA traNu pAsA (Facets) che, ane paraspara gADha saMbaddha hAI eka bIjAnA pUraka ane samaka che; kAraNa ke tAttvika samajaNapUrvaka paratattvanI bhakti te bhaktiyega, paratattvanI bhaktipUrvaka tAttvika samajaNudhI meAkSasAdhaka dharmakriyA-nija svarUpanI sAdhaka evI AtmapariNatimaya aghyAtma kriyA te kayeAga, ane paratane paramatidhAna jema bhaktithI hRzyamAM dhAraNa karI tathArUpa adhyAtmakriyA cuktapaNe jJAnanI-anubhavayeAganI ananya upAsanA te jJAnayuga. jJAna arthAt tAttvika samajacu vagaranI bhakti-kriyA jema anunaSThAna
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 rUpa heI yathArtha phaladAyinI nathI, tema bhakti-kriyA vagaranuM jJAna paNa yathArtha phaladAyi thatuM nathI. Ama A traNe yogane samanvaya che. 3. jJAna ane karmacAga ane A uparathI "jJAna-kriyAthI mokSa che," "jJAnakriyAkhyAM mokSa e mahArahasyapUrNa sUtra paNa caritArtha bane che. arthAt jJAna eTale mukhyapaNe bhAvakRtajJAna-zuddha AtmajJAna ane kriyA eTale mukhyapaNe AtmapariNatimaya bhAvakiyA-bhAvacAritra-AtmacAritra e baMneno jyAre samanvaya thAya tyAre ja mokSanI prApti thAya. * jJAna ane kriyA e bane eka rathanA be cakra jevA che; emAMnuM eka paNa cakra na hoya te dharma ratha cAle ja nahiM. jJAna vinAnI kriyA AMdhaLI che ne kriyA vinAnuM jJAna pAMgaLuM che. dAvAnala lAgyo hoya tyAM dekhatAM chatAM pAMgaLo naSTa thAya ne doDatAM chatAM AMdhaLe naSTa thAya; paNa pAMgaLAne khAMdhe besADI AMdhaLe je tenA sUcana mujaba cAle, bane sahakAra karI samanvaya sAdhe te banne bacI jAya. tema bhava-dAvAnalamAMthI bacavA mATe sAdhake jJAna ane tadanusArI kriyA e banene yathAyogya samanvaya sAdhavo joIe. atre jJAnanuM sthAna prathama ane kriyAnuM sthAna pachI mUkayuM te ema sUcave che ke kiyA jJAnane anukUlaanusaratI tAtvika samajaNavALI hovI joIe, ane eTalA mATe ja kriyAnuM "anuSThAna" evuM nAma prasiddha che. paheluM jJAna ane pachI dayA "paDha nA to vayA" e mahAsUtranuM rahasya paNa e ja che. dravya kRtajJAna ane dravyakiyAne paNa atre enuM yathAyogya sthAna che ja. kAraNa ke je dravya zrutajJAna ane dravya kiyA bhAvanI utpattinuM kAraNa thAya te paNa paraMparAe mekSanA kAraNarUpa thaI paDe che, paNa je tathArUpa bhAvanuM kAraNa na thAya te jJAna-kiyA te mekSapratyayI phaLa para niSphaLa ja che. zrI haribhadrasUrie paMcAzakazAstramAM dravya zabdanA be artha pradarzita karyA che te parathI A ja paramArtha phalita thAya che : (1) eka te dravya eTale apradhAna, tathArUpa bhAvavihIna. jemake-AcAryamAM hovA gya zAstrokta guNathI rahita hoya te dravyAcArya kahevAya, temaja kriyAnI bAbatamAM joIe te je kriyA yaMtravat kiyAjaDapaNe, anupagapaNe, kaMI paNa bhAvakuraNArUpa aMtabheda vinA karavAmAM Ave che, te paNa apradhAna dravyanuM udAharaNa che. (2) dravyane bIjo artha bhAvajanana yegyapaNuM che, je dravya bhAvanuM kAraNa thAya che, je dravyathI bhAva pragaTe che, te dravyano pradhAna e bIjo prakAra che. bhAvane utpanna karanAruM evuM A pradhAna dravya prazasta heI atra mekSamArgamAM prastuta che. eTalA mATe ja pradhAnarUpa dravya stavana - x "phalaM jJAnakriyAyoge sarvamevopapadyate / to ja tadumavA mAgaeNna nAkhyA che" -zAstravArtAsamuccaya.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 dravya AjJAno adhikAra-haLukamI, maMdakaSAyI, maMdaviSayI, atItrapariNAmI, aMtaraMga vairAgyavAsita, sAcA mArgajijJAsu, tIvra tattvapipAsu, evA uttama guNalakSaNasaMpanna apunabaMdhakAdix dazAvizeSane pAmelA mumukSuone ja che ema zrI haribhadrasUrie cakakhe cakakhuM kahyuM che, kAraNa ke tevI pradhAnarUpa dravya kriyA ja kathArUpa viziSTa bhAva utpanna karavAne gya evI hoya che. A apunabaMdhakAdi dazA pUrve samRdu-baMdhakAdine te apradhAnarUpa dravya kriyA hoya che, kAraNa ke te dravya AjJAnuM pAlana paNa anupagapaNekriyAjaDapaNa kare che, eTale teo dravyathI paNa atre mokSamArganI yogyatA dharAvatA nathI. anupayogo drazai" anupayoga-upayoga rahitapaNuM te dravya e vyAkhyA paNa ukta sarva vastune puSTa kare che. Ama viziSTa bhAvane utpanna karanArI pradhAna dravya kriyAne ja zAstrakAre gamArgamAM sthAna ApyuM che,-nahiM ke anupayegavaMta kiyAjaDa evI apradhAna dravya kiyAne. mitrAdaSTi Adi pahelI cAra dRSTimAM dravya vaMdanAdi chatAM tene yegamArgamAM gaNI tenuM rahasya paNa e ja che ke temAM bhAvajanana megyatAvALI pradhAna dravya kriyA hoya che. Ama AvI dravya kriyAne paNa atra yathAyogya sthAna che ja, kAraNa ke dravyane sAdhya lakSya paNa bhAva ja che, dravyanA AlaMbane paNa bhAva para ja caDhavAnuM che, ane bhAva para AvyuM ja chUTake che. A bhAva eTale AtmabhAva, AtmAmAM tathArUpa jJAnadarzana-cAritrAdi guNanuM bhavana-pariNamana, AtmasvabhAva pariNati. Akho jinamArga mukhyapaNe A bhAva para racAyela che, bhAva e ja enuM jIvana che, te na hoya te khAlI khokhuM ja rahe che. "mAriyAH pratidaDhatti mAvazUnyA: ' dravya ane bhAvanI tulanA karatAM zrI gadaSTisamuccayakAre kahyuM che ke zuddha bhAva ane bhAvazUnya kriyA e benI vacce sUrya ane AgIA jeTaluM aMtara che. "zuddhabhAva ne zUnI kiriyA, bahumAM aMtara ketejI? jhaLahaLato sUraja ne khajuo, tAsa tejamAM tejI."--. da. sajhAya. dravya kriyA ruci jIvaDA re, bhAva dhama rucihIna; upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna ?caMdrAnana."--zrI devacaMdrajI, apunabaMdhakathI mAMDIne, jAva carama guNaThANa; bhAva apekSAye jinaANA, mAraga bhASe jANu."- zrI yazovijayajI. jeTaluM A dravya kriyA mATe satya che teTaluM ja dravyazrutajJAna mATe paNa che, kAraNa ke zAstra e jJAnaprAptinA uttama nimittarUpa-sAdhanarUpa hoI upacArathI tene jJAna kahyuM che, mATe ekalA dravyazrutajJAnanA zukapATha jevA zuSka jJAnathI kAMI jJAna thayuM kahevAtuM nathI, paNa je tenuM uttama nimitta pAmI AtmA pote jJAnarUpe pariName arthAta "ete ahigAriNo iha Na sesA davvao vi jaM esaa| rUcI koyANa retALa 3 ghAtti | " zrI paMcAzaka,
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 AtmAmAM bhAvathatapaNuM pragaTe-AtmajJAna upaje, te ja vAratavika jJAna thayuM kahevAya che; nahi te zrI haribhadrasUrijIe kahyuM che tema strI-putrAdi jema mohamUddha janone saMsAra che, tema zAstra e vidvAnone saMsAra chevaLI e paNa khAsa yAda rAkhavA jevuM che ke adhyAtmarasa pariNati vinAnuM je zAstrajJAna te bhArarUpa ja che. gadheDo caMdanane bhAra upADe che, paNa teno bhaMga te kaI bhAgyazALI ja pAme che; tema zAstrane bhAra te aneka vahe che, paNa tene adhyAtmarasa to kaI viralA ja cAkhe che. pharaka mAtra eTale ja che ke-gadheDe pitAnA zarIra para be UThAve che, ane A zAstra-gardabha potAnA mana para bejo UThAve che! paNa bannenuM bhAravAhakapaNuM sarakhuM che ! "verAnyAhnavi, damaNamAkavitA mAthamRddhonAnAti, vasti naM : "-zrI yazovijayajI. "tima thatapAThI paMDitaku paNa, pravacana kahata ajJAna re; sAra lahyA vinA bhAra kahyo zrata, khara dRSTAMta pramANa"-zrI cidAnaMdajI pustakapaMDitarUpa vidvAnamAM ane AtmAnubhavI jJAnImAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. bAkI badhuMya jANatA hoya, paNa eka AtmAne na jANatuM hoya, te te zAstravettA vidvAna paNa ajJAnI che. ane eka AtmAne jANatA hoya ne bIjuM kAMI na paNa jANato hoya te te avidvAna paNa jJAnI che. Ama vidvAn ne jJAnImAM pragaTa bheda che. athavA paramArthathI AtmajJAnI e ja sAco vidvAna athavA paMDitajana che, bAkI bIjA kahevAtA vidvAnonI gaNanA paNa ajJAnI athavA bAla mAM ja che. nirakSara paNa jJAnI hoI zake ne sAkSara paNa ajJAnI hoI zake evI A vilakSaNa vAta vivekI jano ja samajI zake che. A graMthamAM paNa IcchAganA lakSaNamAM zrutajJAnI zabda mUkyA chatAM "jJAnI" evuM khAsa vizeSaNa kyuM, te paNa ema sUcave che ke zrutajJAnI-Agamadhara" hoya chatAM kadAca ajJAnI paNa hoya. eTalA mATe ja zAstramAM paNa kahyuM che ke-jo dravyathI nava pUrva paNa bhaNela hoya, paNa je AtmAne na jAryo hoya, te te ajJAnI che. Ama jyAM nava pUrva jeTaluM kRta bhaNelo evo adhyAtmarasa pariNati vinAne zuSkajJAnI bahuzrata paNa ajJAnI kahyo che, te pachI anya apakRta vAcAjJAnIonI te zI vAta karavI ? sarva zAstranuM jJAna paNa je eka Atmavastu hAtha na AvI te zUnyarUpa ja che, moTA mIMDArUpa ja che. "gho -AtmA hAthamAM na AvyA te te badhA ekaDA vinAnA mIMDA che! "ne paf kALarU che sarva jJALarU " Ama ukta svarUpavALA jJAna-kriyAnA samanvayathI ja mokSa che, ema jJAnIoe kahyuM che. chatAM koI ja prAyaH kevaLa bAhya kriyAnA AgrahI "kriyAjaDa' thaI rahyA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 che, te kaI kevaLa "zuSkajJAnI" thaI paDyA che, ne pote mokSamArga ArAdhe che ema mAne che,-je dekhI parama kRpALu sahadaya saMtajanene karuNA upaje che. atre je kriyAjaDa leka che teo prAyaH bAhya vyavahAra sAdhanane sAdhya mAnI beThA che ne mukhya nizcaya sAdhyane bhUlI gayA che. eTale teo anupagapaNe-kriyAjaDapaNe yaMtravat bAhya dravya kriyA karyA kare che, paNa nija svarUpanI sAdhaka evI aMtaraMga AtmapariNatirUpa bhAvadiyAneadhyAtmakriyAne prAye sparzatA nathI, kaMI paNa aMtabheda anubhavatA nathI, vaLI teo jJAnamAgane niSedha kare che. ane je zuSkajJAnI jano che, te zuSkajJAnanI sukkI lUkhI "vAte" ja kare che, baMdha-mekSa Adi kalpanA che ema kahe che, paNa pite to mahAvezamAM ne svacchede vare che; teo nizcayanaya "mAtra zabdanI mAMdA" grahe che ane sadvyavahArane lepa kare che, teo jJAna dazA pAmyA nathI ne sAdhanadazA choDI de che; AvA "nAma adhyAtmI" zuSkajJAnIone je saMga pAme te paNa bUDI jAya. "jJAnadazA pAmyo nahi, sAdhana dazA na kAMI; pAme tene saMga je, te bUDe bhavamAMhi. nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM naya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM seya."--zrI Atmasiddhi "vacana nirapekSa vyavahAra jUTho kahyo, vacana sApekSa vyavahAra sAce vacananirapekSa vyavahAra saMsAra phala, sAMbhaLI AdarI kAMI rAce "--zrI AnaMdaghanajI. Ama kriyAjaDa cha vyavahAranA AgrahI hoI nizcayanirapekSa hoya che, tethI mokSamArgane anadhikArI che, ane zuSkajJAnI jIvo nizcayanA AgrahI hoI vyavahAra-nirapekSa varte che, tethI teo paNa mokSamArganA anadhikArI ja che. A kriyA jaDa ane zuSkajJAnI baneya "mahAruM te sAcuM' ema mAnanArA matAthI ja che, paNa "sAcuM te mhAruM' ema mAnanArA AtmAthI nathI. paNa sAce AtmAthI hoya te te paramArtharUpa nizcaya ane tenA sAdhaka sadvyavahArane sumeLa ja sAdhe; nizcayavANI sAMbhaLI sat sAdhana cheDI dIe nahiM, paNa nizcayane niraMtara lakSyamAM rAkhI, te ja sat sAdhano sevyAM kare ane Ama jJAna ne kyiA e bane nayanI paraspara tIvra maitrI karAvI, zuddha AtmajJAna ne rAgadveSarahita niSkaSAya zuddha AtmapariNatirUpa kriyAne-cAritrane samanvaya sAdhe, te avazya zuddha AtmasvabhAvarUpa mekSanI siddhi thAya. zrI yazovijayajIe subhASitamAM kahyuM che tema "kamayegane samyapha abhyAsa karI, jJAnane samazrita thayele puruSa dhyAnayoga para caDhI mokSagane pAme." * * " zarmayo samasvaya, jJAno samAjhata: { dhyAna mArA, mokSo kapale II >> -thI adhyAtmasAra,
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 III tApa cAMgadaSTithI divya ceAgamA darzana. Ama bhaktiyeAga, jJAnayeAga ne kayeAganI samyak vyavasthArUpa gamAnuM yathArtha darzIna samyak evI megASTithI ja thAya che; A divya nayanathI ja jinamAMnuM ddivya darzana thAya che. A paramAtha dRSTi vinA te badhuya aMdhArU che. 'AMkha vinAnuM aMdhArUM' re' e leAkeAkti ahI. paramA mArgomAM sAva sAcI jAya che. dRSTiaMdhatA TaLI na heAya tyAMsudhI AdhyAtmika evA meAkSamA Mnu athavA jinanA mULamArganuM dana thAya nahi; jinanA A adhyAtmapradhAna paramAOmA dekhavA mATe te A divya cagadRSTinu ummIlana thavu' joIe, ane jIvanI dRSTiaMdhatA TaLavI joie. A aMtaraMga mAnuM darzana gADarIA pravAha jevI khahiraga eghadRSTithI na ja thaI zake. eTalA mATe jIvenI e gatAnugatika gADarI pravAha jevI laukika evaSTi dUra karAvI, divya jinamA nA yathArtha daza nAthe AdhyAtmika dRSTi arpavA mATe ja, ane yAgabindunA prAMta ' roja: strAvonoSana: ' leAka yAgadyaSTivALA thA !-e peAtAnA Azivacanane ciratA karavAne arthe ja AdraSTA maharSi haribhadrAcAya jIe A 'cegardaSTisamuccaya ' graMthanu' nirmANa karelu. dazya thAya che. kAraNa ke tevI dRSTinA abhAve alaukika AdhyAtmika mAne paNa gatAnugatika leke laukika dRSTie eghadRSTie dekhe che ! mahAtmA Ana'daghanajI pAkAra karI gayA che ke carma nayaNu karI mArga jevatA re, bhUlyA sayala saMsAra. , jANe , . paNa jinanA-vItarAgane ratnatrayIrUpa mULamAga tA kevaLa zuddha AtmapariNatirUpa DhAI mukhyapaNe AdhyAtmika mArga che, paramA mA che, ataraMga bhAvamAga che. jAti-veSanA bheda vinA je kaI paNa A yatheAkta meAkSamArga sAdhe che, AtmAmAM pariNamAve che, te ja meAkSa pAme che. arthAt zuddha AtmAne jANavA, zraddhave ne AcaravA e ja eka sanAtana nizcaya sAdhya lakSyamAM rAkhI, samasta dvAdazAMgInA sArarUpa zuddha nayadIpikA ' pratye nira'tara dRSTi TheravI, tenA sasAdhanarUpa paramA sAdhaka zuddha vyavahArane je seve che, nizcaya-vyavahArane samanvaya sAdhe che, te ja mekSa pAme che. kAraNa ke svarUpabhraSTa thavAthI ja AtmAnuM sa MsAraparibhramaNa thayu che, ane samasta vyavahAranuM paNa pradhAna ne eka ja prayeAjana AtmAne svarUpamAM ANI 'nija ghara' padharAvavAnuM che. eTale vyavahAra samyagUdana-jJAnacAritrarUpa vyavahAra ratnatrayInI uttarAttara zuddhi dvArA A svarUpaAre paNurUpa prathama bhUmikA * nija pada' prApta karI, jIva nizcayaratnatrayIrUpa mekSamAnA sAdhaka-sAdhu khanI, uttarAttara ucca ucca bhUmikAone-dazAone sparzatA sparzatA meAkSamAge AgaLa * 'jaha jiNamayaM pavajjaha mA vavahAraNicchae muyae / oLa vinA chinna tirthaM boLa 35 tattva !|"--A vacana 66 suddhA suddhAdeso NAyavvo parama bhAvadarisIhiM / vahAleeziyA puLa ne hu game TTiA mAre |"--zrI samayasAra, gA, 12
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 vadhatuM jAya che, ane chevaTe AtmazuddhinI parama parAkASTAne prApta karI te parama yogI zuddha AtmasiddhirUpa mokSane pAme che-siddha bane che. A samata yogazAstranuM nirUpaNa e ja vAta siddha kare che. jeha ahaMkAra mamakAranuM baMdhana, zuddha naya te dahe dahana jema iMdhana; zuddha naya dIpikA mukti mAraga bhaNI, zuddha naya Athi che sAdhune ApaNI. zuddha naya dhyAna tehane sadA pariName, jehane zuddha vyavahAra hoyaDe rame; malina vacce yathA rAga kuMkuma tahIna vyavahAra citta eDathI navi guNa."-zrI yazovijayajI Ama paramArthapratyayI gamArganuM yathArtha darzana A gaSTirUpa divya nayanathI ja thaI zake. parama bhAvitAtmA AnaMdaghanajIe bhAkhyuM che tema "jiNe nayaNe karI mAraga joIe re, nayana te divya vicAra.' A divya nayananI prApti kema thAya? je pAmela hoya tenI pAsethI pamAya. dIvAmAMthI dIvo thAya. kuvAmAM hoya te havADAmAM Ave. dekhate hoya te ja mArga dekhADe. AMdhaLe kema dekhADe? AMdhaLe te pote khADamAM paDe ne bIjAne pADe. eTale A diraya nayananI prApti te gadaSTirUpa divya cakSune pAmelA sAkSAt dRSTA evA bhAvagI saddaguruthI ja thAya, nahi ke daSTiaMdha evA asadUguruthI. AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA doDayA jAya evI asaddagururUpa aMdha puruSaparaMparA pAsethI divya nayananI AzA rAkhavI te AkAzakusumavat che. zrI AnaMdaghanajInA zabdomAM "puruSaparaMpara anubhava jevatAM re aoaMdha palAya. kAraNa ke jyAM lagI mithyAtva TaLyuM nathI, darzana dUra thayA nathI ane samyagadaSTi khUlI nathI, tyAMlagI paramArthathI dRSTiaMdhapaNuM ja kahevA yogya che A mithyAtvarUpa daSTiaMdhapaNuM te janmAMdhapaNA karatAM paNa kharAba che; janmAMdha che ane dekhato ja nathI, paNa mithyAdaSTi aMdha che ane anartha dekhe che! eTale AvA dRSTiaMdha asaddaguru to pote unmArge jatA hoI bIjAne unmArge dorI khADamAM pADe, durgatinI gartAmAM nAMkhe; mATe sanmArge javA mATe te sadgurunuM ja nayana-doravaNI joIe. vaLI daSTi dRSTirAgathI raMgAyelI heya, kamaLAvALI hoya, athavA ADe raMgIna kAca dharyo hoya te darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM (Coloured vision) thAya che, yathArtha thatuM nathI. tema chavanI dRSTi jo daSTirAgathI raMgAyelI hoya, te tenuM darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM-viparyasta hoya che, samyapha hetuM nathI. ghaNI vakhata leke daSTirAganI puSTine paNa samyaga daSTipaNuM mAnI levAnI bhrAMtigata bhUla kare che paNa e bane kevaLa jUdI ja vastu che, kAraNa ke daSTirAgathI je darzana thAya che te tevA rAgabhAvathI raMgAyeluM ne malina hoI asamyapha hoya che, ane samyagadaSTithI je darzana thAya che te rAgabhAvanA anaraMjana vinAnuM nirmala ne svaccha hAI samyapha hoya che. dAkhalA tarIke-pitAnA kuladharmanA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 guru, saddagurumAM avazya hovA gya evA AtmajJAna-vItarAgatA Adi lakSaNathI rahita hoya, chatAM pitAnA mata-saMpradAyanA AgrahathI ane potAnA mAnI lIdhelA kuladharmanA mamatvajanya rAgathI tene guru mAnavA te pragaTa dRSTirAgapaNuM che athavA jenA pratye pitAne rAga che evA amuka puruSavizeSa ja sAcA che ne temAM ja sarvasva che, bIjA badhA khoTA che ne temAM kAMI nathI te paNa daSTirAgane prakAra che. A dRSTirAga cheDe ghaNo muzkela che. zrI hemacaMdrAcAryajIe to vItarAga pAse pokAra pADyo che ke-he bhagavan! neharAga cheDo rahe che, kAmarAga cheDe saheluM che, paNa A duSTa dRSTirAga cheDe saMtane paNa dehile che, duryaja che. paNa samyagRSTipaNAmAM te rAga hotuM nathI, eTale temAM te vastunuM vastasvarUpe darzana thAya che. sadevanuM, sadgurunuM, saddharmanuM samyaku svarUpa samajI tenuM tathArUpa pratItimaya mAnyapaNuM hoya che. tAtparya ke daSTirAgamAM "mata" nuM mAnyapaNuM che, ane samyagRSTimAM "sat "nuM mAnyapaNuM che. dRSTirAgI "mAruM te sAcuM' mAne che, ane samyagaSTi 'sAcuM te mAruM mAne che. Ama e bannene pragaTa bheda che. eTale sujJa temAM bhrAMti pAme nahiM. daSTirAgane piSa teha samakita gaNuM, syAdavAdanI rIta na jANuM nija paNuM."--zrI devacaMdrajI mATe samyagadaSTi IcchanArA mumukSue te daSTirAga ne daSTiaMdhapaNArUpa aMdhazraddhAne cheDI daI, dRSTiaMdha evA ajJAnI asaddagurune tyajI samadaSTisaMpanna jJAnI vItarAga sadagurunuM ja AlaMbana bhajavuM joIe. kAraNa ke carmacakSune agocara evI binA nayanakI bAta" "binA nayana pAve nahi"-divya nayana vinA pAme nahi, paNa seve sadguru ke carana, so pAve sAkSAta. -Agama paNa gurUgama vinA agama thaI paDe che. kAraNa ke Agama e AtmAnubhavI jJAnI puruSanA vacana hoI, sAkSAta anubhavajJAnIAtmAnubhavI evA pAramArthika saddaguru ja tenA marmane--hRdayane-rahasyane pAme che, ane te ja eka te batAvavAne samartha che. eTale prajJArUpa zalAkAmAM pravacanarUpa divya aMjana laI sadUguru Aje, "jJAna-aMjanazalAkA' kare, te ja jIvane A daSTiroga dUra thAya, te ja A divya nayana unmIlana pAme, te ja A divya cakSu ughaDe ane sanmArganI prApti thaI mera samA mahAmahimAvAn parama gunidhAna zuddha AtmAnuM sAkSAta darzana thAya, pravacana aMjana jo saddaguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna."--zrI AnaMdaghanajI. zAstramAM gItArthane ja gurupaNAno adhikAra kahyo che emAM ghaNuM rahasya che ane te e ja vAtane puSTa kare che; kAraNa ke gItArtha eTale keTalAka loko mAtra sUtrapAThI samaje che ema nahiM, paNa jeNe zAstra-sUtrane artha-paramArtha gIta karyo che, atyaMta hRdayagata-pariNA karyo che, saMgItanI jema avisaMvAdIpaNe AtmAmAM tanmaya-ekatAra
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. karyo che, AtmAkAra karyo che, AtmAnubhUtimaya karyo che te "gItArtha; arthAt jeNe parama nizcayarUpa paramArtha Atmatatva gIta karyuM che, anubhUta karyuM che te gItArtha. evA gItArtha AtmAnubhavI jJAnI puruSa ja guru thavAne gya che. bAkI tathArUpa gyatA vinAnA ajJAnI gurue te karmabhArathI "guru" (bhAre) bane che. ajJAnI nija chaMde cAle, tasa nizrAe vihArI; ajJAnI je gacchane calave, te te anaMta saMsArI che. jinajI! jima jima bahuzruta bahujanasaMmata, bahu ziSya paravariye; tima tima jinazAsanane vayarI, je navi nizcaya dariye re. jinajI! samabhASI gItAratha nANI, AgamamAMhe lahiye re, Atama arathI zubhamati sajajana, kahe te viNa kema rahiye re ?"--zrI yazovijayajI. Ama sAcA gItArtha, jJAnI, AtmAnubhavI sadguru pAsethI ja pAramArthika bhAvagurugama prApta thAya che. A aMge suMdara anyokita che ke-gaganamaMDala-cidAkAza tenI madhye eka amRtane kuve che, eTale amRtasvarUpI zAMtasudhArasamaya AtmAne tyAM vAsa che. jene sadguru maLyA che, te ja te amRtakUpamAMthI zAMtasudhArasa bharI bharIne pIe che, temanI tRSA chIpe che arthAt bhavatRSNa zAMta thAya che, ane te amRtapAnathI te amRtapaNAne pAme che. bAkI jene sadgurune yega nathI maLyuM, te te amRtapAnanA lAbhathI vaMcita rahe che, tarasyA cAlyA jAya che, eTale temanI bhavatRSNa bUjhAtI nathI ane te mRtapaNane ja pAme che, arthAt janmamaraNaparaMparA karyA kare che, tenA janmamaraNane cheDe AvatuM nathI. "gagana maMDaLameM adhabica kUvA, uhA he amIkA vAsa; sagurA hoe se bhara bhara pIve, nagurA jAve pyAsA... avadhU ! so jogI guru merA, usa padakA kare re nIveDA." zrI AnaMdaghanajI. "vaha satya sudhA darazAvahiMge, caturaMgula he damase mila che, rasadeva niraMjanake pivahI, gaha jaga jugAjuga se jivahI" -zrImad rAjacaMdrajI. zrI gautamasvAmIjIne bhagavAna mahAvIra deve samyaga netra ApyAM tyAre vedanA artha paNa samyapaNe samajAyA. daSTi samyapha hoya te mithyA zAstra paNa samyaphapaNe pariName che ane dRSTi mithyA hoya te samyaphazAstra paNa mithyApaNe pariName che. vadarzananuM rahasya paNa daSTi samyaku hoya te samajAya che. mATe daSTi samyapha joIe. ane tenI prApti te upara kahyuM tema zrI sadgurune AdhIna che. tevA daSTA puruSa ja divya daSTi apI vastunuM yathAvat svarUpadarzana karAvavAne samartha hoya che. paNa AvA vastugate vastu kahenArA Apta anubhavajJAnIo te virala ja che, jagat mAM temane te dukALa ja che. AnaMdaghanajIe
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 kahyuM che tema "abhimate vastu vastugate kahe re te viralA jaga joya.' bAkI tathArUpa tAttvika anubhava vinA vastunI mAtra khAlI kalpita vAta karanArA jananA kAMI te nathI. temane te sarvatra sukALa ja che. kheda thAya che ke nagada mAlarUpe ( Materially) adhyAtmanuM svarUpa jANyAsamajyA vinA hAla adhyAtmIone vyavahAra kaTimAM adhogati pAmatA A dezamAM, A komamAM rAphaDo phATayo che, kevaLa khyAla-bhramaNa-gatAnugatikatvane ( Sentimentalism) anusarI zuddha varatugate vasturUpane jANyA samajyA vinA adhyAtmanuM puMchaDuM pakaDanArA A che, nathI AtmAne oLakhavAnA, paNa vyavahAra-paramArthathI patita thaI dezane ane pitAne pariNAme dhakko ja pahoMcADaze."--zrI manasukhabhAI kiratucaMda mahetA. kAraNa ke vastuvicAranI bAbatamAM divya nayanane viraha paDyo che, "vastu vicAre re divya nayana taNe, viraha paDayo niradhAra,' eTale yathArtha vastuvicAra thato nathI. jema samyagadaSTi (cakSu ) vinA bAhya padArthonuM yathArtha darzana thatuM nathI, tema samyagadaSTi vinA AtmAdi atIndriya padArthanuM samyapha svarUpadarzana thatuM nathI. e divya nayana vinA AkhA brahmAMDa saMbaMdhI game teTalA kalpanArUpa svaccheda vicAra kare to paNa paramArthathI zUnya ja che, moTuM mIMDuM ja che. kAraNa ke huM pote koNa chuM? mahArUM svarUpa zuM che? e eka mULabhUta kendrastha vastune jIve zAMtabhAve vivekapUrvaka bhAgye ja vicAra karyo che. eTale e AkhA lekane jANavAnI ceSTA kare che, paNa deha-devaLamAM birAjamAna AtmadevanA svarUpane jANavAnI tamA karatuM nathI ! A mukhya prajanabhUta AtmavastunA vicAranI samyagRSTi paNa mukhyapaNe sAcA jJAnI sadUgurunA avalaMbane pUle che, ane te AdhyAtmika yogadaSTithI ja yegamArganuM divya darzana thAya che. eTale pachI jevI "daSTi tevI sRSTi', jevuM darzana tevuM sarjana e nyAye te daSTA jogI jana' te divya yogamArge gamana karavA "Icche che" (IcchAyoga). eTale daSTipUraM cattAruM e sUtra pramANe vegamArge dRSTipUta padanyAsa karate karato te " dRSTA" puruSa apUrva AtmapurUSArthathI, adamya utsAhathI ne ananya saMvegathI te sanmArge gamana kare che, pravRtti Adare che (pravRtti ). vacce naDatA vidgone A vIra puruSa addabhuta zauthI sAmano karI jaya kare che ane zAMta sthirapaNe mArge cAlyo jAya che (sthiraga). ane aMte ISTa dayeya sthAne AvI pahoMcI te gamArgane pravAsa pUro karI anupama siddhi sAdhe che. (siddhiyoga). tAtparya ke-egamArge pravartate "jogIjana' parabhAva-vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiMsana na thavA devAno niraMtara jAgrata upayoga rAkhI, dravyathI ane bhAvathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane niSparigraha e pAMca yamanuM paripAlana kare che; zauca,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 saMteSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyamanuM sevana kare che; parabhAvanI beThakarUpa dehAdhyAsa choDI daI, AtmabhAvamAM Asana jamAve che; bAhya bhAvanuM virecana karI aMtarAtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa bhAvaprANAyAma sAdhe che; viSayavikAramAMthI iMdriyane pratyAhata karI parabhavamAMthI AtmAne pAchuM kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che; AtmasvabhAvamAM AtmAne dhArI rAkhavArUpa dhAraNuM dhare che; sthiracitta ane sthitaprajJa thaI AtmAnuM ekAgra dhyAna dhyAve che ane zuddha AtmasvarUpamAM lIna thaI javArUpa-samAI javArUpa parama AtmasamAdhi anubhave che. ane Ama je anaMta sukhadhAma padane IcchatA susaMte-gIndro dinarAta tenA dhyAnamAM rahe che, ane jyAM anaMta evI sudhAmaya parama zAMti pravahe che, evA te parama amRtavarUpa zuddha parama padane A gIrAja sAkSAtu pAme che. "sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dinarAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te."- zrImada rAjacaMdrajI. (2) zAstraka7 maharSi haribhadrAcAryajI. Ama divya yogadaSTithI paramArthamaya yogamArganuM yathArtha darzana karAvanAra A zAstrakartA maharSinA pavitra caritra saMbaMdhI be zabda kahI aMtya maMgalarUpa upasaMhAra karIe :-A bhArata bhUmimAM mata-darzananA AgrahathI para evA je gaNyAgAMThayA "nirpakSa viralA keI' sAcA saMta puruSa thayA che, temAM zrI haribhadrAcArya keI anerI bhAta pADanArA vilakSaNa saMta tattvajJa thaI gayA; sarva darzanano sAdharmika baMdhutvabhAve samanvaya karanArI parama udAra nirAgraha anekAMta daSTine yathArtha paNe jhIlanArA mahAprabhAvaka jyotidhara ArSa daSTA thaI gayA. vikramanA AThamA navamA saikAmAM thaI gayelA A yAkinI mahattA sUna' tarIke suprasiddha haribhadrasUrinA jIvana saMbaMdhI je ati apa mAhitI zrI prabhAvacaritra Adi parathI ApaNane upalabdha thAya che te pramANe- teozrI citrakUTanA ( cittoDanA ) nivAsI sarvazAstra pAraMgata mahApaMDita brAhmaNa hatA; ane tyAMnA rAjA jitArinA saMmAnita pureDita hatA. te caturdaza vidhAsthAnamAM prakarSane pAmelA hatA, paNa temane potAnI vidyAne mada caDyo hato. pitAne kalisakalagnapaNe mAnatA A ghamaMDI viSe dutara pratijJA karI hatI ke "atre jenuM kahevuM huM na samajI zake, tene huM ziSya thaI jAuM, ' Ama dvija zreSTha haribhadra purahita abhimAnI chatAM saralatAnI mUrti ane satyatattvagaveSaka hatA. eka divasa te mahApaMDita ke upAzraya pAsethI pasAra thatA hatA, tyAM eka "yAkinI" mahattarA nAmanA vRddha sAdhvIjIne nIcenI gAthAno madhura svare pATha karatAM teNe sAMbhaLyA "cakkI dugaM haripaNagaM paNagaM cakkoNa kesavA cakka / kesava cakkI kesava ducakkI kesI ya cakkI ya / / "
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 A gAthAne atha besADavA haribhadra ghaNu mathyA, paNa kAMI ghaDa beThI nahi. eTale temaNe pAse jaine upahAsamAM vRddhAne pUchyuM-ahA ! mAjI ! A tame cik cik zu karyu ? tyAre ginIe javAkha ApyuM-beTA ! navu li'peluMcik cit thAya. 'navahita viviAyate / ' ( arthAt bya*gamAM tuM paNa navA nizALIe che, zikhAu aNughaDa che, eTale A badhuM tane cik cik lAgatuM haze, paNa tema nathI. ) AvA mArmika uttarathI upahAsa karavA gayelA haribhadranA upahAsa thai gayA ne te cATa paDI gayA. eTale camatkAra pAmelA satyapratijJa saralAjhmA haribhadraM vinamra banI vinayathI pUchayu-ahe| mAtAjI ! tame je A pATha karyA tenA atha Apa samajAve, huM te a samajatA nathI, huM Apane ziSya chuM. tyAre pavitra sAdhvIjIe kahyuM-he bhadre ! puruSane ziSya karavAne amAre| AcAra nathI, paNa thArI jijJAsA hoya te| tuM amArA dharmAMcA pAse jA. eTale haribhadra purohita jinabhaTAcArya pAse jai temane samasta nivedana karI temanI pAse dIkSita thayA. pachI te| jinadanarUpa pArasamaNunA sparza thatAM, satyatattvaparIkSaka haribhadrane AtmA tenA raMgathI hADAhADa ra'gAi gayA Ama jenA nimittathI peAtAneA A jIvanapalaTA thayA, ane parama dhabIjanI prAptirUpa parama upakAra thayA, evA te yeAginI 'yAkinI' mahattarAne potAne saddharma saMskArarUpa dhama janma ApanArA, sAcA paramArtha 'dvija' banAvanArA peAtAnA dharmamAtA mAnI, kRtajJazirAmaNi haribhadra peAtAne yAkinI mahattAsU nu * tarIke oLakhAvavA lAgyA, ane peAtAnI amara kRtiomAM paNa te puNya smRti temaNe jALavI rAkhelI adyApi dRzya thAya che. kuzAgrabuddhinA svAmI haribhadra alpa samayamAM samasta jinAgamanA pAragAmI thayA ne tene cAgya jANI gurue svapade sthApana karyAM. * temanA e bhANeja haMsa ane paramahaMse temanI samIpe dIkSA lIdhI. pramANuzAstramAM pAragata A be mahAbuddhimAn ziSyA, gurunI anujJA nahi chatAM, bauddha pramANuzAstrAnA abhyAsAthe gupta veSe bauddha nagare gayA. tyAM pAchaLathI khabara paDI jatAM bauddhoe haMsane haNI nAMkhyA, paNa paramahaMsa nAsI chUTI mAMDa guru pAse pahoMcyA, ane hakIkata nivedana karatAM te paNa vibhedathI maraNa pAmyA eTale AvA e uttama ziSyaratnAnA virahathI zekanimagna thayelA haribhadrasUrine kSaNika AvezarUpa kApa vyApe che; paNa temanA gurue pAThavelI jhuLaseLa zilammA' i. traNa gAthAthI tenuM tatkSaNu zamana thAya che, ane temane peAtAnA kSaNika AvezarUpa kApanA pArAvAra pazcAttApa thAya che ane prAyazcitta yAce che. pachI ziSyasa'tatine viraha jene vedAtA hatA ane AvA duHkhamaya sasArasvarUpa pratye tItra vairAgyathI je 'bhavavaraha' gaveSatA hatA, evA A bhAvitAtmA mahAmumukSu tIvra saMvegaragI zrI haribhadrAcAya zAstrasa'tati 'nA atula parama Azcaya kArI puruSArthathI pravRtta thayA. gurue je traNa sarjanArthe anupama khIjabhUta gAthA 7 4
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 melI hatI te parathI temaNe vistArathI saMgaraMgataraMgiNa samI samarAIzcakahA" (samarAditya kathA) racI, ane taduparAMta mAtra mAnasika ke pAzanA prAyazcitta arthe A parama bhavabhIru mumukSu mahAtmAe 1400 prakaraNa graMthanuM ananya sarjana karyuM ! pitAne vedAyelo saziSyaviraha, ane pite jhaMkhelo bhavaviraha temaNe pitAnI ciMrajIva' zAstrasaMtatimAM "virADa" aMkathI amara karele dazya thAya che. dA. ta. mavaravara di ne seva sAruM' athavA A ja graMthamAM "bhAraviheLo,' temaNe sarvathA jarjarita mahAnizItha zAstrano jIrNoddhAra karyo. (haju sudhI temanA lagabhaga 75 jeTalA graMthe ja upalabdha thayA che.) AvA A sAdhucarita saMtanA akSaradehamAM emane akSara AtmA akSarapaNe amara rahyo che. "jenI yazaskAyamAM jarAmaraNajanya bhaya lAgatuM nathI evA sukRtI kavio jayavaMta che,' 'nAtti ceSa : rAmAnaM mayaM ' e zrI bhatRharinI ukti A ASa daSTA saMta kavinI amRtavANI saMbaMdhamAM akSaraza: sAcI paDe che. caudasa (1400) graMtha jeTalA mahAna graMtharAzinuM maulika sarjana karanArA A "yAkinImahattarAsUnu" haribhasUri, sADA traNa kroDa kalekapramANu sAhityanA sarjaka kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanI jema, asAdhAraNa kaTinA sAhityasvAmI (Literary giant) thaI gayA, virATa (Collosus) kavi-brahmA, ArSa daSTA maharSi (Seer, great sage ) thaI gayA. emanI eka ekathI sarasa evI amara kRtiomAM gUMjato emane divya dhvani eTalI badhI amRtamAdhurIthI bharyo che ke tenuM pAna karatAM tRpti thatI nathI. zAMtasudhArasajalanidhi evo A haribhadrasUrine divya nAda akhUTa rasavALo akSayanidhi che; A divya dhvani A ArSa daSTAnA aMtarAtmAne nAda che, emAM pade pade nirjharatI para zratabhakti emanA parama bhakta hRdayanuM pratibiMba pADanArUM darpaNa che. suzliSTa, suziSTa ane sumiSTa zailIthI uttama kalAmaya rIte suMdara zabdacitramAM guMthela ekeka graMtha A mahAnigraMtha munIzvaranuM adbhuta graMthanimaNukauzalya dAkhave che. vaLI emane Azaya te eTale badhe paramArthagaMbhIra che ke sAgaranI jema tenuM mApa kADhavuM ke tAga le te azakya vastu che. kAraNake temanA ekeka vacana pAchaLa agAdha zAstrajJAna ne ananya tatvaciMtana uparAMta uttama AtmAnubhavanuM samartha pIThabaLa rahyuM che. eTale AvA ucca yogadazAne pAmelA mahAtmAnI kRtino Azaya yathArthapaNe avagAhI pragaTa kare, te te temanA jevI ucca AtmadazAne pAmelA mahAtmA gIzvarenuM kAma che. teo ja tene yathAyogya nyAya ApI zake, teo ja tenuM yathAyogya mUlyAMkana karI zake, sAcA ratnanI parIkSA nipuNa ratnaparIkSaka ja karI zake; kAraNa ke sAgaravaragaMbhIra AzayavALA sUtrAtmaka saMkSepathI graMtha gUMthavAnI ananya kalAmAM siddhahasta zrI haribhadrAcAryajIe, anna adbhuta samAsazaktithI bindumAM pravacanasiMdhu samAcaeN che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 eka buMdajaLathI e pragaTayA, zratasAgara vistAra dhanya jInene ulaTa udadhiyuM, eka buMdameM DAra"--zrI cidAnaMdajI. eTale AvA AzayagaMbhIra pravacanasidhumAMthI artharatna kheLI kADhavAnuM kAma UDI vicAra DUbakI mAranArA avagAhaka vivecakonuM che. "rIvAramavIravivArtha' A madamati TIkAkAra vivecake paNa yathAzakti-yathAmati A gadaSTisamuccaya graMtha-ratnAkaramAM sumanaMdanI TIkA 'rUpa DUbakI mArI artharane khALavAne yatakiMcita prayatna karyo che, te sumana sajajanenA manane AnaMdita kare! guNe je kai "hAM te sakala gaNaje saMtajananA, ane deze ke te sakala paNa huM pAmara taNA; karI doSa dUra suguNa carajo haMsa sumati ! amI daSTi dhArI suNe ja bhagavAnadAsa vinati 5, pATI reDa, muMbaI, huM. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, ema. bI. bI. esa. caitra vadI paMcamI vi. saM. 2006 jow,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadaSTisamuccaya/bheda-prabhedaTrI 56 yogadaSTisamuccayA bheda-prabheda zloka-2 thI 10: -: icchAyoga Adi traNa yoga : icchAyoga icchAyoga zAstrayoga sAmarmayoga dharmasaMnyAsa sAmarmayoga yogasaMnyAsa sAmarthyayoga atAttvika dharmasaMnyAsa sAmarthyayoga tAttvika dharmasaMnyAsa sAmarthyayoga - pravajyAyogyatA-16 - zloka-10 : 1. Aryadezotpanna 2. viziSTajAtikulAnvita 3. kSINaprAya karmala 4. kSINaprAya karmamalathI ja vimalabuddhi 5. avagatasaMsArarnarguNyA 6. saMsAravirakta 7. pratanukaSAya : 8. alpahAsyaAdi 9. kRtajJa 10. vinIta 11. rAjA-amAtya-paurajanabahumata 12. adrohakArI 13. kalyANAMga 14. zrAddha 15. sthira 16. samupasaMpanna zloka-14 : -: sthirayogI Adi yogInI parArthapravRttinuM svarUpa-5: zuddhabodhayukta AgrahazunyatA maiyAdi pArataMtrya cArisaMjIvanI nyAyathI gaMbhIra udAra Azayayukta
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI -: mitrAdaSTi Adi AThanA bodhanuM svarUpa : zloka-1pa : tRNAgnikaNasadeza | kASThAgnikaNasadaza ratnaprabhAsadeza | sUryaAbhAsadaza gomayAgnikaNasadaza dIpaprabhAsadaza tArAAbhAsadeza caMdrikAAbhAsaMdaza zloka-15: -: mitrAdaSTinA bodhanuM svarUpa : tattvathI tRNAgnikaNasadaza | samyaprayogakAlaanavasthAyI | pahusmRtibIjasaMskAra- vikalaprayogayukta alpavarya AdhAnaakSama vaMdanAdi abhISTakAryaakSama zloka-15H - tArAdaSTinA bodhanuM svarUpa : gomayaagnikaNasadaza prayogakAlamAM smRtinI apaTutA viziSTa sthitivIryarahita smRtinA abhAve prayoganuM vaikalya hovAthI tathA prakAranA kAryano abhAva zloka-15 : -: balAdaSTinA bodhanuM svarUpa - kASThAgnikaNasadaza manAku sthitivIrya pamAyasmRti yatnazasadbhAva arthaprayogamAtra prIti zloka-15H -: dIprAdaSTinA bodhanuM svarUpa : dIpakabhAsadA | dIpaprabhAsadRza paddhatikta paTusmRtiyukta prathama gujarathAnAyaka prathama guNasthAnakaprakarSa udagrasthitivIrya bhAvayukta hovA chatAM dravyavaMdanAdi zloka-15: -: sthirAdaSTinA bodhanuM svarUpa : ratnaprabhAsadeza pravardhamAna na aparaMparitApakRt praNidhAnayoni tadubhAvaapratipAti nirapAya paritoSahetu
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadRSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-15 : tArAnA prakAza samAna niraticAra anuSThAnayukta zloka-15 : zloka-15 : sUryaAbhA samAna sarvadA dhyAnahetu zloka-15 : ikSu zloka-16 : -: kAMtAdRSTinA bodhanuM svarUpa yama rasa svabhAvathI sthita -: prabhAdRSTinA bodhanuM svarUpa : zreSTha prazamayukta caMdracaMdrikAAbhA samAna bodha nirvikalpa mana niyama anya zAstro akiMcitkara samAdhiyukta anuSThAna - parArdaSTinA bodhanuM svarUpa : zuddha upayogAnusA2I guDa -: yogAMga : = sadA saddhayAnarUpa uttama sukhaprApti Asana kakkaba prANAyAma prAyaH vikalpazUnya viziSTa apramAdayukta viniyogapradhAna gaMbhIra-udAra Azayayukta paropakAritA nirAcAra pada -: ATha dRSTiomAM saMvegamAdhuryanI mAtrA H pratyAhAra avaMdhya ziSyaprati ucita sayiAyukta anuzAsanakArI sAMnidhyamAM vairAdinAza bhavyatvAnusAre paropakAritA avaMdhya sankriyAyukta khAMDa zarkarA matsyanDI dhAraNA dhyAna 58 volaka samAdhi
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 zloka-16H yogadaSTisamuccaya/bheda-prabhedAyI - ATha daSTiomAM cittanA ATha doSono viccheda - kheda | kSepa bhrAMti ga, udvega utthAna anyamudde AsaMga zloka-21 : -: pAMca yama : ahiMsA satya asteya brahmacarya aparigraha zloka-21-22 : - mitrAdaSTivALA yogInA guNo - icchAdi avasthAvALA devakArya-gurukArya adevakAryAdimAM yogabIja ahiMsAdi yamo vageremAM akheda adveSa upAdAna zloka-23-24: -: mitrAdi daSTio deva-guru Adi viSayaka citta : kuzalacitta akuzalacitta saMzuddhakuzalacitta asaMzuddhakuzalacitta zloka-23 thI 29 : - mitrAdi daSTiomAM paDatAM yogabIja : 1. jineSu kuzalacitta 8. bhavaudvega 15. graMthaugraha 2. jinanamaskAra 9. auSadhadAnAdi abhigrahapAlana 16. graMthaprakAzanA 3. jinapraNAma 10. graMthalekhanA 17. svAdhyAya 4. AcAryAdimAM kuzalacitta |11, graMthapUjanA 8. ciMtanA pa. AcAryAdine namaskAra 12. graMthadAna 19. bhAvanA 6. AcAryAdine praNAma 13, graMthazravaNa 20. bIja zrutimAM saMvega 7. AcAryAdinuM vaiyAvRjya [14. graMthavAcanA 21. bIja zrutiupAdeyabhAva
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-37: -: dharmayoni - vijJapti vRtti(dhRti) zloka-63-64: zraddhA sukhA vividiSA -: gurubhaktithI prApta phaLa : sAnubaMdha dharmaprApti samApatti Adi bhedathI tIrthakaranuM darzana tIrthaMkara nAmakarmabaMdha bhAvatIrthaMkarapadaprApti tIrthaMkara nAmakarma vipAka zloka-71 : - pada - vedyasaMvedyapada avedyasaMvedyapada naizcayika vedyasaMvedyapada zloka-76: vyavahArika vedyasaMvedyapada -: bhavAbhinaMdInAM ATha lakSaNo : zudra lobharati dina matsarI bhayavAna zaTha ajJa niSkalAraMbhI zloka-78 thI 84: -: avedhasaMvedhaparavALA jIvonuM svarUpa : viparyAsapradhAna bhavAbhinaMdI asacceSTAyukta hitAhitavivekaaMdha kanyAkatyavivekahIna dharmabIjavapanaprayatnazUnya vartamAnane jonArA duHkhamAM sukhabuddhi tuccha sukhamAM Asakta zloka-85 : -: avedhasaMvedhapada jItavAnA upAya : AgamajJasatsaMga Agamabodha
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabhedADhI zloka-85-86-: -: avedhasaMvedhapadanuM svarUpa : mahAmithyAtvanibaMdhana pazu-zabdavA aMdhabhAvarUpa zloka-87 : durgatipAtakArI -: kutarkanAM lakSaNo : bodharoga - zamApAya zraddhAbhaMga abhimAnakRt zloka-88-89 : -: saabhinivezanA viSayo - samAdhi parArthakaraNa zruta zloka-90: zIla(paradrohavirati) - kutarkamAM thatA vikalpa : zabdavikalpa arthavikalpa zloka-100: - atIndriya arthajJanAM lakSaNo - yogatatpara AgamapradhAna zloka-101H sacchAddha(prAjJa) zIlavAna (paradrohaviratimAna) -: uttama tattvanI prAptinA upAyo - Agama Agama anumAna yogAbhyAsarasa zloka-110 : : devatattvanI bhakti - citrAbhakti acitrAbhakti zloka-120 : -: bodha : bodha - buddhipUrvaka jJAnapUrvaka asaMmohapUrvaka
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadRSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-123 : Adara zloka-142 : asaMdigdha zloka-150 thI 152 : parapIDAparihAra zloka-160 : zloka-161 : karaNamAM prIti pramAdakArI bhoga alaulya zloka-161 : : sanuSThAnanAM cha lakSaNo : avighna : sajjanonI bhASA : devapUjA sadA paropakAravRtti mAtA-pitAdinI pUjA : bhoga H Arogya saMpadAgama sArayukta * sarvamAnya dharmanA 8 prakAro : zuddhadharmathI AkSepyabhoga yogapravRttinuM prathama cihna : 1. maitrIAdiyukta citta 2. viSayo prati aceta 3. prabhAvavaMta 4. dhairyavaMta 5. dvandva vaDe aspRSyatva 6. abhISTa lAbha 7. janapriyatva brAhmaNapUjA parArthakaraNazIla aniSThuratva zubhagaMdha kAMti alpamUtrapurISa : niSpannayogInAM 13 cihno H jijJAsA tajJasevA tapodhanapUjA yatipUjA 8. doSavyapAya 9. parama tRpti 10. aucitya yoga 11. gurvI samatA 12. vairAdinAza 13. RtaMbharA buddhi pApI pratye karuNA prasAda 62 svarasaumyatA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-175 : :asaMgaanuSThAnanuM svarUpa : sa-vRttipada mahApathaprayANa anAgamipadAvaha (nityapadaprApaka) zloka-176 : : asaMgaanuSThAnanAM anya darzana prasiddha nAmo : prazAMtavAhitA (sAMkhyo) visabhAgaparikSaya (bauddho) : yogInA 4 prakAro - zivavatma (zaivo) dhruvAdhva (mahAvratI) zloka-208 : gotrayogI kulayogI pravRttacayogI niSpannayogI zloka-210 : * kulayogI : bhAvakulayogI dravyakulayogI zloka-212-13 pravRttacakrAyogInAM 8 lakSaNo - icchAyamayukta pravRttimayukta sthirayamaarthI siddhiyamaarthI yogAvaMcaka pAmelA kriyAvaMcaka pAmanArA phalAvaMcaka pAmanArA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArA anudega mitrA dAcAryajI praNI akheda jijJAsA akSepa addala zukrayA niyama - Asano vivecana yogadaiSTi carmaracarya Atma anAsaMga parA eleft+ma?" pta samAdhi pravRtti zravaNa yoga 1K 1} -anuyAnA viMgUMcaka: E,bhagavAnadAsa manaH ramukhabhAI mahetA svabhAva BERRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR 721911 varSa zrI hIrabhadANa na pratipatti 1 :1 aroga mImAMsA 'abhrAMti thirA 1ok, terephef | Dif cheke >>8 )OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM 8 8 8 8 *8 8 8 8
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ja * * * * * phra`aaccht`ngtangaicchthiicch akhyaayngaankh`ngkhnt`nge`ngngngngngngng ka ka888 37 namaH jinAya. zrI haribhadrAcAryajI prata zrI yogadaSTisamuccaya. sa vi ve ca na 4444, 0444444 4444 maMgalAcaraNa gataMtrane nikaTavatI evA cagadaSTisamuccayanI vyAkhyA prAraMbhavAmAM Ave che. ane ahI zarUAtamAM ja AcArya, ziSTa saMpradAyanA pAlana arthe, viddha-aMtarAyanI upazAMti arthe, ane prajana AdinA pratipAdana arthe, lekasUtra upanyasta (rajU) kare che - natvecchAyogato'yogaM yogigamyaM jinottamam / vIraM vakSye samAsena yogaM tadRSTibhedataH // 1 // deharA (kAvyAnuvAda) icchAge vIra jina namI, gigamya agara gadaSTi bheda karI, kahuM saMkSepa yoga, artha egI, gigamya, jinettama evA vIrane icchAgathI namI, huM yoga te yogadaSTinA bhede karIne, saMkSepathI kahIza.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 vivecana graMthaprArabhe magala, prayeAjana, abhidheya viSaya, saMbaMdha Adi kahevA joI e, evI ziSTa praNAlikA che. tene anusarIne A ziSTa AcArya A prathama zlAkasUtra rajU karyuM... che. eTale ke (1) ziSTa saMpradAyanA pAlana mATe, (2) vighnanI upazAMti mATe, (3) vicAravatanI pravRtti mATe, (4) prayeAjana-viSaya-saMbadha e traNa matAvavA mATe A zleAka-sUtrane uddeza che. ( jue nIce vRtti). temAM-- " * ayAgI, yAgigamya, jinAttama evA vIrane icchAyAgathI namI',--e uparathI iSTadevatA stava (maMgala) kahyuM; ane cega tenA dRSTibhede karIne saMkSepathI kahIza',--e uparathI prayeAjanAdi traNa kahyA. Ama A kSeAka sUtraneA samuccayA che. vizeSAtha A prakAre : yAgAdiSTasamuccaya zrIharibhadrAcAryajIkRta vRttino anuvAda : temAM (A kSeAka sUtranA uddeza A pramANe che :-) 1. ziSTa jatene A saMpradAya che kre-- ziSyo kAMya iSTa vastumAM prava`tatAM, iSTa devatAnA namaskArapUrNAMka pravarte che.' A AcAya paNa ziSTa nathI ema nathI (ziSTa ja che ), ethI karIne te sa MpradAyanA pratipAlana athe. ane tevA prakAre kahyu` che ke-- * ziSTAnAmeva samayaste sarvatra zubhe kila / pravarto sadaivedyadevatAstavapUrvam // " ityAdi. 2. tathA 'zreyAMtti duvighnAni' zreya kAryAM mahu vighnavALA hoya che. kahyuM che ke " zreryAsi bahuvighnAni bhavanti mahatAmapi 1 asi pravRttAnAM kvApi yAnti vinAyakAH // mahAjanAne paNa zreya kAryoMmAM ghaNAM vighnA hoya che; ane azreyamAM pravRtta thayelA jAnA vighnA- aMtarAyA te kAMya cAlyA jAya che! ane A prakaraNa teA sabhyamUjJAnanA hetupaNAe karIne zreyabhUta-kalyANurUpa che. ethI karIne ' vighna ma ha| ' eTalA mATe vighna-aMtarAyanI upazAMti arthe. 3. tathA prekSAva tAnI-joI vicArI vatanArA vivekIonI pravRttine arthe. 4. ane prayAjana AdinA pratipAdana arthe. ane tevA prakAre kahyuM che ke-- " salema zAstranuM athavA kAI paNa kama'nuM jayAM lagI prayojana na kahevAmAM Avyu` hAya, tyAM lagI te kAnAthI grahaNa thaI zake vAru ? ane ahIM je aviSaya hoya tenuM prayAjana kahevuM zakaya nathI, je viSaya hAya ja nahiM tenu
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalAcaraNa ahIM "namI' ema kahetAMnI sAthe ja sarva AtmapradezanuM tathArUpa pari-namana (pariNamana) thAya, sarva Atmapradeza bhaktibhAve pariName-sarvathA namI paDe, ne mana-vacanabhAva - kAyA tadrupa bane, e sAcuM "namana" che. evo eka paNa sAce namaskAra thAya te kalyANa thaI jAya che. A aMge kahyuM che ke :*" ikkovi namukkAro jiNavaravasahassa vddhmaannss| saMsAnasAgaro tArU na va nArI vA "--zrI pratikramaNa sUtra *ekkovi namokAro sammakato sammabhAvato ceva / tAre vaDhosTama nimeLa EUR yuDIzrIharibhadrasUrikRtazrI dharmasaMgrahaNI gA, 888 eka vAra prabhu vaMdanA re, Agama rIte thAya; kAraNa satye kAryanI re, siddhi pratIta karAya. prabhupaNe prabhu oLakhI re, amala vimala guNageha; sAdhyadaSTi sAdhakapaNe re, vade dhanya nara teha...zrI saMbhava."--zrI devacaMdrajI ane zAstrakAre paNa atre tevA ja parama bhAvathI namasakAra karyo che,-e "icchA arthAta-jinavaravRSabha = vardhamAnane (mahAvIrane) eka paNa namaskAra nara vA nArIne saMsArasAgarathI tAre che. arthAtasamyaphabhAvathI ja samyaphapaNe karavAmAM AveluM A eka paNa namaskAra apAdhapulaparAvarta madhye (ardhapudgalaparAvartAnI aMdara) tAre ja che, te pachI stutinuM to pUchavuM ja zuM? (Avo adbhuta che mahimAtizaya A bhagavadbhaktina). A aMge vizeSa jijJAsue bhagavad ane bhagavadbhaktinA AvA asAdhAraNa mahimAtizayanuM apUrva bhaktiullAsathI divya gAna gAtA parama bhAvitAtmA zrI haribhadrAcAryajInA "lalita vistaragraMthanuM avalokana karavuM,-je A saMpUrNa graMtha para vivecanAtmaka "cihemavidhinI TIkA lakhavArUpa svalpa bhakita kusumAMjali arpavAnuM sadabhAgya A lekhaka vivecakane prApta thayuM che,-te A zrI haribhadrAcAryajInI amarakIrtigAthA gAto "lalitavistarA bhaktiyegane apUrva graMtha che. prayajana kema kahI zakAya? kAraNa ke kAgaDAnA dAMtanI parIkSA vagerenI jema, tenA prayoganI siddhi thaI zakatI nathI,-asaMbhava che mATe. [A "kAkadaMta parIkSA nyAya' kahevAya che. jyAM kyAMya azakya, asaMbhava, nirarthaka vAta hoya tyAM A lAgu paDe che. Adi zabdathI "mRddha nApti jIto zANA" ItyAdi.] AnuM A phala' ema je bega te saMbaMdha kahevAya che. ane te kathanamAM--abhidheya viSayamAM antargata che-samAI jAya che; eTalA mATe koI te saMbaMdhane je kahetA nathI, ItyAdi." temAM--"navechALatoDo caoNnci vinottamam vIraM - ayogI, gigamya, jinettama evA vIrane IcchAgathI namI,-e uparathI ISTa devatAnuM stava kahyuM.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadaSTisamuccaya ga" zabbI sUcavyuM che. prabhu pratyenI namanakriyAmAM pradhAnapaNe je aMtaraMga IcchA, sAce niSkapaTa bhaktibhAva, parama prema joIe, te te amane avazya che, ema emane aMtarAtmA sAkSI pUre che, tethI "IcchAyegathI" e zabda bedhaDakapaNe kahyo che. kAraNa ke prabhunA parama adbhuta guNathI rIjhI tenA pratye parama prema kuratAM, priyatama evA te prabhu pratye sahaja AtmabhAve namaskAra karavAnI temane sahaja IcchA thaI AvI che. "haSabha jinezvara prItama mAro re, era na cAhuM re kaMta; rIjhayo sAhiba saMga na parihare re, bhAge sAdi anaMta." zrI AnaMdaghanajI A icchAga' zabda atre hetupUrvaka che. ethI karIne zAstroga ne sAmarthyacaga-e be vegane apavAda karyo che. A graMthakAra jevA mahAtmA, mahAzAstrajJa, mahAsamartha icchAga 5. vegI puruSa pitAnA mATe mAtra IrachAyega' e zabda je che, te temanI parama laghutA " sAthe parama gaMbhIra udAra AzayavALI mahAnubhAvatA pragaTa kare che. kAraNa ke, teozrI kahe che ke-tevA zAstraga-sAmarthayeganuM te mahAruM anadhikArIpaNuM che, eTale khAsa 'IrachAyega vacce samAna thai taSTimetAH--ga tenA dRSTibhede karIne saMkSepathI kahIza -e uparathI prayojana vagere traNa kahyA. Ama glaeNka sUtrane samudAya artha che, ane avayava artha (padepadane chUTo artha) to A pramANe :natya-namIne, praNamIne, vI-vIrane, praNamIne ema saMbaMdha che. kevA prakAre praNamIne ? te kechAyonara:-IcachAyogathI, evuM kriyAvizeSaNa kahyuM,-eTale ke jema IrachAyoga hoya tema. A vizeSaNa zAsUga ane sAmarthya gana vyavaheda athe (apavAda karavA mATe) che, ane te yugane anadhikArIpaNue karIne A vyavasacheda-apavAda ISTa che. prakaraNa prAraMbhe mRSAvAdanA tyAga vaDe karIne, sarvatra aucitya AraMbhavALI (ucita-yathAyogya) pravRttinA pradarzanAthe A vyavaheMda-apavAda kahyo che. ane A traNeya gonuM (IcchAyega, zAsUga ane sAmarthyayoga) svarUpa have pachI tarata ja kaheze. kevA viziSTa vIrane praNamIne? te mATe kahyuM -vinottamaM jinettamane, evuM vastuvizeSaNa che. ahIM rAgAdinA jetApaNAthI (jItanArapaNAthI) sarveya viziSTa kRtadhara Adi jina kahevAya che. jema ke-Rtajine, avadhijine, mana:paryAyajJAna jino, ane kevali jine. temAM te vIra kevalipaNAne lIdhe ane tIrthaMkarapaNAne lIdhe uttama che. A jinettama" vizeSaNa uparathI bhagavaMtanI tIrthaMkara nAmakarmanA vipAka phalarUpa evI parama parArthe saMpAdana karanArI karmakAya avasthA kahI. tathAbhavyatavathI AkSipta (AkarSAyela) vara badhilAbha jenI aMdara hoya che, evA ahaMdavAsathathI upArjana karela anuttara puyasvarUpa te tIrthaMkaranAmakamane vipAka hoya che. Ane ja vizeSaNa Ape che- gayo--ayoga evA vIrane. "yavAhUmana:zcarma roja: mana-vacana-kAyAnuM kAma te yoga che. jene yoga vidyamAna nathI, te aga,-evA te vIrane. ane A uparathI bhagavaMtanI-zailezI avasthAnA uttarakALe honArI, samasta karmanA dUra thavArUpa, tathAbhavyatvanA parikSayathI uddabhavela parama jJAnasukharUpa lakSaNavALI, ane kRtakRtyatAthI niSkitArtha svarUpa evI parama phalarUpa tavakAya avasthA kahI. eTalA mATe ja kahyuM -
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalAcaraNa zabdathI je tene apavAda na karuM athavA tenAthI hAruM yuktapaNuM kahuM, te rakhene mRSAvAda-asatya bhASaNa thaI jAya; ane te te hAre karavuM yogya nathI, durathI pariharavuM che, nahiM to vagara vicAryuM eka paNa asatya vacana uccAruM te mahAruM "munimaNuM" kema rahe? eTalA mATe e zabdaprayoga karyo che, te ucita ja che, aucitya pravRttirUpa ja che; ane sarva sthaLe AtmAthI mumukSue ucitapaNe ja pravartavuM gya che enuM udAharaNa batAvavA mATe A kahela che. jyAM jyAM je je jema ghaTe, ucita hoya, tyAM tyAM te te tema samajavuM ane AcaravuM, tenuM nAma aucitya athavA ucitapaNuM che. kevI adbhuta nirmAnitA! kevI bhavabhIrutA ! kevI nikhAlasatA ! jyAM jyAM je je gya che, tihAM samajavuM teha, tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi. Ama eka chAga zabda yojIne graMthakAra maharSie atyaMta kuzaLatAthI ekI sAthe aneka hetu garbhitapaNe sUcavyA che. (1) IcchApradhAnapaNathI parama prItiyukta bhakti batAvI. (2) IrachAyoganA lakSaNa pramANe potAnuM samyagadaSTi sahita kRtajJAnIpaNuM sUcavyuM. (3) te uparathI yogadaSTizAstra zuM thavAnuM potAnuM adhikArIpaNuM dhvanita karyuM. (4) zAstraga ne sAmarthayeganuM potAnuM anadhikArIpaNuM nikhAlasapaNe kahI, pitAnI parama laghutAno, nirdabha saraLatAne ne paramArtha sat satyavAditAne paricaya karAvyo. (5) sarvatra ucita pravRtti karavAne dAkhale besADI bIjAne tema karavAne baMdha karyo. soncei -cogigamyune. yegIone gamyu te gigamya, evA te vIrane. yogIo atre Rtajina Adi grahyA che. A uparathI vaLI agI (egI nahi evA) mithyAdaSTiene bhagavaMtanA gamyapaNane vyavacheda kahyo (niSedha kace). kAraNa ke enI jijJAsAnuM paNa chellA yathApravRttakaraNamAM hovApaNuM che, eTale anya samaye tenI anupatti che (te ghaTatuM nathI). ane- vIraM-vIrane, A anvatha saMjJA che, (zabdanA barAbara artha pramANe nAma che). mahAvIryavaDe virAjanathI, tapa vaDe karmanA vidyAraNathI, kaSAya Adi zatruonA jayathI ane kevalazrInA svayaMgrahaNathI je vikrAMta-parAkramavaMta te vIra, evA tene. Ama A uparathI, anyane asAdhAraNa evA yathAbhUta-jevA che tevA guNonuM utkIrtana e bhAvastavanuM svarUpa hovAthI---iSTadevatA stava kahyuM. ane guNathI ISTapaNuM bhagavaMtanA guNaprakarSarUpapaNuthI (atizayavaMtapaNuthI) che, ane devatApaNuM parama gatinI prAptithI che. vacce samAna covaM tadameivata :-oga tenA daSTibhede karIne saMkSepathI kahIza,-e uparathI projana vagere traNa kahyA. kevA prakAre ? te kahevAmAM Ave che : va -kahIza, co-mitrA Adi lakSaNavALo yoga,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadaSTisamuccaya Ama atre namaskAra karI, zrI vIra bhagavAna kevA che? enuM yathArtha svarUpa darzAvatA vizeSaNa ahIM jyAM che. A vIra bhagavaMtane (1) jinattama, (2) aga, (3) gigamya e traNa vizeSaNa ApyA che, tenuM yathArtha paNe A pramANe - jinettama-jinamAM je uttama che. rAga-dveSa-maha Adi AMtara zatruone jeNe jaya karyo che te jina (arihaMta-vItarAga) kahevAya che. uttarottara AtmaguNanA pragaTapaNA pramANe te jinanA-kRtajina, avadhijina, mana:paryAyajJAna jina, kevalI jina-ema bheda che. ane temAM paNa vIra bhagavAna uttama-utkaSTa-sarvazreSTha che. kAraNa ke te kevalI che, tema ja tIrthaMkara paNa che. te tIrthakara padaprAptino upakrama A prakAre che :-jIvanI tathArUpa yogyatAthI (tathAbhavyatAthI) AkarSAIne uttama badhibIja temane pUrvajanmamAM prApta thayuM ane tyAre abhakti-pravacana vAtsalya vagere uttama sthAnakenI temaNe uttama sevanA karI, utkRSTa ArAdhanA karI. tathA "A mehAMdhakArathI gahana saMsAramAM paribhramaNa duHkha pAmI rahelA A bicArA prANIone, huM A dharmarUpa teja-prakAzavaDe karIne A duHkhamAMthI game tema karI yathAgapaNe pAra utArUM, huM A sarva jIvane saddharmazAsana-rasika kare evA prakAre te vara bodhi pAmele "bodhisatva" bhAvanA bhAve che. ane pachI "karuNuM" vagere guNathI samAna-samAsathI, saMkSepathI -vistArathI te pUrvAcAryothI ja uttarAdhyayana-yoganirNaya AdimAM kahevAmAM Avyo che. tameivata -te yogadaSTinA bhedathI. temAM atre saMkSepathI yogakathana te kartAnuM anaMtara prayojana che, paraMparA prayojana to nirvANa ja che, kAraNa ke zuddha AzayathI A tevA prakAranI satvahita pravRtti che, ane A sahita pravRtti nirvANanA avaMdhya-acUka bIjarUpa che. abhidheya kahevAno viSaya ga ja che, sAdhu-sAdhanarUpa lakSaNavALe te saMbaMdha che. ema A mArga kSaNu che,-sArI peThe khUMdAyele-kheDAyela-jANItuM che. ane zrotAone anaMtara prayojana te prakaraNanA arthanuM parijJAna che; paraMparA prayajana te eonuM paNa nirvANa ja che, kAraNa ke prakaraNane arthanA parijJAnane lIdhe aucityathI-ucitapaNuthI atre ja pravRtti hoya che, ane A pravRtti paNa nirvANanA avaMdhya-amodha bIjarUpa hoya che. "mohAndhakAragahane saMsAre duHkhitA bata / sattvAH paribhramantyuccaiH satyasmindharmatejasi // ahametAnataH kRcchrAdyathAyogaM kathaMcana / anenottArayAmIti varabodhisamanvitaH / / karuNAdiguNopetaH parArthavyasanI sadA / tathaiva ceSTate dhImAnvardhamAnamahodayaH / / tattatkalyANayogena kurvansattvArthameva sH| tIrthakRtvamavApnoti paraM satvArthasAdhanam // " zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI yogabindu.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalAcaraNa yukta e te parama kRpALu mahAmati, sadA parArthavyasanI-paropakArano baMdhANI banI, tema ja pravRtti kare che. ane tema karatAM tene mahadaya-parama puNyarAzi ne guNarAzi vardhamAna thata jAya che. Ama te te kalyANagavaDe prANIo pratye paropakAra karatAM te tIrthakarapaNuM pAme che, ke je tIrthakara paNuM jIvana para pakAranuM parama sAdhana che." bhaktaziromaNi mahAtmAo gAI gayA che ke - "trIje bhava vara thAnaka tapa karI, jeNe bAMdhyuM jinanAma; re bhavikA! siddhacakrapada vada."--zrIyazavijayajI-(zrI zrIpALarAsa) "bhava trIje samakita guNa ramyA, jinabhakti pramukha guNa pariNamyA; tajI iMdriya sukha AzaMsanA, karI sthAnaka vIzanI sevanA. ati rAga prazasta prabhAvatA, mana bhAvane evI bhAvatA; savi jIva karuM zAsanarasI, IsI bhAvadayA mana udbhasI." zrIdevacaMdrajIkRta snAtra pUjA AvA tIrthaMkaranAmakarmane jyAM udaya che, evI karmakAya avasthAnuM eTale ke karma janya sAkAra dehadhArI sagI avasthAnuM A "jinettama" vizeSaNathI grahaNa karyuM che. ane A dehadhArI avasthA chatAM, bhagavAnanI sahajAnmasvarUpa sthitivALI parama jJAnadazA evI te apUrva hoya che ke jANe teo dehAtIta vartatA hoyanI ! deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi ayoga-mana-vacana-kAyAnuM karma te yoga che. jene te yoga nathI te ayoga che. A vizeSaNa uparathI bhagavAnanI tasvakAya avasthAnuM eTale ke zuddha Atmatatva mAtra ja jenI kAyA che evI siddha avasthAnuM grahaNa karyuM. A zuddha Atmatattavamaya aga avasthA, zailezIkaraNa pachI tarata ja upaje che; ane tyAre temAM samasta karma dUra thaI gayA hoya che, tathAbhavyatvanA parikSayathI parama jJAnasukha uparyuM hoya che. samasta kRtya karI lIdhAM hovAthI tyAM kRtakRtyatA anubhavAya che, ane mekSarUpa parama phalanI prAptithI te niSkitArtharUpa-siddhadazArUpa hoya che. AvI niSkarma, nirAkAra, niSkala zuddha Atmatatvamaya dazA "aga' vizeSaNathI sUcavI bhagavAnanA siddhapadanI stuti karI. zUrapaNe Atama upayegI, thAya tiNe agI re."--zrI AnaMdaghanajI.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSisasucaya gigamya--ane evA te aAgI bhagavAna gIone-samyagajJAnadaSTivALA puruSane ja gamya che, pAmI-jANI zakAya evA che jegI eTale jene samyam jJAnadaSTi ughaDI che evA zratajina vagere samajavA. paNa je haju yegI nathI thayA evA yogigaya agI mithyAdaSTine to te gamya che ja nahi; kAraNa ke enA saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI IcchA paNa chellA yathApravRttakaraNamAM upaje che, bIjA samaye upajatI nathI, to pachI e jinezvaranA svarUpane oLakhavA-jANavAnI vAta te kyAMya dUra rahI. Ama samyagadaSTi yogIone ja te gamya heI, "gigamya" vizeSaNa kahyuM. + evA bhagavAna "vIra' che. A anvartha nAma che, eTale ke "vIra' zabdanI vyutpatti artha pramANe te barAbara yathArtha paNe ghaTe che. te sAcesAcA ke vIra' che, kAraNa ke te vIra bhagavaMta parama AtmavIryathI virAjamAna che; tapa vaDe temaNe karmanuM vidAraNa vIra karyuM che, kaSAya vagere aMtaraMga vairIo upara vijaya meLavyuM che, ane evA parama parAkamavaMtane uttama guNathI rIjhIne kevalalakSmI te puruSottamane svayaM varI che. Ama vikramavaMta-AtmaparAkamavaMtanA samasta lakSaNa hovAthI, bhagavaMtane "vIra nAma barAbara chAje che. kAraNa ke "vIrapaNuM te Atama ThANe, jANyuM tumacI vANe re. kAma vIrya vaze jima bhogI, tima thaye AtamabhogI re. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAguM re; mithyA moha timira bhaya bhAguM, jIta nagArU vANuM re."--zrI AnaMdaghanajI. zuddhatA ekatA tINatA bhAvathI, moha ripu jItI jaya paDaha vAyo."-zrI devacaMdrajI. " namo durvArarAgAdivairivAranivAriNe / gate yoninAtha mahAvIrAya tA i."--zrI hemacaMdrAcAryajIkRta zrIyogazAstra, + vRttimAM pade pada vivarIne teno yathAnakrame avaya saMbaMdha batAvavAnI zrImAna A kathanazailI manana karavA jevI che, ane abhyAsI vidyAthIne bahu upayogI che. zrI haribhadrasUrijIe eke eka akSara telI tolIne-mApI mApIne cA che, UMDA tatvaciMtanapUrvaka lakhyo che, tene kAne mAtrA paNa saprayojana che. eTale A kathanapaddhati lakSamAM rAkhI dhIrajathI svasthapaNe-zAMtapaNe jema jema A satazAstrano Azaya "cAvI cAvIne' vAMcavA-vicAravAmAM Avaze, tema tema adhika AnaMda thaze, evI sAmAnya sUcanA che. ane A vRttine Azaya paNa atre pratyeka zlekanA vivecananA prAraMbhe prAyaH prathama pArigrAphamAM vaNI dIdhe che ane pachI te upara sphaTa vivecana karyuM che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) iSTadevastava--Ama AvA vIrane namaskAra karI atre zAstraprAra'le maoNMgalarUpa iSTa devatAnuM bhAvastava kahyuM, kAraNa ke anyane sAdhAraNa nahi evA asAdhAraNa-ananya yathAbhUta zuSNeAnu saMkIttana karavuM te bhAvastava kahevAya che; ane atre paNa bhagavAnanA iSTadeva stava jevA che tevA guNavAcaka vizeSaNeAvaDe iSTa devanuM bhAvastava karyuM che. AmAM bhagavAnanuM iSTapaNuM atizayava'ta evA paramAttama guNagaNane lIdhe che, ane devatApaNu* parama divya gatinI-muktinI prAptine lIdhe che. Ama bhagavAna kharekharA ' iSTa deva ' che. temaja meAkSasukhanA kAraNarUpa A cegadRSTi paNa A vIra prabhue upadezI che, te upakAranI smRti arthe paNa atre te bhagavAnane namaskAra karyAM che. magalAcaraNa " zivasukha kAraNa upaddizI, ceAgataNI aDa DDiI re; guNu thuNI jina vIranA, karazuM dharmanI puDDI re........vIra jinesara dezanA. " -zrI yAvijayajIkRta ceAgadaSTisajjhAya -11 prayAjanAdi-- Ama maMgalAcaraNa karI ahIM prayeAjana, viSaya, saMbadha e traNa kahyA che. ahI kahevAnA viSaya cAga ja che. sAdhya-sAdhanarUpa te sabadha che. graMthakA~nuM ana'tara-tAtkAlika (Immediate) prayAjana saMkSepamAM yAganuM kathana karavuM te che; ane paraparAprayeAjana (Remote, Ultimate) meAkSa che, kAraNake zAstrakAra zuddha AzayathI A sattvatirUpa paropakAra pravRtti kare che, ane mAna-pUjA-kIti Adi kAmanAthI rahitapaNe kevaLa zuddha AtmArthe karavAmAM AvatI AvI zuddha pravRtti meAkSanA avadhyuM-acUka bIjarUpa che. bIja hAya te kALAMtare phAlIphUlIne vRkSa thAya. tema zuddha AzayathI karavAmAM AvelI A satzAsrarUpa paropakAra pravRttinA bIjamAMthI paraparAe nirvANa-meAkSa phaLanI avazya prApti e zAstrakAranuM paraparAprayeAjana che. ane zrotAonu ana Mtara prayAjana teA A yAtraprakaraNanA anu` parijJAna thavuMsArI peThe samajavuM e che; emanuM paNa par'parAprayAjana te mekSa ja che, kAraNa ke prakaraNa anA jJAnathI jema ghaTe tema ucitapaNe atre ja cegamAM pravRtti hAya che, ane A ceAgapravRtti paNa meAkSanA avadhya-acUka khIjarUpa che, temAMthI paNa kALAMtare avazya mekSarUpa phaLa maLaze ja. ehanu phaLa deya bheda suNIje, anaMtara ne parapara re; ANApAlana cittaprasannI, mugati sugati suramadira ........suvidhi jinesara" --zrI AnadaghanajI Jie
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) gadaSThisamuccaya Ama ISTa devatAnuM stava karI, ane prajana vagere kahI batAvI, prakaraNamAM upakAraka evuM prAsaMgika kathavA kahe che - ihaivecchAdiyogAnAM, svarUpamabhidhIyate / yoginAmupakArAya, vyaktaM yogaprasaGgataH // 2 // icchA Adika yoganuM, kathAya AMhi svarUpa; upakArArthe yoginA, prasaMgathI phuTa rUpa. 2, artha -ahIM ja IcchA vagere yoganuM svarUpa, yogIonA upakAra mATe, ganA prasaMgathI, vyaktapaNe-spaSTapaNe kahevAmAM Ave che. vivecana have ahIM cAlu viSayamAM upayogI evA yugabhUmikArUpa-ganA hRdayarUpa icchAga zAstraga ne sAmaveganuM svarUpa kahevAmAM Ave che. mitrA vagere gadaSTione tenI sAthe nikaTane saMbaMdha che, te daSTie temAM aMtarbhAva pAme che, tethI tenA prasaMgathI ane tenuM kathana Avazyaka che. eTale te kulagI ne pravRttacaka e be prakAranA yogIonA upakArArthe kahyuM che, ane te paNa vyaktapaNe, spaSTapaNe, agopyapaNe, khullekhulluM kahyuM che. paNa niSpannasiddha yogIone AthI upakAra ke saMbhavato nathI. A svarUpa je kahyuM che te yogIjanonA upakArane mATe che, teone yeganuM rahasya-marma aLasa jANavArUpa thAya te mATe che. ahI yegIo eTale kalagI ne pravRttacaka e be koTinA yegIo samajavA,-nahiM ke niSpanna-siddhagIo; kAraNa ke teonuM kArya te paripUrNa siddha thaI cUkyuM che, teo te yuganuM hRdaya pAmI vRtti -rUdaiva-ahIM ja, prakramamAM, cAlu viSayamAM. zuM? te ke-rUchAvAnAM-IcchA Adi yoganuM-chAyega, zAstroga, ane sAmarthyoganuM. ethI zuM ? te ke as wImIyate-svarUpa-svalakSaNa kahevAmAM Ave che. zA mATe ? to ke- yoninAmuvArA -gIonA upakAra arthe. yogIo atre ulagIo ane pravRttacakragIo grahyA che (jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze), nahiM ke niSpanna gIo-(jenuM lakSaNa paNa kahevAmAM Avaze.) kAraNake teone AnA thakI upakArane abhAva che, eTale temAMthI anya evA kalayogI ne pravRttacakanA upakAra athe. ane A thakI upakAra eTale yoganA hRdayane (rahane-marmane) baMdha te che. kevI rIte kahevAmAM Ave che ? te ke raca-vyaktapaNe, spaSTapaNe (agokhapaNe), ane A aprastuta (asthAne) paNa nathI, eTalA mATe kahyuM-yogAsatta:-mitrA Adi yuganA prasaMgathI. "prasaMga" nAmanI taMtraktithI AkSipta-AkarSAIne A AvI paDeluM che, ema artha che. ulaye rogonuM, icchA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ irachAyAgAdi (11) siddhahasta yogI banI cUkyA che, jega-giriga para gArUDha thaI gayA che. eTale tevA te mahAnubhAvone AthI kAMI upakAra thavAne abhAva ja che. pAmelAne pAmavAnuM zuM ? caDhelAne caDhavAnuM zuM ? je koIne AthI upakAra thavAne saMbhava hoya, te sAdhaka dazAvALA evA kulagIone ane pravRttacaka yegIone ja che. kulagI ne pravRttacakra je, teha taNe hita hete che." gadaSTi graMtha hita have, tiNe kahI e vAta che." Arohe ArUDha girine, tima ehanI gati nyArI jI." -zrI ke. da. sakjhAya. A traNa prakAranA gIonuM svarUpa graMthakAra maharSi AgaLa upara vistArathI kahevAnA che. paNa saMkSepathI- "kulagI eTale jeo yegIonA kulamAM janmyA che, eTale ke janmathI ja je te yegIne dhamane pAmelA che, je janmathI ja bhegI che (Born Yogis) te ane bIjAo paNa je prakRtithI gI-dharmane anugata hoya che, anusaranArA hoya che, te paNa kulagI che, bAkI bIjA nahiM. jJAnarUpa agnimAM havana karanAra, adhyAtmazAstramAM niSNAta ane parabrahmarUpa gAmanA vatanadAra, jeo "ekamevAdvitIyaM" nA siddhAntamAM nitya nimagna rahIne tribhuvananuM rAjya karatA hoya che, ane saMtoSarUpa vanamAM kokila samAna madhura dhvani karyA kare che ane jeo vicAravRkSanA mULamAM besIne brahmarUpa phaLanuM nitya sevana karatA hoya che evA bhegInA * kuLamAM te gabhraSTa puruSa janma dhAraNa kare che." ItyAdi. saMtazrI jJAnezvara mahArAjakRta jJAnezvarI gItA. "gIkule jAyA tala dharma, anugata te kulayogIjI; aSI guru-deva-dvija priya, dayAvaMta upayogI che." ItyAdi-zrI ke. da. sajhAya. *" athavA yoninAmeva suje mAta dhanatAm | etaddhi durlabhataraM loke janma yadI dRzam / / tatra taM buddhisaMyoga labhate paurva dehikam / rAte ja tato mUyaH saMsiddha kurjara -gItA a. 6.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA IcchAga zAstroga ane sAmarthyoga IcchAganuM svarUpa pratipAdana karavA mATe kahe che- kartumicchoH zrutArthasya, jJAnino'pi pramAdataH / vikalo dharmayogo yaH, sa icchAyoga ucyate // 3 // icchaka kRtajJa jJAnine, paNa pramAda pasAya; vikala je dharmaga te, IcchAga kathAya. 3. artha -dharma karavAne icchatA, ane Agama-artha jeNe zravaNa karyo che evA (kRtArtha) jJAnIno paNa, pramAdane lIdhe je vikala-asaMpUrNa dharmaga, te IcchAga kahevAya che. vivecana ahIM IcchAganuM svarUpa spaSTapaNe kahyuM che. jyAM dharma kartavya karavAnI sAcI aMtaraMga kRtti-stumiro -karavAnA Icchu-Icchaka, tevA prakAranA kSapazama bhAvathI nirbhAjapaNe janirdabhapaNe ja karavAne icchatA evA koIne. Ane ja vizeSaNa Ape che. A cika6dharma karavAnI IcchAvALe ke viziSTa hoya? te ke tArtha -mRtArtha, eTale jeNe artha-Agama zrata karyuM che, zravaNa karyuM che evo. kAraNake artha zabdane artha Agama vacana che, te ane ta" AnAvaDe karIne tava arthAya che, zodhAya che, eTalA mATe. A mRtArtha_zrutajJAnI paNa kadAcita ajJAnI ja heya-kSayopazamanA vicitrapaNAne lIdhe. eTalA mATe kahyuM - jJAnanoDaji-jJAnIne paNa, anuSThAna karavA yogya-AcaravA yogya tattvArthaparamArtha jeNe jANela che, samajela che evA jJAnIne paNa. evA prakArane hetAM paNa zuM? to ke kamAvataH-pramAdane lIdhe, vikathA Adi pramAde karIne, virA-vikala, kALa vagere vikalatAne AthI vikala-asaMpUrNa, dharmacakA -dharmaga, dharmavyApAra, -je, vaMdana Adi viSayI, rUchAyoA ucatte te "icchAga kahevAya che ane AnuM IcchApradhAnapaNuM tevA prakAre akAla AdimAM paNa karavA thakI che. A icchAga-zAstroga-sAmarthyogane viSaya eTale badhe rasaprada badhaprada che ke zrI haribhadrAcAryajIe pAse A aMgenA A nava zleka potAnI A yogadaSTisamuracaya pachInI saMbhavatI uttara kati-bhagavadbhaktinuM adabhuta rahasya prakAzatI amara kRti "lalita vistarAmAM avatAryA che. juo-A lekhaka vivecake karelA cihemavidhinI TIkA nAmaka vivecana sameta prasiddha thayela A zrI haribhadrAcAryajInA amara kIrti kalaza samo bhaktiyogano apUrva graMtha lalitavistA,
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ IcchAyoga (13) IcchAnuM pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM che, tenuM nAma "IcchAga" che. tevA IcchAyegavALo puruSa zAstravettA ane samyagajJAnI hoya che, paNa tema hovA chatAM haju vikathA vagere pramAdane lIdhe, tene te dharmavyApAra vikala eTale ke kheDakhAMpaNavALa-asaMpUrNa che. Ama IcchAgI puruSanAM mukhya lakSaNa A cheH-(1) dharma karavAnI IcchA, (2) kRtArtha-zrutajJAnIpaNuM. (3) samyajJAnIpaNuM, samyagRSTipaNuM. (4) chatAM pramAdajanya vikalapaNuM. 1. dharma karavAnI IcchA-prathama to te puruSa dharmakArya karavAnI sAcesAcI, kharekharI, nirdabha, niSkapaTa, nirvyAja aMtaraMga icchAvALo dharma karavAnI hovo joIe. kAraNake jema saMsAra-vyavahAramAM prathama koI paNa kRtya IcchA karavAnI IcchA thAya che, ne te pachI ja temAM pravRtti thAya che, tema paramArthamAM paNa prathama te dharmakRtya karavAnI sAcI aMtaraMga IcchA upajavI joIe, te dharmanuM paheluM pagathiyuM che. dharma pratyenI eTale ke makSasAdhana pratyenI tevI aMtaraMga IchA, parama ci. parama prIti, bhakti bhAva, prazasta rAga, sAce "raMga" jyAM lagI na hoya, tyAM lagI dharmakriyAmAM sAro rasa upajatuM nathI, "chAra para lipaNa" jevI nIrasa zuSka kriyA yaMtravat jaDapaNe thayA kare che, paNa temAM joIe tevI majA AvatI nathI. amRtasarovara bharyuM hoya, paNa tenI ora mIThAza te tRSAturane ja Ave che. bhejananI kharI mIThAza sAcI bhUkha lAgI hoya tene ja Ave che, mATe dharmanI sAcI IcchA, tamannA, laganI lAgavI joIe, e sauthI prathama jarUranuM che. eTale je sAcA " jogIjana che, temanAmAM te tenI sAcI icchA hovI ja joIe, e ganI prathama bhUmikA che. ane te jogIjanane IcchA paNa zI che? "mULa zuddha te Atmapada' rUpa zuddha dharmanI-mokSanI prApti sivAya bIjI icchA te mumukSu AtmAthI jogIjanone hotI ja nathI. teone te eka AtmArthanuM ja kAma hoya che, bIje manaroga hoto nathI. Icche che je jogIjana, anaMta sukhasvarUpa mULa zuddha te Atmapada, sagI jinavarUpa." "kAma eka AtmArthanuM, bIje nahi manarega." paricayI ! tamane huM bhalAmaNa karuM chuM ke tame gya thavAnI tamArAmAM IcchA utpanna karo." tRSAturane pAyAnI mahenata karo, atRSAturane tRSAtara thavAnI jijJAsA pedA karaje." -zrImad rAjacaMdrajI ItyAdi.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) gadakiTasamudAya zrI pratikamaNa vagere sUtramAM ghaNusUtro "cchAmi "rA' vagere IcchA pradarzaka padathI zarU thAya che, enI pAchaLa paNa e ja rahasya raheluM che, ke pratyeka dharmakriyAmAM prathama IcchAga hovo joIe. jemake "succhAmi vAramaLo, sujhAjhAreNa saMhisadu mAvana 0] ItyAdi temaja A graMthanA maMgalAcaraNamAM paNa te IcchAga ja kahyo che, te paNa garbhitapaNe ema sUcave che ke IchAyoga e ja yoganuM maMgalAcaraNa che, yoganuM prathama pagathiyuM che, yeganuM pravezadvAra che. ane A dharma- IcchAmAM paNa bIlakula niSkapaTapaNuM, mAyAcAra rahitapaNuM hovuM joIe; dAMbhika DoLaghAlupaNuM, dharmaDhegIpaNuM, bagalAbhagatapaNuM na ja hovuM joIe, dhamImAM khapavA khAtarano daMbha na ja hovo joIe; ne te ja te sAcI dharmaicchA-mumukSatA kahI zakAya. kapaTa rahita thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana pada reha......."--zrI AnaMdaghanajI. durbala nagna ne mAsa upavAsI, je che mAyA raMga re; te paNa garbha anaMtA leze, bole bIju aMga che." -zrI yazovijayajIkRta sADA traNaso gAthAnuM stavana "AtmArthinA tatastyAjyo daMbho'narthanibandhanam / zudva yAdanumUtacetyAna pratipAditam "_zrI yazovijayajI kRta adhyAtmasAra arthAt -eTalA mATe AtmAthIe anarthanA kAraNarUpa daMbha-gIpaNuM choDI devuM joIe. RjunI-saraLatAvaMta puruSanI zuddhi hoya che, ema AgamamAM kahyuM che. 2. zrutajJAna-bIjuM, tenAmAM zrutajJAna hovuM joIe. sadgurumukhe ke saltAmramukhe teNe zrutanuM arthanuM zravaNa kareluM hovuM joIe, tene AgamanuM jANapaNuM zratajJAna hovuM joIe. atre "zravaNa" eTale mAtra kaNe driyadvArA zabdanuM sAMbhaLavuM ema nahIM, paNa sAMbhaLavAnI sAthe bhAvathI arthagrahaNa paNa karI levuM te ja sAcuM zravaNa che. kAraNake jenA dvArA tatva arthAya-dhAya tenuM nAma ja artha athavA Agama-zruta che. eTale A artha-Agama-zruta je zravaNa kare, te tenA arthagrahaNarUpa zravaNa paNa kare, e saheje samajAya ema che. x "kAyotsargAdisatrANAM zraddhAmedhAdibhAvataH / phuchone sAce rerAsarvatrataegzAna " -zrI adhyAtmasAra "hiassa jahA khaNamavi vicchijjai Neva bhoaNe icchaa| evaM mokkhatthINaM chijjai icchA Na kajjaM mi||" zrI yazovijayajIkRta yatilakSaNasamuccaya
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Icchoga (15) 3. samyagadaSTi-jJAnIpaNuM-zAstrajJAna haya, sarva Agama jANate hoya; chatAM kadAcane ajJAnI paNa hoya; eTalA mATe icchAgI "jJAnI" hovo joIe samyagadaSTi- evuM khAsa vizeSaNa mUkayuM. IcchAyegI samyagudaSTi puruSa hoya, samya jJAnIpaNuM gudanane prApta thayela AtmajJAnI heya. samyagadarzana vinAnuM badhuMya jJAna ajJAnarUpa ja che. kAraNa ke zAstrasamudrane pAra pAmIne vidvAna-vibudha thaye hAya. paNa anuSThAna karavA yaMgya evuM ArAdhya ISTa tatva na jANyuM hoya, te te ajJAnI ja kahevAya. vibudhee (deva) maMdara parvatavaDe sAgaramaMthana karI sArabhUta ratnanI ne temAM paNa sArabhUta amRtanI prApti karI, ema purANakti che. te rUpakane atre 4 adhyAtma paribhASAmAM ghaTAvIe, to vibudha (vidvajane) adhyAtmazAstrarUpa maMdarAcalavaDe zAstrasamudranuM maMthana karI, temAMthI sArabhUta tatva-ratna khoLI kADhI, parama amRtarUpa Atmatatvane na pAme, to te temanuM vibudhapaNuM abudhapaNArUpa ja che, ajJAnapaNArUpa ja che. pAMcamA aMgamAM-zrI bhagavatIsUtramAM spaSTa kahyuM che ke "nava pUrva sudhI bhaNe hoya paNa je jIvane na jANe che te ajJAnI che." "je hoya pUrva bhaNela nava paNa, jIvane jANe nahIM, to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahyA vizeSa, jIva karavA nirmaLa, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. nahIM graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahiM kavi-cAturI, nahiM maMtrataMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA TharI; nahIM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo." jaba jA nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAnyo nija rUpake, saba jAnyo se pheka."-zrImada rAjacaMdrajI. eTalA mATe icchAgI "jJAnI" puruSamAM AtmajJAna avazya hoya; IcchAgI puruSa samyagadaSTi, samyagdarzanI, AtmajJAnI hoya. 4. pramAdajanya vikalatA-Ama A IchAyegI samyagadRSTi AtmajJane darzana meha te dUra thayo che, paNa cAritramehanI haju saMbhAvanA che, eTale haju pramAdathI tene tevI saMpUrNa avikala Atmasthiti hotI nathI, akhaMDa AtmAnucaraNarUpa vikalatA cAritra hotuM nathI. kAraNake pramAdano sadabhAva hovAthI AtmasvarUpathI pramatta cuta thaI javAya che, vikathA vagere pramAdanA prasaMgathI tenA cAritrabhAvamAM * "adhyAmazAstranAmithivArA : mUyAM TLAnA prANatte vivudharna zam zrI yazovijyajIkRta adhyAtmasAra,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) yogasimuccaya vikalapaNu-khAmI AvI jAya che, ane tethI ja tene cAga-dharmavyApAra vikala-khAmIvALA hAi, jJAnAcAra vagerenA kALa-vinaya vagere prakAromAM aticAra-doSathI tenI skhalanA thAya che. atre pramAda eTale ALasupaNuM eve mAtra sAmAnya artha nathI; paNa pramAda eTale je kai vaDe karIne jIva peAtAnI AtmavarUpa sthitithIx pramatta thAya, bhraSTa pramAdanA prakAra thAya, zruta thAya, tevA vizALa artha che. ane jIvane svarUpabhraSTa karanArA A pramAdanA mukhya pAMca prakAra che: (1) mada, (2) viSaya, (3) kaSAya, (4) nidrA, (5) vikathA. athavA prakArAMtare tenA ATha bheda che: (1) ajJAna, (ra) sazaya, (3) mithyAjJAna, (4) rAga, (pa) dveSa, (6) matibhraMza, (7) dharmImAM anAdara, 8) mana-vacana-kAyAnA ceAganuM dupraNidhAna. sAmAnya ane A pramAdane lIdhe jJAnAcAra vagere paMca AcAranA sabhyapAlanamAM kSita thavAne saMbhava che chatAM, icchAyAgI mumukSune icchApradhAnapaNuM te avazya che ja, eTale te meAkSasAdhaka dharma kartavya karavAnI satata aMtaraMga icchA dharAve ja che, ane te icchA pramANe yAga-dha vyApAradha pravRtti paNa kare che, tenA dharma puruSAtha tA cAlu ja hAya che. kAraNake anya koTinA jIve| jema pramAdI-ALasu hAya che, tevA arthAMmAM te jJAnI puruSa pramAdI heAtA nathI, te kAMi pAdaprasArikA karIne ALasu besI rahetA nathI. tevA sAmAnya-prAkRtane karatAM te te anaMtagaNA AgaLa vadhI gayA hAya che, kAraNa ke tenA kaSAya pAtaLA paDI gayA heAya che, viSayarasa-viSayAsakti maMda paDI gayA hoya che, rAga dveSa Adi pramAdardoSa meALA paDI gayA hAya che, ane AtmasvarUpa jANyA samajyA pachI te jJAnI sabhyadRSTi puruSanA prayatna, puruSArtha, icchA paNa pramAda dUra karavA bhaNI ja hAya che. paraMtu upara kahelA kAraNeAne lIdhe upajatA pramAdane aMza paNa jyAM lagI hAya, tyAMlagI te 'pramAdI ' ja-pramatta ja kahevAya che. ane jeTalA jeTalA aMze tene pramAdadASa dUra thatA jAya che, teTalA teTalA aMze tenI Atmasthiti-AtmadazA vadhatI jAya che, tene icchAyAga khaLavattara banatA jAya che. Ama pramAdanI uttarAttara nyUnatA (echAza ) pramANe te icchAyAgI samyagdaSTa AtmajJanA traNa vibhAga paDe che: (1) avirati samyagdRSTi, (2) dezavirati samyagdRSTi, ( bhAvazrAvaka), (3) sarvavirati sabhyaSTi (bhAvasA). 66 zraddhA jJAna lahyA che teA paNu, jo vi jAya pamAyA re; vaMdhya taru upama te pAme, sayamaThANu jo nAce re.... gAyA gAyA re, bhale vIra jagataguru gAyA."--zrI yazovijayajI * " na pramAdAdanathe'nyo jJAninA svasvarUpataH / to meRte DIstatA baMdhasate| vyathA |"-zrI za`karAcAya kRta vivekacUDAmaNi,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ IcchAga (17) "pamAyaM kammamA haMsu appamAyaM tahAvaraM / taramAvAno vAri vAOM vaMTiyameva vA !-zrI sUtrakRtAMga, pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjuM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che." -zrImad rAjacaMdra. Ama IcchAganA cAra lakSaNa kahyA, te lakSaNone paraspara saMbaMdha che. (1) prathama te dharmanI IcchA upaje, (2) eTale pachI tenuM svarUpa jANavA mATe zrI sadguru mukhe zravaNa thAya, (3) samyapha artha grahaNarUpa zravaNa thayA pachI jJAna thAya, (4) jJAna thayA chatAM paNa haju pramAdane lIdhe cAritramAM vikalatA hoya. ane Ama A IcchAyegI puruSa-(1) sAce dharma Icchaka, kharekhara mumukSu, AtmAthI hoya, (2) zAstrazrotA-zrutajJa hoya, (1) samyagdaSTi AtmajJAnI hoya, (4) chatAM haju pramAdavaMta-pramatta hoya. vaLI atre zabdanI khUbIthI gUMthaNI karI zAstrakAra maharSie irachAyegamAM karmacAga bhaktiga ne jJAnanA aMzane atyaMta kuzaLatAthI samAveza karI dIdhuM che. te A prakAre-(1) katuM karavA mATe e zabdathI karmaveganuM grahaNa che, (2) "IcchA" zabdathI bhaktiyeganuM sUcana che, (3) ane "jJAnI" zabdathI jJAnagano nirdeza che. te uparAMta e paNa samajavAnuM che ke-bakAlavyApI evuM mAkSasAdhana jevuM pradhAna kArya mAthe lIdhuM hoya, temAM pramAdavaMta chatAM, jo te thoDuM paNa karmasAge pagapaNe-avikalapaNeparizuddhapaNe karato hoya, to tene paNa A IcchAgamAM samAveza thAya che temaja atre IcchAnuM pradhAnapaNuM che, eTale e uparathI upalakSaNathI e samajavAnuM che ke-DuM paNa zuddha dharmakartavya karavAnI je sAcI nirdabha icchA paNa hoya, to tene paNa vyavahArathI atre IrachAyegamAM upacArathI aMtarbhAva thAya che. x "sAGgamapyeka karma pratipanne pramAdinaH / naajhAyojIta rUti vAtra mate 1 -zrI yazovijayajIkRta kAtrizata dvArvizikA. * " tatpaJcamaguNasthAnAdArabhyaivaitadicchati / nizcaya kayavahAratu pUrvamagvavArata che"---zrI adhyAtmasAra, ItyAdi.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) zAsrayAganuM' svarUpa kathavAnI icchAthI kahe che: zAstrayogastviha jJeyo yathAzaktyapramAdinaH / zrAddhasya tIvrabodhena vacasAvikalastathA // 4 // bIjo zrAddha apramAdIne, zakti taNe anusAra tIvraSAdha cuta zrutathakI, vaLI te avikala dhAra. 4. yeAgasimuccaya artha :--ane zAsrayAga te ahIM yathAzakti apramAdI evA zrAddhane-zraddhAva'tane jANavA; ane te tIvra medhavALA Agama-vacana vaDe karIne tathA (kAla AdinI avikalatA vaDe karIne ) avikala-akhaDa evA hAya che. vivecana 6 ahI' cegazAstranI paribhASAmAM khIjA zAsrayoga 'tuM svarUpalakSaNa spaSTapaNe kahyuM che. zAstrapradhAnayeAga te zAstrayAga. zAstranu' jyAM pradhAnapaNu' che te zAstrazAstrAga cega kahevAya che. A zAsrayAgamAM AgamajJAnanuM-zrutoSanu eTaluM badhuM tIvrapaNuM--tIkSNapaNu hAya che, eTaluM badhu' paTutva-nipuNapaNu -kuzalapaNuM heya che, ke te zAstrajJAnavaDe karIne e avikala-akhaDa hoya che. ane tevA zAstrapaTupaNAne lIdhe, sUkSmamAM sUkSma aticAra doSanuM paNa ahIM jANupaNuM hAya che, tathA sUkSma upayAgapUrvaka- AtmajAgRtipUrNAMka te te doSa dUra karavAmAM Ave che. eTale jJAnAcAra, daza nAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, ne vIryAcAra e paMca AcAranA kAla, vinaya vagere sUkSma prakArAnuM paNa yathAvat kharAkhara pAlana karavAmAM Ave che. ethI karIne paNa A zAsrayAga avikala-akhaDa hAya che, khADakhAMpaNu vinAnA, niraticAra hAya che. vRtti:-zAstrayoLatu--zAsrayAga tA, zAstrapradhAnayeAga te zAstrayAga, eTale prakramathI (cAlu viSayamAM) dharmavyApAra ja, te vaLI--haiM--ahIM, yeAgataMtramAM, jJeyaH-jANavA. kene? kevA ? te mATe kahyuM---- yathAtti-yathAzakti, zaktine anurUpa, zakti pramANe. apramAnaH--apramAdInA, vikathA vagere pramAthI rahitaneA, AnuM ja vizeSaNa Ape che-- zrAddhasya--zrAddhane-zraddhALunA, tevA prakAranA meha dUra thavAthI saMpratyayAtmika-samyak pratItivALI Adi zraddhA dharAvanArane-zrAvatanA. tIvropena--tImAdhavALA, hetubhUta evA paDhu-nipuNa meAdhavALA. varasA--vacanathI, AgamathI, avi:-avikala, akhaMDa, tacA--tema ja kAla AdinI vikalatAnI abAdhAe karIne paNa avikala-akhaMDa. kAraNa ke apaTu (akuzaLa ) heAya te aticAra doSanA jJAtA--jANanAra hoya nahiM, aticAra deSa jANe nahi
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstraga (19) A A zAstraga kone hoya che? kevA pAtrane hoya che? zrAddha-zraddhAvaMta evA yathAzakti apramAdIne te hoya che. Ama zAstrI puruSa (1) tIvra zAstrabodhavALo, (2) zrAddha-zraddhALu, (3) yathAzakti apramAdI heya. te A prakAre- tava zAstrabodhavALe-A zAaogIne siddhAMtane tIvra bedha-tIphaNa bedha hoya che. kuzAgra buddhinA pratApe zAstranuM sUkSmamAM sUkSma rahasyabhUta gUDha jJAna tene tIvra bodha hoya che, UMDAmAM UMDA AzayavALI tenI samajaNa hoya che. zAstra eTale zAstA puruSanuM-Ata pramANabhUta puruSanuM vacana. jIvane kAryakArya vagere saMbaMdhI je zAsana-AjJA kare, ane te nirdoSa zAsanavaDe karIne je jIvanuM trANa eTale saMsArabhayathI rakSaNa kare, te "zAstra" che, ema tene vyutpatti artha che ane AvuM zAstra te nirdoSa evA vItarAga sarvajJanuM ja vacana hoI zake, bIjA koInuM nahiM. "zANanAtrALarAjeza : rAnna nikra | vacanaM vItarAgasya tacca nAnyasya kasyacit // " -zrI yazovijayajIkaNIta adhyAtmapaniSaduH A zAstrasamudrane pAra pAmavo ghaNe duSkara che. moTA moTA matima te paNa temAM thAkI jAya, athavA gothuM khAI jaI dimehane prApta thAya, evI te zAstrasamudra "jina pravacananI durgasthatA" che. zrI sadgurunA kRpAprasAdathI, avalaMbanathI, gurugamathI ja te durgama Agama paNa sugama thaI paDe che. jina pravacana dugamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sazuru, sugama ane sukhakhANa."-zrImad rAjacaMdrajI "mhaamtibhiniHshesssiddhaantpthpaargaiH|| kriyate yatra digmohastatra ko'nyaH prasarpati / / " -zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnArNava. evA durgama Agama-sAgarane paNa zrI sadgurukRpAprasAdathI A zAstranI ulaMghI gayela hoya che, tenuM rahasyabhUta jJAna pAmI gayela hoya che, ane sarva zratanuM rahasya paNa kevala eka zuddha AtmAne jANavo-oLakha-pAmavA e ja che. " dvAdazAMgI4 zrI jinezvare kahI che, temAM paNa eka AtmA ja Adeya-grahaNa karavA yogya che, ane bAkI bIjuM badhuMya heya-tyajavA gya che." e ja parama sArabhUta mukhya vAta kahI che. AvuM bhAvazrutajJAna * "vattA ninaitkramena, zrataM toDAyanemenTa tasminnupAdeyatayA cidAtmA, zeSaM tu heyatvadhiyAbhyadhAyi // " padi paMcaviMzatikA.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) yogadRSTisamuccaya eTale ke zuddha AtmajJAna A zAstrayeAgInA hRdayamAM nira Mtara ramI rahyuM hAya che, atyaMta pariNamI gayuM hoya che. Ama dravya-bhAva zrutanA tIvra bedhavALA A zAstrayeAgI puruSa AtmajJAnI sabhyaSTi evA zAsrajJAtA hoya che. " jo hi sueNahigacchai, appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM suyakevalimisiNo bhaNati loyappaIvayarA // jo suNAMNa savvaM jANa, suyakevaliM tamAhu jiNA / bALa AvA savaM nahmA muovahI taddA / '' --zrI kuMdakuMdAcArya jIpraNIta zrIsamayasAra, "no aaN nAgara, to satyaM nALajja, no satyaM nALajja, so mAM jJALas |' --zrI AcArAMgasUtra arthAt--je zrutavaDe karIne kevala zuddha evA A AtmAne jANe che, tene leAkapradIpakara RSie 'zrutakevalI' kahe che. ane je sarva zrutajJAna jANe che tene jana bhagavAna ' zrutakevalI ' kahe che, kAraNa ke sa jJAna te AtmA che, tethI te zrutakevalI che.' je ekane (AtmAne) jANe che te sarvane jANe che, je sarvane jANe che, te ekane ( AtmAne ) jANe che.' ane Ama zrutajJAnane tIvra edha hAvAthI ja, A zAstrayeAgI jJAnI puruSa, jJAnAcAra vagerenA pAlanamAM sUkSma AtmApayegapUrvaka-satata AtmajAgRtipUrvaka avikalapaNe pravattI zake che, ane tethI ja atre A zAsrayAgane avikala-akhaDa kahyo che. pratItivALI zraddhA zrAddha-zraddAvata--A zAsrayAgI puruSa zrAddha eTale zraddhAvata heAya che. jJAna hAya paNa zraddhA na heAya te zuM kAmanuM ? paNa A zAsrayAgI puruSa te tIvra zrutakheAdhavALA hAi, tene paramAnI-tattvAthanI, AsanI, Asa AgamanI ne sadguru satpuruSanI zraddhA+ avazya hoya che. Ama te samyagdarzanI puruSa hAya che ema spaSTa karyu... che. ane zAsrayegInI te zraddhA sa'pratyayAtmaka-samyak tattvapratItirUpa athavA anya prakAranI- AjJApradhAna heAya che. su pratyayAtmaka zraddhA eTale tattvanI samyak pratItithI, kharekharI khAtrIthI upajelI zraddhA. AvI zraddhA tattvanI barAbara cakAsaNI-parIkSA karavAthI (Searching investigation), sAnAnI jema kaseATI karavAthI upaje che. Sa--cheda-- + "zraddhAnuM vamArthAnAmACgamatomRtAm / trimUDhApoDhamaSTAGgaM samyagdarzanamasmayam // " --zrI samatabhadrAcArya kRta zrI ratnakaraDe zrAvakAcAra,
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsrayAga (21) tApathI jema sonAnI cokasAI karavAmAM Ave che, tema zAzvatasvarUpa suvaNanI cekakasa parIkSA vicakSaNa puruSo kare che. ane A zAstrI te tIvra bedhavALe prabaLa kSopazamIpratibhAsaMpanna puruSa hoI, AvI parIkSA karavAne atyaMta yaMgya hoya che. te A prakArekaSacheda-tApa parIkSA :- senAne jema prathama te upara uparathI kasoTI patthara para kasI jue che, tema kaI eka zAstranA vidhiniSedha eka adhikAravALA (eka mekSitattvane gecara) che ke nahiM, tenI te parIkSA kare che, A kala parIkSA che. kadAca sonuM upara uparathI te barAbara hoya, paNa aMdaramAM dago ke bheLaseLa hoya, uparamAM senAno DheLa hoya ne aMdara pIttaLa hoya, te zuM khabara paDe? eTalA mATe ene cheda (cross-section) karavAmAM Ave che, kApa mUkavAmAM Ave che, ane ema karatAM pola hoya te pakaDAI jAya che. tema A parIkSApradhAnI puruSa ekasAI kare che ke emAM je vidhiniSedha batAvyA che, tene yena-kSema kare evI kriyA enI aMdara kahI che ke kema? A chedaparIkSA che. kadAca senuM uparanI bane kasoTImAMthI pAra utare, paNa tenI parIkSA haju pUrNa thatI nathI, kAraNa ke bheLaseLa karanArA eTalA badhA cAlAka hoya che ke senAnI sAthe aNue aNue bIjI dhAtu (Alloy) bheLavI de che. AnI parIkSA te senAne tapAvavAthI thAya; agnitApathI senuM gALavAmAM Ave, te tenI melAzanI azuddhinI khabara paDe. tema parIkSaka cekasI paNa sarva nayanuM avalaMbana karatA vicArarUpa prabala agnivaDe karIne, zAstranI tAvaNI kare che, zAstrane tAvI jue che ane temAM tAtparyAnI azuddhi ke melAza che ke nahi te tapAse che. A tApaparIkSA che. Ama kaSacheda-tApavaDe zAstrarUpa sonAnI parIkSA A vicakSaNa puruSa kare che; ane te paNa kaI paNa mata-dazananA Agraha vinA, atyaMta madhyasthatAthI, kevaLa tattvagaSakapaNe ja kare che. prAmANika nyAyAdhIzanI jema nyAyatulA barAbara jALavIne, te koI paNa prakAranA pakSapAta vinA, svaccha aMtaHkaraNathI te parIkSA kare che. AvI parIkSA karatAM tene tatvanirNaya-tattva * "kSati vacheratA: sA vathA jJanAH | zaws vaLavAzuddhi palaMta tathA vudhAH " ityAdi. (vizeSa mATe juo) -zrI yazovijayajIkRta adhyAtmaupaniSada, ka "sAkSAt vattavivArey niSatrAvanimaH | vibhajanti guNAn doSAn dhanyAH svacchena cetasA // " - zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava. "pakSapAta na me vIre. na dRSa' pAgi ttima varanaM , tA # guhA"-paramanyAyamUrti zrI haribhadrasUri.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) gadaSTisamuccaya vinizcaya thAya che, ane tethI karIne tene samyapha pratItivALI, kharekharI khAtrIvALI (Real conviction) aMtarAtmAmAM hRdayamAM ThasI jAya evI sacoTa aMtaraMga zraddhA upaje che. AnuM nAma saMpratyayAtmaka zraddhA che. athavA to A zraddhAne bIje AjJA pradhAna prakAra paNa A zAstrogIne hoya che. amuka puruSa Apta che, vizvAsapAtra che, vizvAsa rAkhavA gya che, evA AjJA pradhAna puruSaprAmANyathI-puruSapratItithI A zraddhA upaje che. ane te Apta zraddhA puruSa to rAga-dveSa-meha Adi doSathI rahita evo nirdoSa nirvikAra vItarAga puruSa ja hoI zake, eTale evA Apta puruSanuM vacana parama pramANa che, parama pratIti yogya che, "tahatti' karavA yogya che, evI tene zraddhA hoya che. kAraNa ke te ema bhAve che ke vItarAge kaheluM tattvasUma che, hetuothI te haNI zakAtuM nathI, ane te AjJA grAhya (AjJAthI grahaNa karavA yogya) che, kAraNa ke vItarAga anyathA kahe nahi." mATe hAre e vItarAga vacanamAM saMzayanuM bIja paNa UgavA devuM yogya nathI. kALanI hInatAthI, uttama jJAnanA viccheda javAthI, buddhinI maMdatAthI ke evA kaI anya kAraNathI mArA samajavAmAM te tattva AvatuM nathI, paraMtu ahaMta bhagavaMte aMzamAtra paNa mAyAyukta ke asatya kahyuM nathI ja. kAraNa eo nirAgI, tyAgI ane nispRhI hatA. mRSA kahevAnuM kaMI kAraNa emane hatuM nahiM. tema eo sarvajJa, sarvadazI hovAthI ajJAnathI paNa mRSA kahe nahi." "te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM? nirdoSa naranuM kathana mAne teha jeNe anubhavyuM." saMzaya bIja uge nahiM aMdara, je jinanA kathana avadhArUM, rAjya sadA muja e ja manoratha, dhAra thaze apavarga utAruM." zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI mokSamALA. te paNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo; prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa je..apUrva avasara"_zrImad rAjacaMdrajI "AjJA ArAdhana vinA, kima guNasiddhi thAya?" "dAna tapa zIla vrata, nAtha Azu vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi." "devacaMdra ANAmeM khele, uttama yuhi prasiddha re" -zrI devacaMdrajI *" sUkSma jinoditaM tattvaM hetubha va hanyate / AjJAgrAhya hi tad grAhyaM nAnyathA hAdinI jinAH // " - AlApapaddhati, " tameva saccaM niHsaMkaM jaM jiNehiM pvei|" zrI AcArAMgasutra,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrayAga (23) Ama prabhunI AjJAne ja pradhAna mAnI, tene zirasAvadya gaNI mAthe caDhAvavI, e ja yeAgya che, ema A AjJApradhAnI puruSa mAne che. ane A AjJApradhAna zraddhA paNa kAMI jevI tevI vastu nathI, te ' sasa'patRkarI '-sa ane siddha karanArI che. temAM svacchaMdane nAza thAya che, parama puruSanuM prakhala avalaMbana prApta thAya che, ityAdi aneka lAbha hAya che. temaja temAM kAMI parIkSAnA abhAva hAya che ema nathI, gauNapaNe te paNa yathAzakti temAM hAya che. jo ke parIkSApradhAnInI zraddhA baLavattara heAya che, paNa tevI tathArUpa parIkSAnu sAmarthya kAMI badhAyanu hAtuM nathI. viralA sama kSayeApazamava Mta puruSA ja te karI zake che, ane tee paNa AjJAnuM avala'khana cheDI detA nathI, gauNapaNe te mAnya rAkhI te prayAgasiddha karavA mathe che eTaluM ja. A game te prakAre paNa zAstrayeAgIne samyak tattvapratItivALI (saMpratyayAtmaka) zraddhA avazya hAya che ja. ane A hevI parama Avazyaka che. kAraNa ke jyAM sudhI tevI zraddhA cAMTe nahiM, sAcI AsthA upaje nahi; AtmAmAM na bhUMsAya evI 'chApa' paDe nahi, tyAMsudhI adhuMya jANavu. karavuM 'chAra para li`paNA ' jevu thaI paDe che. "deva guru dhamanI zuddhi kaheA kima rahe? kima rahe ? zuddha zraddhA na ANA; zuddha zraddhAna viSNu je kiriyA karI, chAra para lipaNA teha jANeA. dhAra talavAranI sehalI, dohalI caudamA jinataNI caraNa sevA." --zrI AnaMdaghanajI ane A zraddhA prApta thavI parama durlabha che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyu' che ke'zraddhA parama durlabha che. manuSyapaNuM, zruti, zraddhA ane sayamamAM vI-e cAra vAnAM prANIene uttarAttara parama dubha che.' k saTTA paramavuddA |" " cattAri paramaMgANi dullahA Niha jaMtuNA / mANusataM sui saddhA saMyamaMmi a vIriyaM // " --zrI uttarAdhyayana sUtra AmAM zAsrayAgI puruSane zruti ane zraddhA te prApta thaI cUkayA che, e atre 'tIvra zrutakheAdhavALA ' ane zrAddha' e e vizeSaNathI batAvI dIdhuM. have sayamamAM tenu vIya AtmasAmarthya' kevu sphure che, te batAvavA mATe kahyuM ke-- yathAzakti apramAdI--ane eve zraddhALu hAvAthI ja A apramAda zAsrayAgI apramAdI heya che. asthimajjApa"ta hADAhADa vyApI gayelI sAcI vAlepa zraddhA hAya, teA pachI te pramANe adamya utsAhathI, pUrNa umaMgathI, apramAdathI e tathArUpa kriyAmAM pravarte, emAM zuM navAI ? kAraNa ke
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) 66 re....dayAlarAya ! zraddhA jJAne je grahyo re, tehI ja kAya karAya kA rucikartA thaye re, kAraka savi palaTAya re....dayAlarAya ! Atama ghara Atama rame re, nija ghara mAMgala thAya re....dayAla0 zrI yugama`dhara vinavuM ' zrI devaca`drajI ane uparamAM vyAkhyA karI hatI te pramANe, jenAvaDe karIne AtmA svarUpasthitithI bhraSTa-pramatta thAya, tenuM nAma 'pramAda' che. te pramAda jene nathI, je AtmasvarUpamAM sthiti kare che, te apramatta athavA apramAdI che. AvA apramatta puruSa ma, viSaya, kaSAya, vikathA, rAga-dveSa vagere pramAda prakAreAthI para hoya che. kAraNa ke pramAda na spazI zake evA UMcA, nilepa, udAsIna, zud AtmapadamAM te birAjamAna hoya che; ane emAM ja te nitya rata, nitya saMtuSTa ne tRpta hAya che; emAM ja tene parama sukha prApta thAya che. AvA AtmArAmI puruSane pramAda kayAMthI hAya ? . sayala sa'sArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re; mukhyapaNe AtamarAmI, te kahIye niSkAmI re.... zrI zreyAMsa0 yeAgaSTisamuthaya 44 sUtra anusAra je bhavika kiriyA kare, tenA zuddha cAritra parikhA....dhAra " zrI AnadaghanajI Ave| AtmArAmI puruSa atyaMta AtmApayeAgava'ta hAi, satata AtmajAgRtimaya heAi, paMca mahAvratanA zuddhe dravya-bhAva pAlanamAM kaI paNa skhalanA AvavA detA nathI, pa'ca AcAramAM leza paNa aticAra lAgavA detA nathI, pAMca viSayamAM rAga-dveSa rahita varte che, paca samititrigupti Adi kharAkhara sAcave che, krodhAdi cAra kaSAyanA parAjaya kare che, sarva pramAda AcaraNa dUrathI vaje che, ane satra samabhAva bhAvatA rahI yathAsUtra sarva AcaraNa kare che. talavAranI"--zrI Ana'daghanajI ane Ave! Adarza dravya-bhAva nigraMtha apramatta yAgI, cAritramehanA nAza karavAmAM kevA zUravIrapaNe pravarte che, tenuM tAdRza parama suMdara zabdacitra rajU karatu apUrva kAvya atre TAMkavAnI lAlaca rAkI zakAtI nathI :-- " sad bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te sayama hetu hAya jo; anya kAraNe anya kazu' kalpe nahIM, dehe paNa ki Mcit mUrchA nava joya jo....apUrva apUrva avasara evA kayAre Avaze ? kayAre thaizuM khAhyAMtara nigraMtha jo? darzanameAhu vyatIta thai upajyA medha je, dehu bhinna kevala caitanyanuM jJAna jo; tethI prakSINa cAritramAha vilAkriya, varte evu zuddha svarUpanuM dhyAna jo...apUrNAM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAyoga AtmasthiratA traNa sa sakSisa cAganI, mukhyapaNe te vatte deha pa''ta jo; gheAra parISahu ke upasa bhaye karI, AvI zake nahI te sthiratAnA aMta jo....apUrva sayamanA hetuthI yAga pravarttanA, svarUpalakSe jina AjJA AdhIna jo; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM, a Mte thAye nija svarUpamAM lIna jo....apUrva paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA, paMca pramAde na maLe mananA kSeAbha jo; dravya kSetra ne kALa bhAva pratiba`dha vaNu vicaravu. udayAdhIna paNa vItalobha krodha pratye tA vatta krodha svabhAvatA, mAna pratye te dInapaNAnuM mAna jo; jo....apU mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, lobha pratye nahI. lobha samAna jo....apUrNAM0 bahu upasa karyAM pratye paNa krodha nahI, vaMde cakrI tathApi na maLe mAna jo; deha jAya paNa mAyA thAya na AmamAM, leAbha nahIM' che| prabaLa siddhi nidAna jo....apU nagnabhAva muMDabhAva sahu asnAnatA, ada'tadhAvana Adi parama prasiddha jo; (25) O keza, rezama, nakha ke aMge zRMgAra nahI, dravya-bhAva sayamamaya nigratha siddha jo....apUrNAM0 zatru mitra pratye te samadarzitA, mAna-amAne vate te ja svabhAva jo; jIvita ke maraNe nahiM nyUnAdhikatA, bhava mekSe paNa zuddha varte samabhAva jo....apU ekAkI vicaratA vaLI smazAnamAM, vaLI patamAM vAghasiMha sayAga jo; jo....apUrNAM aDola Asana ne manamAM nahI' kSeAbhatA, parama mitraneA jANe pAmyA yeAga dhAra tapazcaryAmAM manane tApa nahIM, sarasa anne nahIM manane prasanna bhAva jo; rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI, sarve mAnyA pudgala eka vabhAva jo....apU ema parAjaya karIne cAritramehanA, Avu tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva jo; zreNI kSapakataNI karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva jo....apUrNAM --zrImad rAjaca'drajI Ama AvA apramatta yAgI cAritramehanA parAjaya karavAne mATe yathAzakti-pAtAnI samasta zakti pramANe pravRtta thAya che, parama AtmapuruSA pUrvaka pramAdazatruneA saMhAra karavAne kaTibaddha thAya che; bheDa bAMdhIne', 'raDha lagADIne' maDI paDe che. yathAzakti eTale ? atre yathAzakti' zabda kahyo che te sahetuka kahyo che. yathAzakti eTale jevI zakti hAya te pramANe, nyUnAdhika nahiM ema zaktine anusarIne. AnA e a che : (1) eka teA peAtAnI zaktinuM ullaghana karIne, zakti uparavaTa thaIne, peAtAnA gajA uparAMta na karavuM te yathAzakti che. azakaya anuSThAna na karavuM, ane peAtAnA mana-vacana-kAyAnI zakti lakSamAM rAkhI zakaya anuSThAna karavuM, e A uparathI sUcavyu` che. (ra) bIjo artha e che ke-jeTalI peAtAnI zakti che
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya teTalI sava kharacI nAMkhIne, sarvAtmAthI karavuM, kaMI paNa zakti gopavyA vinA"anizivaravariyo pitAnuM bala-vIrya gopavyA vinA-karavuM te yathAzakti che. Ama A zAstramI puruSa-(1) tIvra tabedhavALa, (2) zraddhAvaMta, (3) yathAzakti apramAdI hoya che. AmAM tIvra dhutabodha" uparathI samyaga jJAna, zraddhAvata'uparathI samyagadarzana, 'apramAdI" uparathI sammacAritra sUcita thAya che. Ama A zAstrI puruSa samyaggadarzanajJAna-cAritrarUpa mokSamArgano uttama ArAdhaka-sAdhaka hoya che. ane tevA puruSano A zAstraga avikala-akhaMDa hoya che. sAmarthyoganuM lakSaNa kahe che : zAstrasaMdarzitopAyasyatadatikrAntagocaraH / zaktyu drekAdvizeSeNa sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // zAstramAMhi darzAviye, je yogane upAya; ne tethI paNa para vaLI, viSaya jehane jAya; prabaLapaNathI zaktinA, vizeSe karI Ama; te A uttama vega che, sAmarthya jenuM nAma, 5. artha :-zAstramAM jene upAya darzAvelo che, ane te zAstra karatAM paNa vizeSathI jene viSaya-zaktinA udrekane lIdhe-prabalapaNane lIdhe-para che, te A "sAmarthya nAmane uttama ga che. vivecana have trIjA sAmarthyoganuM svarUpa ahIM cekhecokhkhuM kahyuM che sAmarthyoga eTale sAmarthyapradhAna yuga. AtmasAmarthyanuM-AtmAnA samartha paNAnuM jemAM pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM kRtti:-zAzvayaMtivAla-sAmAnyathI zAstramAM jene upAya darzAvela che, kahyo che; kAraNa ke zAstramAM tenuM kathana sAmAnyathI che. tAtiwto:-te zAstrathI jene viSaya atikrAMta che-para che. (zAstra karatAM paNa jene viSaya AgaLa vadhI jAya che. zA kAraNathI ? te mATe kahyuM zarayutta-zakitanA ukathA, zaktitA prAbalyathI-prakhalapaNAthI. viroLa-vizeSathI,-nahi ke sAmAnyathI tene viSaya zAstrathI para che. kAraNa ke zAstranuM sAmAnyathI lipayavasAnapaNuM che. sAnathoDazaMA sAmarthyaga nAmano yoga, 3ttamada-uttama, sarvapradhAna che. kAraNa ke tabhAvanA gabhAvanA hovApaNAne lIdhe, te akSepa karIne-avilaMbe ja-zIdhrapaNe pradhAnaphalanuM-mekSanuM kAraNa hoya che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcadhyoga (27) che, tenuM nAma sAmarthya che. A yuga sarva yugamAM uttama yoga che. AnA be lakSaNa kahyA -(1) zAstramAM Ano upAya sAmAnyapaNe darzAvyo che, (2) vizeSapaNe to zAstra karatAM paNa A yogane viSaya para che,-zaktinA prabalapaNAne lIdhe. te A prakAre - zAstramAM A sAmagane upAya batAve te che, paNa te mAtra sAmAnyapaNe batAvyo che,-vizeSapaNe nahiM. AmAM zAstranuM prayojana te mArgadarzana-dizAdarzana pUratuM che. jema zAstranuM kaI vaTemArgu koI jANakArane rasto pUche, te rasto batAvanAra tene lAbethI sAmAnya AMgaLI cIMdhIne te batAve che, paNa te kAMI tene TheTha vaLAvavA jete mArgadarzana nathI tema zAsa paNa mumukSu sAmagrIne A yogamArgamAM gamana karavAnI sAmAnyathI dizA sUjhADe che ke-juo ! A A upAya karaze to AgaLane mAga pAmaze. paNa tenI sUcanA pramANe te mArge cAlavAnuM-gamanane puruSArtha karavAnuM kAma te te nirmala mativALA mumukSunuM che. ane te tema kare che eTale ja te yogamArgamAM AgaLa ne AgaLa prayANa karato jAya che, uttarottara vadhatI AtmadazAne-guNasthAnane-pAmate jAya che. ane ema karatAM karatAM te zAkta maryAdAne paNa vaTAvI jAya che, ane vizeSathI zAstrane agocara-zAstrathI para evA viSayane pAmato pAmate AgaLa dhapatA jAya che. kAraNa ke zAstra te amuka hada sudhI sAmAnyapaNe mArga batAve che ke-"A AtmasAmarthyathI phalANa dizAe cAlyA jAo." pachI vizeSapaNe te sAmarthayegIe pragati potAnA AtmasAmarthyathI ja mArganuM svarUpa jANI AgaLa vadhavAnuM rahe che. ane evA prakAre AgaLa vadhavAnuM sAmarthya- samartha paNuM A yogImAM AvI gayuM hoya che, ga-gaganamAM muktapaNe viharanArA A vihaMgamAM eTaluM badhuM Atmabala vRddhi pAmyuM hoya che, ke te potAnI meLe ja yatheccha UMce UDavAne samartha thAya che. eTale te saDasaDATa vegamArge cAlyo jAya che, ane te jema jema vizeSa karIne AgaLa jate jAya che, tema tema potAnI meLe ja tene AgaLano bhAga pratyakSa dekhAte jAya che, je mArga lAMbethI barAbara heta dekhAte te nikaTa AvatAM sAva spaSTa dekhAvA mAMDe che, ane je mArA pratyakSa AtmAnubhavagamyapaNe cekakhece dekhAto hoya, temAM pachI AtmasAmarthya sivAya bIjI zI sahAyanI tene apekSA rahe? Ama AvA samartha bhegIne pratyakSa sAco mArga maLI gayo che, ne saMdeha chUTI gayuM che, eTale te nirbhayapaNe-niHzaMkapaNe-daDha nizcaya paNe, potAnA aMdhAvelathI japitAnA AtmabalathI ja, ga-parvatanI eka pachI eka bhUmikAo kRdAvate jAya che, ne ema caDhato * "viphA varNitA zAzanamati: pathi .. jJAnavo yuaota izeSopa4rapa -zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSadda
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) gadaSTisamuccaya caDhate chevaTe yoga-girinA zRMga para pahoMcI jAya che, ane tenA aMtarAtmAmAM anubhavegArarUpa dhvani UThe che ke - mAraga sAcA mila gayA chUTa gaye saMdeha; hatA se te jala gayA, bhinna kiyA nija deha."-zrImad rAjacaMdrajI AvA A sAmarthyathegImAM Ama AtmabalathI ja AgaLa vadhavAnuM sAmarthya hoya che, tenuM kAraNa Atmazaktine uka-prabalapaNuM che. tenAmAM eTalI badhI Atmazakti AvI gaI saMyamathI hoya che ke te ubharAI jAya che, ane A ubharAI jatI zaktinuM mUla zakitasaMcaya kAraNa paNa tenI atyAra sudhInI Adarza zAkta rIti pramANenI yega- sAdhanA che, AtmasaMyamanA yoge atyaMta zaktisaMcaya karyo che-zakti jamA karI che te che. kAraNa ke A sAmarthyoganI bhUmikAe pahoMcatAM pahelAM prathama te te sAce IcchAgI thayo hato. IcchA-zravaNAdi prApta thayA, samyagadarzana thayuM, AtmajJAna uparyuM, paNa tathArUpa cAritramAM saMyamamAM haju tene pramAda hato, te pramatta yogI hatA. pachI te zAstrayegI bane. zAstranA saMpUrNa rahasyane jJAtA thaye, atyaMta zraddhALu ne apramAdI thaye, apramatta saMyata gI thaI gaye. Ama te uttarottara saMyamanI vRddhi karato gayo. mana-vacana-kAyAnA pramatta yegathI AtmAnI veDaphAI jatI-cArekora veraNa cheraNa thatI zaktine teNe aTakAvI; ane jema bane tema AtmasvarUpamAM AtmAnuM saMyamana karI, AtmAne saMyamI rAkhI-rokI rAkhI, teNe AtmavIryanI atyaMta jamAvaTa ( Mobilisation) karI. ane hamaNAM paNa A sAmarthyogamAM legamArge prayANa kare te tIkSNa AtmapayegavaMta rahI, samaye samaye anaMtA saMyama vardhamAna kare jaI AtmavIryanI ugra jamAvaTa karI rahyo che. Ama tene zaktiudreka upaje che, ane aMgamAM nahiM samAtI te zakti ja tene AgaLa vadhavAne prere che. saMyamanA yoge virya te, tame kIdhA paMDita dakSa re; sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rame nija lakSa che. mana mohyuM amAruM prabhuguNe. abhisaMdhi abaMdhaka nIpane, anabhisaMdhi abaMdhaka thAya re; sthira eka tattvatA varatata, te kSAyika zakti samAya re....mana"--zrI devacaMdrajI "anukrame saMyama sparzateja, pApe kSAyika bhAva; saMyamazreNI phUlajI, pUjuM pada niSpAva." -zrI yazovijyajI ane AvA A samarthagIno A sAmaga sarva yugomAM uttama che, pradhAna che,
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmarthyathAga (ra9) zreSTha che. kAraNa ke mokSanI sAthe je-jeDe te ga", ema yoga zabdanI vyAkhyA che. e pramANe A sAmarthyoga vagara vilaMbe, kALakSepa vinA, mokSarUpa pradhAna uttama ga phala sAthe je che, zIgrapaNe muktinuM kAraNa thAya che. eTalA mATe A sAmarthya parama ga che, yegaziromaNi che, yugaparvatanuM zikhara che. AnA samarthana athe ja kahe che - siddhayAkhyapadasaMprAptihetubhedA na tattvataH / zAstrAdevAvagamyante, sarvathaiveha yogibhiH // 6 // siddhipada prApti hetunA, bheda tatvathI AMhi; mAtra zAsathI ja sarvathA,gamya gine nahi, 6. artha - siddhi' nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedo ahIM tatvathI, yogIone zAstra dvArA ja, sarvathA ja jANavAmAM AvatA nathI. vivecana upara je kahyuM tenA samarthana mATe-puSTi mATe atre kahe che ke-ekSapadanI prAptinA je samyagadarzana-jJAna-cAritra vagere hetuo che, kAraNavizeSa che, tenuM jJAna yogIone sAcA saMta sAdhupuruSane mAtra zAstradvArA ja sarva prakAre thaI zake nahiM. zAstranI maryAdA hA, keTalAka prakAro zAstrathI avazya jANI zakAya, paNa badhAya nahi. kAraNa ke te samyagadarzanAdi hetabhedonA bheda anaMta che,-ke je vANIne acara che, "jo vAre nivase jyAMthI vANI pAchI vaLe che. mATe muktiprApti saMbaMdhamAM zAstra sarvathA samartha nathI, temaja vyartha paNa nathI. mekSanA heturUpa samyagadarzanAdinA keTalAka prakAre ja zAstrathI jANI zakAya che, badhAya nahi. Ama zAstranuM vyarthapaNuM paNa nathI, temaja sarvathA samarthapaNuM paNa nathI, amaka maryAdA sudhI tenuM digadarzana che, tethI AgaLa to anubhava mitra AtmasAmarthyarUpa sAmagathI vadhavAnuM che. e tAtparya che. zAstramaryAdA jyAM pUrI thAya che, tyAM sAmarthyoga zarU thAya che. kAraNa kRtti siddhayArA kAritumerA -siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedo, mekSa nAmanA padanI saMprAptinA kAraNavizeSa-samyagudarzanAdi. zuM ? te ke- tattvataH-nathI tavabhAvathI, paramArtha thI. rAjesAvAkyanta-zAstrathakI ja jANavAmAM AvatA. ane ema chatAM zAstranuM vaiyaTya-vyarthapaNuM- kAgaTapaNuM nathI, eTalA mATe kahyuM-sarvave commi -sarvathA ja ahIM yogIone, eTale sarveya prakArathI ahIM-lekamAM sAdhuone jANavAmAM AvatA nathI; kAraNa ke te samyaggadarzanAdi utabhedonA anaMta bheda che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) ceMgadaSTisamuccaya ke zAstra te dizAdazanathI AgaLa DagaluMya cAlatuM nathI,-bhAI! amuka dizAe amuka rIte cAlyA jAo,' eTalI ja dizA sAmAnyapaNe A samayeAgIne sUjhADIne zAsra aTakI jAya che, vacana ageAcara vAta te kahI zakatu nathI. eTale pachI te| A sama ceAgIne sAmarthya'ceganuM -AtmAnubhavarUpa jJAnayeAganuM ja avalakhana rahe che, ane te yAga ja tene TheTha kaivalya pada sudhI pahAMcADe che; te anubhava mitra tene sahaja AtmasvarUpa, zuddha caitanyasvAmI banAve che. "" padamAtraM hi nAnveti zAstraM digdarzanottaram / jJAnayogo mune. pArzvamAkaivalyaM na muMcati // -zrI adhyAtmapaniSad "anubhavagAcara mAtra raghu. te jJAna jo....apUrva avasara.'--zrImad rAjA drajI " dizi dekhADI re zAstra savi rahe, na lahe ageAcara vAta; kAra sAdhaka khAdhaka rahita je, anubhava mitta vikhyAta. vIra jinezvara paramezvara jayeA. ahe| caturAI re anubhava mittanI, aheA tasa prIta pratIta, aMtarajAmI svAmI samIpa te, rAkhI mitrazu rIta....vIra. anubhava saMge re raMge prabhu maLyA, saphaLa phaLyAM savi kAja; nija pada sa`pada je te anubhave re Anadaghana mahArAja....vIra." yogIrAja AnaMdughanajI sarvathA tenA pariccheda (parijJAna) zAsrathakI ja mAnavAmAM AvatAM, deSa kahe che.srvthaa tatparicchedAtsAkSAtkAritvayogataH / tatsarvajJatvasaMsiddhestadA siddhipadAptitaH // 7 // sarvathA ja jo zAsrathI, jJAna tehanu hoya; tA sAkSAtkAritvanA, joga tehane sheya. vRtti:-rvathA - sarvathA, akSepe-avila Mbe phalasAdhakapaNA vagere sarva prakAre thI, tatvachevArtIzAstrathakI ja te siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedonA paricchedane lIdhe--parijJAnane lIdhe, zuM ? tA ke --sAkSA viyogata:-kevala tethI ja sAkSAtkAripAe karIne yAgathI-kAraNathI, (pratyakSapaNAnA kAraNe). sarakSagraMzastrasaMsia:-te zrotA yAgInA sattapaNuMAnI sasiddhine lIdhe--prastuta hetubhedezanA AnAvaDe karIne sathA paricchedarUpa yAma thaze eTalA mATe; ane tethI karIne tA-tyAre ja, zravaNa kAle ja, siddhirAtrita:- siddhi panI-muktipadanI prApti thaze tene lIdhe, kAraNa ke ayAgi kevalIpaNAnA pazu zAstrathI ja sadbhAva jAguvAnA prasaMga prApta thaze eTalA mATe arthAt ayemi kevalIpaNuM paNa zAstrathI ja jaNAze, eTale siddhipadanI prApti paNa thaI jaze ! (Ama A Sa prApta thAya che).
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmaga (31) tethI sarvajJatvanI, siddhi sAMpaDatAM ya; prApti siddhi pada taNI, tyAre ja thaI jAya ! 7, artha -sarvathA zAstradvArA ja te samyagadazanAdinuM parijJAna thAya, te sAkSAtkAri paNAno pratyakSapaNAne yoga thaze, ane tema thatAM tene sarvapaNAnI saMsiddhine lIdhe tyAre ja siddhipadanI prApti thaI jaze ! (Ama deSa Ave che). vivecana have je zAsathakI ja te siddhipadanI prAptinA kAraNavizenuM sarvathA jJAna thAya ema mAnavAmAM Ave, te ze virodha Ave che? tene ahIM khulAso karyo che -1) je ema thAya te sarva bhAvanuM pratyakSapaNuM thaze, (2) eTale tyAre ja sarvajJapaNuM sAMpaDaze, (3) ane tevI ja rIte tyAre zravaNa thatAM ja mukti paNa maLaze ! (1) je zAstrathI ja samyagadarzana vagerenA sarva prakAro jANavAmAM AvI jAya, te pachI te sarva bhAvone sAkSAtkAra thAya, te sarva bhAva pratyakSa dekhAya. (2) eTale pachI zravaNa karatAM ja sAMbhaLatAM veMta ja te zrotA yogIne sarvajJApaNuM sAMpaDI jAya ! zAstrathI jANyuM-sAMbhaLyuM ke tarata kevalajJAna ! bIjI badhI paMcAta ne mAthAkUTa maTI jAya ! (3) ane tema thAya te tyAre ja-sAMbhaLatI veLAe ja tene siddhipadanI prApti paNa thaI jAya ! sAkSAt mokSa maLI jAya ! kAraNa ke zAstrathI ja ayogikevalipaNAne paNa jANavAno prasaMga bane che. eTale ukta nyAye tema jANatAM ja siddhi thaI javI joIe ! paNa tema banatuM dekhAtuM nathI ane A badhuM pratyakSa viruddha che, aniSTa che, daSTaISTa bAdhita che. kAraNa ke (1) zAstra dvArA te sarvabhAva sAkSAt-pratyakSa eTale AtmAnubhavagamyapaNe dekhAtA nathI, parekSapaNe ja dekhAya che. zrutajJAnano viSaya parokSa che, pratyakSa nathI. (2) Ama zAsathI pratyakSa jJAna thatuM nathI, eTale te thakI sarvajJapaNuM paNa ghaTatuM nathI. (3) tema ja siddhipadanI prApti paNa thatI dekhAtI nathI. mATe zAstradvArA ja samyagadarzanAdi kSahetuo sarvathA sarva prakAre jANI zakAya nahi, e siddhAnta daDha thayo. zAstrAdikanA jJAnathI nIveDo nathI, paNa anubhavajJAnathI nIvaDe che." -zrImad rAjacaMdrajI e haze, ema paNa bhale he, emAM amane zI bAdhA che? eTalA mATe ane kahe -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) gadaSTisamuccaya na caitadevaM yattasmAtprAtibhajJAnasaMgataH / sAmarthyayogo'vAcyo'sti, sarvajJatvAdisAdhanam // 8 // ne A ema nate thakI, sahita pratibhA jJAna; sAmarthya roga avAgya che, sarvatAdi nidAna, 8 artha--ane kAraNa ke e ema nathI, teTalA mATe pratibha jJAnathI saMgata eve sAmaga avAcya na kahI zakAya evuM che, ke je sarvajJapaNA vagerenA sAdhanarUpa che. vivecana koI kaheze ke "bhalA ! zAstrathI ja siddhi padanI prApti bhalene thaI jatI hoya ! emAM ApaNane zI harakata che ? teno ahIM javAba Apyo che ke-bhAI ! ema nathI. je zAstrathI ja siddhi maLI jatI hota, te amane zI harakata hoya ? pratyakSa virodha te enA jevuM saheluM bIjuM zuM? ene jevuM rUDuM zuM ? paNa ema te thatuM dekhAtuM nathI, pratyakSa pramANane temAM virodha Ave che. kAraNa ke agIpaNAnuM parokSa jJAna zAstrathI thAya che, paNa keI tethI karIne sAkSAt agIpaNuM vRtti - jaitavaM--ane A-hamaNAM ja je upara kahyuM te ema nathI. kAraNa ke zAstrathakI agi kevalipaNAne bodha thaye paNa, siddhinI asiddhi che, (siddhi prApta thatI nathI). ane Ama che teTalA mATekArimajJAnataMtaH-pratibhajJAnathI saMgata, mArgAnusArI prakRSTa "ha" nAmanA jJAnathI yukata, zuM ? te kesAmarthakonaH-sAmarthyapradhAna yoga te sAmarthyavega. eTale prakramathI-cAlu viSayamAM kSapakazreNIgata dharmavyApAra ja rahyo che. A-vALotti-avAcya che, kahI zakAya evo nathI, tenA yogIne saMvedanasiddha arthAta AtmAnubhavagamya che, sarvezavAsAdhana-savajJapaNa AdinuM sAdhana che,-akSepa karIne (vagara vilaMbe) AnA thakI sarvottaparNanI siddhi hoya che teTalA mATe. koI zaMkA kare_ A pratibhAna paNa zratajJAna ja che. nahi te jhA jJAnano prasaMga AvI paDaze. ane A kevala paNa nathI, kAraNa ke e sAmayoganA kAryarUpa che. ane Ama siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetabhedo tatvathI zAstrathakI ja jANavAmAM Ave che. atre samAdhAna karavAmAM Ave cheH A nathI zrata, nathI kevala, ke nathI jJAnAMtara (bIjuM kaI jJAna),-rAtrI, divasa ne arUNodayanI jema. kAraNa ke aruNodaya nathI rAtri-divasathI jUdo, tema ja nathI te bemAMthI eka paNa kahI zakAte. ema A prAtijJAna paNa nathI te bethI ja, tema ja nathI; te bemAMthI eka paNa kahI zakAtuM. kAraNa ke tatkALe ja tevA prakAranA utkRSTa kSayapazamavALA bhAvane lIdhe, mRtapaNe tatvathI tenuM asaMvyavahAryapaNuM che (zratarUpe tene thI e zrata nathI: ane kSAyopathamikapaNAne lIdhe, azeSa dravya-paryAyanA aviSayapaNAe karIne (sarva dravya-paryAya nathI jaNAtA) te kevala paNa nathI, eTalA mATe. ane A tArakajJAna-nirIkSaNa jJAna Adi zabadathI vAcya (oLakhAtuM) evuM prAtija jJAna bIjAone (anyadarzanIeAne) paNa ISTa che. eTalA mATe adoSa che.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmarthyoga (23) deharahita mukta avasthA pAmI, siddhipadane prApta thate dITho ke sAMbhaLyo nathI. ane je zAstradvArA agIpaNAnuM pratyakSa jJAna thatuM hota, te te pratyakSapaNe tene siddhipadanI prApti thavI joItI hatI. paNa tema te banatuM dekhAtuM nathI. ane Ama che eTalA mATe ja, sAmarthyoga je che te avAcya che, kaho jAya evo nathI, zAstravANIne agocara che. kAraNa ke zAstrane viSaya parokSa che, ane sAmarthya yegane viSaya pratyakSa eTale ke AtmAnubhavagocara che, sAkSAtkArarUpa avAcya che. eTale ja A sAmarthyoga tenA megIne svasaMvedanasiddha, AtmAnu bhavagamya kahyo che. A "ga" eTale kSapakazreNIgata gIne dharmavyApAra ja che, arthAt kSapakazreNI jeNe AraMbhelI che evA samartha yegIne AtmasvabhAvarUpa dharmamAM vartanArUpa je dharmavyApAra che, tenuM nAma ja sAmaga che. emAM AtmAnubhavanuM-svasaMvedanajJAnanuM pradhAnapaNuM hoya che, eTale ja ene sAmarthyaga kahela che. "pragaTe anubhava rasa AsvAda." vAsI anubhava naMdanavananA, bhegI AnaMdaghananA." -zrIdevacaMdrajI Avo A sAmarthyavega "prAtijJAnathI saMgata-saMyukta hoya che, ane te sarvajJapaNa AdinA sAdhanarUpa-kAraNarUpa thAya che. te A pramANe -- prAtijJAna eTale pratibhAthI upajatuM jJAna, pratibhAsaMpanna jJAna. pratibhA eTale asAdhAraNa prakAza, jhaLaka, camakAro. jemAM asAdhAraNa AtmAnubhavane prakAza jhaLake che camake che te prAtija jJAna. jemAM caitanyazaktine asAdhAraNa atizayavaMta pratibha jJAna camatkAra, apUrva anubhava prakAza pratibhAse che, pragaTa jaNAya che-anubhavAya che, tenuM nAma "prAtibha jJAna" che. AvuM prAtija jJAna atre sAmarthyayegamAM hoya che. ene mArgAnusArI prakRNa "Uha" (ananya tattvaciMtana) nAmanuM jJAna paNa kahe che, kAraNa ke mArgAnusArI eTale sAkSAt mokSamArge cAlyA jatA "dRSTA" yogInuM atre zuddha mArgane anusaratuM ananya tattvaciMtana hoya che. jemake - jaDa ne cetana bane dravyane svabhAva bhinna, supratItapaNe baMne jene samajAya che; svarUpa cetana nija jaDa te saMbaMdha mAtra, athavA te ya paNa para dravyamAMya che; e anubhavane prakAza ullAsita thaye, jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che; kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA, nigraMthane paMtha bhava aMtane upAya che." -zrImad rAjacaMdrajI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) gadaSTisamuccaya - A pratibhajJAnarUpa mahAtejasvI pradIpanA (Search-Light) prakAzathI AgaLa mAga svayaM prakAzamAna dekhAya che-jhaLahaLI rahe che, eTale sAmarthyayegI pragaTa mAga dekhato dekhate AgaLa dhape che, kRpazreNI para caDhatA jAya che, ane karma prakRtiene kSaya karato jAya che. ema parAjaya karIne cAritramehano, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je, zreNI kSepaka taNI karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva je... apUrva avasara. meha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINa guNasthAna che, atasamaya tyAM pUrNa svarUpa vItarAga thaI, pragaTAvuM nija kevalajJAna nidhAna je... apUrva avasara." -zrImad rAjacaMdrajI vaLI A sAmavega, sarvajJapaNuM-siddhapada vagerenuM sAdhana che, kAraNa che. kAraNa ke enA vaDe karIne vagara vilabe, sarvajJANa-kevalajJAna vagerenI siddhi thAya che. prAtibha jJAnathI yukta evA sAmarthyagathI kSapakazreNI para caDhate caDhate A yegI, sarvajJatAdinuM te zreNInA aMte kevalajJAna pAme che, ne kevalajJAna bhAnune udaya thatAM sAdhana te sarvajJa-sarvadazI bane che. ane pachI A chellA dehanuM AyuSya pUrNa thaye, te ayogI kevalI-siddha thAya che, daihika pAtra maTI jAya che." cAra karma ghanaghAtI te vyavacacheda jyAM, bhavanA bIja taNe AtyaMtika nAza je, sarvabhAva jJAtA dachA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza je....apUrva vedanIyAdi cAra karma vate jahAM, baLI sIMdarIvat AkRti mAtra je; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa pUNe maTiye daihika pAtra ...apUrva" -zrImad rAjacaMdrajI ane kadAca ema zaMkA thAya ke-A chaThuM jJAna prAtija jJAna kyAMthI kaI? te te ghaTe nahiM, kAraNa ke jJAna te pAMca prakAranA ja che. ane A prAtibha jJAna kevaLajJAna paNa nathI, kAraNa ke kevalajJAna te sAmaganA kArya saMdhyA jevuM rUpa-phaLa pariNAmarUpa che, kAraNa ke kArya baMne eka hAya nahiM. mATe A prAtija jJAna zrutajJAna ja che.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmarthya yoga (35) tenu samAdhAna ema che ke-A prAtila jJAna zrutajJAna nathI, kevalajJAna nathI, tema ja khIju kAI paNa jJAna nathI. jema aruNeAya rAta-divasathI judA nathI, tema ja te emAMthI eka paNa nathI; tema A prAtibhajJAna zruta-kevalanI vaccenI sadhinu jJAna che, te te khethI jUduM paNa nathI, tema ja te emAMthI eka paNa nathI. (1) tene zrutajJAna paNa na kahI zakAya, kAraNa ke temAM evA kAi utkRSTa pratibhAsa'panna kSayeApazama hoya che, ke tene zrutajJAnapaNe vyavahAra thai zake nahiM. (2) tema ja te kevalajJAna paNa na kahevAya, ke prAtila jJAna kSAyeApazamika-kSaye pazama bhAvarUpa che, ane kevalajJAna kSAyika bhAvarUpa che. tathA prAtibha jJAnamAM sarvAM dravya-paryAya jANI zakAtA nathI, ne kevalamAM jANI zakAya che. Ama e banneneA pragaTa cAkheA bheda che. kAraNa "" yoga jAdRSTajanitaH sa tu prAtibhasaMjJitaH / sarvyaya nirAtriA varunrutyeH pRthaj / " --zrIadhyAtmaupaniSad ane anya darzanIene paNa A 'prAtibhajJAna' samata che. teo tene 'tAraka'-- nirIkSaNa'Adi nAmathI oLakhe che. tAraka eTale bhavasamudrathI tAranAruM nirIkSaNu eTale dRSTA puruSanuM sAkSAt dazana. Ama A prAtibha jJAna mAnavAmAM keI paNa doSa nathI, eTale ke te mAnavu' yathArtha che, samyak che. sAmarthyayeAganA bheda kahI batAvavA mATe kahe che:-- dvidhAyaM dharmasaMnyAsayeAgasaMnyAsasaMjJitaH / kSAyopazamikA dharmA, yogAH kAyAdikarma tu // 9 // ehu sAmarthya yoganA, prakAra e A khAsa vhelA dha saMnyAsa ne, bIjo cegasanyAsa, kSAyeAparAmika hoya je, dharmAM tehu kahoya; kAya AdinuM karmo te, yogA atra thAya. huM vRtti:--dviSA--be prakAranA Aya-A, sAmayAga che. kevA prakAre? tA ke dharmasaMnyAsayogasaMnyAsaMkSitaH-dha saMnyAsa ane yogasanyAsa sattAthI (nAmathI) yukta. AnI 'dharmAMsaMnyAsa' saMjJA upajI che, eTalA mATe dhama sanyAsasatita. ema 'yegasaMnyAsa' sattA AnI upajI che, eTalA mATe vegasanyAsasannita ane ahIM tevA prakAre te saMjJAta thAya che-kharAbara eLakhAya che, eTalA mATe te tasvarUpe ja grahAya che. A dharmAM kayA? te mATe kahyuM ke-- mAyosamiA dharmA:--kSAyeApazakhika te dharmAM, kSayApazcamathI nIpajelA evA kSamA Adi te dharmAM che. coLA: jAvAnijhma tu-ane yegA te kAyaAdinA vyApArA che,--kAyetsa`karaNa Adi. 2
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) gadaSTisamuccaya artha -A sAmaga,-dharmasaMnyAsa ane saMnyAsa evI saMjJAo (nAme) karIne be prakAra che. kSApazamika (kSayopazama bhAvathI upajatA) te dharmo che, ane kAya vagerenuM kama te "ga" che. vivecana A sAmaganA be bheda che-(1) dharmasaMnyAsa evI saMjJAvALa, (2) gasabhyAsa" evI saMjJAvALo. atre dharmo eTale kSAyopathamika bhAvo, ane go eTale manavacana-kAyAnuM karma-vyApAra, kAyotsarga karaNa Adi. atre "saMjJA" zabda hetupUrvaka kahyo che, kAraNa ke jenA vaDe karIne amuka vastu tenA svarUpe saMjJAta thAya-samyak prakAre jANavAmAM Ave, barAbara oLakhAya te saMjJA. dharmasaMnyAsayoga-jemAM dharmone saMnyAsa eTale tyAga hoya che te dharma saMnyAsa. ahIM "dharmo eTale sarva prakAranA zApathamika bhAva-kSapazamathI upajatA bhAvo samajavA. kSaye pazama bhAvathI kSamA vagere je je bhAva upaje che, te te dharmo che. A kSayopazamarUpa dharmone ahIM saMnyAsa-tyAga hoya che, kAraNa ke A mahAtmA sAmarthyayogI kSapaNI para ArUDha thaI, karmone khapAvate khapAvate-khatama karate karate AgaLa vadhe che, eTale tene karmakSayathI utpanna thatA kSAvikabhAva upaje che, kSAyika samyakatva-darzana-jJAnacAritra Adi guNe pragaTe che. Ama kSAyika bhAva upajatAM kSaye pazama bhAvo tyajAtA jAya che. "kSAyika darisana jJAna, caraNa guNa upanyA re; Adika bahu guNa sasya, Atamaghara nIpajyA re....zrI nami jinavara seva, ghanAghana unamyo che." -zrI devacaMdrajI gasaMnyAsa yoga-gasaMnyAsa eTale jemAM yogono eTale ke mana-vacana-kAyAnA karmone saMnyAsa-tyAga hoya che te. mana-vacana-kAyAnA yugane jyAM abhAva che, evI agI " avasthA jyAM hoya che, te yugasaMnyAsa che. "mana vacana kAyA ne kamanI vagaNa, chuTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha che; evuM "agI" guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa baMdha je...apUrva." -zrImad rAjacaMdrajI Ama A banne nAma ApyA che te yathArtha che. che. temAM je jyAre hoya che, te tyAre kahI ema A sAmarthyoga be prakAra batAvavA mATe kahe che :
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhama sanyAsayega (37). dvitIyApUrvakaraNe prathamastAviko bhavet / AyojyakaraNAdUrdhva, dvitIya iti tadvidaH // 10 // bIjA karaNa apUrvamAM, pahele tAttvika heya; AjyakaraNanI pachI, taja bIjo jaya, 10 artha -bIjA apUrvakaraNamAM tAtvika evo prathama ga-dharmasaMnyAsaga hoya; ane A jyakaraNathI AgaLamAM bIje gagasaMnyAsa yoga hoya, ema tenA jJAtA-jANakAro - vRtti-dvitIyApUrvajaLe-bIjA apUrvakaraNamAM, graMthibhedanA kAraNarUpa pahelA apUrvakaraNanA vyavachaMda-apavAda athe bIjAnuM grahaNa karyuM; kAraNa ke pahelA apUrvakaraNamAM prastuta sAmarthyAganI asiddhi hoya che. apUrvakaraNa" e te zubha evo apUrva pariNAma kahevAya che, ke je anAdi saMsAramAM paNa te te dharmasthAnamAM varta tA jIvane tevA prakAre pUrve upaje heta nathI, ane jenuM phala graMthibheda Adi che. temAM A prathama apUrvakaraNamAM graMthabheda te la che, ane A graMthibhedanuM phala samyagadarzana che. ane samyagadarzana che te prathama Adi liMga-cinhavALe AtmapariNAma che. kahyuM che ke -"barAmAMjanikAnapustiyAmi vya4iLa taravAyaeNzraddhAnaM sabhyapUnama !" -prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstiyanI abhivyakti (pragaTapaNuM) e jenuM lakSa che, evuM tattvArdhazraddhAna te samyaggadarzana che. yathAprAdhAnya-pradhAnapaNA pramANe A upanyAsa (anukrame goThavaNI) che, ane te zrAnupUrvathI-UlaTA krame suMdara che, ema samayavide-zAstro kahe che. ane A bIjuM apUrvakaraNa, ke je tevA prakAranI karmasthitimAMthI tevA saMkhyaya sAgaropama vyatIta thaye hoya che,-te bIjA apUrvakaraNamAM zuM ? te ke kathamasattAritro mata' prathama tAvika hoya che. prathama eTale dharma saMnyAsa nAmathI oLakhAte mega tAvika-pAramArthika evo hoya che. ane e kSapakazreNIvALA yogIne hoya che, kAraNa ke kSApazamika evA kSamA vagere dharmonI ene nivRtti hoya che. (kSamA vagere kSaye pazabharU5 bhAve -dharmo dUra thaI gayA hoya che.) eTalA mATe A Ama upanyAsa-rajUAta che. atAvika evo dharmasaMnyAsayega te pratrajyAkALe paNa heya che, kAraNa ke pravRttilakSaNa dharmone tyAM saMnyAsa-yAga che, evI pravrayA-dIkSA jJAnayoganI pratipattirUpa-aMgIkArarUpa che. eTalA mATe ja A pravrayAne bhavaviraktane ja adhikArI kahyo che. kahyuM che ke : " atha pravrajyAI Aryadezotpanna :, viziSTajAtikulAnvitaH, kSINaprAyakarmamalaH, ata eva vimalabuddhiH;
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) yogadaSTisajhuzcaya vivecana sAmarthyaganA dharmasaMnyAsa ne saMnyAsa ema be vibhAga pADyA, te pratyeka kyAre hoya che, te ahIM batAvyuM che :-(1) prathama prakArano sAmaga-tAvika evo dharmasanyAsa ga dvitIya apUrvakaraNamAM hoya che, (2) bIjA prakArano sAmaga-cAgasaMnyAsa ga AyeAjyakaraNathI AgaLamAM hoya che. 'durlabhaM mAnuSyaM, janma maraNanimittaM, saMpadazcapalAH, viSayA duHkhahetavaH, saMyoge viyogaH, pratikSaNaM maraNaM, dAruNo vipAkaH,' ityavagatasaMsAranairguNyaH, tata eva tadviraktaH, pratanukaSAyaH, alpahAsyAdiH, kRtajJaH, vinIta, kAri jJAnayajJanavaduta, govA, vALA, zraddhA, samupanA " (artha mATe juo upara vivecana.) kAraNa ke Avo na hoya te jJAnayoga ArAdhe nahiM, ane Avo hoya te na ArAdhe ema hoya nahiM(ArAdhe ja), ema sarvajJavacana-Agama bhAvavA egya che. tethI A anirUpita artha nathI. jayAtUrthe-AyojyakaraNathI AgaLamAM kevalAbhegathI acityavIryapaNAe karIne AyojIne, tevA tevA prakAre tatkAla khapAvI devAya ema bhapagrAhI karmanI tathA prakAranA avasthAnA bhAvamAM kRti, te AyojyakaraNa che. (kevalAbhegathI AyojIne bhopagrAhI kamanI sthiti tarata khapAvI devAya evI karI devI te A yakaraNa che). AnuM phala zazI avasthA che. eTalA mATe ja kahyuM - ditI rUtti -bIjo "gasaMnyAsa' nAmane sAmaga heya che, ema tenA jJAtAojANakAro kahe che, kAraNa ke zilezI avasthAmAM ane bhAva-hevApaNuM che. A sarva Agamika vastu che. ane tevA prakAre ene saMvAdI (maLata) artha-Agamavacana che - "karaNaM ahApavattaM avvamaNiyaTTimeva bhavvANaM / iyaresiM paDhama ciya bhagai karaNaM ti pariNAma / jA gaNThI tA paDhamaM gaNThiM samaccha o bhave bIyaM / aNiyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakaDe jIve / gaNThitti sudunbheo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaNThitra / jIvassa kamma jaNio ghaNarAgadesipariNAma / / etto vivajI khalu bhiNNe eyammi samaNANaM tu / thovaM pi suparisuddhaM saJcAsammohahe ratti // sammattaMmi u laddhe paliyapuhatteNa sAvao hAi / caraNovasamakhayANaM sAgarasaMkhantarA honti // " ItyAdi lezathI A paribhAvita arthavALuM che. (artha mATe juo upara vivecana.)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhama sanyAsayeAga -- tAttvika dha sanyAsa yoga H-- temAM prathama, dharmAMsaMnyAsa ane te paNa tAttvika-pa ramArthika keTine dharma sanyAsa, bIjA apUrvakaraNanA samaye pragaTe che. ahIM bIjA'apUrvakaraNamAM ema je kahyuM che te sahetuka che. kAraNa ke pahelu apUrNAMkaraNa ke je gra Mthibhedanu kANu che, bIjA apUrva temAM A prastuta dharmAMsanyAsa hAi zake nahi. eTalA mATe 'bIjA'mAM karaNamAM ema kahI teneA apavAda sUcavyeA. A apUrvakaraNa e cheH-(1) graMthibhedanA kAraNarUpa, (ra) kSapakazreNI veLAnuM, A apUrNAMkaNu eTale zu? apUrva" eTale anAdi kALanA bhavabhramaNamAM je kadI pazu pUrva prApta thayA nathI, eve zubha-prazasta AtmapariNAma.graMthibheda vagere A apUrvakaraNanuM phaLa che. temAM pahelA apUrvakaraNanuM phaLa graMthibheda che, ane te graMthibhedanu phaLa samyagdaza na che. graMthibheda-graMthi eTale gAMTha. vAMsanI kaThaNa gAMTha jevI dule-bhedavI muzkela, evI gADha rAgadveSapariNAmarUpa ka*nI gAMTha jyAM bhedAya che, tenuM nAma gra Mthibheda che. 'ane A durbheda kama graMthirUpa mahAbalavAna parvata jyAre apUrvakaraNurUpa tIkSNa bhAva-vAthI graMthibheda bhedAI jAya che, tyAre A mahAtmAne atyaMta tAttvika AnaMda upaje che'-jevo rAgIne uttama auSadhathI roga kAbUmAM AvatAM upaje che tevo. ane A graMthinA bheda paNa evo heAya che ke tenuM puna: tevA prakAre hovApaNuM hAtuM nathI. te eka vAra chUTI eTale khasa chUTI ! khalAsa ! te pharIne tevA svarUpamAM pAchI ubhI thavA pAme ja nahiM, saMdhAya ja nahiM, tenuM nAma bheda che; kAraNa ke tevo graMthibheda thayA pachI tIvra kaSAyAdine udaya hAtA nathI. 'Avo A graMthibheda sadAya kalyANane-nirvANane hetu thAya che. jema janmAMdha puruSane zubha puNyane udaya thatAM cakSune lAbha thaye sadana thAya che ( kharAkhara dekhAya che), tema ja Ane graMthine bheda thatAM saddana-samyagdarzana thAya che, eTale vastunu yathArtha svarUpa dekhAya che.' * (39) tathA ca bhinne durbhede karmagranthimahAbale / tIkSNena bhAvavatreNa bahusaMklezakAriNi // Anando jAyate'tyantaM tAtriko'sya mahAtmanaH / sadvayAdhyabhibhave yadvad vyAdhitasya mahauSadhAt // bhedo'pi cAsya vijJeyeA na bhUyo bhavanaM tathA / tIvra saMklezavigamAtsadA niHzreyasAvahaH // jAtyandhasya yathA puMsacakSurlAbhe zubhodaye / saddarzanaM tathaivAsya granthibhede'pare jaguH " dd -maharSi haribhadrAcA chakRta cogama du
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) gadaSTisamuccaya samyagadarzana-Ama graMthibhedanA phaLa-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. tArthanuM zraddhAna te samyagadarzana che. jIva, ajIva, puSya, pApa, Ava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mekSa e nava tattva che, tenA bhUtAInuM-paramArthanuM zraddhAna thavuM, zraddhA samyagadarzana upajavI, pratIti thavI te samyagadarzana che. "A nava tattvarUpa aneka vaNanI mALAmAM eka AtmatatvarUpa suvarNasUtrasonAne dore parovAyeluM che, cirakALathI chupAIne rahelo che. tene khoLI kADhI samyagRSTi puruSa zuddha AtmatattvanuM darzana kare che, anubhava kare che." A jIva, ajIva karmathI baMdhAyela che, tenuM kAraNa puNyapApa che; puNya-pApanA AvavAnuM kAraNa Azrava che; Azrava thaye baMdha thAya che; AzravanenavA karmanA Agamanane saMvarathI rokI zakAya che jUnA karmone nirjarAthI kheravI zakAya che; ane ema nirjarA karatAM karatAM sarva karmane kSaya thaye, zuddha AtmavibhAvarUpa mokSa thAya che, kevala eka zuddha AtmA ja mokSarUpa bane che;-AvI tAtvika pratIti te samyagadaSTi puruSane upaje che. Ama dehAdi samasta paravastuthI bhinna, upayogavaMta ne avinAzI evA zuddha AtmAnuM bhedajJAna thavuM, anubhUti thavI, "AtmakhyAti" thavI te samyagadarzana che, ane enuM bIju nAma samakita che. che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLo jinane re. ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa...mULa0 je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratItamULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita..mULa -zrImad rAjacaMdrajI "na samyakatvasamaM kiMcittraikAlye trijagatyapi / thoDA mithyAvarama nAcatta-mRtAm zrI samaMtabhadrAcAryajI arthAt -traNe kALamAM, traNeya lekamAM, samyaktva samuM prANIonuM kaMI zreya nathI, ane mithyAtva samuM kaI azreya nathI." x "rimiti navatarava8nnamunnIyamAnam, kanakamiva nimagnaM varNamAlAkalApe / atha satataviviktaM dRzyatAmekarUpam , baripabimAmaleritamAnanu che ? -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasArakalaza
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMnyAsayoga (41) ane Ama graMthibheda thaI, AtmAnubhUtirUpa samyagadarzananI prAptithI jene parama AnaMdavalAsa upa che, evA samyagadaSTi yogI puruSanA AvA sahaja anubhava udgAra nIkaLI paDe che - AtmA jJAna pAme e te ni:saMzaya che; graMthibheda thaye e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che." anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI jeNe bhavAnivRttirUpa karyuM, te kalyANamUrti samyagadarzanane namaskAra." -zrImad rAjacaMdrajI AvuM kalyANamUrti samyagadarzana apUrvakaraNa vaDe graMthibheda thayA pachI prApta thAya che. ane A samyagadarzanane pAMca liMga eTale pragaTa cihna che :-(1) prazama, (2) saMvega, (3) nirveda, (4) anukaMpA, (5) Astikya. pradhAnapaNuM pramANe A samyakatvanA lakSaNone Ama pUrvanupUrva anukrama che, paNa pazcAnupUrvathI eTale UlaTA cinha anukrame e suMdara-rUDA che, ema zAstranuM rahasya jANanArA kahe che. kAraNa ke Astikya na hoya te prazama Adi suMdara-sArA na lAge, zobhe nahi, ItyAdi UlaTA krame samajavuM. ane sulaTA krame prathamanuM lakSaNa hoya te pachInuM lakSaNa Ave ema samajavuM. te A prakAre - prathama te prazama eTale kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, te viveka vicArane avakAza thatAM saMvega eTale mAtra mekSAbhilASa pAme, tethI nirveda eTale saMsArathI kaMTALo upaje, ane svadayA-paradayArUpa anukaMpA Ave. A cAra guNa jyAre jIvamAM pariName tyAre pAMca Astikaya guNa pAmavAnI yogyatA-pAtratA tenAmAM pragaTe. ( Ama sulaTA krame che. ) kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa, dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahiM joga; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara roga." - zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi athavA UlaTA krame Astika eTale jIvAjIva Adi tatvanA astitvanI-hevApaNAnI AsthA-aMtar pratIti upaje, svarUpa jANe, te anukaMpA upaje A jIvAdi jANI tene anusarato kaMpa AtmAmAM thAya, eTale svadayA-pitAnA AtmAnI anukaMpa upaje ke-are !
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) gadaSTisamuccaya huM atyAra sudhI A paravastunA saMsargathI paravastumAM ramyo ! te ramavA gya nahotuM. evo kSobha-kaMpa AtmAmAM thAya te anukaMpA. jemake - huM choDI nijarUpa ramya para pule, jhI UlaTa ANI viSaya tRSNa jale viharamAna" -zrIdevacaMdrajI evI sAcI anukaMpA upaje, eTale niveda-saMsArathI atyaMta kaMTALo AvI jAya. A kAjaLanI keTaDI jevA saMsAramAM mahAre have eka kSaNa paNa AtmabhAve rahevuM nathI, ema saMsArathI te ubhage. ane e nirveda-kaMTALe upajatAM, saMvega eTale mokSano tIvravegI abhilASa upaje, A saMsAra baMdhanathI huM kyAre chUTuM evI zuddha bhAvanA bhAvato te daDha mumukSu bane, ane tenA pariNAme prazama pragaTe, viSaya-kaSAyanuM prazAMtapaNuM thAya, parabhAvathI virati thAya, vItarAgatA Ave ane tene AtmA svasvarUpamAM samAI jAya. AvA pAMca lakSaNavALuM samyagadarzana jIvane pahelA apUrvakaraNanA pratApe graMthibheda thaye sAMpaDe che. ane pachI kama sthitimAMthI saMkhyAta sAgaropama vyatIta thaye, A bIju apUrvakaraNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAtvika tAtvika dharma. dharmasaMnyAsaga kSapakazreNImAM caDhatA sAmarthyAgIne hoya che, saMnyAsa kAraNa ke te kSepaka thegI kSamA vagere kSe pazamarUpa dharmothI nivaryo che, ane kodhAdi kaSAyarUpa sarva karma prakRtine jaDamULathI khapAvavArUpa kSAyikabhAva bhaNI pravarte che. ane Avo je "dharma saMnyAsa" nAmane sAmaga che, te ja kharekhara tAtvika, pAramArthika "dharmasaMnyAsa' ga che. atAvika dharmasaMnyAsa" te pradhvajyA-dIkSA avasare paNa hoya che, kAraNa ke jemAM pravRttirUpa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, te nivRttirUpa pravajyA-dIkSA kahevAya che. pApa mAMthI prakarSe karIne zuddha caraNagamAM vrajana-gamana te "pravajyA" che. atAvika viSayakaSAyAdi duSTa bhAvonuM muMDana-chelaNakriyA tenuM nAma "dIkSA che. dharma saM. A prayA (dIkSA-saMnyAsa) jJAnayoganA aMgIkArarUpa che eTalA mATe ja saMsArathI je aMtaraMga pariNAmathI kharekhara virakta thaye haya, cittamAM atyaMta vairAgyavaMta thayuM hoya, te ja tevI jJAnaganI pratipattirUpa dIkSAno adhikArI pAtra kahyo che. dIkSAne gya, munidharma grahaNa karavAne gya pAtra jIva kevA viziSTa khAsa lakSaNavALe hevo joIe, te ahIM kahyA che - (1) je Arya dezamAM utpanna thayo hoya, (2) viziSTa jAti-kulavALe hoya, (3) jene kamala kSIprAya-lagabhaga kSINa thavA AvyuM hoya, (4) ethI karIne ja je vimala
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) buddhivALA heAya, (5) * manuSyapaNuM durlabha che, janma maraNanuM kAraNu che, saMpadIkSAnA dAe capala che, viSayeA duHkhanA hetu che, saMcAgamAM viyeAga che, pratikSaNe adhikArI maraNu che, karmanA vipAka dAruNa che'-ema jeNe saMsAranu nizuMpaNuM-naguNApaNuM, niHsArapaNuM, tucchapaNuM jANyuM hAya, (6) tethI karIne ja te sa'sArathI je virakta thayeA hAya, (7) jenA kaSAya atyaMta kuza, pAtaLA, dubaLA paDI gayA hAya-je madakaSAyI hAya, (8) jenAmAM hAsya rati-arati vagere alpa hAya, (9) je kRtajJa-karelA upakArane, guNane jANavAvALA kadaradAna heAya, (10) vinIta-vinayaguNusa'panna heAya, (11) dIkSA letAM pahelAM paNa je rAjA, maMtrI ane nagarajane ne bahumata-mAnItA hAya, jenuM samAjamAM paNa vajana paDatu hoya evA pratiSThita-mAnanIya hAya, (12) adrohakArI-deva, guru, dharma, rAja, deza, samAja vagerenA je droha karanAra na heAya, (13) je kalyANa aMgavALA-bhadramUtti hAya, ke jene dekhatAM ja chApa paDe ke A bhadra-bhalA-rUDA jIva che, evA hAya, (14) zrAddha, samyak zraddhAvata, zraddhALu hAya, (15) sthira hAya, caLavicaLa pariNAmI na heAya, (16) samupapanna hAya, eTale samyak prakAre sadgurune zaraNe Avele AtmasamarpaNa karanArA hAya. jemake-- dhama sanyAsayeAga "zuM prabhu caraNu kane dharU', AtmAthI sahu hIna; te tA. prabhue Apie, vatu" caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varatA prabhu AdhIna; dAsa dAsa hu' dAsa chuM', Apa prabhunA dIna. '' --zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrIAtmasiddhi AvA lakSaNavALA na hoya te jJAnayega ArAdhe nahiM, ane AvA lakSaNavALA hAya te ArAdhyA vinA rahe nahi, ema zrI sarvajJadevanu vacana che. tethI A upara je kahyu. te badhuya yathArtha che. Ama pravrajyA samaye atAttvika dharmasa'nyAsa, ane kSepakazreNImAM tAttvika dharmasaMnyAsa hAya che, ema spaSTa karyuM. ane Ama kSapakazreNIgata ceAgIne bIjA apUrva karaNamAM' A tAttvika dhama sanyAsa nAmanA sAmarthya yoga hoya che. Ane apUrvakaraNa eTalA mATe khIju kahevAmAM Ave che ke-temAM apUrva evuM A pAMca vastuenuM karaNa-nina apUrNAMkaraNa karavApaNuM) hAya cheH-(1) sthitighAta (ra) rasaghAta, (3) guNazreNI, (4) guNasakrama, (5) sthitibadha. te A prakAre (1-2) moTA pramANavALI jJAnAvaraNIya vagere kamanI sthitinuM ahIM apUrva khaMDanaghAta karavAmAM Ave che,-cheda uDAvavAmAM Ave che; tathA karmAMnA pracura rasanuM apUrva khaMDana
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) yogadaSTisamuccaya ghAta karI atyaMta a955NuM karI devAmAM Ave che. Ama vizuddhinA prakRSTapaNathI A sthitighAta-rasaghAta e banne AgalA guNasthAnakanI apekSAe aparva hoya che. (3) temaja atre atyaMta vizuddhinA sAmarthyathI guNazreNInI viracanA evI apUrva kare che, ke kamanA daLIA jhapATAbaMdha TapoTapa uDAvI devA mATe goThavAI gayA hoya che. (4) tathA baMdhAtI zubha prakRtiemAM azubha daLIAnuM pratikSaNe asaMkhya guNavRddhithI laI javuM-saMkramaNa karavuM, te guNasaMkrama paNa ahIM apUrva hoya che. (5) ane karmonI sthiti pUrve azuddhapaNAne lIdhe ghaNI lAMbI bAMdhato hato, te ahIM apUrvakaraNamAM atyaMta vizuddha paNAne lIdhe ghaNI TUMkI bAMdhe che. Ama A pAMca vAnAM atre apUrva hoya che, eTalA mATe "apUrvakaraNa" nAma sArthaka che. A apUrvakaraNarUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne je yogI puruSa kSapakazreNI para ArUDha thAya che, tene A tAttivaka dharmasaMnyAsayoga hoya che, kAraNa ke te kSapazamarUpa dharmonuM kSapaNa karate karate AgaLa vadhe che, karma prakRtiene sarvathA khapAvate khapAvata, kSapakazraNa khatama karate karate, UDAvate UDAvate, guNasthAnakanI zreNI para caDhato jAya che. ane Ama karmazatrune kSaya karatA karatA, A parama samartha vIra puruSa 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jaI, teramAM sagI kevali guNasthAne pahoMcI "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che. - basaMnyAsa yoga - ane bIje je bagasaMnyAsa" nAmano sAmarthyoga che, te AjyakaraNanI pachI hoya che. te A prakAre - aciMtya vIryapaNue karIne, asAdhAraNa AtmasAmarthyathI kevalI bhagavAna samudaghAta kare che, te pahelAM AyeAjyakaraNa kare che. AyakaraNa eTale zuM? AjIne karavAmAM Avate gavyApAra te AyeAjyakaraNa A maryAdA -kevalIe dIThela maryAdA AyojyakaraNa pramANe jana=javuM te, zubha yoganuM vyApAraNa-pravartana; karaNa=pariNAma vizeSa, sAmarthyavizeSa. kevalI bhagavAne dIThelI maryAdA pramANe, udIraNAAvalimAM bhavopagrAhI kamene prakSepa karavo te AyojyakaraNa che. eTale ke A chelA bhavamAM bhogavavAnA je bAkI rahelA vedanIya vagere cAra karma che, temAM je vedanIya vagerenI sthiti AyuSya karatAM vadhAre hoya, te tene sama-sarakhI karavA mATe kevalI bhagavAna udIraNa kare che, jyakaraNa kare che, ke jethI karIne samudraghAta vaDe te te karmone jaldI khapAvI daI sarakhI sthitimAM lAvI mUkAya.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ basaMnyAsayega (45) AvuM AyeAjyakaraNa karIne kevalI bhagavAna samudaghAta kare che. sarva kevalI bhagavAna samuddaghAta karatA nathI, paNa jenA vedanIya vagere karmanI sthiti AyuSya kevalI- karatAM vadhAre hoya che, teo ja te karmonA samIkaraNa mATe samuddaghAta samudraghAta kare che, ke jethI karIne te karmone zIdhra bheLavI laI tene tatkAla nikAla karI devAya. mULa zarIrane choDyA vinA, uttara deharUpa jIvapiMDanuM-AtmapradezasamUhanuM dehamAMthI bahAra nIkaLavuM tenuM nAma samudyAta che. samudraghAta eTale sam - ughAta, sama samyaphapaNe eTale apunarbhAvapaNe, pharI na hoya e rIte, ut = prAbalyathI, prabalapaNathI ghAta karmanuM hanana, pralaya, kSaya. pharI na upaje evI rIte prabalapaNe je prayatnavizeSamAM karmane pralaya thAya-ghAta thAya, te samudraghAta che. A kevalisamuddaghAtamAM Atmapradezano vistAra karI-virATa svarUpa dhAraNa karI, te AtmapradezavaDe Akho leka daMDa-kapATapratara AkAre pUrI devAmAM Ave che, ane te te karma pradezane sparza, zIdhra bhogavI laI kheravI nAMkhavAmAM Ave che, ane pachI te Atmapradezane UlaTA krame upasaMhAra karAya che. A badhe vidhi mAtra ATha samayamAM pUro thAya che ! AvuM parama adbhuta aciMtya sAmarthya A parama samathayegI atra vyakta kare che !! ane A AyojyakaraNa ne samudraghAtanuM phaLa-pariNAma zilezIkaraNa che, eTale ke te pachI taratamAM zelezIkaraNa prApta thAya che. temAM mana-vacana-kAyAnA vegane sarvathA nirodha karI, A parama samartha yegI cothuM zukaladhyAna dhyAvata sata, zileza-meruparvata zelezIkaraNa jevI niSpakaMpa aDola avasthAne prApta thAya che. athavA sarva saMvararUpa samAdhAnarUpa je zIla, tene Iza bane che. Ama A svarUpagupta parama yegInI zeleza-meru jevI niSkapa meganirodharUpa avasthA te zelezIkaraNa; athavA parama samAdhi pAmelA A zIleza yegIzvaranI avasthA te zelezIkaraNa A zaleSI avasthA, pAMca hRsva akSara (a, I, u, , la) uccArAya teTale kALa rahe che ane tenA chellA samaya pachI tarata ja A parama AyegI thegI Urdhvagamana karI siddhapadamAM birAje che. utkRSTa viraja niveza, gakriyA navi pese re; yoga taNI dhruvatA zileze, Atamazakti na bese re....vIrajIne caraNe lAguM." -zrI AnaMdaghanajI * " mUlasarIramacchaMDiya uttara dehassa jiivpiNddss| nigAma rehA hRAra samudvAra gAma " -zrI nemicaMdra siddhAMtacakavarjI kRta gamaDhasAra
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) gadaSTisamuccaya vIya kSAyika bale capaLatA ganI, dhI cetana karyo zuci alezI; bhAva zelezIme parama akriya thaI, kSaya karI cAra tanu kamazeSI." zrI devacaMdrajI "mana-vacana-kAyA ne karmanI vagaNa, chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha jo; evuM ayogI guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa baMdha je apUrva eka paramANu mAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMka rahita aDola ravarUpa je zuddha niraMjana caitanyamUtti ananyamaya, agurulaghu amUrta sahaja padarUpa jo....apUrva -zrImad rAjacaMdrajI Ama A bagasaMnyAsa lega zilezI avasthAmAM prApta thAya che. - yathApravRttakaraNa Adi - bhavyane yathApravRttakaraNa apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa ema traNeya karaNa prApta thAya che, ane bIjAone eTale ke abhavyone paheluM yathApravRttakaraNuM ja hoya che, bIjA karaNa tene kadI paNa prApta thaI zake nahi. atre karaNa eTale pariNAma. (gAthA 1). jema giri-nadIno patthara ghasAtAM, pIsAtAM, kUTAtAM, pITAtAM, gharSaNa-cUrNana nyAye goLa lIse thAya che, tema anAdi saMsAramAM rakhaDatA AthaDatA jIvane kavacit kavacit keme karIne bhAvamalanI kSINatA thatAM tathAbhavyatAne paripAka thaye, e koI viziSTa yathApravRttakaraNa AtmapariNAma thaI Ave che, evI koI karma sthiti rasanI maMdatA upaje che, ke te graMthinI nikaTa AvI paDe che. "Aguse calI AtI he e rIte anAdi kALapravAhamAM pravartatAM pravartatAM jIvane je kavacit kiMcit bhAvacamakArA jevuM sAmAnya paNe (Ordinarily) pravarte che evuM pUrvAnupUrvakaNa te yathApravRttakaraNa che. AvuM yathApravRttakaraNa te jIva ane tavAra kare che, ne anaMtavAra graMthinI nikaTa Ave che. paNa te mAtra sAmAnya-sAdhAraNa prayatnarUpa hoI AtmavIryanI maMdatAne lIdhe te graMthibheda karyA vinA pAcho vaLI jAya che. A karaNa bhavya -abhavya banene prApta thAya che, paNa bIjA be karaNa ekalA bhavyane ja prApta thAya che, abhane nahi, eTale ja te mokSamArgamAM pravezI zakato nathI. ane bhavya paNa jyAM lagI apUrva (Unprecedented) AtmA pariNAmarUpa bhAvane pAmI, apUrva AtmapuruSArtha kurAvI, ananya prayatnathI asAdhAraNa (Extraordinary effort) prayAsathI, potAnA sarva sAmarthyathI (With all his might) zUravIrapaNe apUrva puruSArtha "yAhoma karIne', graMthirUpa durbhedya durgane bheda karavA sarvAtmAthI pravartate nathI, tyAMlagI te paNa te kAryamAM saphaLa thatuM nathI. kAraNa ke graMthibhedarUpa durdhaTa kArya mATe, asAmAnya-asAdhAraNa prayatnanI jarUra che. temAM pUrvAnupUrva yathApravRtta jevo
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathApravRttakaraNa Adi (47) te prayatna kAma Ave nahiM. jema yuddhamAM majabUta killo sara karavA mATe baLavAna zastrathI bhArI hale ( Mass attack ) karavo paDe che, tema graMthirUpa durbhedya durgane jItavA mATe apUrva AtmapuruSArtharUpa bhAva-vajane joradAra hallo laI javo ja joIe. nahi te temAM niSphaLatA ja maLe che, arthAt graMthi AgaLathI "pIchehaTha ( Retreat) karavI paDe che. graMthi pahele guNasthAnake che, tenuM bhedana karI AgaLa vadhI cothA sudhI saMsArI che. pahoMcyA nathI. keI jIva nirjarA karavAthI UMcA bhAve AvatAM, pahelAmAMthI nIkaLavA vicAra karI, graMthibhedanI najIka Ave che. tyAM AgaLa gAMThanuM eTaluM badhuM tenA upara jora thAya che ke graMthibheda karavAmAM zithila thaI jaI aTakI paDe cheane e pramANe meLa thaI pAcho vaLe che. A pramANe graMthibheda najIka ane tIvAra AvI jIva pAcho pharyo che. keI jIva prabala puruSArtha karI nimitta kAraNo jega pAmI kaDI karI graMthibheda karI, AgaLa vadhI Ave che, ane jyAre graMthibheda karI AgaLa vadhyuM ke cethAmAM Ave che, ane cethAmAM Avyo ke vahele moDo mekSa thaze, evI te jIvane chApa maLe che." -zrImad rAjacaMdra paNa jIva jyAre chellA pudagalAvamAM vartato hoya che, ne temAM paNa bhAvamalanI atyaMta kSINatA thAya che tyAre bhavya jIvane chelluM yathApravRttakaraNa prApta thAya che, ane te graMthibhedanI atyaMta nikaTa Ave che. eTale pachI tene apUrva AtmaapUrvakaraNa bhAvane ullAsa thatAM, apUrva AtmapuruSArthanI phuraNAthI apUrvakaraNane anivRttikaraNa anivRttikaraNanI prApti thAya che apUrvakaraNa. eTale anAdikALamAM pUrve kadI paNa prApta thayela nathI e apUrva AtmapariNAma ane samyakatvanI prApti karAvyA vinA rahe nahiM-nivarse nahiM, te anivRttikaraNa, apUrvakaraNathI graMthibheda thAya che ane anivRttikaraNathI samyaktva thAya che. temAM jyAM sudhI graMthi che, yaMsudhI yathApravRttakaraNa che, graMthi chedatAM-ullaMghatAM apUrvakaraNa che, ane graMthibheda karIne jIva samyakUvane sanmukha thAya tyAre anivRttikaraNa che. (gAthA-2). A graMthi eTale atyaMta durbhedya-bhedanI ghaNI kaThaNa evI gAMTha. karkaza, ghana, rUDha ne gUDha evI vAMsanI gAMTha jema bhedavI muzkela hoya che, tema javanI A gADha rAga-dveSa pariNAmarUpa gAMTha jevI ghaNI duSkara che. (gAthA-3). eTalA mATe ja tene bhedavA mATe jIve apUrva AtmapuruSArtha karavo Avazyaka che. A sarva A AkRti uparathI samajAze- AkRti-1 apUrvakaraNa ! yathApravRttakaraNa -> anivRttikaraNa > samyakatva graMthibheda
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) yogadaSTisamuccaya ane Ama A gAMTha bhedAI gayA pachI, A jIva gADha rAga-dveSa pariNAma choDI de che, tenA rAgAdi maMda paDI jAya che, duSTa anaMtAnubaMdhI kaSAya cokaDI samayaphalvAdi naSTa thAya che, dazanAmaha ra thAya che ane samyagadarzana pragaTe che. kAraNa ke thoDuM paNa suparizuddha evuM samyagrajJAna sAcA asaMmohane hetu hoya che. (gAthA-4). samyakatva prApta thayA pachI, papapRthaphavamAM eTale ke cAritramehanIya karmamAMthI bethI nava palyopama sudhInI sthiti kSaya thaye, dezaviratipaNuM sAcuM bhAvazrAvakapaNuM prApta thAya che; ane te cAritramehamAMthI saMkhyAtA sAgaropama sthiti kSaya thaye, sarvaviratipaNuMsAcuM bhAvasAdhupaNuM tathA upazamazreNI-kSapakazreNI anukrame prApta thAya che. (gAthA-5). ityAdi atre saMkSepathI kahyuM che. vizeSa jijJAsue karmagraMtha Adi sthaLa jevA. AkRti-2 graMthibheda prathama apUrvakaraNa -- samyakatva. -> bIjuM apUrvakaraNa AjyakaraNa kSapakazreNI 8 9 10 12 guNa sthA na| samudraghAta kevalajJAna, zailezIkaraNa - mokSa - atre eTaluM lakSamAM rAkhavA yogya che ke samyakatva prApta thayA pachI jIva je tIvrasavegathI aparva puruSArthadhArA cAlu rAkhe ne vadhAre, te uparokta palyopama-sAgaropamAdi jeTalI kama sthiti paNa zIghra kSaya karI, jhapATAbaMdha bhAvazrAvaka, bhAvasAdhu Adi dazAne pAme, ane upazama-kSapakazreNI para ArUDha thaI, anupama kevalajJAna pragaTAvI, yAvat te ja bhave paNa mekSa pAme. je jIvane puruSArthamAM maMdatA hoya to te pramANe mokSanI prAptimAM paNa DhIla thAya. eTale mokSanI prApti jIvanA puruSArthabalane AdhIna che. jaladI puruSArtha rAve te jaladI mekSa pAme, mATe bhavasthiti Adi khoTA nhAnA cheDI daI jIve niraMtara satya puruSArthazIla rahevuM joIe ema jJAnI puruSonA upadezane Azaya samajAya che. kAraNa ke anyakaraNathI Urva-AgaLamAM bIje (gasaMnyAsa) yoga hoya che, eTalA mATe
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogasanyAsayoga (49) atastvayogA yogAnAM yogaH para udaahRtH| mokSayojanabhAvena sarvasaMnyAsalakSaNaH // 11 // ethI ayoga egamAM, yoga kahyo pararUpa, mekSa sAtha yojanathakI, sarvasaMnyAsa svarUpa, 11. atha :-eTalA mATe te je aga" che, tene gomAM parama pega kahyo che. (kAraNa ke) mokSa sAthe te jana-joDANa kare che ane te sarvasaMnyAsa lakSaNavALo che. - vivecana Ama gasaMnyAsa nAmane sAmarthyaga zailezI avasthAmAM hoya che ema uparamAM kahyuM. temAM mana-vacana-kAyAnA vegane abhAva hoya che, nirodha karaayoga vAmAM Ave che, eTale te "aga" kahevAya che. ane A "ayoga" parama yoga caga sarva yugamAM parama che, pradhAna che, kAraNa ke te "mokSe banAvyo mokSa sAthe sAkSAt jana karAvanAra evo kharekharA arthamAM "ga" che, ane te sarvasaMnyAsarUpa lakSaNavALe che, temAM utkRSTa parizuddhi hoya che. Ane "parama" ega kahyo te yathArtha che, kAraNa ke sava gonuM je eka mAtra aMtima sAdhya-dayeya mikSa che, tenI sAthe A ayoga ga ja sAkSAt yojana-joDANa karAve che. mekSa sAthe je-jeDe te vega kahevAya, ema vyutpattithI A barAbara ghaTe che. tema ja atre sarvasaMnyAsa hoya che, adharmasaMnyAsa ke dharmasaMnyAsa karatAM utkRSTa parizuddhi hoya che, ane have kaMI paNa tyajavApaNuM bAkI rahetuM nathI eTale A aAga parama zreSTha ga che. atre eka paramANu mAtranuM paNa sparzavApaNuM rahetuM nathI. saMpUrNa niSkalaMka evuM aDela AtmasvarUpa pragaTe che. ananya evI zuddha niraMjana caitanyamUtti vyakta thAya che. agurulaghu evuM amUrta sahajAnmasvarUpa pada siddha thAya che. A sahajAnmasvarUpa padane vRtti-bata pava-eTalA mATe ja, zilethI avasthAmAM vegasaMnyAsarUpa kAraNane lIdhe, -ayoga, yogane abhAva (mana-vacana-kAyAnA yogane abhAva). cenAM-mitrA Adi yoganI madhye, zuM? te ke-jeja: pAH-paramaga, pradhAnama, radatta - kahyo che. kevI rIte ? te mATe kahyuM - me kana pAra-mekSa sAthe jana-bhAvarUpa hetuthI, joDANa karavArUpa bhAvathI. nanAdu cheH --janane lIdhe yoga, ema samajIne. AnuM svarUpa kahe che:sarvasaMcArakSA -sarva saMnyAsarUpa lakSaNavALe, kAraNa ke adharmasaMnyAsa ne dharmasaMnyAsa karatAM paNa ane parizuddhino bhAva che, eTalA mATe.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) yogadaSTisamuccaya zrIsarvajJa deve jJAnamAM dIThuM che, paNa te zrI bhagavAna paNa tenuM svarUpa varNavI zakatA nathI, te svarUpanuM varNana anya vANI te kema karI zake? te jJAna te mAtra jJAnIne anubhavagamya che. "je pada dIThuM zrI sarva jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna je......apUrva." -zrImad rAjacaMdrajI Ama IchAyegIe zarU karelI mokSarUpa ISTa sthAna bhaNInI musApharI ahIM pUrI thAya che. egamAge akhaMDa prayANa karatAM, kavacita maMda-kavacita tIvra vege cAlatAM cAlatA cagI, zubhecchAthI mAMDI zelezIkaraNa paya tanI samasta gabhUmikAo vaTAvI jaIne, aga evA zizIkaraNarUpa mekSanagaranA bhavya daravAje AvI Ubhe che, ane pachI takSaNa re nagaramAM praveza kare che. AkRti-3 irachAyoga zAsaga dharmasaMnyAsa sAmarthya vega yogasaMnyAsayoga tIvra icchAdi | tIvra zAsabedha-zraddhA pratibhAna kevalajJAna zreNI mana-vacana-kAyatyAga mekSa lezIkaraNa guNasthAna sapramAda aprasAda apramAda dviapUrva karaNa va 4 5 6 8 9 10 12 13 icchAyAgAdinuM keSTaka-1 yoganuM nAma kenuM mukhyapaNuM mukhya lakSaNa pAtra gI guNasthAna sAcI dharma IcchI, zAstra | sAco dharma Icachaka, 4-5-6 zravaNa-mRtadha-samyaIcchAga IcchApradhAna Agama zretA, samya (upalakSaNathI daSTi, chatAM pramAdajanya vikalatA | jJAnI, paNa pramAdayukta vyavahArathI1) zAstroga zAtrapradhAna zAstrapaTutA. zraddhA, apramAda zAstrapaTu, zraddhALu apramAdI dharmasaMnyAsa sAmarthyapradhAna ! zAstrathI para viSaya, prAti-svasa vedana- * anubhavajJAna. kSayopazama dhamene tyAga. kSapakazreNIgata yogI ane sagI kevalI 8-9-1812-13 sAmagdha cAga yogasaMnyAsa sAmarthyapradhAna | mana-vacana-kAyAnA yogano tyAga-ayoga. parama yoga agI kevalI 14 zailezI avasthAmAM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArasamuccaya (51) sArasamuccaya-( Summary ) Ama atre icchAyAga, zAsrayAga, ne sAmathrayAga e traNa cAMganuM svarUpa kahyuM, ene sArasamuccaya samajavA mATe sthUla rUpaka-ghaTanA karIe:-- kAI bhaya kara aTavImAM kai musApharI bhUlA paDI gayA hoya, ne cAre kArathI muMjhAI gayeA hAya, tene temAMthI chUTavAneA kei rastA batAve evI tenI kevI tIvra IcchA hAya ? kAi rAgI mahArAganA paMjAmAM sapaDAyA hAya, te keAi kuzaLa vaidya maLI jAya ne AreAgya prApti thAya, ema kevuM icche? ujjaDa marubhUmimAM bhara unhALAmAM kAi tarasyA thayA hAya, te pANI mATe keTaluM jhaMkhe ? tema A sasArarUpa bhayaMkara aTavImAM bhUlA paDelA jIvarUpa musAphara prathama te temAMthI chUTavAnI tIvra icchA rAkhe che, mekSa meLavavA icche che, meAkSarUpa iSTa sthAne javA cAhe che. eTale pachI DhUMDhatA hU~DhatA te tene mArga jANakAra sadgurune pUche che. tenI pAsethI IcchAyAgI te mALanI mAhitI meLavI-sAMbhaLI, amuka dizAmAM A mArga che, ema te jANIne sahe che. Ama te zrutA ne jJAnI ane che. pachI te zraddhApUrvaka te uSTi mArge cAlavA prayAsa kare che. paNa mAnI kaThinatAthI tathA peAtAne anubhava haju kAcA heAvAthI tene kavacit pramAda thaI Ave che. eTale musApharI kavicat aTakI jAya che ke dhIrI paDe che, kavacit vegavaMtI bane che. Ama A icchAyAgI AgaLa vadhatA jAya che. A musApharI daramyAna zAsrarUpa bhAmIe ( Guide) sadA tenI sAthe che, eTale tenI AjJA pramANe cAlatAM tene zAstranuM sa`pUrNa anikala jJAna prApta thAya che, ane tenI sahAyathI mA` dekhate dekhate te zraddhApUrvaka AgaLa dhape che. peAtAnI zakti pramANe, peAtAnA pagamAM jora heAya teTalA vegathI, te apramAdIpaNe AgaLa pragati karatA jAya che. zAstrayANI Ama AgaLa ne AgaLa prayANa karatA te bhayAnaka aTavI vaTAvI jaine, suMdara rAjamArga para-dhArI rastA para AvI jAya che. eTale AgaLaneA meAkSasthAna bhaNIneA rastA cAkakheMcAkheA dekhAya che. tyAM zAsrarUpa bhemIe tene kahI de che ke-he mahAnubhAva zAstrayeAgI ! jue, A mArga sIdhA saDasaDATa meAkSasthAna pratye jAya che. te tarapha sIdhA cAlyA jAo! temAM A A sAmAnya sUcanA Apu' chuM, te pramANe tame cAlyA jajo. vadhAre vigatanI tame jema jema AgaLa jaze, tema tema tamane tamArI meLe khabara paDatI jaze. eTale have mhAre tamane AgaLa vaLAvavA AvavAnI jarUra nathI. tame pote samatha+ che. mATe ziva sthAH |
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (pa) gadaSTisamuccaya eTale te yogI vaLatuM kahe che-he parama upakArI sazAstra! Apane huM kyA zabdomAM AbhAra mAnuM? Ape hArA para aciMtya upakAra karyo che. ATalI bhUmikAe huM pahoMcyA chuM, te badhuM Apane pratApa che, ne AgaLa mATenI je Ape kiMmatI sUcanA batAvI te mATe paNa huM Apane trANI chuM, huM ApanI te AjJAne anusaravA sadA tatpara rahIza, ane mane khAtrI che ke ApanI kRpAthI huM hArA ISTa sthAne-mekSanagare have thoDA vakhatamAM jaldI pahoMcIza. Ape hArA mATe ghaNe zrama lIdho che, ne meM paNa ApanI AjJA uThAvavAno yathAzakti parizrama karyo che, chatAM AjJAbhaMga thayo hoya te kSamA! vAru, namaskAra! pachI te samartha yogI AtmasAmarthyathI vegamArge tIvra saMvegathI-atyaMta vegathI jhapATAbaMdha deDaDyo jAya che. prAtila jJAna-anubhavajJAna daSTithI tene AgaLa mArga cokakhe dIvA jevo dekhAte jAya che, ane jema jema te ISTa dhyeya prati AgaLa dhapati sAmarthyathegI jAya che, tema tema tene utsAha atyaMta vadhato jAya che. kSApazamika mene-kSapazama bhAvone phagAvI daI te potAne bhAra ocho karato jAya che, eTale te era ne era vegathI AgaLa pragati kare che. Ama apUrva AtmasAmarthyathI kSapakazreNI para caDhI, dharmasaMnyAsa karate karate, te 8-9-10-12 guNaThANa jhapATAbaMdha vaTAvI de che, ne 13 mA guNaThANe pahoMce che, kevalajJAna pAmI sarva dravya-paryAya pratyakSa dekhe che. tyAM te mekSanagara sAkSAt dekhAya che. te jANe tenA parAmAM AvI pahoMce che. tyAM pachI te zeDo vakhata (AyuSya pramANe) visAme khAya che, te pitAne thayelA jJAnane lAbha bIjAne-jagane ApI parama paropakAra kare che. pachI AyuSyanI mudata pUrI thavA AvyuM, te mana-vacana-kAyAnA pegene nirodha kare che-tyAga kare che, ne Ama yogasaMnyAsa karI, meru jevI niSkapa zailezI avasthArUpa bhavya daravAjAmAMthI te mokSanagaramAM praveza kare che, ane siddha puruSa banI sAdi anaMta kALa anaMta samAdhisukhamAM zAzvata sthiti kare che. "pUrva prAgAdi kAraNanA vegathI, Urdhvagamana siddhAlaya prApta susthita je sAdi anaMta anaMta samAdhi sukhamAM, anaMta darzana jJAna anaMta sahita je....apUrva " -zrImad rAjacaMdrajI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTi kaLazakAvya (53) yogadaSTi kaLaza kAvya* maMdAkrAntA IcchA pRcchA mRtazravaNathI darzana jJAna pAme, zraddhA sAthe gamana karatAM niSpamAda- jAme; ne sAmarthya parama pratibhA dharma saMnyAsa dhAme, choDI ye mana vaca tanu pahoMcatA pUrNa ThAme. 1. IcchAge kRtayuta ane jJAnI te pramAdI, zAstra hAye kRtapaTu ati zrAddha ne apramAdI, sAmagye te anubhava bale dharma saMnyAsa sAdhe, zilezImAM parama prabhune bhegasaMnyAsa lAdhe. 2. anuTupa IcchatA prIcchatA jegI, jane sAdhaka sIjhatA manaMdana zuddhAtma, padane pAmI rIjhatA 3. IcchAraMgI zratAsaMgI, sAmaga zRMgane; pAmI zrImad haribhadra, pAme mekSa asaMgane. 4. zuddha caitanyanA svAmI, sahajAnma svarUpa te; suyazA bhagavAn pAme, brahmAnaMda anUpa te. 5. // iti maharSi haribhadra'cArya racite rit vandra manumana sugvanaMdanena bhagavAnadAsena + sumanonaMdana bRhatTI hAnAmavivecanena saprAJca vivecate aa yogadRSTasaccaya zAstre iccha. yogazAstrayogasAmarthyayogarUpatribhUmikayogasvarUpa.narUpaNAdhikAra / / che ane pratyeka adhikAranA prAMta ukta viSayanA sArasaMdeha temaja puSTirUpe A yogadaSTi kalazakAvyanI navaracanA karavAne maMda prayatna A lekhaka vivecanakAra karyo che. - A lekhaka vivecanakAre karelA A vivecananuM nAma sumananaMdanI ahata TIkA? rAkhyuM che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogaSTinuM sAmAnya kzana ( Aaa. 12-20 ) [ ATha cAgaSTinA nAma--AdhaSTine yAgaSTa-upamA. ATha caiAgAMga, ATha AzayadoSa, ATha guNu. dRSTinI vyAkhyA. AvaraNa apAyathI bheda--pratipAtI ke apratipAtI ? pratipAtI te sApAya, apratipAtI te niravAya.--mukti prati akha`Da pracANu, ] ema enuM svarUpa kahI batAvI, prakRta-cAlu viSayamAM upayAgI kahe cheH-- etattrayamanAzritya vizeSeNaitadudbhavAH / yogadRSTaya ucyanta aSTau sAmAnyatastu tAH // 12 // e traNane AbhyA vinA, vizeSathI tajjanya; yogaSTi kahuM A te, sAmAnyathakI manya, 12. aH--e traNa ceAganA Azraya karyA vinA, vizeSe karIne emAMthI ja udbhava pAmelI ( nIkaLelI ) evI cegaSTie kahevAmAM Ave che. ane te dRSTie sAmAnyathI ATha che. vivecana uparamAM icchAyAga vagere traNa ceAganu spaSTa vaSa~na karyuM, teneA sIdhesIdhA Azraya karyAM vinA, paNa vizeSe karIne e traNa yAgamAMthI ja niSpanna thatI-nIkaLatI, evI cAgadRSTinuM ahIM thana karavAmAM Ave che; ane sAmAnyathI te ATha che. A ATha yAgaSTie e traNa yAgamAM aMtarbhAva-samAveza pAme che. A ceAgaSTirUpa nadIe te cega-patamAMthI ja nIkaLelI che, eTale tenI sAthe enA gADha sabadha che, ane eTalA mATe ja A cegaSTinI vRtti:-tatrayam--e traNane, eTale icchAyega, zAstrayoga ane sAmarthyagane, anazritya-AAzraya karyAM vinA, aM gIkAra karyAM vinA, vizeSeLa-vizeSathI, ' AmAMthI A' evA kSaNavALA vizeSe karIne. zu ? tA ke pataluddhava :-emAMthI udbhava pAmelI, e traNa cegamAMthI ja upajelI, cedaSTaya: uccaste-yogadRSTi-mitrA Adi kahevAmAM Ave che. bhraSTI sAmAnyatatu sAH--ane sAmAnyathI te dRSTie AThe che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ A aganuM sAmAnya kathana (55) AdhArarUpa bhUmikA-pIDikA barAbara samajavA mATe prathama e ukta icchAyAgAdi yAgAnuM varNana atyaMta upayAgI ane Avazyaka hatuM, ema A uparathI phalita thayuM. ane te A che:-- mitrA tArA balA dIprA sthiga kAMtA prabhA parA / nAmAni yogadRSTInAM lakSaNaM ca nibodhata // 13 // mitrA tArA ne khalA, dIprA sthirA tema; kAMtA prabhA ane pA, dRSTi A che ema. yogadRSTinA nAma e, ataNe anusAra lakSaNa tenuM sAMbhaLeA, have ahIM kramavAra. 13. artha:--mitrA, tArA, khalA, dvIprA, sthirA, kAMtA, prabhA ane parA-ema A ceAgaSTienA nAma che. ane eenuM lakSaNa sAMbhaLeA ! te AghadaSTi batAvavA mATe kahe che:-- sameghAmegharAjyAdau sagrahAdyarbhakAdivat / raefSTariha jJeyA, mithyAdRSTI tarAzrayA // 14 // vRtti:-temAM mitrA jevI te mitrA, tArA jevI te sArA; ityAdi yathArtha ja nAmAni-nAma, azadRSTInAm--yAgadRSTienA che. ane eenu zaLa- lakSaNa--je kahevAmAM Ave che te, niveSata-zravaNu kA, sAMbhaLA! ema atha che. ahI edhadRSTinA vyavaccheda (apavAda) karavA mATe ' yAgASTi ? ema grahaNu karyu che. vRtti:---ahIM edhadraSTi, jJAnAvaraNIya Adi karmAMnA kSayApazamanI vicitratAne lIdhe citra--nAnA prakAranI hAya che. sameghAmevA thAyo--samedha-amedha, medhavALA ke metra vinAnA, rAtrI AdimAM. Adi zabdathI divasanuM grahaNa che; eTale medhavALA ke medha vagaranA rAta ke divasamAM. saprajJAva jAtivat--saMgraha Adi ane a`ka AdinI jema. pahelA Adi zabdathI agrahanu grahaNa che, khIjA Adi zabdathI anabha`kanuM grahaNa che. eTale grahasahita ke graharahita, evA khAla ke akhAlanI jema. (graha=bhUta, jhoDa vagere ). noTi:--evadRSTi, sAmAnya dana. te bhAbhinaMdI jIvaviSayI che. eTale ke bhAbhinaMdI-saMsArathI rAcanArA jIvane A hAya che. mithyAdaTItAzrayA--mithyAdaSTi AzrayI ke amithyAdaSTi AzrayI. kAca (meAtIe-paDala) vagerethI jenI daSTi upahata-bAdhita che te mithyAdaSTi. tenAthI upadhAta nathI pAmela te amithyAdRSTi, Abha akSaragamanikA (zabdAnI samajUtI) thaI. ane bhAvAtha tA A che: -
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) yogadakiTasamuccaya meghasahita me rahita, rAtri divasamAM tema; graha sahita graha rahita ne, bAla AdinI jema aha: jANavA yogya che, oghadaSTi te tema; mithyASTi AzrayI, Itara AzrayI ema, 14, artha:-meghavALA ke megha vinAnA rAta ke divasamAM, rahasahita ke praharahita, evA bAlaka ke abAlakanA jevI ahIM oghadaSTi jANavI; ane te vaLI mithyAdaSTi AzrayI ke amithyAdaSTi AzrayI paNa hoya. vivecana "saghana aghana dina rayaNImAM, bAla vikala ne anerA re; aratha jue jema jUjUA, tima ogha najaranA pherA re.vIra." zrI yazovijayajIkRta zrI ke. da. sajhAya 1-2 eka to samegha-meghavALI meghalI rAtrImAM daSTi, te kaMIka mAtra grahaNa karanArI hoya che; bIjI to ameghadha vinAnI rAtrimAM jarA vadhAre adhika grahaNa karanArI hoya che; Adi zabdathI divasanuM grahaNa che. eTale eka samegha-melA divasamAM, tathA bIjI amegha-megha vagaranA divasamAM. ane A bemAM vizeSa che-taphAvata che. A dRSTi vaLI sagraha-rahagrasta (bhUta vagere bharAyelA) daSTAnI heya, ane Adi zabdathI agrahanI eTale grahagrasta nathI evA dRSTAnI heya. A bene paNa taphAvata hoya che-citra vibhrama AdinA bhedane lIdhe. - A vaLI bAlaka dRSTAnI hoya, ane Adi zabdathI abAlakanI paNa hoya. A bannene paNa vivekaviklatA Adi bhedane lIdhe bheda hoya che. A vaLI mithyAdaSTinI eTale kAca (pAla-motI-netraroga ) vagerethI jenI dRSTi upahataavarAyelI-DhaMkAyelI che evAnI heya; ane tenAthI-kAca vagerethI jenI dRSTi upahata-avarAyelI nathI evA amithyAdRSTinI hoya. jema A dRSTibheda-eka ja dazyamAM paNa,-citra (judA judA prakAranA) upAdhibhedane lIdhe hoya che, tema pAralaukika prameyamAM-paraleka saMbaMdhI jJAnaviSayamAM paNa kSayopazamanI vicitratAne lIdhe, citra eTale judA judA prakAranuM pratipattibheda hoya che. (mAnyatAbheda-grahaNabheda hoya che.) A kAraNe A darzanabheda eTale judA nA darzanene bheda che, ema gAcA kahe che. kharekharaA darzanabheda te sthira Adi daSTivALA bhinnagraMthi yogIone heta ja nathI, kAraNa ke teone yathAviSaya-pitapatAnA viSaya pramANe nayanA bhedone avadha-sAcI samajaNa hoya che. enI pravRtti paNa parArthe hoya che,-temane zuddha bodhanuM hevApaNuM che tethI karIne, teone Agraha vinivRtta-atyaMta dUra thaI gayo hoya che tethI karIne, teonuM mitrI Adine parataMtrapaNuM heya che tethI karIne, ane cAricarika saMjIvanI carakacAraNa nItithI (cAra saMjIvanI cAra nyAya pramANe) temanA AzayanuM gaMbhIra udArapaNuM hoya che tethI karIne. gharuM prona,
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (57) oghadaSTi' eTale sAmAnya daSTi, sAmAnya darzana. ogha eTale pravAha, pravAhapatita daSTi te oghadaSTi. Ama anAdi saMsArapravAhamAM taNAI rahelA ane temAM ja rAcanArA evA bhavAbhinaMdI sAmAnya koTinA jIvonI daSTi te oghadaSTi che. lepravAhane oghadaSTi anusaratA prAkRta janenuM je laukika padArtha saMbaMdhI sAmAnya darzana, te eTale? eghadraSTi che, (Vision of a layman). ane A eudaSTi paNa jJAnA varaNIya, darzanAvaraNIya vagere karmanA bhinna bhinna kSapazamane lIdhe-cUnAdhikatAne lIdhe) judA judA prakAranI, vicitra prakAranI hoya che. dAkhalA tarIke ke eka dazya hoya te (1) meghalI rAtre ghaNuM ghaNuM jhAMkhuM kaMIka dekhAya, (2) tenA karatAM kaMIka vadhAre megha vinAnI rAtre dekhAya, (3) tenA karatAM paNa ghaNuM vadhAre meghalA divase dekhAya, (4) ane tenA karatAM paNa ghaNuM ghaNuM vadhAre megha vagaranA divase dekhAya. ane temAM paNa, (5) daSTA-jenA je bhUta vagere grahathI athavA citta vibhrama vagere grahathI grahAyela hoya te tene dekhavAmAM, (6) ane tevA graha rahita jenAranA dekhavAmAM paNa cikho bheda-phera paDe, (7) athavA dekhanAre bAlaka hoya te tenA dekhavAmAM, (8) ane pukhta uMmarane hoya te tenA dekhavAmAM paNa vivekanA ochAvattA pramANane lIdhe, taphAvata hoya. athavA (9) kAca (paDala-matIo) vagere ADo hovAthI dekhanAranI dRSTi je avarAI-TaMkAI hoya to tenA dekhavAmAM, (10) ane kAca (paDala) ADe na hoya, te tenA dekhavAmAM paNa jarUra phera paDe. Ama eka ja dazyamAM-jevAnI vastumAM paNa vicitra upAdhibhedane lIdhe judA judA daSTibheda thAya che. A dRSTAMta pramANe, laukika padArthane, laukika daSTie dekhavAnA je je bheda che, te te oghadaSTinA prakAra che. cogadaSTi-Ama eka ja laukika dazya dekhavAmAM paNa, judI judI jAtanI bAhA upAdhine lIdhe, jema oghadRSTinA bheda paDe che, tema paraloka saMbaMdhI yamAM-Atmatatva AdinA jJAnaviSayamAM paNa, kSayopazamanI vicitratAne kAraNe judA judA prakArane gadaSTi mAnyatAbheda-daSTibheda hoya che. darzanabheda hoya che. jema kaeNmerAno paDado | (Diaphragm) ochevatte khulle, tema daSTimaryAdAnuM kSetra (Field of vision) vadhaghaTa thAya che. te ja prakAre jevI pathamanI vadhaghaTa-taratamatA hoya, jeTaluM karmanuM AvaraNa khasyuM hoya-kamane paDado khUlyo hoya, teTaluM ochuMvatta darzana yogadaSTivALA samakitI puruSane thAya che. Ama gadaSTi' eTale kega saMbaMdhI daSTi, gamArgane anusaratI evI daSTA gI-samyagadaSTi puruSanI daSTi (Vision of Yogi); oghadaSTi ne cagadaSTine Ama pragaTa bheda che -
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ yugadaSTisamuccaya darzana je thayA jUjUA, te egha najarane phere re; bheda thirAdika cAramAM, samakita daSTine here re....vIra." zrI yo, da, sajhAya 1-3 ghadaSTi ane yogadaSTinI tulanA keSTaka-2 1 eSTi | yogadaSTi daSA pAtra sAmAnya bhavAbhinaMdI jIva yogI samyagadaSTi mumukSu puruSa dazya viSaya laukika pAralaukika, AtmatatvaAdi parzanapaddhati laukika-vyAvahArika, pravADapatita, gADarIA pravAha jevI alaukika, pAramArthika, yogamArganuM sAriNI, tattvagrAhiNI bheda kAraNa che kSayapazamanI vicitra taratamatA kSayopazamanI vicitra taratamatA vizeSatA darzanabheda bAbata vivAdano saMbhava darzanabheda bAbata vivAdane asaMbhava ane Ama kSapazamanI vicitra taratamatAne lIdhe darzanabheda thAya che, tethI karIne ja A jUdA jUdA (vedAMta-jaina vagere) dazanene bheda paDyo che, ema yogAcAryanuM kathana che. paNa sthira Adi daSTivALA bhinnagraMthi samyagadaSTi gIone te A darzanabheda manamAM vasate ja nathI. teo AvA mata-darzananA bhedane lakSamAM letA nathI, tene vajUda ApatA nathI. prAkRta jananI jema teo mata-darzananA AgrahamAM taNAI jatA mAtra daSTine nathI. teo te eka gamArgane ja dekhe che, egadarzanane ja-Atmadarzanane bheda ja dekhe che. eka ja AtmatatvanA mULamAM e sarva darzane vyApta che, mAtra "daSTine ja bheda che,-ema teo kharA aMta:karaNathI mAne che. teo te SaDradarzanane nidazananA athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che. eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkUTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae darzanane samyagadaSTithI ArAdhe che. kAraNa ke "je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zilI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI. mULa sthiti jo pUcho mane, te seMpI dauM kegI kane."
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana bhinna bhinna mata dekhIe, bheda daSTine eha; eka tatvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teha." choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa." -zrImad rAjacaMdrajI "Sar darazana jina aMga bhaNaje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, SaDa darazana ArAdhe re." -zrI AnaMdaghanajI Ama te mahAnubhAva samyagadaSTi mahAtmAo vate che, tenuM kAraNa e che ke teone nanI barAbara maryAdAnuM bhAna hoya che, yathAyogya nayavibhAga teo karI jANe che. te A prakAre - naya eTale apekSAbheda, te anaMta che. amuka vastune amuka apekSAe-daSTibinduthI yathAtha (Angle of vision) jevI tenuM nAma "naya" che. Ama sarva nayanuM nayavibhAga potapotAnA viSaya pramANenuM-maryAdAkSetra pramANenuM svarUpa teo barAbara samajyA hoya che. eTale teo ema samAdhAna kare che ke A je judA judA darzanakAree judA judA darzana karyA che, te te judA judA nayanI apekSAe, judA judA daSTibinduthI karyA che. te te nayanI apekSAe te barAbara che, mATe emAM jhaghaDe che? vivAda za? nAnA sAgothI (Permutations & combinations ) upajate vistAra te anaMta che, "zabdAlaMkArarUpa che, mAtra vAjAlarUpa che. jeTalI vacananI saMkhyA teTalA naya che, mATe ApaNe te badheya nayapakSapAta cheDI daI, rAga-dveSa-meha rahitapaNe, eka zuddha AtmatattvanA saMzodhanamAM "raDha lagADIne maMDI paDavuM," eTaluM ja ApaNuM kAma che. ema karazuM eTale enI meLe badhI khabara paDI jaze, mATe A badhI vANUjAla zI? ema te mahAnubhAve bhAve che. vaLatuM jagaguru INa pare bhAkhe, pakSapAta saba DI; rAgadveSa deha paNa varjita, Atama zuM raDha maMDI...munisuvrata Atama dhyAna dhare je keu, se phira Ime nAve, vAjAla bIjuM sahu jANe, eha tattva cita lAve....munisuvata" -zrI AnaMdaghanajI vaLI kaI eka nayane ja ekAMta pakSa-Agraha dharavAmAM Ave, te te naya nathI, paNa nayAbhAsa che, mithyAtva che, ema te anekAMta daSTivALA niSpakSapAta samyagradaSTi puruSe
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) sArI peThe samaje che, ane eTale ja te karIneAgaLa mUkIne te te dananI madhyastha madhyastha parIkSA karatAM te syAdvAdI mahAjanAne badhA dezanA eka danarUpa ja che, jinadaza`na athavA zuddha AtmadarzanarUpa puruSanA agarUpa ja che. te A prakAre:-- nirAgraha madhyasthatA cegaSTisamuccaya 6 syAd' padane nyAsa parIkSA kare che. ane ema cAkkasa bhAse che ke--A kalpavRkSa samA te jinardezananA e pagane sthAne sAMkhyadarzana ne cAgadazana che; bauddha ane mImAMsaka e e tenA khaLavAn hAtha che; leAkAyatika mata tenI - SaD darasaNu kukSine sthAne che; jaina darzana khAdyAbhyaMtara prakAre tenA mastakane sthAnejinaaMga uttamAMgarUpe zAle che. Ama ri'-prathama syAt' padarUpa nyAsa akSara mUkIne, SaTTunanI ArAdhanA jina darzananA ArAdhaka puruSo kare che. tethI ja teo atyaMta madhyastha hoya che. teo peAtAnA aMganuM kha Dana bhaNIje kema karI zake ? " jana surapAdapa pAya vakhANuM, sAMkhya gAya bhede 2; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe| du:kha aMga akhede re....SaDa0 bheda abheda saugata mImAMsaka, jinavara kara dAya bhArI re; leAkAlAka avala`khana bhajIe, gurugamathI avadhArI re....SaDa0 leAkAyatika kUkha jinavaranI aza vicAra jo kIje re; tattvavicAra sudhArasa dhArA, gurugama viSNu kima pIre re ?....paDa jaina jinezvara vara uttama aMga, aMtara`ga ahira'ge re; akSara nyAsa dhuri ArAdhaka, ArAdhe dharI sa`ge re....paDa --zrI AnadaghanajI 6 ityAdi prakAre jenI tattvavicAra sudhArasadhArA' akhaDapaNe cAlyA kare che, evA A mahAtmA sabhyadRSTi * snegIjanA ne jUdA jUdA mata-darzInanA Agraha kema hoI zake? tema ja A mahAjananI pravRtti paNa parArthe-paramAthe hAya che. 'gAya sAM vimUya:" A saMtapuruSonI vibhUtio parApakArane arthe DhAya che. janakalyANanA yajJanI vedI para teo peAtAnA sarva aga hAmI de che, mana-vacana-kAyAnI samasta zakti khacI nAMkhe che. peAtAne je AtmAnA-paramAnA lAbha thayA, te anya jIvAne paNa thAya evA nila paramArtha premathI, A samyagdaSTi pravRtti kare che. parA pravRtti satpuruSo parama
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (61) jana pazu leka kalyANa yaza para, hemuM aMga sahu mahArA." -sarasvatIcaMdra ane teonI AvI paramArtha pravRtti heya che, tenA kAraNe A pramANe che: 1. zuddha bodhanuM hovApaNuM-te samyagdaSTi puruSane bedha zuddha hoya che, rAga-dveSamehanI azuddhithI rahita hoya che, parabhAvanA sparza vinAno nirmala hoya che. 2. AgraharahitapaNuM-teonA sarva prakAranA matAthI, darzanAha, abhiniveze. sarvathA dUra thaI gayA hoya che, teo atyaMta madhyastha ane niSpakSapAta hoya che. 3. merI Adine parataMtrapaNuM-teo mitrI, pramoda, kAruNya, mAdhya-e cAra bhAvanAothI atyaMta bhAvitAtmA hoya che. teo samasta jagat sAthe maitrI dharAve che. jyAM kyAMya guNa dekhe tyAM teo pramoda pAme che. "para guNanA paramANune paNa parvata jevo karI te viralA saMtapuruSo potAnA hRdayamAM atyaMta vikasita thAya che. " saMsAra duHkhathI duHkhI ne joIne tenA para temane karuNAbhAva upaje che. A jagatajI bicArA sanmArgane choDI unmAge gamana karI duHkhI thaI rahyA che, teone huM sanmArgane baMdha karI te du:khamAMthI choDAvuM, evI karaNuM te parama kRpALune vachUTe che. ane koI viparIta vRttivALe heI, samajAvya samaje ema na hoya, te tyAM teo upekSA kare che, madhyastha bhAva dhAraNa kare che. 4. gaMbhIra udAra Azaya-teono Azaya-cittapariNAma eTale badhe gaMbhIra hoya che, eTale badhe UMDe-agAdha hoya che, ke te kaLI zakAtuM nathI, tene tAga pamADe nathI, sAgaranI jema tenA UMDANanI khabara paDatI nathI tema ja te Azaya eTale badhA udAra hoya che, eTalI badhI udAratAvALe vizALa hoya che ke te samudra jema sarva koIne pitAnA vizALa paTamAM samAvI de che, te samyagadaSTi yegIo AvA "sAgarapeTA" "sAravALamIra" hoya che. 5. cArisaMjIvanI nyAyanuM anusaraNuM-tevA gaMbhIra -udAra AzayavALA te samyagadaSTie "cArisaMjIvanI nyAyane anusare che. te A pramANe - - cArisaMjIvanI cAra nyAya - "cArisa jIvanIcAranyAya eSa satAM mataH / nAyAstRddhi thaze veLAdinAn ! " zrI yogabindu, 119 A cArisaMjIvanI cAra nyAya sanduruSane saMmata che, nahi te vizeSa karIne dharmakAryanI zarUAta karanArAone ISTa siddhi thAya nahiM.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) yogadRSTisamuccaya atre cAri=carA, sajIvanI=sajIvana kare evA auSadhivizeSa, cAra-caravuM te. carAmAM sa'jIvanI mATe caravuM te cArisa jIvanIcAra nyAya--dRSTAMta. AnA bhAvArtha A kathA uparathI samajI zakAya che : svastimatI' nAmanI nagarajanAthI bharelI evI nagarI hatI. temAM brAhmaNanI keAI putrI hatI, tathA tenI eka sakhI hatI, ane te ja tenA niravadhi premanuM parama pAtra hatI. pachI te baMnene vivAha thayA, eTale khane jUdA jUdA sthAne rahevA lAgI. pachI eka divasa dvijaputrIne ' sakhI kema haze ? ' ema citA upajI. eTale te parANA dAkhala tene tyAM gaI, ne joyu te tene viSAdamAM-zAkamAM DUbI gayelI dIThI. ethI tene pUchyuM'-- 'sakhI ? thArUM mukha ATaluM badhuM kema levAi gayuM che ?' teNe kahyuM-'huM pApaNI patinI khAkhatamAM durbhAgI--kamanazIkha chuM.' sakhI dvijaputrIe kahyuM-'tuM viSAda makara ! A viSAdamAM ne vizvamAM kAMi phera nathI, viSAda (zeAka ) viSa jevo che. huM thArA patine mULiyAnA prabhAvathI vRSabha (baLiyA) banAvI daIza.' ema kahI tene mULiyu' ApI te peAtAnA nivAsasthAne gai. pachI te nAkhuza manavALI brAhmaNaputrIe te mULiyu* peAtAnA patine ApyuM, ke tarata ja te bharAvadAra khAMdhavALA baLada banI gayA. eTale pachI pazcAttApathI te hRdayamAM dIlagIra thaI ke--have A puna: sarva kArTImAM samatha evo puruSa kema thAya ? pachI te tene baLadonA jUthanI sAthe rAja bahAra cArA carAvavA lAgI. pachI eka divasa te vRSabha vaDanA jhADa nIce vizrAma letA hatA tyAM tenI zAkhAmAM vizrAMti lai rahelA vidyAdhara yugalane paraspara vArtAlApa cAlavA lAgyA. temAM vidyAdhara elbe- tre A vRSabha che te svabhAvathI nathI, paNa viparIta guNathI upajyA che. ' tenI patnIe kahyuM - te punaH puruSa kema thAya ?" teNe kahyu - khIjA mULiyAnA upayogathI. ' vidyAdharIe pUchyuM-te kayAM che?' teNe kahyuM- te A jhADanI nIce che. ' A sAMbhaLIne,--jene manamAM pazcAttApa upajyuM hateA, evI te pazu-patnIe (brAhmaNIe) bhedane nahiM jANutA evA te vRSabhane te badhA cArA carAvavA mAMDayo, te caravA mATe chUTAM mUkI dIdhA. eTale caratAM caratAM te mULiyuM khAvAmAM AvatAM, te vRSabha tarata ja puruSa thaI gayA. Ama parama niSpakSapAtapaNu' sUcavatuM A dRSTAMta che. AmAM koI paNa darzonanA-matane Agraha nathI. pazu cArekera carI-pharI sAcA tattvajijJAsune madhyasthatAthI 'sa'jIvanI' tattva zodhI kADhavAne nila edha che. 'Adi ka'vatAne eTale dharma mAganI zarUAta karanArAne mArga avatAravA mATe A nIti ati uttama che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadRSTinuM. sAmAnya thana (63) AvA cArisa jIvanI nyAyanA upanaya--paramA pramANe A samyagdaSTi satpuruSA tattvanu` pratipAdana karanArI uttama niSpakSa nItine anusare che. AvA te niSpakSa vilAe', sarva daOnanA naya-sadaza grahe che; te sata avadhUte Apa svabhAvamAM nipkSa vilA sadA ma' rahe che, ane lokeAne hitakArI-kalyANakArI evA saM jIvanI nyAyane cArA carAvI, sanmAge utAravAne niLa puruSAtha seve che. AvI parama dhanya pravRtti te samyagdaSTi mahAtmA ceAgIe kare che. "duna sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re; hitakarI janane saMjIvanI, cArA teDu carAve re...vIra." zrI ce|. 4, sajjhAya. 1-4 prakRta-prastuta viSaya kahIe chIe, ane prakRta te mitrA Adi bhedathI bhinna evI ceAgadaSTi che; ane A Ama ATha prakAranI che, ema udAharaNa mAtra a'gIkAra karIne kahe che :tRNagomaya kASThAgnikaNadIpaprabhopamA / ratnatArA rkacandrAbhAH sadddaSTi dRSTiSTadhA // 15 // vRtti:ahIM adhikRta-prastuta dRSTine khAdha spaSTapaNe tenA atha uparathI ja kahI devAya, e rIte tRNunA agnikaNa Adi udAharaNanA sAdhamsathI nirUpavAmAM Ave cheH--sAmAnyathI saSTivALA ceogInI medhalakSaNA dRSTi A prakAranI hoya che: tRNa agnikanI upamAvALI mitrAmAM, gAmaya agnikaNunI upamAvALI tArAmAM, kASTa agnikaNanI upamAvALI malAmAM, dIpaprabhAnI upamAvALI dIprAmAM, ratnanI prabhA jevI sthirAmAM, tArAnI prabhA jevI kAMtAmAM, sUryanI prabhA jevI prabhAmAM, caMdranI prabhA jevI parAmAM. tuLo macAchA inaLaTIpatrameApamAnatArAncandrAmAH-evI upamAvALI A ATha dRSTi che. tevA prakAranA prakAza mAtra vagerethI ahIM sAdhasya--samAna dhama`paNuM che.--re kahe che-- 1. mitrAmAM bedha tRNa agnikaNa sadaza-sarakhA hoya che, tattvathI iSTa kAryakSama nathI hotA--iSTa kArya karavA samatha nathI heAtA. kAraNa ke-(1) samyak prayAgakAla sudhI tenI sthiti nahi hovAne lIdhe, ane tenA apavIya paNAne lIdhe, paTu-dRDha smRti khIjanA saMskArAdhAnanI upapatti-dhaTanA thatI nathI, nipuNu- kuzala smRtisa MskAra rApAtA nathI, tethI; (2) ane vikala prayAsanA heAvApaNAne lIdhe, bhAvathI vanAdi kriyAnA ayAga hoya che, tethI. 2. tArAmAM te khAdha gAmatha eTale chANAnA agnika sarakhA heAya che. A paNa lagabhaga evA ja hAya che, tattvathI viziSTa sthiti-vIyanA vikalapaNAne lIdhe, ethI karIne vaLI prayAgakALe smRtipATavanI asiddhine lIdhe, tenA abhAve prayAganI vikalatAne lIdhe, ane tethI karIne tathAprakAre tenA kAyanA abhAvane lIdhe. 3. alAmAM paNa A medha kASTa agnikaNa jevA, ne ukta be medha karatAM ka'Ika viziSTa hoya che. tethI atre jarAka sthiti-vIya hoya che; eTale ahI prayega samaye paTu-nipuNu jevI smRti hoya che; ane te hatAM, aprayega mAtranI prItithI yatnalezane bhAva hAya che. 4. dIprAmAM tA A medha dIpaprabhA tulya, ne ukta traNa eSa karatAM ghaNA vadhAre viziSTa hoya che, ethI karIne atre utra ( tra, AkarA ) sthiti-vIya hoya che, tethI pratyeAgasamaye smRti paNa padma-kuzala hAya che. ema bhAvathI hAvA chatAM atra vadanAdimAM dravya prayoga Aya che, tathAprakAranI bhaktine lIdhe ane bhedapravRtti hoya che tethI karIne,
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya tRNA gemaya ne kASThanA, agnikaNu sama mAna; dIpaprabhAnuM paNa vaLI, jihAM heya upamAna; ratna tema tArA ane ravi ne zazi samAna; dRSTi ema saddaSTinI, aSTa prakAre jANa. 15, ATale prathama guNasthAnakane prakarSa che-parAkASThA, chellI hada che, ema samayavido-zAstro kahe che. 5. sthira te bhinnagraMthi-eTale jenI graMthi bhedAI che evA samyagadaSTine ja-bhedajJAnane ja hoya che. tene baMdha ratnaprabhA samAna hoya che. tene bhAva-(1) apratipAtI-pA paDe nahiM evo, (2) pravardhamAnavRddhi pAmatA jata, (3) nirapAya-apAya rahita, bAdhA rahita, (4) bIjAne paritApa nahiM pamADanAre, (5) pariteSane hetu ane (6) parijJAna AdinuM janmasthAna che. 6. kAMtAmAM-A bodha tArAnI prabhA samAna hoya che. eTalA mATe e prakRtithI-sahaja svabhAvathI sthita ja hoya che. atre anuSThAna-(1) niraticAra, (2) zuddha upaga anusArI, (3) viziSTa apramAdathI saMgata, (4) viniyogapradhAna, (5) ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. 7, prabhAmAM sUryanI prabhA samAna bedha hoya che. (1) te sarvadA dhyAnahetu ja hoya che, (2) ahIM prAye vikalpane avasara hoto nathI, ane (3) ahIM prazamasAra (prazama jene sAra che evuM') sukha hoya che. atre- (4) anya zAstro akiMcitakara hoya che -kaMI nahiM karI zake evA nakAmA thaI paDe che, (5) samAdhiniSTha anuSThAna hoya che, (6) tenI saMnidhimAM vaira Adine nAza hoya che, "taranidhau vairAdinArA' (7) parAnugraha kartApaNuM hoya che, (8) vine-ziSya pratye aucityAga hoya che, (9) tathA avaMdhya evI satakriyA hoya che. 8. parAmAM te caMdranI caMdrikAnI prabhA samAna baMdha hoya che. sarvadA sayAnarUpa ja e te vikalparahita mAnavAmAM AvyuM che. (1) te vika95nA abhAvathI uttama sukha hoya che, (2) ArUDhanA ArehaNanI jema atre pratikramaNa Adi anuSThAna nathI hotuM-caDhelAne caDhavAnuM zuM ? tenI peThe. (3) paropakArIpaNuM- yathAbhavyatva pramANe, (4) tathA pUrvavata avaMdaya satakriyA hoya che. ema sAmAnyathI saMdefggdhA-saddaSTrinI-cogInI dRSTi aSTa prakAranI che. atre zakA-graMthibheda thaye saddaSTipaNuM hoya. ane te graMthibheda te dIrgha uttarakALe AgaLa upara ghaNuM lAMbA vakhate hoya che, te pachI saddaSTinI dRSTi ATha prakAranI zI rIte? samAdhAna-saddaSTinA avaya-acUka hetupaNue karIne mitrA Adi dRSTionuM paNa satItva-satapaNuM che eTalA mATe. zuddha khaDI sAkaranI niSpattimAM-banAvaTamAM zeraDI, rasa, kAvo ne goLa jevI A mitrA Adi che; ane khAMDa, sAkara, azuddha sAkaranA gaThThA, ne zuddha sAkaranA cosalA barAbara bIjI cAra daSTio che, ema AcAryo kahe che. kAraNa ke dhakSa (zeraDI) vagerenuM ja tathAbhavana-tevA prakAre pariNamana thAya che. A mitrA Adi ruci Adi gocara ja che.-A mitrA vageremAM ruci Adi hoya ja che, kAraNa ke ene ja sa viga-mAdhuryanI u5patti hoya che -emanA IkSa samAnapaNane lIdhe. ane nala vagere jevA tathA prakAranA abhavya che,-saMgarUpa mAdhuryanA zUnyapaNane lIdhe. - A uparathI sarvathA apariNAmI athavA kSaNika AtmavAdamAM daSTibhedano abhAva kahyo. kAraNa ke tenA tathAbhavananI-tevA prakAre pariNamananI anupatti che, aghaTanamApaNuM che, tevA prakAre pariNumana ghaTatuM nathI, tethI.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha egadaSTinuM sAmAnya kathana (65) artha :-tRNane agnikaNa, gomaya-chANAne agnikaNa, kASThane agnikaNa, dIpakanI prabhA, ratnanI prabhA, tArAnI prabhA, sUryanI prabhA ane caMdranI prajAnI upamA jyAM (anukrame) ghaTe che,-evI saddaSTivaMtanI daSTi ATha prakAranI che, jemake-mitrAmAM tRNa agnikaNa jevI, tArAmAM chANAnA agnikaNa jevI, ItyAdi. vivecana have ahIM A zAstranA mULa viSaya para Ave che. Ane mULa viSaca gadaSTinuM kathana che. te "gadaSTi" ATha prakAranI kahI, tenI barAbara samajaNa paDavA mATe ahIM udAharaNurUpe upamA Apela che; ane te upamA graMthakAra maharSie eTalI badhI khUbIthI kuzaLatAthI ja che, ke te upamA uparathI ja te te dRSTino ghaNokharo artha saheje samajI javAya, barAbara khyAlamAM AvI jAya. A ATha dRSTione anukrame (1) tRNaagnikaNanI, (2) chANanA agnikaNanI, (3) kASTha-lAkaDAnA agnikaNunI, (4) dIpakanI prajAnI, (5) ratnaprabhAnI, (6) lAza prabhAnI, (7) sUryaprabhAnI, (8) ane caMdraprabhAnI,-ema upamA ApI che. yogadaSTine tRNathI mAMDIne caMdraprabhA sudhI uttarottara prakAzanI taratamatA che, tema upamA mitrA dRSTithI mAMDIne parA daSTi sudhI uttarottara bedharUpa prakAzanI taratamatA che. eTale A upamA sAMgopAMga saMpUrNa che. mahA samartha tavadeSTA zrImad rAjacaMdrajIe A gaDhaSTine tharmomITaranI (Thermometer)-uSNatAmApaka yaMtranI upamA ApI che, te paNa yathAyogyapaNe atyaMta baMdhabesatI che. jema tharmomITarathI zarIranI uSNutAnuM-garamInuM mApa thaI zake che, tema A cagadaSTi uparathI AtmAnI AdhyAtmika pragatinuM, AtmadazAnuM, AtmadazAnuM AtmAnA guNasthAnanuM mApa nIkaLI zake che. huM pote kayI daSTimAM mApaka vartu ? mahArAmAM te te dRSTinA kahyA che tevA lakSaNa che ke nahiM? na tharmomITara hoya te te prApta karavA mahAre kema pravartAvuM? ItyAdi prakAre aMtarmukha nirIkSaNa karI, AtmaguNavRddhinI preraNuM pAmavA mATe A "gadaSTi" AtmAthI mumukSune parama upagI che, parama upakArI che. Ama tenuM svarUpa samajavA mATe skUla daSTAMta kahela che, tene bhAvArtha A pramANe che - 1. mitrA dRSTi "jihAM mitrA tihAM baMdha , tRNa aganise lahIye re."--zrI . da. sakjhAya. mitrA daSTimAM bodha tRNanA agnikaNa sara hoya che. jema tRNaagnikaNane prakAza
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) gadaSTisamucaya ITa padArthanuM darzana karAvavA samartha thatuM nathI, tema A dRSTine bodha tatvathI-paramArthathI ISTa padArthanuM darzana karAvI zakato nathI. kAraNa ke-(1) jema tRNaagnine tRNa agni prakAza padArthanI kaMIka barAbara sUjha paDe teTale lAMbe vakhata TakatuM nathI, sama mitro tema A daSTine baMdha paNa tene samyakapaNe praga karI zakAya eTale vakhata sthiti karato nathI-Takato nathI. (2) jema tRNaagnine prakAza a65-maMda vIryavALo atyaMta jhAMkho hoya che, tema A dRSTino bedha maMda vIryavALo-a85 sAmarthyavALa hoya che. (3) jema tRNaagnine prakAza kSaNavAramAM hata-na hata thaI jAya che, ane tethI tenI daDha-paTu smRtine saMskAra rahetuM nathI, tarata ja bhUlAI jAya che, tema atre paNa badha e alpajIvI ne a5vIrya hoya che ke-tenA daDha smRtibIjarUpa saMskAranuM paNa thavuM ghaTatuM nathI, tenI yAdarUpa daDha saMskAra nIpajatuM nathI. (4) ane Ama sthiti ne vIryanI maMdatAthI tathA prakAre smRti saMskAranA abhAvane lIdhe, jema sarvathA tRNaagni prakAzane praga vikala-pAMgaLa hoI tenAthI karIne kaMI kharuM kArya banavuM saMbhavatuM nathI, tema A daSTimAM bodhanuM evuM vikalapaNuM-apUrNapaNuM, pAMgaLApaNuM hoya che ke, tethI atre bhAvathI vaMdana Adi kAryane vega banatuM nathI, dravyavaMdanAdi hoya che. 2. tArA dRSTi dazana tArA daSTimAM....manamohana mere, gemaya agni samAna....mana."--zrI ke. da. sajhAya. | tArA nAmanI bIjI daSTimAM je bodha hoya che, tene chANanA agnikaNa sAthe sarakhAvI zakAya che, kAraNa ke tRNane agni karatAM chANanA agnine prakAza kaMIka vadhAre hoya che, 3 . tema mitrA karatAM tArA daSTine bodha kaMIka vadhAre hoya che, paNa tene gamaya agni svarUpamAM bheda na hovAthI te lagabhaga tenA jevuM ja hoya che. kAraNa sama tArA ke-(1) jema chANano agniprakAza jhAjho vakhata Takato nathI ane maMda baLavALe hoya che, tema mitrA dRSTinI peThe atre paNa baMdha tatvathI jhAjhI sthitivALo hote nathI-lAMbo vakhata TakatuM nathI, ane tenuM baLa-virya paNa maMda hoya che. (2) ane tethI karIne jIvanamAM te bedhanA AcaraNarUpa prayoga veLAe smRtinuM paTupaNuM- nipuNapaNuM hotuM nathI, daDha smaraNa rahetuM nathI. (3) ane tenI smRti na hoya te praga paNa vikala-pAMgaLa-kheDakhAMpaNavALa hoya che. (4) ane tethI karIne tevA prakAre bhAvathI vaMdana Adi kartavyanI siddhi thatI nathI, dravya vaMdanAdi hoya che. Ama atre aMzabheda sivAya badhuMya mitrA dRSTine maLatuM Ave che. 3. melA daSTi trIjI daSTi belA kahI che, kASTha agni sama bodha."--zrI gaDha sakjhAya
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya thana (67) balA nAmanI trIjI daSTimAM je bedha che, tene kASThanA-lAkaDAnA agnikaNanI upamA ghaTe che, kAraNa ke mitrA ne tArA e be daSTi karatAM atre bodha jarA viziSTa-vadhAre baLavALe hoya che, tethI (1) jema kASThanA agnikaNano prakAza jarA vadhAre vAra Take che, kASTha agni ane jarA vadhAre baLavIryavALo hoya che, tema A daSTine bodha kaMIka sama balA vadhAre sthitivALo hoI vadhAre vAra Take che, ane kaMIka vadhAre baLa-sAmarthya vALo hoya che. (2) eTale ahIM pragasamaye Tu-nipuNa jevI smRti hoya che, lagabhaga daDha yAdagIrI hoya che, (3) ane tethI artha prayoga-prajanabhUta prayAganI prItithI sakriyAne kaMIka yatna hoya che 4. dIprA dRSTi gadaSTi thI kahIcha, dIpa prabhA sama jJAna."--zrI gao sakjhAya cothI dIprA nAmanI dRSTimAM je bodha hoya che, tene dIpaprabhAnI upamA ghaTe che. jema dIpakane prakAza tRNa, gomaya (chANA), ne kASThanA agni karatAM ghaNuM vadhAre hoya che, tema A daSTine baMdha paNa upara kahI te mitrA, tArA ne balA e traNa daSTi karatAM vadhAre dIpa prabhA vizeSatAvALo hoya che. eTale (1) A bodha vadhAre lAMbI sthitivALe hoya jevI dIprA che, lAMbA vakhata Take che ane vadhAre baLavAna vIryavALo-sAmarthyavALo hoya che. (2) ane tethI karIne tathA prakAranA AcaraNarUpa prAga vakhate paTu-nipuNa mRti rahe che. (3) ema chatAM haju ahIM vaMdana vagere kriyA dravyathI hoya che, bhAvathI nahiM, kAraNa ke tevA prakAranA vibhAgathI dravya-bhAvane pragaTa bheda che: "vya seva vaMdana namanAdika, arcana vaLI guNagrAmojI; bhAva abheda thavAnI IhA, parabhAve nikAmejI."-zrI devacaMdrajI vaLI dIpakano prakAza jema bAhya kAraNa para avalaMbe che, temAM tela hoya tyAM sudhI te prakAze che, tela khUTI jatAM olavAI jAya che, tema A dRSTine baMdha paNa bAhya preraka kAraNone avalaMbato hovAthI, te dUra thatAM, tene apAya thavAno saMbhava che. dIpakane prakAza asthira hoya che, eka sarakho prakAza nathI, tema A dRSTine bodha paNa asthira hoya che, kSayezama pramANe nyUnAdhika thayA kare che. dIpakano prakAza vAyunA sapATAthI olavAI javAne saMbhava che, tema atre paNa viSama bAhya kAraNonA gathI bodha cAlyA javAne saMbhava che. Ama aneka prakAre dIpaprabhAnI sAthe dIprA daSTinuM sAdharyuM che. Ama A cAra daSTi sudhI ja "paheluM mithyAtva guNasthAnaka hoya che. temAM paNa
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) yugadaSTisamuccaya te prathama guNasthAnakane prakarSa parAkASThA-chellAmAM chellI hada A cethI daSTimAM prApta thAya che. eTale mitrA vagere cAra dRSTimAM uttarottara mithyAtvanuM pramANa ghaTatuM jAya mithyAtva che, ne tethI upajatA guNanuM pramANa vadhatuM jAya che. Ama cothI daSTimAM guNasthAnaka mithyAtvanI mAtrA ochAmAM ochI ne tajajanya guNanI mAtrA vadhAremAM vadhAre hoya che. eTale dIprA daSTimAM ochAmAM ochA mithyAtvavALuM UMcAmAM UMcuM mithyAtva guNasthAnaka hoya che. tyAra pachI pAMcamI sthira dRSTithI mAMDIne mithyAtvane sarvathA abhAva hoya che. 5. sthirA daSTi "daSTi sthirAmAMhi darzana nitya, ratnaprabhA sama jANe re."--zrI, gao sajhAya pAMcamI sthira dRSTi te jene graMthibheda thaye che, eTale ke jenI rAga-dveSa pariNAmanI gADha karmanI gAMTha chedAI gaI che, evA samyaggadaSTivaMta puruSane ja-bhedajJAnIne ja hoya che, AtmajJAnIne ja hoya che. dehAdi sarva paravastuthI sarvathA bhinna evA zuddha ratnamabhA AtmAnA anubhavarUpa bhedajJAna-AtmajJAna A puruSane hoya che. "huM eka sama sthirA zuddha darzana-jJAnamaya ane sadA arUpI e AtmA chuM. anya kaMI paNa paramANu mAtra paNa hArUM nathI' e akhaMDa sthira nizcaya A bhedajJAnI AtmadraSTA puruSane hoya che. "ahamikko khalu suddho dasaNaNAmaio sdaaruuvii| Navi asthi majjJa kiMcivi aNNa prmaannmittpi||" zrI kuMdakuMdAcArya praNIta zrI samayasAra ane eTalA mATe ja A daSTine sthira kahI che. temAM utpanna thatA bodhane ratnanI prabhA samAna kahyo che, te paNa yathAyegya che, kAraNa ke ratnane prakAza paNa sthira hoya che, Dagamaga thatuM nathI, tema samyagUdaSTi puruSane bedha paNa sthira rahe che, DagamagatuM nathI, caLatuM nathI. jyAre vajapAta* thatuM hoya ne AkhuM zaileSe bhayathI dhrujatuM hoya tyAre paNa nisarga nirbhayapaNe sarva zaMkA choDIne, potAne na haNAya evA avadhyA * " samyagdRSTaya eva sAhasamidaM kartuM kSamate paraM, ___ yadaLe'pi patatyamI bhayacalatrailokyamuktAvani / sarvAmeva nisarganirbhayatayA zaGkAM vihAya svayam, jAnaMtaH syamavadhyabodhavaSaM bodhAccyavaMte na hi||" zrI amRtacaMdrAcAryajImaNuta samayasArakalaza
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yAga isAmAnya graMthana (69) Adha-deharUpa svayaM jANI rahelA A samyagdRSTi puruSA ja edhathI gruta thatA nathI! AvuM parama sAhasa te sabhyagUdRSTie ja karI zake!' ratnanA sthira prakAzane jema vAyu sparzI zakatA nathI ke elavI zakatA nathI, tema sabhyasUSTi AtmajJAnInA sthira medharatnane upasa rUpa vAyu spazI zakatA nathI ke elavI zakatA nathI. ane eTalA mATe ja A dRSTinA medha-- 1. apratiSAtI--jema ratnanA prakAza apratipAtI haiAya che-kadI cAlyA jatA nathI, tema A dRSTine khAdha paNa apratipAtI hAya che, eka vAra AvyA pachI pAchA paDI te nathI. jeThu na marutane gamya, ca'calatA je navi lahe hA lAla; jeha sadA che ramya, puSTa guNe navi kRza rahe hA lAla."-- zrI yazovijayajI 2. prava mAna--prayAga vagerenI kaseTIthI jema ratnanI kAMti ekara ne era jhaLakatI jAya che, tema A samyakUdRSTinA edhane AtmAnubhavarUpa kATIe caDhAvI prayAgasiddha karatAM te uttarAttara maLavattara banatA jAya che, vRddhi pAmatA jAya che. "6 pAtra kare nahi. heTha, sUraja teje navi chiye haiA lAla; sarvAM tejanuM teja, pahelAMthI vAdhe pache heA lAla. "--zrI yoAvijyajI 3. nirapAya--tela khUTI javAthI dIveA olavAi jAya che, paNa tevA tela khUTI javArUpa apAya (hAni ) ratnane natu nathI, tethI teneA prakAza nirapAya-nidhi hoya che, kadI olavAtA nathI; tema atre bedha parAvalabanI nahi. hAvAthI nirapAya hAya che, tene keAI paNa hAni khAdhA pahoMcatI nathI, te kadI elavAtA nathI-zrRjhAtA nathI; kAraNa ke tene koI para avalaMbana nathI ke je khasI jatAM tene hAni paheAMce, te te svAvalaMbanI-AtmAvalaMbanI ja che, eTale te sarvathA khAdhA rahita che. AveA ratnadIpaka manama`diramAM pragaTayo ke khasa zatruala khalAsa ! meAhu adhakArane sarvanAza ! ne anubhava teja nA jhaLahaLATa ! te dIve jAgyA te jAgyA ! elavAya ja nahi. " sAhelAM huM kuthru jinezvara deva, ratnadIpaka ati dvIpatA haiA lAla sA. muja manamadiramAMhI, Ave jo arikhala jIpatA heA lAla sA. miTe te meha adhAra, anubhava teje jhaLahaLe hA lAla sA. dhUma kaSAya na rekha, caraNa citrAmaNa niva cale heA lAla0 sA. pudgala tela na khepa, jeha na zuddha dazA dahe hai| lAla. sA. zrI nayavijaya suziSya, vAtraka yaza II pare kahe heA lAla0 ' --zrI yovijayajI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoga-samuccaya 4. bIjAne paritApa na pamADanAra--ratane! prakAza jema ThaMDA ne nimA~la heAi, bIjAne paritApa upajAvatA nathI; tema A dRSTine dha paNu kaSAya-viSaya AdinI upazAMtatAnA kAraNe zItala ne nila heAi, bIjAne paritApa-kaleza pamADatA nathI. eTaluM ja nahi paNa anya jIvAne paNa ahi'sA AdivaDe karIne parama zAMtinuM kAraNa thAya che. (70) 5. paritASahetu - ratnanA prakAzathI pariteSa upaje che, tenI kAMti dekhIne AMkha Thare che, citta prasanna thAya che, kAca jevI tuccha vastu vagere dekhavAnu mana thatu' nathI; tema A dRSTinA bedhathI AtmA piratASa pAme che, cittaprasannatA upaje che, je dRSTavya hatuM-je dekhavA ceAgya evu' parama Atmadarzana hatuM te dekhI lIdhuM; eTale tuccha khAdya vastu dekhavAnu'x kutUhala vyAvRtta thai jAya che-maTI jAya che, ne AtmA AtmAmAM ja nitya rata rahI, tRpta thaI jAya che, satuSTa thAya che. prakAzathI te ratnanI sa 6. parijJAnAdinuM janmasthAna--(6) ratnanA potAnA khAju kharAbara dekhAya che, tema ja khIjA padArthonuM paNa rijJAna thAya che. tema A dRSTinA edharUpa prakAzathI edhamRtti AtmAnuM ne anya vastunuM kharAkhara jJAna thAya che. khAdharatnanA prakAzathI sabhyadRSTi AtmajJAnI puruSa vastune vastugate dekhe che. vastugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata vAsI re. 'zrI AnaMdaghanajI (7) ratna dIThe jema bIjA kAca vagerenuM mUlyAMkana thaI jAya che, sAcA hIrA dIThe kAcanI ke'mata keTalI che tenI kharAkhara khabara paDI jAya che, tema bodhiratna dIThe anya tuccha padArthanuM mUlyAMkana thaI jAya che, ananya ciMtAmaNiratna samAna AtmAnI AgaLa para vastunI kAMi ki`mata lAgatI nathI. () uttama jAtiva ta ratnanI prApti ma`galadAyI gaNAya che, aizvaya -sukha-sa'patti AdinI vRddhi kare che, aniSTane dUra kare che tema A uttama edharatnanI prApti sa` ma`galanuM maMgala ne sarva kalyANanuM kAraNa thai paDe che. ' sarvamaGgalamAGgalyaM sarvakalyANakAraNaM / " " acintyazaktiH svayameva devazcinmAtracintAmaNireva yasmAt / sarvArthasiddhAtmatA vidharo, jJAnI micarca paththaDheLa | '--zrI samayasArakalaza X t yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH / gAmanyeya 2 saMtuSTatakSyArce na vidyate ||"--gItA "edarido NiccaM saMtuTTho he hi Niccamedahni / Trena dehi titto hAvi tundttama semyuM // "--zrI samayasAr
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ aATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (71) ityAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe A sthira daSTinA bedhanuM samAnadharmapaNuM- sarakhApaNuM che, te atre yathAmati saMkSepamAM vivecyuM che. tathApi keLanA patranI aMdara patra hoya che, tema jJAnInI vAtanI aMdara vAta hoya che, tene vistAra kema karI zakAya ? jaise kelake pAtameM, pAta pAtameM pAta; taise jJAnIkI bAtame, bAta bAtame bAta. " 6. kAMtA dRSTi chaThThI dIThThI re have kAMtA kahuM, tihAM tArA prakAza."--zrI yoga sajhAya chaThThI kAMtA dRSTimAM tArAnI prabhA jevo baMdha hoya che. A "kAMtA" daSTimAM kAMtA eTale pativratA strI je paramArthabhAva hoya che. jema pativratA strI gharanAM bIjAM samasta kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A daSTivALo samyagadaSTi kAMtA jevI puruSa bhale bIjuM kAma karatuM hoya to paNa tenuM citta sadA kRtadharmamAM ja katA lIna rahe che. karmanI preraNAthI ciThThIne cAkaranI jema tene parANe saMsAra saMbaMdhI karma karavuM paDe, te paNa temAM tenI anAsakti ja hoya che. tenI parama Asakti-bhakti, parama prema te kevaLa zratadharmamAM ja eTale "jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye" ja hoya che. mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma karaMta re; tema zrutame mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re......... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM."_zrI yoga sajhAya AvI A kAMtA daSTine tArAnI prajAnI upamA ApI che, te paNa atyaMta samucita che, kAraNa ke ratnanI prabhA karatAM tArA prakAza adhikatara hoya che, tema sthira daSTi karatAM - A dRSTine baMdha vadhAre prakAzamAna-vadhAre gADha hoya che. tArA prakAza tArA prabhA gaganamAM camakArA karato rahI prakRtithI-svabhAvathI sthita ja hoya che, dhruva samI kAMtA hoya che, sadAya akhaMDapaNe mejUda ja hoya che, tema A daSTine bAdha paNa sadAya cidAkAzamAM camake rahI, sahaja svabhAve sthita ja hoya che, dhruva rahe che, sadAya akhaMDapaNe hAjarAhajUra ja hoya che. - ane eTalA mATe ja atre tathA prakAranuM bhAva anuSThAna-sakriyA AcaraNa hoya che. jJAnane anusaratI je sakriyA tenuM nAma "anuSThAna che. eTale A samyagrajJAnIne je AtmajJAna thayuM che, te AtmajJAnane anurUpa chAje evI AtmAnucaraNarUpa bhAvakriyA karavAneniraticAra saccAritra pALavAne A puruSa satata prayatnapUrvaka puruSArtha seve che. A purusadanuSTAna thanA vaMdana-bhakti, pratikramaNa, pratyAkhyAna, AlecanA Adi bhAvathI hoya che. teno AtmA prabhu sAthe abheda thavAnI IcchA rAkhe che ne parabhAvamAM niSkAma
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) yogadRSTisamuccaya hoya che, -Ama teno AtmA ja bhaktibhAvamaya banI jAya che. bhUtakALanA samasta karmaSathI AtmAne pAcho vALI-nivartAvI, teno AtmA pote pratikramaNarUpa thAya che. bhaviSyakALanA samasta karmaSathI AtmAne nivartAvI-pAcho vALI tene AtmA pote pratyAkhyAnasvarUpa bane che. vartamAnakALanA samasta doSane daSTapaNe dekhate rahI-temAM AtmabhAva cheDI Alocate rahI, tene AtmA sAkSAt AlecanArUpa banI jAya che. Ama nitya pratyAkhyAna karato, nitya pratikramaNa karate, nitya AcanA karate, tene AtmA pote cAritrarUpa bane che. Ama hovAthI A sapuruSanuM anuSThAna AcaraNa-cAritra AvuM hoya che 1. niraticAra-samasta para bhAvanA parza vinAnuM hovAthI, temAM kaI aticAra deSa heta nathI, para bhAvamAM gamanarUpa aticaraNa (Transgression) thatuM nathI. 2. zuddhopaga anusArI-zuddha upagane-AtmasvarUpane anusaranAruM A AtmadazI puruSanuM anuSThAna hoya che. huM jalamAM kamalapatranI jema abaddhapRSTaX chuM- nilepa chuM, koI paNa anya bhAvane mahArAmAM praveza nahiM hovAthI huM ananya chuM, samudranI jema mahAro AtmasvabhAva nitya vyavasthita hovAthI huM niyata chuM, paryAyadaSTi cheDIne dekhatAM huM avizeSa chuM, suvarNanI jema eka akhaMDa dravya chuM, mahArA bodhabIja svabhAvane apekSIne jotAM huM karma janya mahAdithI asaMyukata chuM. ema zuddha AtmAnI bhAvanA te puruSa bhAvyA kare che, ne "zuddha niraMjana eka AtmAnuM ciMtana karatAM nirvikalpa rasanuM pAna karyA kare che. "paryAyaSTi na dIjiye, eka ja kanaka abhaMga re. "nirvikalpa rasa pIjiye, zuddha niraMjana eka re."--zrI AnaMdaghanajI "Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevalajJAna re." (zrImada rAjacaMdra) 3. viziSTa apramAdayukta-AvI zuddha AtmabhAvanAthI bhAvita hovAthI, A sapuruSane svarUpazrutirUpa-svarUpabhraSTatArUpa pramAda thato nathI, ane viSaya-kaSAya-rAgadveSAdinI kSINatA vate che. 4. vinigapradhAna-je jJAna-darzana karI jANyuM, pratItyuM, AcaryuM, tene A puruSa samyapha viniyega-yathAsthAne nijana karI, (Practical application) bIjA jIvone dharmamAM jeDe che, jethI potAnI dharmaparaMparA tUTatI nathI. . * "NiccaM paccakkhANaM kuvvai NiccaM ya paDikkamadi jo| Li kADhoyarU ve Tu varitta TurU vacA ''- zrI samayasAra x "jo passadi appANaM abaddhapuDhaM aNaNNayaM NiyadaM / visamaiztta tuM suddhArca viyALAdi che "- zrI samayasAra
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana (73) 5. gaMbhIra udAra AzayavALuM--A samyagadaSTi AtmajJAnI puruSanuM A dharmAcaraNa parama gaMbhIra-udAra AzayavALuM hoya che. A draSTivALA yegI "sAgaravaragaMbhIrA hoya che. jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga...mULa mAraga sAMbhaLo jinane re; te sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga...mULa"--zrImad rAjacaMdrajI 7. prabhA dRSTi aka prabhA sama bodha prabhAmAM, dhyAnapriyA e diThThI."--zrI gaDha sakjhAya sAtamI prabhA dRSTimAM sUryanI prajA same bedha hoya che. tArA karatAM sUryane prakAza anekagaNa adhika hoya che, tema chaThThI dRSTi karatAM sAtamI dRSTino bAdha aneka gaNe baLavAna hoya che, parama avagADha hoya che. Ane "prabhA' nAma sUrya prabhA ApyuM che te paNa barAbara che, kAraNa ke pra+bhA =prakRSTa prakAza jene che sama prabhA te prabhA. jema sUryanI prabhA ati ugra tejasvI hoya che, tema A dRSTinI bedhaprabhA-prakAza paNa ati ugra tejasvI hoya che. sUrya prakAzathI jema sarva padArthanuM barAbara darzana thAya che, vizva prakAzita thAya che, tema A daSTinA bodhaprakAzathI sarva padArthanuM yathArtha darzana thAya che. Ama A upamAnuM yathArthapaNuM che. ane A daSTine A prakRSTa badhaprakAza hoya che, eTale ja atre 1. sarvadA dhyAnahetu-A bodha niraMtara dhyAnane hetu hoya che. ahIM sthiti karato yogI akhaMDa AtmadhyAna dhyAve che. 2. prAye nirvikalpatA-tIrNa AtmopagavALuM A AtmadhyAna hovAthI, temAM prAye kaI paNa vikalpa UThavAne avasara hoto nathI. 3. prazamasAra sukha-ane AvuM nirvikalpa dhyAna hovAthI ja atre prazama jene sAra che evuM prazamasAra, prazamapradhAna sukha hoya che. prathamathI, parama AtmazAMtithI, vItarAgatAthI atre yegIne parama sukha upaje che. kAraNa ke A sukhamAM parAvalaMbana nathI, paravazapaNuM nathI, eTale duHkhanuM leza paNa kAraNa nathI; ane kevala AtmAvalaMbana che, svAdhInapaNuM ja che, eTale kevala sukhane ja avakAza che. saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe; e duSTa AtamaguNa pragaTe, kaho sukha te kuNa kahIe re ? bhavikA ! vIra vacana citta dharIe."-zrI gaDha sajhAya
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) ceAgaSTisamuccaya * * ekAMtika AtyaMtikA, sahaja amRta svAdhIna... he jinajI.; nirupacarita nindvandva sukha, anya ahetuka pIna....he| jinajI."--zrI devaca`drajI 4. anya zAstro akicitkara--nakAmA, aNukhapanA thai paDe che, kAraNa ke ahIM anubhavajJAnanuM prAtibha jJAnanuM atyaMta prakhaLapaNuM-sama paNuM hoya che. zAstra teA mAtra mAnA lakSa karAvI zake che, paNa atre te sAkSAt mAnI prApti che, eTale zAstrAnuM prayeAjana rahetuM nathI. 5. samAdhiniSTha anuSThAna--ahIM sa anuSThAna samAdhiniSTha hoya che, sa zuddha bhAvakriyA AtmasamAdhimAM pariName che. 6. tenI sanidhimAM veranAza--A dRSTimAM vatA cegirAjanI evI cega siddhatA thAya che, evA yeAgaprabhAva pravarte che, ke tenA sannidhAnamAM-hAjarImAM krUra hiMsaka prANIonA paNa vaira-virAdha vagere nAza pAmI jAya che, jAtivaira paNa bhUlAi jAya che ! cha, parAnugrahakartApaNuM--A dRSTivALA cegI parAnugraha-paropakAraparAyaNa hoya che, khIjA jIvA pratye te kalyANu mAne upadeza karI upakAra kare che, anugrahu kare che. 8. vinecA ( ziSyA ) pratye aucityayAga--ucitatAvALA paramArtha saMbaMdha auAya che, ke tethI te vinayavAna ziSyAnuM acUka AtmakalyANa thAya. 9. avadhya sakriyA--atre bhAvarUpa, paramArtha rUpa je zuddha AtmAnucaraNurUpa sakriyA hAya che, te avayya-amAgha hoya che, kadI khAlI jatI nathI, acUka muktiphala Ape che. 8. pA dRSTi dRSTi AThamI sAra samAdhi, nAma parA tasa jANuM jI. Apa svabhAve pravRtti pUraNa, ziza sama bedha vakhANu jI.'-zrI yAga. sajjhAya AThamI paNa dRSTimAM bedha caMdranI prabhA sarakhA haiAya che. sUryane! prakAza jo ke adhika tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, ugra lAge che; ane caMdrane prakAza te kevala saumya ne zAMta hAi zItalatA upajAve che, parama AhlAda Ape che. caMdraprabhA sama baMnenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che. eTale caMdranA prakAzanuM sthAna sUrya karatAM adhika mAnyuM che. Ama A sRSTi sarvotkRSTa che, parama che, paNa UMcAmAM UMcI che, enAthI para kAi nathI, eTale ja ene 'parA' kahI che. caMdranI jyeAjnA (cAMdanI) jema vizvamAM relAI rahI tene prakAzamaya karI mUke che, prakAzamAM nhevarAve che, tema atre paNa bedha-caMdranI seALe kaLA khIlI UThatAM jJAna-cadrikA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (75) AkhA vizvamAM phelAI rahe che. tathApi caMdra jema gaganamAM ja rahI bhUmine prakAze che, kAMI bhUmirUpa te thaI jato nathI, tema cidAkAzamAM sthiti karato A be-caMdra paNa zeyarUpa vizvane prakAze che, paNa vizvarUpa banI jato nathI. kAraNa ke "zuddha dravyanuM * svarasabhavana-pariNamana thayuM to svabhAvanuM zuM bAkI rahyuM? kAMI ja nahiM, te ja pUrNa svabhAva thaye. ane anya dravyarUpa te je thaI jAya, to te zuM eno svabhAva thaye? nahiM ja. kAraNa ke anya dravyarUpa thavuM te te svabhAva nahiM, parabhAva ja che. daSTAMta-cAMdanI bhUmine varAve che, paNa bhUmi kAMI tenI thaI jatI nathI. tema jJAna paNa zeyane sadA jANe che, paNa seya vizva jJAnanuM-AtmAnuM kadI banI jatuM nathI,-" Ama jJAnI mahAtmAoe kahyuM che. caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che, paNa kaMI caMdra bhUmirUpa keI kALe tema thatuM nathI, ema samasta vizvane prakAzaka e A AtmA te kyAre paNa vizvarUpa thatuM nathI, sadA sarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja brAMti che." -samartha tattvadaSTA zrImad rAjacaMdrajI (aMka (833)-760) Ama A "para" daSTine caMdranI upamA barAbara ghaTe che. kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM sthita rahI atre vizvaprakAzakatA hoya che, vizvavyApakatA hotI nathI, Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti hoya che, parabhAvane praveza paNa thatuM nathI; zuddha "advaita avasthA hoya che. ane Ama hovAthI A para daSTine bedha- sadA saddhayAnarUpa ja hoya che. atre niraMtarapaNe parama AtmasamAdhi ja vate che. A gIzvaranI sahajAnmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke nirvikalpa parabhAvanuM je drata hatuM te sarvathA dUra thayuM che, eTale parama zuddha dhyAnasukha advaitabhAve kevala eka AtmasvarUpamAM ja sahaja niHprayAsa ramaNatA vatta che. zaddha niHprayAsa nija bhAva bhegI yadA, AtmakSetre nahiM anya rakSaNa tadA; eka asahAya niHsaMga nidratA, zakti utsaganI hoya sahu vyaktatA....dhama"--zrI devacaMdrajI nirvikala5-A parama dha nivikalpa ja hoya che. AmAM kyAreya paNa koI paNa vikalpa UThavAne asaMbhava che. Ama atre nirvikalapa AtmasamAdhi hoya che. dhyAtA, * "zuddhadravyasvarasabhavanAtika svabhAvasya zeSamanyadravyaM bhavati yadi vA tasya kiM syaatstrbhaav:| jyotsnArUpa snapayati bhuvaM naiva tasyAsti bhuumijJa jJaca jAti para jJAnaghArita taia || - zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasArakalaza
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) gadaSTisamuccaya dhyAna ne dhyeya e traNane bheda paNa maTI jAya che; jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che; samasta dvatabhAva asta pAmI jAya che. "dhyAtA dhyAna dhyeya guNa eke, bheda cheda karazuM have Teke; kSIra nIra pere tumazuM maLazuM, vAcaka yaza kahe heje haLazuM."--zrI yazovijayajI nivikalpa susamAdhime hA, bhaye he triguNa abheda. lalanA jina sevana pAIye ho, zuddhAtama makaraMda lalanA"--bhaktarAja devacaMdrajI A parama yegI AvI nivikalpa dazA AvA akhaMDa dhyAnathI pAme che - "sarvathI sarva prakAre huM bhinna cha3, eka kevala zuddha citanyasvarUpa, paramatkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chau'. tyAM vikSepa che? vikalpa che? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRNa zuddha parama zAMta catI huM mAtra nirvikalpa che. nija svarUpamaya upayoga karuM chuM. tanmaya thAuM chauM, zAMtiH zAMtiH zAMtiH." - zrImad rAjacaMdra, patrAMka (833) 760 ane Ama vikalpane sarvathA abhAva hoya che, eTalA mATe ja atre 1. paramasukha-hoya che. A samAdhiniSTha-parabrahmaniSTha yogIzvara parama Atmasukhane anubhava kare che, "AnaMdaghana avatAra' bane che. 2. ArUDhanA ArehaNanI jema anuSThAna abhAva-ArUDhanA ArohaNanI jema ahIM pratikamaNAdi anuSThAna hotuM nathI. kAraNa ke parvatanA zikhare caDhI gayelAne caDhavAnuM zuM rahe? tema A girAjarAjezvara bhega-girirAjanA sarvocca zrega para caDhI gayA, tene anuSThAna vagerenA avalaMbananI zI jarUra rahe? kAraNa ke te te anuSThAna te AgaLa AgaLanI bhUmikA para caDhavA mATenuM AlaMbana sAdhana che. have A dazAmAM te te AlaMbana sAdhana "viSakuMbha' samAna che,* apratikamaNAdi ja "amRtakuMbha" samAna che. mATe AvA parama satpuruSa te "AlaMbana sAdhanane tyAge che, parapariNatine bhAMge che, kAraNa ke akSaya darzana-jJAna-vairAgathI te AnaMdaghana prabhu jAge che." x "paDikamaNa paDisaraNa parihAro dhAraNA NiyattI ya / jiMdA garahA sohI atttthvihe| hAi visakuMbho // apaDikamaNaM appaDisaraNaM apparihAga adhAraNA ceva / agiyarI 2 baLA narahyA che rAmacamo che - zrI samayasAra gAve 306-307. "AkSorTune je varSa vALamute.. cogADhasya vacaiva rAma: #AraNamune "--gItA, -3,
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (77) "AlaMbana sAdhana je tyAge, parapariNatine bhAge re; akSaya darzana jJAna vairAge, AnaMdaghana prabhu jAge re.....vIrajIne caraNe lAguM" - girAja AnaMdaghanajI 3. parepakaripaNuM yathAbhavyatva pramANe-A parama satpuruSa, parama sadguru, paramakRpALu deva pachI potAnA karma udaya pramANe, niSkAraNa karuNAthI jagatajIne zuddha kalyANamArgane upadeza karI, temanA para parama anugraha-upakAra kare che. A parama gIzvararUpa mahAme paramArtha badhAmRtanI vRSTi karI, jagatmAM paramAnaMdarUpa subhikSa-sukALa pravartAve che. "kama udaya jinarAjano, bhavijana dharma sahAya re...bahu niNaMda dayAmayI. prabhu darisaNa mahAmaha, taNe paravezameM re; paramAnaMda subhikSa, thayA muja dezame re...zrI nami " zrI devacaMdrajI atre yathAbhavyatva pramANe eTale jevuM jevuM potAnuM bhavyatva che-hovA gyapaNuM che, pUrva prArabdhajanya zeSa kamanuM bhegavavApaNuM vagere che, te yathAyogyapaNe bhogavIne kSINa kare che. jemake-zrI tIrthakara bhagavAna, gaNadhara deva, muMDakevalI bhagavAna vagere. avaMdhya satakriyA-atre pahelAMnI jema ja zuddha AtmAnucaraNarUpa - AtmacAritrarUpa avadhya kiyA hoya che, amegha-acUka mekSaphaladAyI kriyA hoya che. ane Ama A yogirAjarAjezvara kSINadoSa sarvajJa mahAmuni sarva labdhi phala bhegIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme tyAga agIjI; sarva zatrukSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samIThAjI, sarva aratha vege sukha tehathI, anaMtaguNa nirI hAjI."zrI gaDha sajhAya Ama A ATha daSTine yathAgya upamA ApI, zAstrakAra maharSie ghoDA zabdomAM ghaNuM rahasya camatkArika rIte batAvI dIdhuM. ane te thoDA zabdo paNa parama arthagaMbhIra hovAthI, tenI spaSTa samajaNa paDavA mATe saMkSepathI ATaluM vivecana karyuM. A uparathI A daSTione sAmAnyapaNe kaMika khyAla AvI zakaze. vizeSa vistArathI te pratyeka daSTinuM svarUpa AgaLa upara kaheze tyAre barAbara samajavAmAM AvI jaze. Ama sAmAnyathI A ATha dRSTi saddaSTivALA yegIne hoya che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) gadaSTisamuccaya zaMkA-samAdhAna zaMkA-saddaSTipaNuM-samyaguSTipaNuM te graMthibheda thayA pachI hoya che, ane te graMthibheda te haju AgaLa upara ghaNA lAMbA vakhata pachI thavAno che, kAraNa ke te te pAMcamI daSTimAM thAya che. eTale mitrA vagere cAra te mithyAdaSTi che, te pachI "saddaSTinI-samyagadaSTinI ATha dRSTi ema kahevAnuM zuM kAraNa? - samAdhAna-je mitrA vagere cAra dRSTie che, te samyagadaSTinA amegha-acUka kAraNarUpa thAya che, teTalA mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI te mitro vagerenuM paNa samyagadaSTipaNuM ghaTe che, eTale ja ene samyagadaSTinI aMdara gaNe che. A samajavA mATe A daSTAMta che - zuddha sAkaranA cosalAnI-khaDI sAkaranI banAvaTamAM tenI AgalI AgalI avasthAe paNa kAmanI che. kAraNa ke te khaDI sAkara bane che, te kAMI ema ne ema banI jatI nathI. zeraDIthI mAMDIne zuddha sAkara sudhInI saghaLI prakriyAmAMthI tene pasAra thavuM zeraDImAMthI paDe che, tyAre ja khaDI sAkaranI prApti thAya che. te A prakAre-(1) prathama te sAkara-daSTAMta zeraDI hoya, (2) pachI tene rasa kADhavAmAM Ave, (3) tene ukALIne kAve banAvAya, (4) temAMthI geLa bane, (5) tyArapachI tene zuddha karatAM karatAM temAMthI bArIka khAMDa thAya, (6) pachI zarkarA-jhINI sAkara bane, (7) azuddha sAkaranA gaTTA-piMDA thAya, (8) ane chevaTe zuddha sAkaranA cosalA-khaDI sAkara (Refined crystallised sugar) bane. Ama zuddha sAkaranI avasthAe pahoMcatAM pahelAM judI judI prakriyAmAMthI (Various processes) pasAra thavuM ja paDe che. temAM zeraDIthI mAMDIne geLa banavA sudhInI cAra avarathAo barAbara mitrA vagere pahelI cAra daSTie che; ane khAMDathI khaDI sAkara sudhInI cAra avasthAe barAbara sthira vagere chellI cAra dRSTi che. eTale jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDIthI mAMDIne badhI avasthAo khapanI-kAmanI che, tema zuddha Atmasiddhine mATe mitrA dRSTi vagere avasthAo paNa tevA prakAre upaganI che; kAraNa ke te samyagadaSTinuM kAraNa thAya che. Ama mitrA vagere dRSTine atre gadaSTimAM pitA potAnuM yathAyogya sthAna che ja. A mitrA vagere avasthAo kharekhara ! Isu-zeraDI vagere jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAdhunI-mIThAzanI prApti thAya che. mULa zeraDI ja na hoya te rasa kyAMthI nIkaLe? rasa na hoya to goLa vagere kema bane ? mIThI sAkara kema nIpaje ? paNa A mitrA vagere te zeraDI vagere jevI hoI, temAMthI avazya paramArtha premarUpa rasAdinI niSpatti thAya che, ne mIThI sAkara jevA-parama amRta jevA saMveganI madhuratAne anubhava thAya che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana AthI ulaTuM, abhavyo te nala jevA-barU jevA che, tethI karIne ja temane kaI kALe saMvegarUpa mAdhurya nIpajatuM nathI. 'nala'-barU to sAva nIrasa hoya che. eTale ene game teTale pI to paNa temAMthI rasa nIkaLatuM nathI, to pachI temAMthI mIThI sAkaranI prApti abha te kyAMya dUra rahI ! tema A abhavyo paNa tevA ja nIrasa, "korAdhAkaDa" apAtra hoya che, temane game teTalA bodhathI paNa paramArtha premarUpa rasa upajatuM nathI, te pachI saMvegarUpa mIThI sAkaranI AzA kayAMthI hoya? AvA abhavyo bhale paramArtha prema vinAnI nIrasa-sAva sukkI evI anaMta dravya kriyA karyA kare, athavA te khUba zAstro * bhaNI moTA paMDita zratadhara bane, paNa teo potAnI prakRtine kadI cheDatA nathI, geLavALuM dUdha pIne sApa nirviSa thAya nahiM tema.... kAraNa ke teonA hRdayamAM aMtarAtmAmAM karI paNa paramArtha rasano aMkura phuTatuM nathI. Ama hovAthI teo mokSamArga pAmavAne sarvathA ayogya che, eTalA mATe ja te "abhavya" kahevAya che. eTale athapattinyAyathI tevA puruSo A mitrA vagere draSTi pAmavAne paNa yogya nathI hotA, kAraNa ke jo te pAme che te "abhavya' kayAMthI rahe? A mitrA vagere daSTi pAme te bhavya ja hoya, abhavya hoya ja nahi. - pariNAmI AtmAmAM ja yogadaSTinuM ghaTamALapaNuM - Ama jUdI jUdI daSTionuM tevA tevA prakAre pariNamana thatAM thatAM, avasthAo badalAtAM badalAtAM, zuddha AtmArUpa vastuno AvirbhAva thAya che, pragaTapaNuM siddha thAya che. A uparathI vaLI A phalita thAya che ke (1) je sarvathA apariNAmI-pariNAma nahiM pAmate evo AtmA mAne che, evA apariNAmI AtmavAdamAM A kahyo te dRSTibheda ghaTato nathI. tema ja, (2) je sarvathA kSaNika e AtmA mAne che, evA kSaNika AtmavAdamAM paNa ukta daSTibheda ghaTato nathI. kAraNa ke temanA ja abhiprAya pramANe, tathA prakAranuM bhavana-pariNamana ghaTatuM nathI. te A prakAre : 1. je sarvathA apariNamI eTale ekAMta nitya ja AtmA mAnavAmAM Ave, te uttarottara dRSTine lAbha kyAMthI thaze? te te dRSTio tathArUpa pariNamana vinA saMbhavatI nathI, eTale apariNAmI AtmAmAM tathArUpa pariNamana vinA te te daSTi kayAMthI ekAMta apari Ave? mATe kAM to pariNamI AtmA mAnave paDaze, ne kAM te A bhumI vAda gadRSTi lAbha choDI devo paDaze. ane A lAbha jo jato karyo, to ayukta pachI A apariNAmavAdInuM yegamArgamAM sthAna kyAM raheze ? teoe mukti arthe kapele yogamArga paNa "kalpanAmAtra bhadraka' thaI paDaze! kalpanAmAtra * " Na muyai payaDimabhavvA sahavi ajjhAiUNa satthANi / muDaduddhavi fatA ja pavnyA nikitA ti zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta samayasAra
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) gadaSTi samucaya rUDo lAgaze! teone A yogamArgamAM ubhavAnuM sthAna ja nahiM rahe, kAraNa ke A apariNAmI vAdamAM bhava-mokSano mukhya bheTa paNa ghaTaze nahiM, kAM to bhava ne kAM to mokSa e bemAMthI eka ja avasthA raheze. jo eka bhava avasthA ja rahe che ema mAnaze, to mokSasAdhaka yugamArganuM projana niSphaLa thaze; ne je eka mekSa avasthA ja rahe che ema mAnazo te pachI A makSasAdhaka gamArganI jarUra ja kyAM rahI? Ama kRtanAza ane akRtAgama vagere aneka dUSaNa Avaze. eTale A ekAMta apariNAmavAda-ekAMta phUTastha nitya AtmA mAno te ayukta che. " evaM ca yogamArgo'pi muktaye yaH prakalpyate / roDara nirvivayatvena vanAmAtramaH | "--(juo) gabindu, lo0 478-489. eka kahe nitya ja Atamatatva, Atama darisaNa lIne; kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, navi dekhe matihI.-zrI AnaMdaghanajI 2. sarvathA kSaNikavAda eTale AtmAne jo ekAMta anitya ja mAnavAmAM Ave, te akhaMDa eka vastu vinA pariNamana konuM thaze? kSaNa pachI te AtmA vinAza pAmI jaze, eTale vastu ja nahi rahe, to pachI tathArUpa pariNamana vinA A yugadaSTi kSaNikavAda paNa kone prApta thaze? kSaNa pachI kSaNanuM anusaMdhAna-anvaya mAnavAmAM ayukta Ave, te kSaNikavAda cheDI devo paDaze. Ama kAM te pariNAmI AtmAne eka nitya akhaMDa vasturUpa mAnave paDaze, ne kAM to egadaSTine lAbha jAte karavo paDaze. A gadaSTino lAbha je ja karyo, te gamArgamAM kSaNikavAdane ubhavAnuM sthAna ja raheze nahiM; baMdha-mekSa, sukha-duHkha Adi vyavasthA paNa ghaTaze nahi. saugata mati rAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANe, baMdha mokSa sukha duHkha na ghaTe, eha vicAra mana ANe."-zrI AnaMdaghanajI vaLI je kSaNika che ema jANIne je kahe che, te kahenAre pote kSaNika nathI, e anubhavathI paNa AtmA nitya che ema nizcaya thAya che. kyAreya paNa kaI paNa vastuno kevaLa sarvathA nAza thatuM nathI, mAtra avasthAMtara thAya che. ane cetanane je avasthAMtararUpa nAza thatuM hoya te te kemAM bhaLe? te tapAsI juo. x "kSaLiADaM tu naivArA jAdUrva vinA rAtaH | bacazyAmavADarivyathADavaMcamAvataH || "--(juo) gabindu, zla0 458-477.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yugadaSTinuM sAmAnya kathana (81) athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAra te kSaNika nahiM, kara anubhava nirdhAra. kyAre kaI vastune, kevaLa hoya na nAza; cetana pAme nAza te, kemAM bhaLe? tapAsa." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi pariNamIvAda ja yukta +Ama ekAMta nitya ke ekAMta anitya AtmA mAnavAmAM Ave, te te pakSamAM A gadaSTi lAbharUpa yogamArga ghaTato nathI. eTale arthapatti nyAyathI "nAnA prakAranA paryAyavALA pariNamI AtmAmAM * avasthAbhedanI saMgativaDe karIne bhegamArgane saMbhava che." AtmA dravyathI nitya che, ne paryAyathI-avasthAMtarathI palaTAya che, anitya che, tenuM pragaTa daSTAMta-bala, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya."- zrI Atmasiddhi Ama pariNAmI Atmatattva mAnavAmAM Ave te ja temAM A tathArUpa pariNamanavALI yogadaSTi ne gamArganI samasta ghaTanA avikalapaNe ghaTe che, ema A uparathI phalita thayuM. astu ! e game tema ho! ApaNe have yogadaSTi"nA " umIlana' sAthe AgaLa vadhIe, eTale e Atmatattva kevuM che, tenI ApoApa khabara paDaze. emAM vAdavivAdane avakAza nathI. ane A "daSTi' sakala gidazanene sAdhAraNa che, eTalA mATe jevAone jevA prakAre hoya che, tevAone tevA prakAre kahI batAvavA mATe kahe che - yamAdiyogayuktAnAM khedAdiparihArataH / adveSAdiguNasthAnaM krameNaiSA satAM matA // 16 // vRttiH-camArA yuvAna-yama vagere vegathI yuktane. ahIM "yama" vagere, yoganA aMgapaNane lIdhe "ga" kahevAya che. kahyuM che ke - "camanavamAsanaprANAyAma tyAAradhArA dhyAnamA DabdAvakAniA" (pAtaMjala ye. sU. 2, 29). " yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e ATha aMga che." te ema yama vagere, yoganA pratyanIka-virodhI evA AzayonA parihAra (bhAga) vaDa karIne hoya che. ane A Azayo paNa ATha ja che. ane tevA prakAre kahyuM che ke - + " nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate st:| umarA dAttatvanacattarAzimi :"--gItA *"pariNAminyatA nItyA citrabhAve tathAtmani // avasthAmela tyA mAlya haMmara: >>-zragabinda
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) yamAdi yogadyutane thaye, khedrAdi parihAra; adveSAdi guNasthAna A, saMta sa`mata kramavAra, 16, aH-- bheda AdinA parihArathI--tyAgathI yama Adi yAgathI yukta evA jarnAne anukrame adveSAdi guNanuM sthAna, evI A sRSTi saMtAne saMmata che. vivecana 9 yAgAMga 8 cittadoSa 8 guNa yogadRSTisamuccaya je A ATha dRSTi kahI, te anukrame yama-niyama vagere cAganA ATha aMgathI yukta cAgIone hAya che. eTale ke-(1) jyAM ceganu' prathama aga yama hoya, tyAM prathama mitrA dRSTi heAya che; jyAM cAganuM khIju' aMga niyama hAya, tyAM khIjI tArA dRSTi heAya che. ema yAvat AThanA paraspara saMbadha samajave. tema ja-(2) kheda, udvega, vagere ATha prakAranA duSTa Azaya-cittavRtti che, tenA tyAga karavAmAM AvatAM, anukrame ceAganAM aDha aMganI prApti thAya che. eTale pahelA bheda deSanA tyAga thatAM, yAganu pahelu aMga yama ane pahelI mitrA dRSTi hAya che; bIjA udvega doSanA tyAga thatAM, ceAganuM khIju` `ga niyasa ane bIjI tArA dRSTi hAya che, ityAdi. ane (3) A ATha dRSTi anukrame adveSa, jijJAsA vagere guNanu sthAna che. eTale pahele adveSa guNu pragaTavAnu sthAna pahelI mitrA dRSTi hAya che, khIjo jijJAsA guNu pragaTavAnu` sthAna khIjI tArA dRSTi heAya che. arthAt pahelI mitrA dRSTimAM Ama pahele adveSa guNu pragaTe che, bIjI tArA dRSTimAM khInne jijJAsA guNu pragaTe che. yAvat Ane sabaMdha joDavA. " leveza dbe kSeve sthAnaprAmyanyamudrAsana | yuktAni hi cittAni prapaJcatA varjayenmatimAn // dd kheda, udvega, kSepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, ru ( rega ) te Asa MgathI ( Asakti) yukta cittane matimAn nizcaye karIne prapaMcathI vare-cheDI dIe. tethI ema, vAriddiAta :-- te kheda AdinA parihArathI-tyAgathI paNa krame karIne A dRSTi A prakAranI che. A dRSTi adveSa viSNuLasthAna--adveSAdi guNanuM sthAna che eTalA mATe paNa ema che, kAraNa ke A paNa AThe che. kahyuM che keH-- (6 'adveSA jijJAsA zuzrUSA zravaNabeodhamImAMsA : / parizuddhA pratipattiH pravRttiraSTAtmikA tattve // " 1. adveSa, 2. jijJAsA, 3. zuzruSA, 4. zravaNa, 5. meSa, kaeN. mImAMsA, cha. parizuddha pratipatti 8. pravRtti-ema tattvamAM ATha prakAranI pravRtti che. ema meLa-krame karIne i-A saSTi sattAM-sa MtAne, munione-bhagavat pataMjali, bhadaMta bhAskarama, bhagavat aMtava (?) Adi yAtrIone, mA-iSTasaMmata che. ane enuM sAkaya-saMpUrNa vistAra pratyeka dRSTimAM ame darzAvazuM.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathanaH yoganA ATha aMga Ama A ATha yogadaSTi, ATha yaMga aMga, ATha deSa tyAga, ne ATha guNasthAnane anukrame paraspara saMbaMdha che. pahelI daSTimAM paheluM yogaaMga, pahelA citta deSano tyAga, pahelA guNanI prApti hoya che. ema yAvat AnuM samajavuM. Ama A bhaMgI ghaTe che. ahIM yamaAdi bheganA aMgarUpa che tethI tene "ga" kahyA che. keSTaka-3 gadaSTi | mitrA gaaMga | doSatyAga, guNasthAna che bedhanI upamA | vizeSatA yama | kheda | adveSa | tRNa agnikaNa mithyAtva niyama | udvega | jijJAsA gamaya anikaNuM Asana | kSepa zuzruSA ! kASTha agnikaNa tArA balA prANAyAma utthAna zravaNa dIpa prabhA dIkA sthirA | pratyAhAra | | ratnaprabhA | sammaphatava brAMti | anyamudde bodha mImAMsA kAMtA dhAraNa tArA prabhA prabhA dhyAna gU (roga) pratipatti - sUrya prabhA | parA | samAdhi | AsaMga | pravRtti | caMdra pramANa - yoganA ATha aMganuM svarUpa - 1. yama-tene vrata paNa kahe che. te pAMca che-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha. te pratyekanA paNa taratamatAnA kAraNe cAra prakAra che: IcchAyAma, pravRttiyama, sthirama, siddhiyama. 2. niyama-zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ne IzvaradhyAna-e pAMca niyama che. 3. Asana-dravyathI kAyAnI capaLatA rokI eka sthAne sthiratArUpa padma, vIra Adi Asana. bhAvathI te parabhAvanuM Asana-adhyAsa-beThaka choDI, AtmabhAvamAM besavuM-beThaka karavI te Asana. 4. prANAyAma-sthUla zArIrika prANAyAma nAmanI haganI kriyA atra ISTa nathI. kAraNa ke temAM vAyune bahAra kADhavAmAM Ave che (recana ), pUravAmAM Ave che (pUraNa) ane kuMbhamAM pANInI jema sthira karavAmAM Ave che (kuMbhana); A A prakriyAo zarIra
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) gadaSTisamuccaya AyAsarUpa ane manane caMcalatAkAraNarUpa hAI kalezarUpa thAya che, mATe A bAhya prANAyAma atre vivakSita nathI. atre te AdhyAtmika-bhAva prANAyAma ja prastuta che-ke jemAM bAhya bhAva-paravastu bhaNI jatA bhAvane reca devAmAM Ave che, julAba devAya che, hAra kaDhAya che tevI recakakriyA hoya che, jemAM aMtabhAva pUrAya che-aMtarAtmabhAva bharAya che, te-rUpa pUraka kriyA ane te aMtarAtmabhAvanI sthiratArUpa kuMbhaka kriyA hoya che. A AtmasvabhAvarUpa bhAvaprANAyAma ja atre adhyAtmarUpa egamArgamAM ISTa che. "bAhya bhAva recaka IhAMjI, pUraka aMtara bhAva; kuMbhaka thiratA guNe karIcha, prANAyAma svabhAva... manamohana jinajI ! mIThI tAharI vANa" zrI gaDha da. sajhAya 5. pratyAhAra-viSayavikAromAMthI idrine pAchI kheMcavI te pratyAhAra, paMca viSayanA vikAromAM indriyone na joDavI te pratyAhAra. "viSayavikAre na indriya joDe, te IhAM pratyAhArejI, "--zrI ga0 sajhAya 6. dhAraNA-"rerAyazcitta dhANA " (pA. ce.) cittane dezabaMdha te dhAraNuM. cittane amuka tatvaciMtanAdi maryAdita sthaLe dhArI rAkhavuM-bAMdhI rAkhavuM, rokI rAkhavuM te dhAraNA. 7. dhyAna-tatra pracaijatAnA dhyAna " temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna. ekAgra cittavRttine nirodha kare te dhyAna. tatvasvarUpane ekAgrapaNe dhyAvavuM te dhyAna. 8. samAdhi-AtmatatvarUpa ja thaI javuM, tatvane pAmavuM, tatvamAM lIna thaI javuM te samAdhi. jyAM dhyAtA, dhyAna ne dhyeyane bheda rahe nahi, traNeya ekarUpa thaI jAya, te samAdhi. dhyAtA dhyAna dhyeya guNa eke, bheda cheda karazuM have Teke..."--zrI yazovijayajI - ATha Azaya deSa - ATha daSathI yukta Azayane-cittane duSTa adhyavasAyane jyAre choDI dIe, tyAre anukrame te te dRSTinI prApti heya che. pahele deSa cheDatAM, pahelI mitrA dRSTi hoya che, ItyAdi. matimAna AtmAthI jIve jema bane tema sarva prayAsathI te te doSa dUra karavA Avazyaka che, kAraNa ke ganI siddhimAM mananA jayanI jarUra che, ne majayamAM A ATha doSa naDe che. te deSa TaLe te guNa pragaTe. tenuM saMkSepa svarUpa A pramANeH 1. kheda thAkI javuM te zubha sanmArge pravartatAM thAkavuM te. te deSa dUra thatAM mitrA daSTi hoya che.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathAH ATha Azaya deSa (85) kheda pravRtti ho karatAM thAkIe re."--zrI AnaMdaghanajI AvA khedathI dharmakriyAmAM mananI daDhatA rahetI nathI, ke je daDhatA, khetImAM pANInI jema, dhamane mukhya hetu che. "kiriyAmAM bede karI re, daDhatA mananI nAMhi re; mukhya hetu te dhamane re, jema pANI kRSimahire..prabhu tuja vANI mIThaDI re." -zrI yazavijyajIkRta sA. 2. gA. sta. 2. uga-sanmArgasAdhaka kriyA pratye mAnasika kaMTALe-aNagama upajo, sanmAgathI udbhagna thavuM-ubhagavuM te. eTale beThA beThA paNa kriyAmAM udvega-aNagame upaje che. Ama yoganA TheSane lIdhe, te kriyA kare te paNa rAjaveThanI jema jhapATAbaMdha ATopI le che-jema tema patAvI de che ! beThA paNa je upaje re, kiriyAmAM udvega, gadveSathI te kriyAre, rAjaTha sama vega reprabhu tuja." 3. kSepa-cittane vikSepa, asamAdhAna DAmADoLa vRtti. amuka kriyAmAMthI vacce vacce bIjI kriyAmAM mananuM phekAvuM-cAlyA javuM, jhAMvA-udhAmA te kSepa. jema zAline UkhaNatAMvAraMvAra UkheDI UkheDIne vAve to phala na thAya, tema AvI kSepavALI kriyAnuM nirmala phala maLatuM nathI. vice vize bIjA kAjamAM re, jAye mana te khepa re, UkhaNatAM jima zAlinuM re, phala nahiM tihAM nirlepa re.... prabhu tuja." 4. utthAna-UThI javuM te uthAna. sanmArgamAMthI eTale ke mokSasAdhaka yugamAga kiyAmAMthI cittanuM UThI javuM te utthAna. Ama thavAnuM kAraNa zAMtavAhitAne eTale ke cittanA eka akhaMDa zAMta pravAhano abhAva che. AvA TharelapaNAnA abhAve jyAMthI mana UThI gayuM che evI te gakriyA choDI devA gya che; paNa kalajajAdithI cheDI zakAtI nathI. A uthAna deSa che. mamatathI te pakaDI rAkhe, A uthAna deSa che. zAMtavAhitA viNa have re, je ge utthAna re; tyAgaga che tehathI re, aNachaDAtuM dhyAna re.....prabhu tuja." 5. bhrAMti-bhamavuM te, bhrama upaja che. prastuta gakriyAne choDI cittanuM cArekera bhramaNa-bhrAmaka vRtti, te bhrAMti. athavA chIpamAM rUpAnI jema bhramaNa thavI, tatvane atava mAnavArUpa viparyAsa thavo te bhrAMti athavA amuka kriyA karI ke na karI e bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kriyAthakI paNa arthavirodhI evuM akAja thAya, ISTa phalarUpa paramArtha kArya na thAya. Ama bhrAMtinuM svarUpa che.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) gadasimuricaya bhramathI jeha na sAMbhare re, kAMI akRta kRta kAja re; tehathI zubha kiriyAthakI re, arthavirodhI akAja re....prabhu tuja." 6. anyamudda-bIje ThekANe AnaMda-moda pAme che. Atmatatva karatAM anya sthaLe AnaMdita thavuM te anyamud, athavA Ama mAMDelI gakriyA avagaNane bIje ThAme harSa dharavo, te paramArtharUpa ISTa kArya mAM aMgArAnA varasAda jevo che. mAMDI kiriyA avagaNI re, bIje ThAme harSa re; ISTa arthamAM jANIye re, aMgArAne varSa re....prabhu tuja." 7. ga--roga, rAga-dveSa-meha e tridoSarUpa mahAraga-bhAvaroga athavA sAcI samajaNa vinA kriyA karavAmAM Ave, te zuddha kiyAne ucheda thAya, eTale zuddha kriyAne pIDArUpa athavA laMgarUpa evo "ga" upaje. AvI regiSTa azuddha kriyAnuM phala vAMjhiyuM che. rega hoye samajaNa vinA re, pIDA-bhaMga surUpa re; zuddha kriyA uchedathI re, teha vadhya phalarUpa re...prabhu tuja." 8. AsaMga-Asakti. paradravya tathA parabhAvanA saMgamAM Asakti upajavI te athavA amuka eka ja gakriyAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja-te ja kriyAmAM Asakti thaI javI te AsaMga che. je kriyA karato hoya, temAM "Idameva suMdara' Aja suMdara che-rUDuM e je raMga lAgave, temAM ja guMdarIA thaIne cuMTayA rahevuM, te AsaMga doSa che, kAraNa ke ema eka ja sthaLe jIva je cUMTI rahe-maMDayo rahe, te pachI tyAM ja guNaThANe sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati (Progress) na thAya. tethI paramArtharUpa suMdara phaLa (mokSa) na maLe. eka ja ThAme raMgathI re, kiriyAmAM AsaMga re; teha ja guNaThANe thiti re, tehathI phala nahIM caMga re....prabhu tuja." Ama sanmArgarUpa gamArganI sAdhanAmAM cittane prathama kheda upaje, thAka lAge, daDhatA na rahe, eTale temAM udvega upaje-aNagame Ave, veThIAnI jema parANe kare. ethI karIne cittavikSepa thAya, DAmADoLa vRtti upaje, mana bIje bIje doDyA kare. ATha daSanI eTale cAlu kAmamAMthI mana UThI jAya, utthAna thAya, ne cAre kera bhamyA sakalanA kare, brAMti upaje. ema bhamatAM bhamatAM ke anya sthaLe tene lIjajata Ave-anyamudra thAya. eTale zuddha kiyAno uccheda thAya, pIDArUpa-bhaMgarUpa rega lAgu paDe, kiyA mAMdI paDe, ne te amuka sthaLe AsaMga-Asakti upaje, "aDreDI dvArakA ja thaI jAya! Ama A ATha AzayadaSanI pUrvApara saMbaMdharUpa saMkalanA ghaTADI zakAya che. te deSa jema jema choDAya, tema tema anukrame ATha daSTirUpa AtmaguNane AvirbhAva thata jAya che, pragaTapaNuM thatuM jAya che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana: yuganA ATha guNa. (87) athavA bIjI rIte adhyAtma paribhASAmAM A deSa ghaTAvIe te-(1) AtmatattvanI sAdhanAmAM jIvanI daDhatA na rahe-kheda upaje, (2) te sAdhanAmAM udvega-aNagamA Ave, (3) eTale cittavikSepa pAmI paravastumAM-parabhAvamAM doDyA kare, udhAmA nAkhe, (4) ane AtmabhAvamAMthI uThI jAya (utthAna), (5) eTale pachI brAMti-viparyAsa pAmI cAre kora parabhAvamAM bhamyA kare, (6) ne ema karatAM temAM AnaMda pAme-ramaNatA anubhave (anyamudda), (7) eTale rAga-dveSa-meharUpa tridoSa-sanipAta (roga) lAgu paDe, (8) ane paravastumAM- parabhAvamAM AnaMga-Asakti upaje. ItyAdi prakAre AnI yathAmati ghaTanA karI zakAya che . ane A deSa dUra thavAne kama paNa paraspara saMkaLAyela che, te A pramANe : (1) dharmakriyAmAM prathama te mananI daDhatA rahe, kheda na thAya, (ra) te udvega-aNa game na upaje, TharUpa na lAge; (3) eTale vikSepa na upaje, (4) ane citta temAMthI UThI na jAya; (5) eTale cAre kora bhame nahiM, (6) ane anya sthaLe AnaMdane prasaMga bane nahiM; (7) eTale pachI kriyAne rega lAgu paDe nahiM, (8) ane amuka sthaLe Asakti-AsaMge paNa upaje nahiM. - ATha guNanuM svarUpa - 1. adveSa-Sa na hove te aSa. sata tattva pratye dveSa-matsara abhAva e prathama guNa che, sanmArga zreNInuM prathama pagathiyuM che, prathama bhUmikA che. "sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya aSa akheda." "Si arocaka bhAva."--avadhUta zrI AnaMdaghanajI Ama "sa" pratye arucibhAva-aNagamo te zreSa, ane tevI aruci-aNagamAne abhAva te aSa. A nakArAtmaka (Negative) paNa guNa che. te upaje te pachI 2. jijJAsA-sat tatvane jANavAnI aMtaraMga IcchA, utkaMThA, tAlAvelI, tamannA upaje eTale pachI- 3. zuzraSA-tattvane sAMbhaLavAnI utkaTa icchA pragaTe, eTale pachI- 4. zravaNa-satattvane sAMbhaLavAnuM bane. eTale pachI- 5. badha-tattvane bedha-jJAna thAya, upadeza lAge-ceTa, pratibaMdha pAme-bUjhe. eTale pachI- 6. mImAMsA-thayelA tatvabodhanuM mImAMsana-sUma vicAraNA-ciMtana-UhApoha thAya. heya, upAdeya Adine sUkSma viveka pragaTe. eTale pachI-- 7. pratipatti-Adeya tatvanuM avagADha grahaNa-aMgIkaraNa thAya, aMtarAtmAthI tatva vinizcayarUpa mAnyapaNuM thAya, anubhavana thAya. eTale pachI
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) yogadaSTisamuccaya 8. pravRtti--tattvarUpa pravRtti, tadrupa pravRtti, AcaraNa, anuSThAna, cAritra, ramaNa thAya. AtmA svarUpamAM ramaNa kare. "Apa svabhAve pravRtti pUraNa."--zrI gaDha sakjhAya "te sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga...mULa mAraga." -zrImada rAjacaMdrajI Ama A ATha guNone uttarottara kama che, ane te ATha dRSTimAM anukrame ekekapaNe pragaTe che. sArAMza-( Summary) -: deharA :- (8 yogAMga) -oga aMga-cama niyama ne, Asana prANAyAma; pratyAhAra ne dhAraNA, dhyAna samAdhi--Ama. ( 8 doSa) -Sa-kheda udvega ne, kSepa tema utthAna; bhrAMti anyamud rega ne, AsaMge Ima jANa; (8 guNa) -adveSa jijJAsA ane, zuzreSA zravaNa bedha; mImAMsA pratipatti ne, pravRtti guNa zodha. (8 dRSTi) -mitrA tArA ne balA, dIkA sthirA tema kAMtA prabhA ane parA, daSTi ATha che ema. prathama dRSTimAM veganuM, aMga prathama yama hoya; prathama daSane tyAga ne, guNa prathama paNa joya. ATha dRSTimAM e krame, aMga javA ATha; doSa ATha parivarjavA, guNa joDavA ATha. have "STi' zabdano artha batAvavA mATe kahe che - sacchraddhAsaMgato bodho dRSTirityabhidhIyate / asatpravRttivyAghAtAtsatpravRttipadAvahaH // 17 // vRtti:-sadRddhAvaMtto godha-sata zraddhAsaMyukta bodha. A uparathI asat zraddhAne vyavaccheda-apavAda kahyo. ane ahIM asata zraddhA eTale zAstrabAhya evI, pitAnA abhiprAyathI tathA prakAranA asadu UharUpavikalparUpa zraddhA grahavAmAM AvI che. evI te asata zraddhAnA vikalapaNAthI-rahitapaNuthI "sata zraddhAsaMgata, evA prakArane je bodha-avagama (samajaNa) te zuM ? te ke- daSTihityamathIyare- "dRSTi" kahevAya che - darzana te dRSTi ema jANIne-niSThayapAya paNae karIne, (temAM kaI Ala avala AvatI nathI ethI karIne). phalathI A ja kahe che
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana: satazraddhAyukta bodha (89) sat zraddhAyuta bedha che, te "dRSTi" kahevAya; asat pravRtti bAdhathI, sapravRtti padadAya. 17. artha --satuzraddhAthI saMgata e je bodha te "duSTi" kahevAya che. ane te asat pravRttine vyAghAtathI (aTakavAthI) satapravRttipadAvaha eTale satapravRttipada pamADanAre e hoya che. vivecana ahIM "daSTi" eTale zuM? tenI spaSTa vyAkhyA kahI che. satazraddhAthI yukta e je bedha tenuM nAma "daSTi che. ahIM "sat zraddhA" ema khAsa karIne kahyuM, te asat zraddhAno apavAda-niSedha karavA mATe che. satuzAstrane AdhAra cheDI potAnA sat zraddhAyukta abhiprAye karIne-pitAnA svaccha karIne, pitAnI matikalpanA pramANe bodha te dRSTi jyAM asat beTA tarkavitarka-vikalpa karavAmAM Ave che, evI zAstrabAhya je zraddhA te asatuzraddhA che. AvI asat zraddhA A "daSTi"mAM hotI nathI. emAM te satazAstranA AdhAravALI, sazAstrane anukULa, Apta puruSanI AgamarUpa AjJAne anusaranArI, evI sazraddhA-sAcI zraddhA ja hoya che. AvI sata zraddhA hoya te ja te bedhane daSTi nAma ghaTe che. daSTi" eTale darzana-dekhavuM te che. AmAM nipratyAyapaNuM hoya che, kaI paNa ADakhIlI hotI nathI, eTalA mATe te "darzana" athavA "dRSTi' kahevAya che. pachI bhale A thoDI ughaDI hoya ke jhAjhI ughaDI hoya, paNa te khUlatAM je kAMI dekhAya che dRSTi eTale te dekhAya che, dIThuM eTale basa dIThuM, temAM kaI pratyavAya naDatuM nathI. darzana Ama "daSTi" eTale "darzana" ema kahyuM te yathArtha che. A barAbara sama javA AMkhane carmacakSune dAkhalo laIe - AMkha baMdha hoya te kAMI dekhAtuM nathI, pachI AMkha jarAka ughaDe te pAsene padArtha jhAMkho jhAMkho dekhAya che, pachI vadhAre ughaDe te tethI vadhAre dekhAya che, ema jema jema AMkha khUlatI jAya che, tema tema vadhAre ne vadhAre dekhAtuM jAya che, chevaTe saMpUrNa AMkha khUlatAM -asahmavRtti cAdhArAtaasata pravRttinA vyAghAtathI (aTakI javApaNAthI). eTale ke tevA prakAranI zrAddhatAthI-zraddhAnaMtapaNAthI zAstraviruddha pravRttinA vyAghAtathI aTakI javApaNAne lIdhe, zuM? te ke satravRttipAvaDa-satapravRttipadane ANanAre, lAvanAre. eTale zAstrathI aviruddha evA pravRttipane ANI ApanAra. adyasaMvedyapadanA parityAgavaDe karIne ghasa vidyapada pamADanAro ema artha che. sthira Adi daSTinuM vedyapadarUpapaNuM chatAM AnA sAmAnya lakSaNapane lIdhe ema paNa adeSa che. athavA sata pravRttipada eTale paramArthathI zelezIpada che. eTale A dRSTinA tatapadAvahapaNAmAM te pada pamADavApaNAmAM koI doSa nathI.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) yogadaSTisamuccaya anaMta AkAza paNa te nAnI sarakhI AMkhathI dekhAya che! tema A AMtaracakSurUpa "gadaSTi" paNa jema jema ughaDatI jAya che, unmIlana pAmatI jAya che, khUlatI jAya che, tema tema tenI daSTimaryAdAnuM kSetra vadhatuM jAya che, vadhAre ne vadhAre vizALa "darzana thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa dRSTi" khUlatAM anata "darzana thAya che. paNa A theDuM ke jhAjhuM je kAMI dekhAya che, te badhuM ya "darzana" athavA "daSTi" kahevAya che; emAM mAtra mAtrAne-aMzane bheda (Difference of degree) che, darzanabheda nathI. A darzananI jAti eka che. eTalA mATe "rAta pravacanaM' e sUtra pramANe "dRSTi" ema ekavacanI prayoga karyo che. Ama gadaSTi athavA darzana eka che, chatAM tene unmIlana aMza pramANe-ughaDavA pramANe tenA vibhAga pADayA che. AvuM darzana ke daSTi kyAre ughaDI kahevAya? tenI atre spaSTa maryAdA batAvI che ke jyAre satazAstranI zraddhAvALe bedha hoya tyAre." AthI UlaTuM, satuzraddhA vinAne je bodha che, athavA svaccheda kalpanArUpa asat zraddhAvALe je bedha che, te "daSTi" athavA "darzana" kahI zakAya nahiM, kAraNa ke AMkha ughaDI na hoya tyAM sudhI jema aMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI, tema daSTiadhapaNuM satazAstra zraddhAthI jyAM lagI AMtaradRSTi ughaDI nathI, unmIlana pAmI nathI, tyAMsudhI daSTiaMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI. A jIvane netrareNInI upamA ghaTe che. netraraMgI eTale ke jene AMkho roga che, evo puruSa AMkha ughADI zakato nathI, AMkha mIMcI ja rAkhe che, tene ujAsa paNa gamate nathI. tenI je kaI niSNAta netradya (Eye-specialist) barAbara cikitsA karI yathAyogya aMjana vagere AMjIne davA (Treatment) kare, te dhIre dhIre tene netraregInuM rega maTavAno saMbhava che. te sadyane ne tene AdhIna auSadhane joga dRSTAMta na bane tyAM sudhI tene rega keme karIne maTe nahiM. tema A jIvane daSTi aMdhapaNane-mithyAdaSTipaNAne gADha roga lAgu paDyo che. te AMkha mIMcIne ja paDyo che. tenAthI jJAna-prakAza paNa dekhI zakAto nathI! have tene koI mahApuNyanA jogAnujoge keI tevA saddagururUpa niSNAta savaidyane jega maLe, ne te tene roganuM barAbara nidAna karI, egya cikitsA kare, jJAnarUpa aMjana Aje, te dhIre dhIre te daSTiaMdhanI daSTi khUlatI jAya, ne chevaTe te netraroga sAva maTI jAya. paNa AmAM mAtra zarata eTalI ja che ke-savaidyarUpa saddagurune zodhI kADhI, tenI davA daDha zraddhAthI, yathAvidhi pathya anupAna sAthe karavAmAM Ave, te ja te AtmabrAMtirUpa moTAmAM moTo rega jAya. te A pramANe--
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathanaH divya nayana (91) AtmabrAMti sama rega nahiM, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahiM, auSadha vicAra dhyAna." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi "ajJAnatimirAndhAnAM jJAnAMjanazalAkayA / netramunmIlitaM yena tasmai sadgurave namaH // " pravacana aMjana je sadguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna."--zrI AnaMdaghanajI aeo sazAstranI zraddhA kahI che, temAM te zAstranA mULa praNetA Asa puruSanI, temaja te zAstrano Azaya samajAvanArA saddagurunI zraddhA paNa garbhitapaNe samAI jAya che. kAraNa ke jAgatI jota jevA sadguru vinA te zAstra samajAvaze keNa? zAstra kAMI AptanI-sada enI meLe samajAI jatuM nathI ! te te jene jJAnadaSTi UghaDI che evA gurunI zraddhA pragaTa gIsvarUpa jJAnI sadgurumukhethI samajavAmAM Ave, te ja samajAya; tevA gurugama vinA te Agama te agama thaI paDe che! kAraNa ke "binA nayanakI bAta", "binA nayana'-sadgurunI doravaNI vinA samajAya nahi; ne te "divya nayana" te saddagurunA caraNa seve te sAkSAt khUle. "binA nayana pAve nahi, binA nayanakI bAta; seve saruke carana, so pAve sAkSAta. bUjhI cahata je pyAsakI, hai bUjhanI rIta; pAve nahiM gurugama binA, yehI anAdi sthita." zrImada rAjacaMdrajI carama nayana karI mAraga deva re, bhUlyo sayala saMsAra jiNe nayaNe karI mAraga jaIe re, nayana te divya vicAra. paMthaDe nihALuM re."--zrI AnaMdaghanajI Ama atre zAstrakAra bhagavate arthapattinyAyathI baMdha karyo ke-A gadaSTimAM praveza karavAnuM prathama dvAra sazAstranI zraddhA che. zAstra eTale AptapuruSanuM vacana. tenI AjJAne zraddhAthI anusaravuM e ja yegamArganuM prathama pagathiyuM che, te ja "dRSTi" khUlaze, nahiM te aMdhapaNuM ja che, mATe jIve svachaMdarUpa asatuzraddhAne tyAga karI, pitAnI svachaMda matikalpanA choDI daI, satzAstrane-sapuruSa sadgurunI AjJAne pradhAnapaNe anusarI, satazraddhAthI A yogamArganI ArAdhanA karavI, ema upadezane dhvani che. reke jIva svachaMda te, pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa."-zrImada rAjacaMdrajIkRta zrIAtmasiddhi
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) gadaSTisamuccaya "dAna tapa zIla vrata nAtha ANA vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi."-zrI devacaMdrajI ane AvA satazraddhAvALA baMdhanuM eTale dRSTinuM phala zuM che? te mATe kahyuM ke- (1) asata pravRttine vyAghAta, (2) ane tethI karIne sapravRtti padanI prApti , te A prakAre :- 1. asat pravRtti vyAghAta-sazraddhAvALe bedha je upajyo, te pachI tathA prakAre pravRtti thavAne pratyeka saMbhava che. eTale sazAstranA bedhathI pratikULa-viruddha AcaraNAne - vyAghAta thAya che-aMta Ave che, asat pravRtti aTakI paDe che, thaMbhI asatapravRtti jAya che. asatapravRttine eTale badhe AghAta lAge che ke te bicArI vyAghAta tammara khAIne paDI jAya che! mUcchavaza thAya che. kAraNa ke A zraddhA dhanavALo* Asannabhavya (nikaTa mekSagAmI) matimAn puruSa pahelekavidhimAM zAstra karatAM bIjAnI prAye apekSA rAkhatA nathI. tene ja pramANu gaNuM asat pravRtti cheDI dIe che, kAraNa ke "A mehAMdhakArabharyA lekamAM zAstra prakAza ja sanmArgamAM pravRtti karAvanAra che." ane Ama asat pravRtti aTakI paDe che, eTalA mATe ja A bodha- 2. sapravRttipadAvaha-hoya che. sapravRttipadane lAvI ApanAra-pamADanAre hoya che. jema jema asat pravRtti aTakatI jAya che, tema tema satupravRttipada nikaTa AvatuM jAya che, pAse ne pAse kheMcAtuM jAya che. ahIM "Avaha" eTale lAvI ApanAra e sapravRttipada zabda ye che te atyaMta sUcaka che. A yogadaSTinuM AkarSaNa ja evuM prApti prabaLa che ke te "pada enI meLe kheMcAtuM kheMcAtuM samIpa prApta thAya che. jANe najarabaMdhInuM ajaba jAdU karyuM heyanI ! ema A gadaSTi te padane kheMcI lAve che! lehacuMbakanI jema addabhuta AkarSaNazaktithI AkarSe che! eka vakhata A gadaSTirUpa divya nayanane sparza karyo ke beDo pAra ! atre satupravRttipada eTale "vedyasaMvedya pada (samyaktva) samajavuM. A daSTinA * "paralokavidhau zAstrAt prAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn zraddhAdhanasamanvitaH // tasmAtsadaiva dharmArthI zAstrayatnaH prazasyate / code mohApareDaminnATo: pravarte che ? -maharSi haribhadrAcAryajIkRta zrIgabiMdu
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : sAmavRtti pada (93) pratApe "asaMvedya pada' ( mithyAtva) chUTI jaI, ghasavedya pada prApta thAya che. je ke "vedyasaMvedya pada' pAMcamI sthira dRSTithI zarU thAya che, te paNa ahIM daSTinuM-bedhanuM sAmAnyathI kathana heI, A kahyuM che emAM doSa nathI. athavA te sapravRttipada eTale zilezIpada gaNIe topaNa virodha nathI, kAraNa ke paramArthathI te tenI prApti thavI e ja paramArtha kAryarUpa satapravRttipada che. "pada" eTale kadI paNa na khase evuM sthira nizcala sthAna. Ama avazya karIne A "dRSTi"nA prabhAve "vedyasaMvedyapada" ke zilezIpadarUpa nizcala sthAnanI prApti thAya che. A dRSTirUpa pArasamaNinA jAduI sparzathI A jIvarUpa leha zuddha suvarNa banI jAya che ! "niyamA kAMcanatA lahe re....mana mohanA re lAla. leha kyuM pArasa pAma re....bhavi behanAre lAla."--zrI devacaMdrajI ane A daSTi paristhUla bhedathI ATha prakAranI che, nahiM te bahu bhedavALI che, ema batAvavA mATe kahe che- iyaM cAvaraNApAyabhedAdaSTavighA smRtA / sAmAnyena vizeSAstu bhUyAMsaH sUkSmabhedataH // 18 // AvaraNa apAya bhedathI, che A ATha prakAra; sAmAnyathI-vizeSa te, sUkSma bheda bahu dhAra, 18 artha:-ane A dRSTi-AvaraNa apAyanA eTale ke aviraNa TaLavAnA bhedane lIdhe, -sAmAnyathI ATha prakAranI kahI che. ane vizeSa bhede sUmabhedathI ghaNA ghaNA che. vivecana uparamAM je "daSTi" ema ekavacanI prayoga karyo te daSTi, AvaraNa TaLavAnA bhedane vRtti - -ane A eTale hamaNuM ja kahyA te lakSaNavALI dRSTi, mAvALATcameta :-AvaraNa apAyanA bhedathakI, AvaraNa dUra thavAnA bhedane lIdhe-paristhala nItithI, ZvidhA RtA-pUrvAcAryoe ATha prakAranI kahI che. sAmAnya sAmAnyathI -sUkmakSikAne, sUkSmadaSTine anAdara karIne (bArIkIthI joyA vinA). vizeSAsuvizeSa te, saddaSTinA vizeSa bhedo te, mULAM-ati bahu, ghaNuM ghaNuM che, sUkSmameta - sUmabhedane lIdhe,darzana AdinA anaMtabhedapaNane lIdhe, kAraNa ke paraspara sthAna patitapaNAe karIne teonuM kathana che,
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) gadaSTisamuccaya lIdhe, ATha prakAranI sAmAnyathI kahI che ane te paNa atyaMta sthUla bhedanI apekSAe kahela che. dAkhalA tarIke- AMkha ADene paDado jema jema dUra thato jAya, tema tema vadhAre ne vadhAre cekanuM dekhAtuM jAya che, chevaTe saMpUrNa paDado TaLI jatAM pUrepUruM dekhAya che. Ama paDado dUra thavAnI apekSAe eka ja dRSTinA-darzananA judA judA bheda paDe che. te ja prakAre AvaraNa apAya karma prakRtinA upazama, kSayapazama, kSaya Adi pramANe jema jema karmanuM AvaraNa khasatuM jAya che, paDado dUra thato jAya che, tema tema vadhAre ne vadhAre spaSTa nirmala darzana thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa AvaraNa-paDado TaLI jatAM saMpUrNa darzana thAya che. Ama AvaraNa TaLavAnA bhedathI, A daSTinA ATha sthUla bheda sAmAnyathI paDayA che. paNa sUphamabhedanI apekSAe jo bArIkIthI joIe, te tenA vizeSa bheda ghaNA ghaNA che, anaMta che, ke jene kahetAM pAra na Ave. kAraNa ke mitrAthI mAMDI parAdaSTi sudhI, karmanA pazama Adi pramANe, darzananA prakAra anaMta che. SaTrasthAna patita-SaguNaanaMta bheda hAni-vRddhine niyama ahIM lAgu paDe che. jemake-(1) anaMtabhAgavRddhi, (2) asaMkhyAtabhAgavRddhi, (3) saMkhyAtabhAgavRddhi, (4) saMkhyAtaguNavRddhi, (5) asaMkhyAtaguNavRddhi, (6) anaMtaguNavRddhi. temaja-anaMtabhAgahAni Adi cha prakAra. Ama mitrAnA kaniSThamAM kaniSTha prakAramAM ochAmAM ochuM (Minimum) eka aMza (Unit) darzana mAnIe, te pachI temAM A niyama pramANe hAni-vRddhinA anaMta sago (Permutations & Combinations) thatAM, anaMta bheda thAya. Ama keganA sthAna paNa asaMkhya che. alpavIya kSe pazama ache, avibhAga vaNArUpa re; vaDaguNa ema asaMkhyathI, thAye rasthAna svarUpa re... mana mohyuM amAruM prabhuguNe. suhama nigadI jIvathI, jAva sannI vara pajajatta re; yoganA ThANa asaMkhya che, taratama mohe parAyattare mana" -zrI devacaMdrajI AkRti-4 0I | | | ' ' AvaraNa apAya. ane ahIM dRSTisamuccayamAM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana : pratipAtI-apratipAtI daSTi pratipAtayutAzcAdyAzcatasro nottarAstathA / sApAyA api caitAstatpratipAtena netarAH // 19 / / prathama cAra pratipAti che, bIjI cAra na tema; apAyayuta pratipAtathI, A paNa-anya na ema. 19 artha-pahelI cAra daSTie pratipAtayukta (paDI jAya evI) che, pAchalI cAra daSTie tema nathI ane tenA pratipAte karIne A pahelI cAra daSTi apAyavALI paNa hoya che,-bIjI tema nathI. vivecana A je ATha daSTi kahI, temAMnI mitrA Adi pahelI cAra pratipAtI paNa hoya che, AvIne pAchI paDI jAya evI "paNa" hoya, eTale ke paDI jAya ja pahelI cAra prati- ema nahi, paNa paDe paNa kharI, evI hoya che. ane sthira pAtI paNa hoya vagere je pAchalI cAra daSTi che, te apratipAtI ja che, AvyA pachI paDe ja nahiM, bhraSTa thAya ja nahiM, sthira ja rahe evI hoya che. ane je pahelI cAra kahI, temAM je kadAca pratipAta thAya-braza thAya, eTale ke te daSTi AvIne je pAchI cAlI jAya, te apAya eTale narakAdi duHkharUpa bAdhA-hAni vRttiH-pratipAtayutA-pratipAta yukta, bhraMzayukta (pAchI paDI jAya evI), bAvAzcaro-Adya cAra, mitrA Adi pahelI cAra daSTie. A paNa tathAprakAranA karmavaicimane lIdhe, pratipAtayukta paNa hoya che; paraMtu pratipAtayukta ja hoya ema nathI. tethI-tenA uttara bhAvathI-na uttarArUthA- uttara eTale pAchaLanI cAra dRSTi tema nathI. eTale sthira Adi cAra te prakAre pratipAtayukta nathI (paDatI nathI). kAraNa ke Ama che, tethI karIne-sApAvA apAyayukta paNa che,-durgatinA hetupaNue karIne, pratA -te A ja (pahelI cAra daSTi) che. kevI rIte? te ke-atipana-pratipAtathI bhraMzavaDe karIne; netAH -Itara tema nathI, eTale sthira Adi bIjI daSTie apAyukta nathI. zaMkA-zreNika Adine Ane apratipAta chatAM, apAya kema thayA?. samAdhAna-A dRSTinA abhAvamAM (pU) upAjelA kAmanA sAmarthyathI. eTalA mATe ja pratipAtavaDa karIne saMbhavamAtrane adhikata karIne-apekSIne "sApAya paNa ema kahyuM. tathApi prAyevRttinA viSaSapaNAthIghaNuM karIne Ama hoya che, eTalA mATe sUtrane ema upanyAsa-goThavaNI che. athavA saddaSTine aghAta hatAM apAya paNa anapAya ja che, kAraNa ke pAkavaDe karIne vajataMdulanI jema tenA Azayane kAyaduHkhanA sarbhAvamAM paNu, kriyAnI upapatti hota (rajaAta) che. yogAcArye ja atra pramANa che. (pAkathI vataMdula na pAke, tema tenA cittane-Azayane du:kha upajatuM nathI.) eTale pratipAtavaDa karIne bIjI cAra dRSTi apAyayukta nathI ema sthita thayuM.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ (96) gadaSTisamuccaya paNa upaje. je pratipAta na thAya, AvyA pachI paDe nahiM, te narakAdi pratipAtI heca duHkharUpa apAya-AdhA paNa na hoya. Ama pahelI cAra daSTimAM be te ja sApAya vikalpa che-kAM te te pratipAtI hoya, kAM te apratipAtI heya; ane pratipAtI hoya, te ja sApAya-apAyavALI hoya; apratipAtI te nirapAya ja-apAya rahita ja, narakAdi bAdhA rahita ja hoya. atre koI prazna kare ke-zreNika mahArAjA kSAyika samyakatvanA dhaNI chatAM, sthirArUpa apratipAtI daSTimAM vartatAM chatAM, naraka vagere duHkharUpa apAya-bAdhA kema pAmyA? te tene uttara e che ke-prastuta dRSTinA abhAvamAM pUrve temaNe tevA prakAre zaMkA-samAdhAna karma upAryA hatA, tenA vipAka vaze tevA te samyagadaSTi mahAtmAne tevI narakAdi duHkharUpa apAyanI prApti thaI. ane Ama sthirAdi daSTivALAne kavacit te apAya hoya, to paNa te kAMI pratipAtathI hoto nathI, paNa apratipAta chatAM pUrve bAMdhelA karmane lIdhe hoya che. vaLI atre je apAya na hoya ema kahyuM che te prAyeghaNuM karIne apAya na hoya, e dRSTie kahyuM che, eTale kavacit apavAdavizeSe tema hoya paNa kharUM. paNa koI paNa saMjogomAM sthirAdi daSTine pratipAta te na ja hoya. athavA te bIjI rIte joIe te tevA zreNikAdi jevA mahAnubhAvone A apAyabAdhA te anapAya ja che, apAya ja nathI, bAdhArUpa ja nathI. kAraNa ke vajana cekhAne pakAvavAthI kAMI tenA para pAkarUpa asara thAya nahiM, te pAke nahiM; apratipAtI tema zarIradu:kharUpa pAka hovA chatAM, tevA mahAjananA cittanenirapAya ja Azayane kaMI paNa du:kharUpa asara pahoMcatI nathI. te avadhUte te "sadA maganamAM" rahe che ! eTale paramArthathI tevA samyagadRSTi samatAvaMta jogIjanone tevo koI paNa apAya sparza nathI, jalamAM kamalanI jema teo nilepa ja rahe che. kAraNa ke teo sarva apAyathI-bAdhAthI para "udAsIna evI AtmadazAnI ucca kakSAe birAjamAna hoya che, ke tevo apAyarUpa duHkhabhAva temane pahoMcI zakatA nathI. sukhakI sahelI hai, akelI udAsInatA, adhyAtmanI jananI, te udAsInatA, -zrImad rAjacaMdrajI * sukha duHkharUpa karama phala jANe, nizcaya eka AnaMdo re, -zrI AnaMdaghanajI Ama je daSTi pratipAtI nathI, AvyA pachI paDatI nathI, apratipAtI ja rahe che, te te apAyarahita, hAni-bAdhArahita, duHkharahita ja hoya, emAM kaMI prazna ja rahetuM nathI, ema sAbIta thayuM. A AkRti uparathI samajAze.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : mukti ati abhaga prayANa (97) AkRti-5 mukti 6 8 prayANa apratipAtI ja nirapAya ja akhaMDa nI | 2 | ja tva bhavabhramaNadu:kha prati apratipAtI nirapAya mukti sApAya pratipAtI mithyA ahIM paNa - prayANa bhaGgAbhAvena nizi svApasamaH punaH / vighAto divyabhAvatazcaraNasyopajAyate // 20 // prayANa bhaMga abhAvathI, rAtre zayana samAna; vighAta upaje caraNane, surabhava bhAve nidAna, 20 vRtti-kathAmAmavera-prayANa bhaMganA abhAvathI, kanyakuja vagere pratye gamanamAM anavarata-niraMtara prayANuthI (akhaMDa-abhaMga prayANa karatAM), AthI vaLI nizi-nizAmAM, rAtrine viSe, vApama:-nidrA, zayana samAna. zuM ? te ke-vidhAtA-vidhAta, pratibaMdha (rokANa, aTakAyata), vizvamAvata -divyabhAva thakI-janmane lIdhe, vALa2-caraNane, cAritrano, 36nA-upaje che,-tathA prakAranA dayika bhAvanA vegathI, te punaH-pharIthI temAM ja pravRtti hoya che. jema nidrA dUra thatAM, kanyakubaje janAranI niraMtara prayANamAM gamanapravRtti hoya che tema, (nidrA UDI jatAM te pAcho AgaLa cAlavA mAMDe che tema).
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) yogadaSTisamuccaya artha -prayANabhaMganA abhAvane lIdhe, rAtre nidrA je caraNane vighAta, divyabhAvathI-devajanmanA kAraNe, upaje che. vivecana ane apratipAtI-nahi paDatI evI daSTi prApta thaye, muktimarga pratyenuM prayANa gamana to akhaMDapaNe abhaMgANe cAlyA ja kare che, yAvat muktinI prApti hoya che. paNa je karmane bhegavaTo kaMI bAkI hoya, te te bheLavI levA mATe vacamAM abhaMga prayANa visAmArUpa deva manuSyane bhava kadAca dharavA paNa paDe, Ama cAritramAM vighAta-vizvarUpa pratibaMdha AvI paDe, paraMtu te te bhavane te te karmaudaya vyatIta thatAM, punaH muktimArge prayANa AgaLa dhape che. jema koI eka manuSya kanoja javA nikaLyo hoya, tene lAMbuM cheTuM hoI vacamAM be, cAra ke vadhAre visAmo karavA paDe, zatrivAsa kare paDe, ane te rAtavAsAthI tene mArgazrama paNa dUra thaI jAya, pAchuM savAre prayANa cAlu thAya, ane rAtavAsA ema akhaMDa-abhaMga prayANa karatAM karatAM te chevaTe kane ja pahoMce; tema jevA bhava apratipAtI evI A sthira Adi daSTimAM vartata yegI mukti nagare javA nIkaLyo che, tene kadAca kamane bhega avazeSa-bAkI rahyo heya, te deva-manuSyane be-cAra ke vadhAre bhava karavArUpa zayanavaDe rAtrivAsa karavo paDe, pAcho te karmane udaya dUra thatAM, muktimArge prayANa punaH cAlu thAya, ane ema akhaMDa abhaMga gamana karatAM te chevaTe muktipure he, "svarUpa svadeza jAya ja." jAzuM svarUpa svadeza re"--mahAtattvajJa zrImad rAjacaMdrajI e sAcI samaja (samyakatva) upajyA pachI, sthirA daSTi pAmyA pachI jIva bhava bhale kare, paNa te bhava tene mukti prati jatAM na ja reke, te bhava bIjA bhAvI bhavanI paripATI na ja upajAve. sAcI samaja na thaI hoya, samyagadaSTi na thaI hoya tyAMsudhI pratyeka bhava bIjA navA bhava karavAnAM kAraNe thAya ja; anaMta anubaMdha thayA ja kare. paNa sAcI samaja AvyuM e anaMta anubaMdha nAza pAme ane pUrve upajelAM karma samyaphaprakAre sAdhyadaSTie, bhegavI levA, kheravI nAMkhavA, AgaluM karma pudgalanuM lIdheluM pAchuM sarvathA cukAvI ApavA, tene deNAthI mokaLA thavA, ekAda be ke vadhAremAM vadhAre paMdara bhava karavA paDe te bhale, paNa tethI muktinI aTakAyata na ja thAya. muktinA raste te te paDI cUkyA che. sAcI samaja Ave, satyanuM satyarUpe bhAna thaye, asatyanuM asatyarUpe bhAna thaye, tene lAInakalIara (Line-clear) maLI ja cUkI che." zrI manasukhabhAi karatacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha yogadRSTinu' sAmAnya kathana : sArasamuccaya " sRSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje 2; rayaNIzayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re....vI20" 5 sArasamuccaya-(Summary) (9) -zrI yAga0 sajjhAya. pa prArabhamAM je icchAyAga Adi traNa yAga kahyA, temAM aMtarbhAva-samAveza pAmatI sAmAnyathI A ATha dRSTi che; mitrA, tArA, khalA, dIprA, sthirA, kAMtA, prabhA, pA. temAM uttarAttara vadhatA jatA beSa,-tRNuagnikaNu, gAmayaagnikaNu, kASThaagnikaNu, dIpaka, ratna, tArA, sUrya ane caMdranA prakAza sAthe, anukrame sarakhAvI zakAya che. A AThamAM pahelI cAra sudhI mithyAtva hAya che, pAMcamI sthirA dRSTithI samyaktvanA prAraMbha thAya che. mitrA Adi cAramAM mithyAtva hevA chatAM tene saddaSTimAM gaNI, tenu kAraNa e che ke te samyaktvanA kAraNarUpa thAya che, eTale kAraNamAM kAnA upacAra karavAmAM AvyeA che. jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDI vagere avasthAe Avazyaka che, tema zuddha AtmAnI niSpattimAM siddhimAM mitrA vagere avasthAe-AtmadazAe avazya upayeAgI heAya che. mitrA Adi dRSTi zeraDI jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAnI-mIThAzanI prApti thAya che. A ATha dRSTimAM, cama-niyama vagere ceAganA ATha aMganI anukrame ekeka ema prApti hAya che; khe-udvega vagere ATha prakAranA citta-Azaya doSane! tyAga thatAM, anukrame A AThe dRSTi sAMpaDe che; ane adveSa-jijJAsA vagere ATha guNamAMthI ekeka anukrame A ATha dRSTimAM AvirbhAva pAme che-pragaTe che. atre 'dRSTi' zabdane artha sAzraddhAthI yukta, sadAgamanI AjJAne anukUla evA edha che; ane tenA phaLarUpe asatpravRtti aTake che, ne satpravRttipada pragaTe che. A sRSTi ATha kahI, te teA kanA AvaraNa TaLavAnI apekSAe, sthUla dRSTibinduthI kahI che. bAkI sUkSma rIte joie teA yAganA sthAna anaMta che. A ATha dRSTimAMthI mitrA Adi je pahelI cAra che, tenA pratipAta-bhraza thAya paNa kharA; AvIne cAlI paNa jAya, ane jo tema thAya te narakAdi apAya paNa upaje. Ama pahelI cAra dRSTi pratipAtI-pAchI paDanArI ke apratipAtI pAchI na paDanArI heAya. ema vikalparUpa bhajanA che. paNa chellI cAra sthira Adi daSTi te apratipAtI ja hAya-AvyA pachI pAchI paDe ja nahiM evI hAya, ane tethI temAM narakAdi apAya paNa hAya nahi.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) yogadaSTisamuccaya ane AvI apratipAtI-pAchI nahi paDatI dRSTi sAMpaDayA pachI, muktinagara pratyenuM prayANu-gamana akhaMDa abhaMgANe cAlyA kare. vaccamAM kadAca kamane bhoga bAkI hoya te uttama deva-manuSyanA alpa bhava karavArUpa rAtavAso karavo paDe to bhale, paNa chevaTe te muktipure pahoMce ja, "svarUpa svadeze" jAya ja. 7 gadaSTi kaLazakAvya -- maMdAkrAMtA - mitrAmAMhi tribhuvanasakhA veganI matrI pAve, ne tArA te balavato karI dIpato sthira thA kAMtA jevI para prIti dharI, bhAnu zuM teja dhArI, zebhe gI zazi zuM zItale saumya ne zAMtikArI. pAmI Isu sama sarasa saddaSTi mitrA anUpa, bhale pAme rasa sumadhure miSTa saMvegarUpI; zuddhi tenI thaI jaI parA zarkarA zuddha pAve, ne AsvAda anubhava sudhA nitya AnaMda bhAve. AtmAmAMhI yama-niyama Asana te sthira sAthe, prANAyAme pararUpa tyajI Atmane bhAva vAdhe; pratyAhAre viSayathI haThI dhAraNuM dhIra sAdhI, AtmadhyAne acala bhagavAna pUrNa pAme samAdhi. kheda tyAgI mana daDha dhare, yoga udvega tyAge, vikSepe nA khaLabhaLI uThe, bhrAMti te dUra bhAge; anya sthAne muda nava lahe, rogane aMta Ave, ne AsaMgA viNa pragatithI mekSa ni:saMga pAve. aSI te prathama suNavA jANavA tattva che, zrotA sAro zravaNathI bujhI ciMtane tattva prIche; sarvAtmAthI zaraNa bhajata tattvanuM pUrNa bhAve, temAM nitye pravRtti karatAM tattva taskUpa thA. yogadaSTi nayana khulatAM yegane mAga bhALe, sazraddhAthI cuta thaI ati bodha sAca nihALe; 10
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (101) ATha pagadaSTinuM sAmAnya kathana : gaSTi kaLakAvya beTI sarve pravRtti aTakI satapravRtti ja thAve, AkarSatuM zivapada svayaM pAsa ne pAsa Ave. 11 muktimArge gamana karavA IcchI yegI pravAsI, mAMDe mitrAmahiM majala te zuddha bhAve ulAsI; vacce vacce kavacita karate divya janme visAmA, pahoMce che te pragati karate saccidAnaMda dhAmA. 12 anucchu daSTi pAmI guNe jAmI, vAmI svadeSa grAmane; AtmArAmI muni pAme, manaMdana dhAmane. 13 bIjanA caMdramA jevI, gadaSTi khulya krame; pUrNa yogakalA pAmI, bhagavAna svarUpe rame. 14 | | kRti maharSizomidrAcAryajIvate viraphUnamana kuvanaMnena mayArArena sumane nainIbRhsttokaa nAmakavivecanena saprapracaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre aSTayogadRSTisAmAnya svruupniruupnnaadhikaarH||
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadRSTinuM vizeSa thana 1. mitrA kaeNSTi : 'mitrA' have pratyeka dRSTie ceAga-ceAjanA upaddhati karatAM kahe cheH-- mitrAyAM darzana mandaM yama icchAdikastathA akhedeo devakAryAdAvadveSazcAparatra tu // 21 // darzana mada mitrAmahIM, yama icchAdika atra; akhedya devakAryAdimAM te adveSa anyatra 21 a:--mitrA dRSTimAM (1) maMda daOna, (2) icchA Adika cama, (3) devakA vageremAM akheda, (4) ane anyatra-anya sthaLe adveSa hAya che. A sRSTinuM mukhya lakSaNa sakala nAma yathArtha paNe ghaTe che. vivecana jagat pratye mitrabhAva-nivra buddhi hovAthI, tene 'mitti ne satramUjI veruM maLyuM na meLapha' evI vRtti:-mitrAyAM--mitrA dRSTimAM, varzana maLyuM-darzana maMda, svapa meSa, tRNuagnikaNnA udyota- prakAza sarakhA hoya che. cama:-yama, ahiMsA Adi lakSacuvALA, phjhAntithA-tathA icchA Adi bhedavALA hAma che. kahyuM che ke- advittAnA taiyatracaryAztriA: canAH '--ahiMsA, satya, asteya, brahmacaya, aparigraha e pAMca mama (trata) che. ane A yamanA IcchA, pravRtti, stha, siddhi--e bheda che, te AgaLa upara kaheze. veNa revAco--devakAya' vageremAM akheda, Adi zabdathI gurukAnuM grahaNa che. tevA tevA prakAre AvI paDaje, tathAprakAranA paritoSane lIdhe ahIM kheda nathI hotA, paNa pravRtti ja hoya che;-jema zireAgurutvamAthuM duHkhavu' vagere doSanA sadbhAvamAM paNa bhAbhinaMdInI bhAgakA mAM pravRtti hoya che tema. adveSaAE-ane adveSa, anasara, gapatra tu-anyatra tA, a--devakA vagere anya sthaLe adreSa hoya che. kAraNa ke tevA prakAre tattvanA ajANapaNAe karIne mAtmaya -vIya khIjanuM hovApaNuM chatAM, te mAtsa`bhAvanA aMkuranA anudayane lIdhe (masaranA udaya thatA nathI tethI), tattvAnuSThAnane AzrIte ka`mAM enA Azaya hoya che. ethI karIne ene anyatra te ci MtA hotI nathI, ane te ciMtAnA hAvApaNAmAM paNa karuNA aMzanA khIjanu' ja jarA sphuraNu hoya che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrA daSTi : paheluM yogAMga-yama (193) kharekharI vRtti atra hoya che. A mitrA nAmanI pahelI dRSTimAM je maMda darzana darzana-satuzraddhAvALe baMdha hoya che, te maMda-svalpa zaktivALo heI, ene tRNa agnikaNanI upamA ghaTe che. jema tRNaagnikaNane prakAza ISTa padArthanuM darzana karAvavA samartha thatuM nathI, tema A daSTine baMdha tatvathI paramArthathI ISTa padArthanuM darzana karAvI zakato nathI. kAraNa ke jema tRNa agnine prakAza padArthanI kaMIka barAbara sUjha paDe teTale vakhata TakatA nathI, jotajotAmAM vilaya pAmI jAya che, tema A dRSTine bodha paNa tene samyapaNe prayoga karI zakAya eTale vakhata sthiti karato nathI-jhAjhIvAra TakatuM nathI. jema tRNa agnino prakAza alpa-maMda-jhAMkha hoya che, tema A dRSTine bedha maMda viyavALo alpa sAmarthyavALa hoya che. jema tRNaagniprakAza camakIne cAlyo jAya che, daDha smRtisaMskAra rahetA nathI, tema atre paNa bAdha alpajIvI ne alpavIya hovAthI tene paTu mRtisaMskAra rahevA pAmato nathI. ane Ama tRNaagniprakAza sarvathA vikalapAMgaLo hAI tenAthI kaMI kharuM kArya banavuM saMbhavatuM nathI, tema A dRSTimAM bedhanuM vikalapaNuM-apUrNapaNe hoI atre bhAvathI vaMdana Adi kArya banatA nathI,-dravya vaMdanAdi hoya che. "eha prasaMgathI meM kahyuM, prathama daSTi have kahIe re; jihAM mitrA tihAM bedha je, tuNa aganise lahIe re..vIra...." - zrI yogao da sajajhAya -5 ane A mitrA prathama daSTi che, eTale emAM pUrve kahelA niyama pramANe (1) ganuM prathama aMga-yama, (2) kheda nAmanA prathama doSane tyAga-akheda, (3) ane adveSa nAmano prathama guNa prApta thAya che. te A prakAre :- 1. paheluM gAMga: yama yamanuM bIjuM nAma vrata che. te pAMca che-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne apari. graha; ane te pratyekanA vaLI taratamatAnA kAraNe-vadhatA ochA dazAbhedane lIdhe cAra cAra prakAra che : IcchAyAma, pravRttiyama, sthirayama ne siddhiyama. (AnuM svarUpa AgaLa upara graMthanA cheDe mahAtmA graMthakAra kahevAnA che.) prathama dRSTivALe yegI dezathI ke sarvathI A ahiMsAdi yamanuM avazya pAlana karanAra hoya, aNuvratI ke mahAvatI hoya. te kharekhara ahiMsaka, satyavAdI, asteyavaMta, brahmacaryadhAraka ane niSparigrahI hoya. A ahiMsAdi yamasaMpanna gIne ahiMsAdi yama kevA heya, tenuM svarUpa samajavA mATe tenuM zAkIya lakSaNa avazya jANavuM joIe. eTale atre prasaMgathI prathama pAtaMjala yogasUtra anusAra tenI kaMIka vyAkhyA karavAmAM Ave che :
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) thAgadaSTisamuccaya prANuviyeganA prayajanarUpa vyApAra te hiMsA, tene abhAva te ahiMsA. manavacananuM yathArthapaNuM te satya. paradhananuM apaharaNa te teya-cerI, tene abhAva te asteya. upasthane saMyama te brahmacarya. bhegasAdhanono asvIkAra-agrahaNa te aparigraha-akicanatA. A pAMca vrata dizA, kALa, jAti AdithI anavacchinna-amaryAdita (Undemarcated) ne sArvabhauma (Universal & absolute) hoya te te mahAvata" kahevAya che. A yamane yoganuM aMga zI rIte kahyuM? te ke-hiMsAdi je che te eganA virodhI che, ane A hiMsAdi tenAthI viruddha pratipakSI evA ahiMsAdinA bhAvanathI * bAdhA pAme che, eTale ke ahiMsAdi hiMsAdine UThavA detA nathI athavA UThe yamanuM gAMga- te tene upaghAta kare che-nAza kare che. A prakAre ahiMsAdivaDe karIne paNuM zI rIte? hiMsAdinuM bApana thAya che, tethI karIne gasAmagrInI prAptinuM sugama paNuM hoya che, arthAta evI cittazuddhirUpa gyatA upaje che ke jethI yegasAmagrI pAmavI sulabha thAya che. Ama ADakatarI rIte (Indirectly) ahiMsAdinuM gAMgapaNuM che, paNa dhAraNA AdinI jema sAkSAt upakArakapaNAthI tenuM sIdhesIdhuM (Directly) yegAMgapaNuM nathI. A hiMsAdI vitarko ra7 che: kepathI, lebhathI, mehathI; kRta, kArita, anumoditapaNathI; ane mRdu, madhyama ane adhimAtrapaNAthI,-ema paraspara saMyegathI hiMsAdinA (3x3x3=27) prakAra thAya che. evA A hiMsAdi vitarkonuM duHkha-ajJAnarUpa anaMta phala che evuM vibhAvana karatAM, ahiMsAdi yamo prakarSa pAme che, utkRSTa keTinA bane che. ane evA prakRSTa ahiMsAdinuM phala A prakAre kahyuM che. ahiMsAnA abhyAsavaMtanI sanidhimAM hAjarImAM) vairane tyAga hoya che, sahaja virodhI-janmaverI evA sApa-naLIo vagerenA hisapaNane tyAga hoya che. kitidAya tattanidhI vaicAr: (pAta. 135 ItyAdi *). Ama pAtaMjala che. sU. pramANe ahiMsAdino vicAra karyo. x " tuSAtirerATinamAnachinnA: sArvamauna mahAvrata-pAtaMjala yuga sU02-3I. + "vitavAne tijamAvanam"--pAtaM, yogao 2-33, ityAdi. "bAdhanena vitarkANAM pratipakSasya bhAvanAt / saurcaoNADamagi religvamuditama "--zrI yazovijyajIkRta dvA, DhA, rara-3, * " satyapratiSThAyAM kriyA phalAzrayatvam / asteyapratiSThAyAM sarvaratnopasthA nam / brahmacaryapratiSThAyAM vIrghAmA kAsthi majayaMtApa -pA, ye 2-36-39. "vairatyAgo'ntike tasya phalaM cAkRtakarmaNaH / nepathAnasaddIrcara kanu nusmRti dvA, dvA 2-25.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrA daSTi : ahiMsAnI mImAMsA (105) jaina darzanamAM paNa A ahiMsAdino ghaNe sUkSama tAvika viveka karavAmAM Avyo che, ane tenI A vyAkhyA karI che -(1) pramatta yegathI prANanuM vyaparopaNa (haravuM) te hiMsA. (2) asat kathana te amRta-asatya, asat eTale sabhAvajana darzanAnu- pratiSedha, arthAntara ane ga. 4. saddabhAvapratiSedha eTale sadbhUtasAra vyAkhyA niva, sat vastu chupAvavI-LavavI te; athavA abhUtaubhAvana, asabhUta vastunuM udbhAvana karavuM. arthAt sat "ne asat kahevuM asat ne sat kahevuM te sadbhAva pratiSedha. va. ekane badale bIjI vastu kahevI te arthAntara. 4. gaha eTale hiMsA, pAruSya (kaThoratA), pazunya AdithI yukta vacana bhale satya hoya chatAM gahiMta-niMdya hoI asatya ja che. (3) adattAdAna te steya, arthAta cerInI buddhithI pArakI aNadIdhelI tRNadi vastunuM paNa AdAna-grahaNa karavuM te teya. (4) maithuna te abrahmacarya. (5) mUccha (mamatvabuddhi) te parigraha, cetana ke acetana evA bAhya-atyaMtara dravyomAM mUccha te parigraha. "mUcha paripraduH". AvA A hiMsA, amRta, steya, abrahma ne parigrahamAMthI mana-vacana-kAyAthI virati te vrata. "dikSAgRtataiyAtraHpariko viratticaitana" (ta. sU.) A virati ( vimavuM te) dezathI hoya ke sarvathI hoya; dezavirati te aNuvrata ane sarvavirati te mahAvrata. A ekeka vratanI sthiratA athe pAMca pAMca bhAvanA kahI che. A ahiMsAdi vrata dharanAre puruSa manathI, vacanathI ke kAyAthI hiMsAdi kare nahiM, karAve nahiM ke anumode nahiM; ane te niHzalya hoya. "nirAlyo gratI" (ta. sU), arthAt mAyAzalya, mithyAtvazalya ane nidAnazalyathI rahita hoya, nirdabhI, niSkAmI ane samakitI hoya. (ane eTalA mATe ja A vratane samyakatvamUla kahyA che, enA mUla AdhArabhUta (Basis) samyakatva hoya te ja enuM kharekharuM vratapaNuM ghaTe che.) A ekeka vyAkhyA kevI parama arthagaMbhIra che, tenA udAharaNarUpe ahiMsAnI vyAkhyAnI mImAMsA karIeH "ghamattayonA kALacaropam fhaMsA ! -zrI tattvArthasUtra pramatta yogathI prANanuM vyaparopaNa-haravuM te hisA. ema tenI sarvagrAhI vizAla vyAkhyA che. pramatta=rAga, dveSa, kaSAyAdi pramAdathI yukta, ga=mana, vacana, kAyAnA vyApAra, prANa dravyaprANa ke bhAvaprANa,-pitAnA ke paranA. pAMca iMdriya, zvAsocchavAsa, ahiMsAnI manabala, vacanabala, kAyabala ne Ayu e daza dravyaprANa che. jJAna, darzana mImAMsA Adi AtmaguNa te bhAvaprANa che. eTale pramAda vaze karIne mana-vacana kAyAnA vegathI, pitAnA ke paranA dravyaprANanuM ke bhAvaprANanuM haravuM, tenuM nAma hiMsA che. dravyaprANunuM haravuM te dravya hiMsA ne bhAvaprANunuM haravuM te bhAvahiMsA che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ yeAgaSTisamuccaya (106) AmAM mukhya cAvI AtmapAimanA hAthamAM che. eTale AtmapariNAmanuM jo haMsana thatuM hAya, ghAta thatI hAya, te A sava hiMsA che. dragRhisA, paNa jo bhAvahu'sA thatI hAya tA ja Rsi'sA che, nahi' te nahi. bhAvirhaMsA hAya, te dravyahisA hAya ke na hAya, tepaNu hiMsA ja che; bhAvahi'sA na heAya, te dravyahi'sA hAya ke na heAya, tApaNu ahiM'sA ja che. AtmapariNAmanuM svasvarUpamAM nahAvu', svasvarUpathI cuta thavu-bhraSTa thavu', pramatta thavu, athavA rAga-dveSa- mAha Adi pramAdathI vikRtabhAvane pAmavuM te AtmasvarUpanI ghAta athavA bhAvahi'sA che. eTale asatya, cArI, abrahmacarya, parigraha vagere paNa AtmAnA vikArabhAvanA kAraNa che, mATe te asatyAdi sarva pApasthAnaka paNa hiMsAnA aMgabhUta che. * ethI UlaTu AtmAnuM svasvabhAvamAM vavuM, svasvarUpathI cyuta na thavuM, rAgAdithI vikRta bhAvane na pAmavuM te ahiMsA che, ane satya Adi paNa tenA aMgarUpa che. TUMkAmAM rAgAdine aprAdurbhAva-na upajavu te ahiMsA che, tenI utpatti te hiMsA che. 66 satya zIla ne saghaLAM dAna, dayA hAi ne rahyA pramANu; dayA nahi. te e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahi dekha "" huM AtamabhAva 'isanathI hi'sA, saghaLAye pApasthAna; teha thakI viparIta advi'sA, tAsa virahanu dhyAna....mana."--sA, tra. gA. sta. Ama sarvatra AtmabhAvanuM pradhAnapaNu' heAvAthI, e ja hiMsA-ahiMsA nizcita karavAnI mukhya kaseATI che. ane A uparathI keTalAka muddA nIkaLe cheH--yukta X AcaraNavALA yatanAva'tane rAgAdi na heAya, teA prANanA vyaparApaNa (haravA) mAtrathI ja hiMsA lAgatI nathI; paNa rAgAdine vaza evI pramAda avasthA hAya, teA jIva mare ke na mare tApaNu hiMsA cAsa AgaLa doDe che; kAraNa ke sakaSAya heAi AtmA prathama te AtmAne ( peAtAne ) AtmAthI haNe che, pachI bhale khIjA prANInI hiM'sA thatI hAya vA na thatI * --zrImad rAjacaMdrajI praNIta mAkSamALA 66 'AtmapariNAma hiMsanahetutvAtsarvameva hi saitat / anRtavacanAdi kevalamudAhRtaM ziSyabodhAya // yat khalu kaSAyayeogAt prANAnAM dravyabhAvarUpANAm / vyaparopaNasya karaNaM sunizcitA bhavati sA hiMsA || " xt --maharSi zrI amRtacaMdrAcArya kRta puruSArtha siddhiupAya 'yuktAcaraNasya sato rAgAdyAvezamaMtareNApi / na hi bhavati hiMsA praannvypre| paNAdeva || vyutthAnAvasthAyAM rAgAdInAM vazapravRttAyAm / mriyatAM jIvA mA vA dhAvatya dhruvaM hiMsA || yasmAtkaSAyaH sanhantyAtmA prathamamAtmanAtmAnam / pallAkhAceta na vA dvittA prAcaitALAM tu| ''--zrI puruSArtha siddhiupAya
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrA daSTi: akheda-adveSa (107) hoya." eTale ke hiMsA karanAro sauthI pahelI potAnI ja hiMsA kare che, pachI bIjAnI kare ke na kare. Ama hiMsAmAM aviramaNa ke hiMsAmAM pariNamana te hiMsA che. tethI pramatta egamAM prANavyaparopaNa sadA hoya che. ane AvuM hiMsA-ahiMsAnuM tAtvika svarUpa samajAvavA mATe tenA traNa prakAra kahyA che-hetu ahiMsA, svarUpa ahiMsA, anubaMdha ahiMsA. jIva-yatanA-jayaNA karavI, jIva bacAvavAnI kALajI rAkhavI te ahiMsAne hetu che, mATe te hetu ahiMsAnA ahiMsA che. jIvane ghAta na kara, prANa na haravA te svarUpa ahiMsA che. traNa prakAra anubaMdhathI ahiMsA phaLarUpe je pariNAme te anubaMdha ahiMsA che. temAM hetu ahiMsA ne svarUpa ahiMsA anubaMdha (paraMparA) vinAnuM zubha phaLa Ape che, paNa daDha ajJAnane lIdhe hiMsAne anubaMdha kare che. ane svarUpathI je nirava hoya athavA sAvadya hoya, te kriyA jJAnazaktivaDe karIne anubaMdhe ahiMsA Ape che, arthAta tethI ahiMsAnI paraMparA cAlyA kare che. eTalA mATe ja kahyuM che ke- ghaDha nA to salA paheluM jJAna ne pachI dayA. hetu ahiMsA jayaNArUpe, jaMtu aghAta svarUpa; phalarUpe je teha pariName, te anubaMdha svarUpa... manamohana jinajI! tuja vayaNe muja raMga." hetu-svarUpa ahiMsA Ape, zubha phala viNa anubaMdha dRDha ajJAna thakI te Ape, hiMsAne anubaMdha..mana svarUpathI nirava tathA je, che kiriyA sAvadya; jJAnazaktithI teha ahiMsA, die anubaMdhe sagha.mana"-sA. 2. gA. sta. ItyAdi prakAre ahiMsA AdinI talasparzI mImAMsA jainadarzanamAM karavAmAM AvI che. temAM bhAvanuM mukhyapaNuM che, ane enA uparathI hiMsA-ahiMsAdi aMge upajatA aneka koyaDAne saralatAthI nikAla thAya che. vizeSa jijJAsue zrI puruSArthasiddhiupAya, sADA traNaso gAthAnuM stavana, tattvArtha sUtra, upadezapada vagere sthaLo jevA. 2. akheda kheda nAmane prathama AzayadoSa atre TaLe che, eTale akheda hoya che. pravRtti karatAM na thAvuM tenuM nAma akheda che. atre A akheda devakArya, gurukAya, dharmakArya AdimAM ghaTe che. sadeva, sadguru, ke saddharma saMbaMdhI kaMI paNa kartavya AvI paDe tyAre A daSTivALo puruSa te te kartavyamAM adamya utsAhathI, pUrNa ullAsathI, atyaMta ucharaMgathI pravarte che, ane temAM pravartatAM thAkata nathI, daDhapaNe maMDayo ja rahe che. jema saMsAramAM rAcanAro-racyApacce rahenAro
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) yogadaSTisamuccaya bhavAbhinaMdI jIva, mAthuM bhArI hoya-du:khatuM hoya te paNa viSayabhoga vagere sAMsArika prajanamAM pravare ja che; tema A dRSTimAM sthiti karato yegI dharmane daDha avihaDa raMga lAgyuM hovAthI, dharmakAryamAM rapa ja rahe che. sevana kAraNe pahelI bhUmikA re, abhaya adveSa akheda." "kheda pravRtti karatAM thAkIe re, dveSa arocaka bhAva."--zrI AnaMdaghanajI "sAco raMga te dharmane..sAhelaDI, bIjo raMga pataMga re... guNavelaDio. "dharma raMga jIraNa nahiM....sAhedeha te jIraNa thAya che. guNa0 sonuM te viNase nahi....sAheghATa ghaDAmaNa jAya che. guNa"-zrI yazovijayajI jaba jAgege AtamA, taba lAgege raMga." zrImad rAjacaMdrajI 3. adveSa devakArya vageremAM akheda chatAM, devakArya vagere na hoya temAM ahIM adveSa-amatsara hoya che. eTale ke bIje kaI deva-guru-dharmakAryamAM na pravartate hoya te tevA jIva pratye atre zreSamatsara hoto nathI, tiraskAra heta nathI, paNa madhyastha evI upekSA vRtti hoya che. jo ke haju ahI tevA prakAranuM tattvajANapaNuM nathI, eTale mAtsarya-SanuM bIja nAza pAmyuM nathI-sattAmAM che, te paNa te matsara-bIjane aMkura-phaNago phUTato nathI, udaya thatuM nathI, te dabAI rahe che. kAraNa ke ahIM jIvanuM citta te tatvaanuSThAnane Azraya karI satakarmamAM lAgyuM rahe che, te pote potAnA kAryamAM sAvadhAna-mazagUla rahe che. "saba sabakI saMbhALie, meM merI pheDatA huM" ema samajI te pote potAnI saMbhALe che, eTale tene pArakI paMcAtane-ciMtAno avakAza raheto nathI ane jo raheto hoya te tene bIjA pratye dveSa, matsara, asahiSatA ke tiraskAra te upajate ja nathI, paNa UlaTo kaMIka karuNAbhAva phure che ke are ! A bicArA jI sanmAgane AdaratA nathI, tethI anaMta du:khaparaMparAne pAmaze. ema tene paraduHkhachedana IcchArUpa karuNA" upaje che. athavA TheSa eTale arecaka bhAva-aruci-aNagame; saddeva, saddharma, sanmAga Adi pratye te dveSa-arecaka bhAva-aNagamo na hovo te aSa. A A nakArAtmaka (Negative) prakArane paNa "guNa" che. te kAMI nAnIsUnI vAta nathI. A adveSa guNa ahIM pragaTe che. ane Ama vrata paNa yama ahIM saMpaje, kheda nahIM zubha kAje re; dveSa nahiM vaLI avarazuM, eha guNa aMga virAje re....vIra."--zrI gaDha sajhAya, 1-7 A dRSTimAM vyavasthita yogI je sAdhe che, te batAvavA mATe kahe che -
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrA daSTi : gabIja grahaNa (109) karoti yogabIjAnAmupAdAnamihasthitaH / avandhyamokSahetUnAmiti yogavido viduH // 22 // eha daSTimAM sthira kare, yoga bIja AdAna; mekSahetu avaMdhya je, jANe yuga sujANa, 22 artha:-ahIM sthiti karanAro megI yeganA bIjanuM grahaNa kare che, ke je mekSanA avadhya-acUka hetu che, ema gavettAo jANe che. vivecana yuganA bIja IhAM rahe"--zrI ga0 dasajhAya A mitrA daSTimAM sthiti karate thegI, A nIce kahyA che te gabInuM grahaNa kare che. A ga-bIje mekSanA avaMdhya-amegha kAraNa che. jema bIjamAMthI vRkSa nIpaje ne kALAMtare cekasa phaLanI prApti thAya, tema ahIM evA gabIje grahaNa karAya che, cittabhUmimAM ropAya che, ke je mekSamArgarUpa vRkSasvarUpe vikAsa pAmI-phAlIlI, mekSarUpa cakkasa phala Ape ja che. eka nAnuM sarakhuM vaDanuM bIja paNa yaMgya bhUmi-jala vagereno yega pAmI, kevA vizAla vaTavRkSarUpe phalekUle che? eka nAnI sarakhI AMbAnI goTalI vAvI hoya, te paNa vakhata jatAM kevaDA moTA AmravRkSarUpe pariNamI miSTa AmraphaLa Ape che? tema ahIM paNa evA gabIje grahAya che, ke je gya bhAva-jalasiMcana vagerevaDe AgaLa jatAM mekSatAmAM pariNamI parama amRta phaLa cokkasa Apaze ja. Ama A rogabIja "avadhya che-vAMjhiyA nathI, paNa avazya mokSarUpa saphaLa ApanArA thaI paDe che. "bIje vRkSa anaMtatA re lAla0 pasare bhU-jala yoga re; tima muja AtamasaMpadA re lAla, pragaTe prabhu saMgaTha" -zrI devacaMdrajI "vAcaka yaza kahe sAMIzuM, phalaze e muja sAcuM re."--zrI yazovijayajI AvA A yogabIjanA upAdAnarUpa-grahaNarUpa nimitta pAmIne, A gIpuruSanuM upAdAna"ja sudharI jAya che ! AtmabhAva ja palaTI jAya che ! bAdhakapaNuM maTIne sAdhakapaNuM thAya che. atyAra sudhI je bhAva bAdhaka thatA hatA, te have A gabIjanA pratApe vRtti:- reti-kare che, tattvakaraNavaDe, ravInAnA-gabIjonuM,-jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze te cogabInuM, vA-grahaNa, susthito-ahIM mitrA dRSTimAM sthita, matra yogI, ema artha che. kevA viziSTa gabIjonuM? te mATe kahyuM ke-apazcAttApu-avaMya mekSahetuonuM, mokSanA je amegha- acUka kAraNa che tenuM, kAraNa ke ga-bIja yoga-phaLavALuM nathI ema nathI (api tu gaphaLavALuM che ja). ane je yoga che tenuM phaLa mokSa che. kuti bA-ema yogavide, eganA jANakAra evA viziSTa ja yegAcAryo, viTu-jANe che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (110) gadaSTisamuccaya sAdhaka thaI jAya che. kAraNa ke A gIne "daSTi prApta thaI che, ane te che ke maMdapaNe ughaDI che, te paNa "daSTi"nA kahelA lakSaNa pramANe tene "sat zraddhAsaMgata bodha" hoya che. eTale tene puruSanI, sadgurunI, sa@AstranI zraddhA avazya hoya che, tenI AjJAne pradhAna gaNI tene anukULa pravRtti te kare che, asatupravRtti cheDI dIe che, ke jethI satpravRttipada nikaTa kheMcAtuM jAya che. "sabaLa sAhiba oLage, Atama sabaLo thAya re; bAdhaka pariNati savi TaLe, sAdhaka siddhi kahAya re....jagatAraka prabhu vinavuM." -zrI devacaMdrajI Ama A gabIjanA repaNathI A jIvane avatAra ja jANe pharI jAya che! avaLI pATha savaLI thAya che ! UlaTuM cakra sUlaTuM thAya che. A bIjathI te "dvija" bane che! saMskArarUpa no janma dhAraNa kare che. ane tAraka evA tIrtharUpa gabIjanA sevanathI chevaTe A "jogIjana" tarI jAya che, ne tIrthanuM sArabhUta tattvarUpa phaLa pAme che. "cakrI dharama tIratha taNe, tIratha phala tatta sAra re; tIratha seve te lahe, AnaMdaghana niradhAra re.... dharama parama aranAthana."-zrI AnaMdaghanajI have yogabIjane upanyAsa-rajUAta karatAM kahe che - jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / praNAmAdi ca saMzuddhaM yogabIjamanuttamam // 23 // jina prati citta kuzala ane, tehane namaskAra praNAmAdi saMzuddha-e, parama yogabIja sAra. 23 artha-jine pratye kuzala-zubhabhAvavALuM citta, temanA pratye namaskAra, ane saMzuddha evA praNAma Adi-e anuttama (parama) gabIja che. vRtti:--jino pratye, bhagavAn arhate pratye, vAruM citta-kuzala citta, TheSa AdinA abhAvathI prIti AdivALuM citta. A uparathI maneyeganI vRtti kahI. tannamasjara va -ane te jine pratye namaskAra, tathA prakAranA mAgathI prerita evo namaskAra. A uparathI vacanayoganI vRtti kahI. kAmAri ane praNAma Adi. paMcAMga praNAma Adi lakSaNavALA. Adi zabdathI maMDala-pradakSiNA AdinuM jhaDapyuM che. saMcaThuM-saMzuddha-A asaMzuddhanA vyavaccheda athe kahela che, kAraNa ke te asaMzaddha te sAmAnyathI yathApravRttikaraNanA bhedarUpa hoItenA yogabIja5NanI anupatti-aghaTamAnapaNuM che,-tenuM gabIjapaNuM ghaTatuM nathI. (amuM zuddha prAmAdi bIja nathI). A sarvaja samastapaNe ke pratyeka bhAva5Ne-cAvInaMgabIja, mokSajaka anuSThAnanuM kAraNa, anuttamaM-anuttama-sarva pradhAna che -viSayanA prAdhAnyane lIdhe. (jenAthI uttama kaI nathI te anuttama, zreSa.)
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrA daSTi : zuddha prabhubhakti (111) vivecana jinavara zuddha praNAmo re"--zrI ga0 sajhAya rAga-dveSa-meha vagere aMtaraMga vairIone jeNe sarvathA jaya karyo che, evA vItarAga jina bhagavaMta, sarva jagatunI pUjAnA paramapAtra-paramapUjanIya "aha"ta che evA jinA bhagavaMta pratye kuzala eTale zubhabhAvasaMpanna citta rAkhavuM, leza paNa draSa-arocaka bhAva rAkhyA vinA aMtaraMga prIti-bhakti Adi dhAraNa karavA, cittaprasannatAthI temanI bhakti ArAdhanAsevanA-upAsanA karavI -e uttama yogabIja che. jemake "upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita." "para prema pravAha baDhe prabhuse, saba Agamabheda suura base."--zrImad rAjacaMdrajI RSabha jinezvara prItama mAharo re, ora na cAhuM re kaMta; rIjhayo sAhiba saMga na parihare re, bhAMge sAdi anaMta. citta prasanna re pUjana phala kahyuM re, pUjA akhaMDita eka kapaTa rahita thaI Atama arapaNuM re, AnaMdaghana pada reha."-zrI AnaMdaghanajI ajita jirNada zuM prItaDI, mane na game te bIjAne saMga ke mAlatI phUle mohio, kima bese ho bAvaLa taru bhaMga ke." "zrI zItala jina bheTie, karI bhakta cakakhuM cita he; tehazuM kaho chAnuM kahyuM, jehane eNpyA tana mana vitta ha."--zrI yazovijayajI "prIti anaMtI parathakI, je taDe te jeDe eha; parama puruSathI rAgatA, ekatvatA ho dAkhI guNageha... 2Sabha jirNoda zuM prItaDI."-zrI devacaMdrajI ane tevA uttama bhaktibhAvabharyA mananI preraNAne lIdhe, jinene namaskAra he, sapuruSane namaskAra he, "namo arihaMtA "namo nikhALa nimavALa" -evA je sahaja svAbhAvika vacane dugAra nIkaLI paDe te paNa gabIja sUcave che. ane kAyAe karIne paMcAMga mana vacana kAyA- praNipAta, sASTAMga daMDavat , dvAdazAvatI vaMdana vagere je bhaktibhAva sUcathI saMzuddhabhakita vanArA vaMdanaprakAro che, te gabIja che, kAraNa ke te aMtaraMga bhaktinA bAhya AviSkAro-sUcane che. A praNAma vagere "saMzuddha hoya te ja gabIja che. asaMzuddhane ahIM sthAna nathI, kAraNa ke te te sAmAnyathI yathApravRttikaraNane bhedarUpa hoI, tene gabIja paNuM ghaTatuM nathI. Ama (1) manathI jina pratye zubha bhaktibhAvavALuM saMzuddha citta, (2) vacanathI temane namaskAra, (3) ane kAyAthI zuddha praNAma vagere e anuttama-sarvotkRSTa gabIja che. Ane sarvamAM pradhAna-utkRSTa kahevAnuM kAraNa e che kejenA pratye te bhakti-namaskAra Adi karAya che, te jina ahaMta sarva jagatumAM parama pradhAna
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) gadaSTisamucaya utkRSTa vyakti che, vizvanI viziSTa zreSTha vibhUti che. eTale uttama puruSanI bhakti uttama gabIja thaI paDe che, kAraNa ke te mekSa sAthe janAra-joDanAra anuSThAnanuM kAraNa thAya che. "uttama guNa anurAgathI sAhe, lahIe uttama kAma re...guNa uttama nija mahimA vadhe sAhela, dIpe uttama dhAma re...guNava"--zrI yazovijayajI "uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda ane tejI;" nIrAgIthI re rAganuM joDavuM, lahIe bhavane pArajI."-- "nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI; prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI."-zrI devacaMdrajI Ama atre yegamArgamAM-mokSamArgamAM bhagavAna zAstrakAre prabhubhaktine prathama sthAna ApyuM che. jeNe parama AtmasvarUpane pragaTapaNe prApta karyuM che, jene parama pUjya e zuddha AtmasvabhAva pragaTayo che, evA guNanidhAna vItarAga paramAtmAnI yathAzakti bhakti karavI, e roga-prAsAdanuM prathama pagathiyuM che, mekSavRkSanuM uttama bIja che. je zuddha bhAve prabhubhakti kare che, te avazya mokSaphaLa pAme ja che. "jinapati bhakti muktine mAraga, anupama zivasukha kaMdo re."--zrI devacaMdrajI "bhakti vinA navi mukti have ke bhaktane, rUpI vinA te te na have koI vyaktane."-zrI rUpavijayajI kAraNa ke prabhune bhajavAthI, prabhunuM nAma japavAthI, prabhunA guNanuM smaraNa karavAthI, prabhunuM stavana karavAthI, prabhunA caritranuM saMkIrtana karavAthI, prabhunuM svarUpa ciMtavavAthI, prabhunuM dhyAna dharavAthI, ne prabhu sAthe abhedapaNuM bhAvavAthI, bhajanAra bhaktajanane jinapada nija potAnA AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. gheTAnA TeLAmAM rahele siMhapada ekatA" zizu pitAnuM svarUpa bhUlI gayA hoya che, paNa je te siMhane dekhe che ke tarata tene potAnA sAcA svarUpanuM bhAna thAya che. tema bhaktajanane prabhu sAthe tanmayatA sAdhatAM potAnuM mULa zuddha sahaja AtmasvarUpa smRtimAM Ave che. eTale kharI rIte paramArthathI prabhunI bhakti-ArAdhanA te pitAnA AtmasvarUpanI bhakti ArAdhanA che. A aMge mahAtmAonA subhASita che ke - vyavahArase deva jina, nigaeNse huM Apa; cehI banase samaja le, jina pravacanakI chApa. jinapada nijapada ekatA, bhedabhAva nahi koI, lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAI."--zrImad rAjacaMdrajI
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrA daSTi : saMzuddha prabhubhakti-AjJAdhana (113) "jinavara pUjA re te nija pUjanA che." ajakulagata kesarI lahe re, nija pada siMha nihALa; tima prabhubhakta bhavi lahe re, Atama zakti saMbhALa." "dITho suvidhi niNaMda samAdhirasa bharyo re, bhAsya AtmasvarUpa anAdino visaryo che."--zrI devacaMdrajI ' prabhue zuddha AtmasvarUpa vyaktapaNe pragaTa karyuM che, ane anya jIvone te zaktirUpe rahyuM che. eTale pragaTa vyakti svarUpI paramAtmA pratiIda sthAne che, AdarzarUpa che, (Ideal). jema kuzala zilpI pratiIda-Adarza (Model) dekhI, te pramANe pitAnI kalAkRti banAve che, tema bhakti-kalAmAM kuzala bhaktajana pratidarUpa prabhune Adarza niraMtara dRSTi samakSa rAkhI, potAnA zuddha AtmAnI sAMgopAMga sakala kalApUrNa niSpatti thAya ema karavA mathe che. praticha pratiIde jinarAjane hojI, karatAM sAdhaka bhAva; devacaMdra devacaMdra pada anubhave hojI, zuddhAtama prAgabhAva." - zrI devacaMdrajI bhaktajana prabhunI bhakti aneka prakAre kare che. prabhunuM zravaNa, kIrtana, smaraNa, caraNasevana, arcana, vaMdana, dAsya (dAsapaNuM), sakhya (sakhA-mitrabhAva), ane Atmanivedana- ema navadhA bhakti anya zAstromAM kahI che. jainazAstramAM dravya ne bhAva bhakti prakAra ema be mukhya vizALa bhedamAM tene samAveza karavAmAM AvyA che. vaMdana, namana, arcana, pUjana, guNagrAma vagere dravyabhakti che. prabhu sAthe abheda thavAnI IcchA, parabhAvamAM niSkAmapaNuM, pitAnA AtmAmAM tathArUpa AtmaguNa-bhAvanuM pariNamavuM-pragaTapaNuM thavuM te bhAvabhakti che. dravyabhakti bhAvabhaktinuM kAraNe thAya che, mATe avazya kartavya che. atre mitrA dRSTimAM mukhyapaNe dravyabhakti hoya che. dravya seva vaMdana namanAdika, arcana vaLI guNa grAmajI; bhAva abheda thavAnI IhA, parabhAve nikAmejI.-zrI caMdraprabha"--zrI devacaMdrajI - prabhunI ArAdhanAne zreSTha upAya che tenI AjJAnuM ArAdhana karavuM e ja che, e ja enI moTAmAM moTI pUjA che. prabhunI AjJA * pALavI e ja enI uttama sevA che. * " yasya cArAdhanopAyaH sadAjJAbhyAsa eva hi / yathAzakti vidhAnena niyamAtsa phlprdH|| ahiMsAsatyamasteyaM brhmcrymsnggtaa| gumAsta jJAnaM sapucvAna jAte" -zrI haribhadrasUti aSTaka
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ (114) gadaSTisamuccaya keI nokara hoya te zeThanI AjJA na pALe, ne kahe ke huM tene sevaka AjJArAdhana chuM, e kema bane ? A te "cAkara terA, kahyA nahiM karuM" enA sevA dehalI je ghATa thaye ! sAco sevaka hoya, te te khaDe page zeThanI sevAmAM- khIjamatamAM hAjara rahI, tenI AjJA kadI utthApe nahiM. tema sAce bhakta sevaka paNa prabhunI AjJAnuM pAlana karavA sadA tatpara rahe che; ne ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, asaMgatA, gurubhakti, tapa, jJAna e satputhI prabhunI pUjA kare che. "sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhAMje; hukama hAjara khIjamatI karatAM, saheje nAtha nivAje."--zrI devacaMdrajI bAkI mugdha bheLA jana te ema mAne che ke prabhunI sevA sahelI che, sehalI che, sugama che. "je je, je je karyA ke TIlA TapakAM ke cAMdalA karyA, ke naivedya bhoga dharyA eTale basa patyuM ! prabhu prasanna ! paNa prabhu kAMI evA bheLA nathI, ne enI sevA paNa evI helI nathI, sehalI nathI, ghaNuM ja dehalI che. kAraNa ke mugadha sugama karI sevana Adare, sevana agama anUpa; deje kadAcita sevaka yAcanA, AnaMdaghana rasarUpa..saMbhava-zrI AnaMdaghanajI "zivagati jinavara deva, seva A dehalI ho lAla, para pariNati parityAga kare, tasu sehalI ho lAla0 Azrava sarva nivArI, jeha saMvara dhare ho lAla, je jina ANu lIna, pIna sevana kare che lAla.0-zrI devacaMdrajI AvI A bhagavaMtanI bhakti-upAsanA e sauthI moTI vastu che, eTalA mATe bhaktine apUrva mahimA sarva dharmomAM ghaNo gAvAmAM Avyo che. gItAmAM kahyuM che ke-"sarva yegIomAM paNa mane pAmelA-mahArAmAM rahelA aMtarAtmAthI je zraddhAvAnuM mane bhaje che, te mahAre mana yuktatama che." ane parama dhama dhuraMdhara nyAyAcArya zrImAna yazovijayajIe te eTale sudhI kahyuM che ke:-"meM zAstrasamudranuMxx avagAhana karyuM, temAMthI mane ATale ja sAra maLe che ke-bhagavaMtanI bhakti e ja paramAnaMda saMpadAonuM bIja che." * "jinAmapi tevAM madatenAttarAmanA zraddhAvAna mAne che mAM ta cutame mataH "--gItA, xx "sAmetamA zratA gheravAnAttA mAivatI va paramAnaM vAn - zrI yazovijyajIkRta dvA dvArA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi arasAvattatathAbhavyatvapAka (115) jyAre A hoya che, tene samaya kathavA mATe kahe che - carame pudgalAvarte tathAbhavyatvapAkataH / saMzuddhametaniyamAnAnyadApIti tadvidaH // 24 // caramAvarta viSe thaye, tathAbhavyatA pAka; saMzuddha eha-ne anyadA, tajanI e vAka, 24 artha:-tathAbhavyatvanA pAka thakI, chellA pudgalAvattamAM, A (kuzala cittAdi) niyamathI saMzuddha hoya che,-nahi ke anya vakhate paNa,-ema tenA jANakAro kahe che. vivecana uparamAM je jina pratye saMzuddha kuzala citta vagere gabIja kahyuM, te kyAre nIpaje che, tene samaya ahI batAvyo che. e saMzuddha citta Adi carama-chellA pudgalaparAvartAmAM prApta thAya che. te A prakAre - jyAre jIvathI grahaNa-tyAgavaDe, levA-mUkavAvaDe karIne, lekamAM rahelA samasta pudgale eka vAra sparzAI cUke che, bhagavAI jAya che, tyAre eka pudagalaparAvarU thayuM kahevAya che. pudgalaparAvarta eTale pugalane phera-cakA (Revolution of Pudgala cycle). Ama eka pudgalaparAvartAmAM anaMta duHkhathI bharelA evA asaMkhya janmamaraNa thaI cUke che, ane A anAdi saMsAramAM judI judI gatimAM paribhramaNa karatAM, cakabhramaNa nyAye, A jIve evA anaMta pugalaparAvatta vyatIta karyA che. kahyuM che ke - je svarUpa samajyA vinA, pAmyo duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi vRtti - pudraDhAve-carama eTale chellA pudgalAvatta mAM. tevA prakAre tenA tenA prahaNa-tyAgathI padagalAvato (pudagalanA pherA) hoya che. ane "ute vAnA saMketathAmacallAsitAH vAsthanirikacAinijha _A anAdi saMsAramAM tathAbhavyatavathI AkSipta thayelA A pudagalAvato kAIne keTalAka hoya che," evA vacananA prAmANyathI. carama padamAM caramAvartAnuM nAma ghaTe che. atre paNa kAraNuM kahyuM -tathA mathavAta - tathAbhavyatvanA pAkathI. eTale temAMthI mithyAtvarUpa kaTutAnI nivRttithI (kaDavAza dUra thatAM) jarAka mAdhuryanI siddhi thAya che tethI karIne, saMddhanetA-saMzuddha evuM A,-jine pratye kuzala citta Adika-hoya che. ribhAta-niyamathI tathA prakAre kamena tathAbhavyavapAkanA bhAve karIne;-anya samaye saMzuddhanI jema, atre , asaMzanI anapaMpattine lIdhe. (eTale ke bIje vakhate jema saMzuddha na ghaTe, tema ahIM caramAvartAmAM asaMzaddha na ghaTe; saMzaddha ja ghaTe.) eTalA mATe ja kahyuM-nAnya vinahi ke anya kALe paNa-pUrva ke pachI paNa nahiM. kAraNa ke pUrva kilaSTa Azayane ane pachI vizuddhatara Azayane yoga hoya che. rUtti tati -ema tenA jJAtAo tajajJo kahe che, yogavettAo kahe che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya "tuja darisaNa viNa huM bhamyo, kALa anaMta apAra re; suhUma nimeda bhave vacce, pudgala pariaTTa anaMta* re; avyavahArapaNe bhamyo, kSullaka bhava atyaMta re"--zrI devacaMdrajI "ema aneka thala jANIe....sakhI! dekhaNa de ! catura na caDhiye hAtha re. sakhI."-zrI AnaMdaghanajI Ama pudgalAvatta karatAM karatAM tathAbhavyatvanA pAkathI kaMI jIvane gaNatrImAM Ave tema keTalAka bAkI rahe che, ane te keTalAkamAM paNa je chelle parAvartA-phare che, te carama pudagalAva kahevAya che. ane A chellA parAvartanuM kAraNa paNa tathAbhavyatvane paripAka, tevA tevA prakAranI bhavyapariNatine paripAka che, eTale ke jyAre jIvamAM tathA prakAranI bhavyatA pAke, tevA prakAranI yegyatA-pAtratA paripakava thAya, tyAre mithyAtvarUpa viSanI kaDavAza dUra thAya ane kaMIka mAdhuryanI mIThAzanI siddhi sAMpaDe. kahyuM che ke - " yogyatA ceha vijJeyA bIjasiddhayAdyapekSayA / aAtmanaH sajJA triA tathamavyamayataH !"--zrI gabindu, 278 artha-bIjasiddhi vagerenI apekSAe AtmAnI je sahaja evI nAnA prakAranI gyatA, te tathAbhavyatva kahevAya che. jIvana tevA tevA prakAranI gyatA tenuM nAma tathAbhavyatva. Ama tevI yogyatAnA-tathAbhavyatAnA pAkathI jyAre chello pudgalaparAvarta vatta te hoya, tyAre jina pratye A saMzuddha citta Adi prApta thAya, e niyama che. te sivAyanA bIjA samaye, tenI pUrve ke tenI pAchaLa, A saMzuddha cittAdi na hoya. kAraNa ke tenI pUrve kliSTa Azaya hoya che, ane tenI pAchaLamAM vadhAre vizuddha Azaya hoya che, ema keganA jANakAronuM kathana che. yathAyogya yogyatA-pAtratA vinA keI kArya banavuM saMbhavatuM nathI. eTale jyAM lagI jIvamAM tevA prakAranI tathArUpa yogyatA-pAtratA na AvI hoya, tyAMlagI jIvane guNanI prApti thavI zakya nathI. prabhubhakti vagere uttama gabIjanI prApti thavI, e kAMI jevI tevI ke nAnIsUnI vAta nathI, paNa jIvanA moTA bhAgyanI vAta che. e bhAgyadaya te jIvane jyAre chello bhava-phere hoya, tyAre sAMpaDe che, kAraNa ke tyAre jIvanI tathA prakAranI bhavyatA-yegyatA paripakava thAya che, eTale mithyAtvarUpa jheranI kaDavAzanuM pramANa ochuM thAya che, ane pariNAmanI kaMIka mIThAza nIpaje che, jethI karIne prabhu pratye apUrva bhaktibhAva kure che. * " anAdireSa saMsAro naanaagtismaashryH| putAAnAM parAvartA batrAnamnAstathA jatAH |-zrI gabindu, 74.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrASTi * sazuddha lakSaNa (117 ) " caramAvatta hai| carama karaNa tathA re, bhava pariNita paripAka; doSa TaLe vaLI sRSTi khUle bhaTTI re, prApati pravacana vAka."--zrI Ana'daghanajI devacaMdra prabhunI hA ke, puNye bhakti sadhe; Atama anubhavanI heA ke, nita nita zakti vadhe."--zrI devacaMdrajI ema A samastanA samaya kahI dekhADI, A kathavAnI icchAthI kahe che:upaadey ghiyAtyantaM saMjJA viSkambhaNAnvitam / phalAbhisandhirahitaM saMzuddhaM hyetadIdRzam // 25 // upAdeya matithI ati, sa'jJA sthaMbhana sAtha; phala abhisadhi rahita A, sa'zuddha evu' yathA, 25 vRtti:-35 TredhiyA--upAdeya muddhithI, grahaNa karavA ceAgya-AdaravA cAgya evI buddhivaDe karIne, atyanta--atyaMtapaNe savanA apahathI-tyAgathI (bIjA badhAne eka kAra mUkI daI ne, gauNa gaNIne ) tathAprakAranA paripAka thakI, samyagajJAnanA pUrva rUpapaNAe karIne, saMjJAvimaLAnvitaM--saMjJAnA viSTa bhaNathI yukta, sattAnA sthaMbhanathI-nirodhathI yukta, kSayApazamanI vicitratAthI AhAraAdi saMjJAnA uddaya abhAvathI yukta. sattA AhAra Adi bhedathI daza che. ane tevA prakAre A vacana che-- (f kaivihANaM bhaMte sannA pannattA / goyamA dasavihA / AhArasannA, bhayasannA, mehuNasannA, urdulanA, jailintA, mALasannA, mAyAtanA, hemasannA, bosanA, hegalanA |' "he bhagavaMta! saMjJA keTalA prakAranI kahI che? 'he gautama! daza prakAranIH AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA, parimaTThasaMjJA, krodhasaMjJA, mAnasaMjJA, mAyAsanA, lAbhasaMjJA, edhasattA, lokasaMjJA ' A saMjJAthI saMyukta AzayavALuM anuSThAna suMdara chatAM abhyudaya ( puNyodaya ) arthe thAya, paNa ni:zreyas- mekSa prApti arthe na thAya,-parizuddhinA abhAvane lIdhe. A ni:zreyas-mekSa / bhavabhAgamAM niHspRha Azaya thakI janme che-nIpaje che, ema yAgIe kahe che. jAmisaMdhirati--lI abhisa MdhithI rahita,-bhavAntaga`ta ( sAMsArika )*lanI abhisa MdhinA-abhiprAmanA abhAve karIte, latI kAmanA vinAnuM (niSkAma ). prazna--sattAnuM viSNu bhana--sthaMbhana thaye pUrvakti phelanI abhidhi asabhavita ja che, uttara--taddbhava taMta eTale ke te bhavasakha`dhI phUlanI apekSAe A satya che; paNa ahIM to tenAthI anya bhavAnta ta (khIjA lagna saMbaMdhI ) evA sAmAnika deva Adi lakSajIvALA phaLane paNa apekSIne grahyuM che. kAraNa ke tenI abhisaMdhinA-kAmanAnA asuMdarapaNAne lIdhe, tenAthI upAna thayelA A phUlanuM paNu svataH- ApeAApa pratidhapradhAnapaNu che. ane e abhisa'dhithI rahita evuM A saMzuddha kuzasacitta Adi apavarga-mekSanuM sAdhana che; paNa svapratikhaMdhasAra evu' te tA tathAsvabhAvapaNAe karIte te sthAnamAM ja sthiti karAvanAra hAya che, gautamasvAmInA bhagavAna pratyenA bahumAnanI jema;-evu' hoya tenuM ja yuganiSpAdakapaNuM che-yegasAdhakapaNuM che teTalA mATe. kharekhara ! zAlikhIja na hoya temAMthI kALe karIne paNa zAlinA aMkura hoya nahi
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (118) yogadaSTisAsuccaya artha :-atyaMtapaNe upAdeya buddhivaDe karIne, saMjJAnA viSkalana-nirodha sahita, ane phalanI abhisaMdhithI-kAmanAthI rahita,-evuM A saMzuddha AvuM hoya che. vivecana uparamAM je saMzuddha citta vagerenI vAta kahI, temAM saMzuddha kevuM hovuM joIe, te ahIM spaSTa karyuM che. saMzuddha hovAmAM A traNa mukhya lakSaNa cheH-(1) atyaMta upAdeya buddhi, (2) saMjJAnidha, (3) phalAbhisaMdhi rahitapaNuM-niSkAmapaNuM. 1. parama upAdeya buddhi prathama te prabhu pratye atyaMta upAdeya buddhi hevI joIe. eTale ke zrI jinezvara devavItarAga paramAtmA AkhA jagatamAM bIjA badhAya karatAM vadhAre AdaravA yogya che, grahaNa karavA gya che, ArAdhavA-upAsavA gya che, -evI parama upAdeya buddhi upajavI joIe; AkhA jagat karatAM paNa jenuM guNagaurava anaMtaguNa adhika che evA te parama jagadaguru parameSTi parama ISTa lAgavA joIe ane temanA pratye parama Adara pragaTa joIe. AvI upAdeya buddhi-parama AdarabhAvavALI prabhubhakti ahIM caramAvattamAM upaje che, kAraNa ke tevI bhavyatAyegyatAnA pAkane lIdhe ahIM samyagajJAnanuM pUrvarUpa-pUrva avasthA hoya che. ane tethI karIne ja A daSTivALA bhakta jogIjanane bhagavAna AvA paramapriya-priyatama, parama vahAlA lAge che. aSabha jinezvara prItama mAhare re, ora na cAhuM re kata" bIje mana maMdira ANuM nahi, e ama kulavaTa rIta."--zrI AnaMdaghanajI parama ISTa vAhaDA tribhuvana dhaNI re, vAsupUjya svayaMbuddha "--zrI devacaMdrajI "sumatinAtha guNe zuM milIjI, vAdhe muja mana prIti; tela bindu yama vistarejI, jalamAMhe bhalI rIti.. sebhAgI jina zuM lAge avihaDa raMga."--zrI yazovijayajI paraMtu A abhisaMdhi rahita kuzalacittAdi to abhinagraMthine paNa tyAre carama yathApravRttikaraNanA sAmarthyathI tathAprakAranA kSapazamasArapaNAne lIdhe, evuM hoya che; A sarAga evA apramatta yatinA vItarAga bhAva jevuM che - je prakAre yogAcAryoe kahyuM che : "yogabIjacitaM bhavasamudranimagnasyeSadunmajanAbhAgaH ta saktayatizayazaithilyakArI prakRteH prathamavipriyekSA tadAkUtakAriNI smujjaasnaagme|paaynN ca itastaducitacintAsamAvezakRdgranthiparvataparamavajra niyamAttadbhedakAri bhAvacArakapalAyanakA laghaNTA tadapasArakAriNI / " ityAdi saMkSepathI che. (artha mATe juo vivecana) ekalA mATe sASTra dharatIdAna-A jina pratye kuzala cittAdi saMzaddha AvuM hoya che. ane A tevA prakAranA kAla Adi bhAvathI te te svabhAvapaNue karIne, phalapAkanA AraMbha sarakhuM che. (phala pAkavAnI zarUAta jevuM che.)
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTiH daza saMjJA nirodha (119) bIjAM badhAM kAma eka kere mUkI daI-paDatA mUkI, prabhubhaktine parama AdaravA yogya mAnI, zuddha AzayathI prabhubhaktimAM lIna thavAnI buddhi rAkhavI, tenuM nAma upAdeya buddhi che. sAcA bhaktanA hRdayamAM bIjAM badhAM kArya karatAM prabhubhaktinuM sthAna UMcAmAM UMcuM hAI, AvI parama upAdeya buddhi pragaTe che. "zuddhAzaya thira prabhu upage, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anaMtuM pAme, parama amRtarasa dhAma...zItala."-zrI devacaMdrajI 2. saMjJA nidhi saMzuddhanuM bIju lakSaNa e che ke temAM daza prakAranI saMjJAne nirodha-udaya abhAva ho joIe. daza saMjJA A che-AhAra saMjJA, bhayasaMjJA, mithunasaMjJA, parigrahasaMjJA,krodhasaMjJA,mAnasaMjJA, mAyAsaMjJA, lebhasaMjJA, ghasaMjJA ane lekasaMjJA. AmAMnI keI paNa saMjJAne udaya bhakti Adi kAryamAM na ja thAya, te ja te bhakti Adi saMzuddha gaNAya che. te saMjJA TALavAnI bhAvanA A prakAre - AhArasaMjJA-bhaktimAM evI tallInatA, tanmayatA thaI jAya ke AhAra vagere paNa bhUlAI jAya, khAvA-pIvAnuM paNa bhAna na rahe, evI prabhubhaktinI dhUna A bhakta jogIjanane lAge che. piyu piyu karI temane japuM re, huM cAtaka tuma meha."---zrI yazovijayajI bhayasaMjJA-bhaktimAM te bhayane ja bhaya lAgI te bhAgI jAya ! dUrathI ja palAyana karI jAya ! te pachI parama samartha paramAtmA jevAnuM jeNe parama nirbhaya caraNa-zaraNa grahyuM che, evA bhaktarAjane bhaya zAne ? kAraNa ke-- duHkha dehaga dare TaLyA re, sukha saMpada zuM bheTa; "dhIga dhaNI mAthe kiyo re, kuNa gaje nara eTa? vimalajina sAhiba samaratha tuM dhaNI re, pApe parama udAra, manavizarAmI vAlaha re, Atama AdhAra....vimalajina" "sata mahAbhaya TALatA re, saptama jinavara deva."--zrI AnaMdaghanajI jasu bhagate nirabhaya pada lahIe, tenI sevAmAM thira rahIe-zrI devacaMdrajI mItAmaya niritamaThThApam - zrI kalyANamaMdira stotra. "tasthAzu nArAmupAti marca mA - zrI bhaktAmara stotra, maithunasaMjJA-tuccha kAmavikArane te vyakti veLAe uddabhava ghaTe ja nahi. kAraNa ke niSkAma evA paramAtmAnuM nAmasmaraNa paNa kAmane nAza karanAruM che. eTale e gI puruSa te kAmanuM smaraNa paNa kare nahi.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) yogadaSThisamuccaya "paramAtama pada kAmanA, kAmanAzana eha." jotAM paNa jaMgI jatune, na vadhe viSayavirAma." -zrI devacaMdrajI "jihAM kAma tyAM rAma nA, rAma tiDAM nahiM kAma." parigrahasaMjJA-parigrahanI mUrchA, paravastune potAnI mAnavarUpa mamatvabuddhi atre dUra thaI jAya, kAraNa ke paravastu pratyenI-pugAdi pratyenI prIti cheDayA vinA, prabhu sAthe prIti joDAya nahiM. ane sAce bhaktajana te prabhune niraMtara prArthe che ke-he paramakRpALu deva! Apa mane A parapariNatiraMgamAMthI ugAre ! A paravastunI jAlamAMthI choDAve ! AvA puruSane bhaktikAryamAM parigraha sAMbhare paNa zene ? "e parapariNati raMgathI re, mujane nAtha ugAra re...dayAlarAya!" prIti anaMtI para thakI, je teDe te jeDe ehatrASabha-zrI devacaMdrajI krodhasaMjJA-kone udaya ahI hoya nahIM. kAraNa ke krodha ane parama zAMtasudhArasamAM nimajajanarUpa bhaktine bane nahiM. prazamarasanimagna paramAtmAnA darzanathI ja kAdha zamI jAya, ne AtmA zAMta amRtarasamAM jhIle. "abhiyabharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya; zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpati na hoya....vimala."-zrI AnaMdaghanajI upazamarasabharI, sarvajanaza karI, mRti jinarAjanI Aja bheTI."-zrI devacaMdrajI mAnasaMgA--laukika mAna-moTAInI ke kIrti-pUjA vagerenI spRhA ahIM saMzuddha bhakti AdimAM ghaTe nahiM. je lekamAM manAvA-pUjAvAnI kAmanAe te karavAmAM Ave, athavA huM kevI bhakti karuM chuM evuM duSTa abhimAna dharavAmAM Ave, te te ciMtAmaNiratnane* kANa keDI jevuM karI mUke che! kAraNa ke amUlya evA uttama bhaktikartavyane gauNa karI te pAmara, tuccha nirmAlya mAnanI pAchaLa doDe che, eTale ke parama mahat evA bhakti Adi dharmakAryanuM khulluM apamAna karI AzAtanA kare che. paNa sAce bhaktajana te kevala eka AtmAthe jaAtmakalyANane mATe ja prabhubhakti Adi kare che. lahyuM svarUpa na vRttinuM, rahyuM vrata abhimAna; rahe nahi paramAthane, levA laukika mAna."--zrI Atmasiddhi mAyAsaMjJA-zuddha bhaktimAM mAyA-kapaTa na hoya, bagalA bhagata jevI kuTilatA-mAyAcAra na hoya, daMbha na hoya, potAnA dezanA AcchAdanarUpe-DhAMkaNarUpe dharmane DALa-DhaMgIpaNuM *"sAmyaM vinA yasya tapaHkriyAderniSThA pratiSThArjanamAtra eva / ghenuSatAmaLi%AmajmAna re cala zALA kUcAnA" -zrI adhyAtmapaniSadu + bhavAbhinandinA lokapaMktyA dharmakriyAmapi / mate hInadAro veDuMta taddhi vivu || - zrI gabindu, 89
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrApti : daza sarajJA nirAdha (121) na hAya, dAMbhika, chetarapiMDIvALI ThaMgamAjI na heAya, peAtAne ne parane vAMcavArUpa AtmavacanA na hAya, 'hAthamAM mALA ne manamAM lALA ' evI vaMcaka vRtti na heAya, TIlAM TapakAM tANI jagane chetaravAnI cAlakhAjI na heAya. sAcA bhakta jogIjana tA cAkakhA citte, nikhAlasa saraLa hRdaye, zuddha aMtaHkaraNathI, niSkapaTapaNe, prabhucaraNa pratye AtmApaNu karavAnI bhAvanA bhAve; ne tema karavA pravarte, " avaguNu DhAMkaNu kAja, karU` jinamata kriyA ! cha uN na avaguNu cAla, anAdinI je priyA !....viharamAna'-- zrI devacaMdrajI " kapaTa rahita thai Atama arapaNA re, AnaMdaghanapada raha. zrI AnadaghanajI 77 * jyAMsudhI cittamAM bIjo bhAva hAya tyAMsudhI tamArA sivAya bIjAmAM mAre kaI paNu bhAva nathI ema dekhADIe te te vRthA ja che ane kapaTa che, ane jyAMsudhI kapaTa che tyAM sudhI bhagavAnanA caraNamAM AtmAnuM aNu kayAMthI thAya? jethI sarvAM jagatanA bhAva pratye virAma pamADI, vRttine zuddha caitanyavALI karavAthI ja te vRttimAM anyabhAva rahyo na heAvAthI zuddha kahevAya ane te niSkapaTa kahevAya. evI caitanyavRtti bhagavAnamAM lIna karavAmAM Ave te ja AtmaaNutA kahevAya. x x x je peAte khIje sthaLe lIna che, tenA apaNu thayelA khIjA jaDa padAtha bhagavAnamAM arpaNu kayAMthI thai zake ? mATe bhagavAnamAM cittavRttinI lInatA e ja AtmaaNutA che. "zrImad rAjaca`dra patrAMka, 692. (753) 66 prabhu tane prasanna te kema thAya ? thArA dilanuM kapaTa nava jAya."--zrI narasiMha mahetA lAlasa'jJA--mane A bhakti AdithI A sAMsArika lAbha hA, evI lebhavRtti-lAlaca sa'zuddha anuSThAnamAM ghaTe nahi.... kAraNa ke jo evA tuccha kSaNika namAlA phUlanI icchA rAkhe, te te anaMtagaNuM moTu phala hArI jAya che, ciMtAmaNi vecI kAMkarA kharIde che ! te tA bhakti naDhuiM, paNa bhADAyata ja che! paNa sAcA bhaktajana te tevI kAi paNa lAlaca rAkhe nahiM, te te anAsaktapaNe kAI paNa phaLanI AzA vinA bhakti Adi karttavya karyAM kare. bhakti nahiM te te bhADAyata, je sevA phaLa jAce." --zrI devaca'drajI eghasa'jJA--sAmAnya prAkRta janapravAhane anusaravArUpa gADarI pravAha jevI vRtti atra na hAya, gatAnugatikapaNuM na hAya, AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA doDatho jAya evu adhazraddhALupaNuM na heAya; paraMtu sAcI tattvasamajaNapUrvakanI bhakti hAya. 66 nimaLa tattvaruci thai re, karo jinapati bhakti" zrI devaca'drajI lAkasa jJA----lAkane rIjhavavA mATe, leAnArjana-ArAdhana arthe kriyA karavI te rmavyevAdhiSThAnte mA hevu rAvana | '"--zrI bhagavadgItA * '
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (122) yogadRSTisamuccaya * leAkasaMjJA che. tevI leAkasa'jJA--akeSaNA A zuddha bhakti AdimAM ghaTe nahi. kAraNa ke leAkeSaNA rUpa lokapakti * ane lokottara evuM AtmakalyANa e ene kadI maLatI pANa Ave nahi. jo AtmA joItA hoya teA mAnA cheADavA joI e, ne mAnA joI tA hoya te AtmA cheDavA joI e. eka myAnamAM jema e talavAra samAya nahiM, bhasavu' ne leTa phAkavA? e banne kriyA jema sAthe ane nahi', tema AtmA ne mAnAnA kadI meLa khAya nahi. ane paramA` vicArIe te AtmA pAse leAkeAnu` mUlya e badAmanuM paNa nathI. tema ja lAka paNa durArAdhya che-rIjhavavA muzkela che. je eka vAra prazasAnA puSpa vere che, te ja niMdAnA cAbakhA mAre che! mATe prabhune rIjhavavA hAya-zuddha bhakti karavI hAya te leAkane rIjhavavAnA prayAsa choDI devA joIe, leAkeAttara devane laukika bhAvathI bhajavAne tyAga karavA joIe. Ama samajIne A ceAgIpuruSa leAkasa'jJAnA spaza paNa karatA nathI. 66 " janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma. zrI cidAna dajI " malrinAtha tuja rIjha, jana rIjhe na huerI. " leAka leAkeAttara vAta, rIjha che doya juirI, AdaryuM AcaraNa leAka upacArathI, zAsraabhyAsa paNa kAMI kIdhA; zuddha zraddhAna vaLI Atma avalaMba viSNu, tevA kArya taNe kAna sIdhA."--zrIdevaca'drajI * lAkasa`jJAthI leAkANe javAtuM nathI." 46 ,, tAta cakra ra pUjya, ciMtA eha huirI."--zrI yazovijayajI " jeha leAkeAttara deva, namu laukikathI !" jagane rUDu dekhADavA ane'tavAra prayatna karyuM'; tethI rUDuM thayu' nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetue haju pratyakSa rahyA che. eka bhava jo AtmAnu rUDu thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, teA anata bhava' sATuM vaLI raheze; ema hu laghutvabhAve samajyA chauM,"--mahAtattvajJa zrImad rAjacaMdrajI Ama A daza prakAranI saMjJAne thabhAvI devAmAM Ave, te ja sazuddha bhakti Adi gaNAya. nahiM te te anuSThAna suMdara chatAM bhale puNya-abhyudayarUpa devAdi gati Ape, paNa meAkSanu kAraNa te na ja thAya, kAraNa ke parizuddhinA abhAva che. meAkSanI prApti te sAMsArika bhAgeAmAM niHspRha evA zuddha AzayamAMthI upaje che, ema ceAgIjanA kahe che. ane eTalA mATe ja, jyAM khAvApIvAnuM paNa bhUlAI jAya, bhaya bhAgI jAya, kAma nakAmA thaI paDe, mamatA marI jAya. krodha zamI jAya, mAnanuM mAna na rahe, kapaTanuM kapaTa cAle nahiM, leAbhane leAbha * '' jo gAyanahetoje mahinenAntarAmanA / yite sajjiA sAtra jopattivAdatA ||"--zrI yogaminda, 88,
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdRSTi : niSkAma bhakti (123) thAya nahi, aMdhazraddhA TaLIne sAcI samajaNa hAya, ane leAkanI vAhavAhanI ke laukika rItanI bIlakula paravA na heAya,-evI sa'zuddha bhakti ja A cegardaSTivALA kharekharA vairAgI jogIjane kare che. zrI zItala jina leTiye, karI bhakate cAkhkhu citta hA.' --zrI yazAvijayajI 3. niSkAmapaNuM saMzuddhanuM trIju lakSaNa phela abhisadhi rahitapaNuM che. sazuddha anuSThAna phalanI kAmanA vinAnuM DAya. bhakti vagere nidAna rahita, niSkAma hoya, teA ja sazuddha lekhAya. uparamAM saMjJAnirodha kahyo, temAM lebhasaMjJAnA abhAve phalakAmanAne abhAva che, te pachI A jUduM lagrahaNa kema karyu? teneA uttara e che ke pahelAM je kahyuM hatuM, te te bhavasa'kha'dhI phUlanI apekSAe kahyu hatuM, ane A je kahyuM te parabhava saMbaMdhI phUlanI apekSAe kahyuM che. eTale ke parabhavamAM mane A bhakti vagerenA prabhAve, sAmAnika deva vagerenI Rddhi sAMpaDe'ityAdi parabhava saMbadhI phUlanI kAmanA, nidAna-niyANuM na heAya, te ja sazuddha bhakti Adi kahevAya; phUlanI kAmanA--dAnata heAya, te sazuddha na kahevAya. kAraNu tevI kAmanA sArI nathI, tethI tenAthI prApta thatuM phUla paNu sArU nathI, ane te meAkSaprAptimAM ADA pratibaMdharUpa-aTakAyatarUpa thaI paDe che. koI paNa prakAranI kAmanA vinAnuM- phaLanI AzA vinAnuM, evu je niSkAma bhakti Adi anuSThAna che, te ja meAkSanuM sAdhana che. paNa temAM jo svapratibadha hAya, eTale ke prabhubhaktinA kuzala citta AdimAM ja pratiSTha'dha karAya, tyAM ja AsaMgA-mAsakti rakhAya, teA te kuzalacittAi paNa te ja sthAne sthiti karAvanAra thaI paDe, tyAM ja aTakAvI de, jIvanI AtmadazA vadhavA de. atre zrI gautamasvAmIjInuM prasiddha dRSTAMta che. x temane bhagavAna mahAvIra pratye atyaMta kuzala citta, bahumAna, prazasta rAga hato. paNa te rAga ja UlaTA temane mukti prAptimAM avarodharUpa-pratiSadharUpa thai paDayo ! jyAMlagI temaneA te rAga gayA nahi; tyAMlagI temane kevaLajJAna thayuM nahi. jevA rAga gayA ke tarata kevaLajJAna thayuM. A uparathI sAra e samajavAne che ke--prabhupratye paNa prazasta rAga mAtrathI aTakI javAnuM nathI, paNa nIrAgIne sevI nIrAgitA prApta karavAnA satata lakSa rAkhI AgaLa vadhavAnu che. vItarAga zuM hA je rAga vizuddha ke, tehI ja bhava bhaya vAraNeA.' --zrI devaca'drajI Ama AvuM niSkAma bhakti Adi anuSThAna ja yAgasiddhinuM sAdhaka thAya che. kAraNa ke je zAlinuM khIja na hAya temAMthI kAI kALe zAline aMkura phUTe nahi; ane zAli X pratibandhakaniSThaM tu svataH sundaramapyadaH / 66 tasthAnasthiti AyaMtra vIre gautamAnavat / / ''--zrI yazovijayakRta dvA. dvA
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124) yAgablisamuccaya khIja hAya temAMthI zAlinA aMkuro phUTayA vinA rahe nahi. tema yeAgakhIja na heAya temAMthI seAganA akura phUTe nahi; ane cAgabIja hoya temAMthI ceAga-aMkura phUTayA vinA rahe nahi. " bhaktipradhAna dazAe vattavAthI jIvanA svacchaMdAdi doSa sugamapaNe vilaya thAya che; evA pradhAna Azaya jJAnI puruSAnA che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNu bhakti jo jIvane utpanna thaI hoya che, te te ghaNA deSathI nivRtta karavAne cAgya evI hoya che.'' -zrImad rAjacaMdrajI " AtmajJAnavaDe je pUrNa bharAyele che, ane jene kaphaLanA sarvathA kaTALe! AvI gayelA che, tene A jagamAM ghera beThAM ja zAMti AvIne vare che, paraMtu he arjuna ! bIjo je sa'sArI hAya che, te karma'kha'dhanavaDe aMdhAIne abhilASAnI gAMThathI phaLabhAganA khIlA sAthe jakaDAI jAya che. + xx te svanI icchA manamAM rAkhe che, yajJabheAstA je Izvara tene visarI jAya che. jema kapUranA DhagalA karI temAM agni lAvI sUkave, athavA miSTAnnamAM kALaphUTane saMcAra karavA, athavA daivayeAge amRtakuMbha maLe ane tene lAta mArI UdhA vALI nAMkhavA, tema phaLaprAptinA hetuthI prApta thayelA dharmane leAkeA hAthe karIne naSTa karI nAMkhe che."--zrI jJAnezvarI gItA. Ama A sa'zuddha bhaktimAM-(1) paramAtmA pratye parama upAdeya buddhi, (2) sa jJAanuya, (3) ane niSkAmapaNuM hAya che; ane AvuM sazuddha kuzala citta Adi ahI chellA pudgalAvattamAM, graMthibheda haju nahiM thayA chatAM, hoya che, kAraNa sa'zuddha bhakti ke chellA yathApravRttikaraNanA sAmarthyathI-prabhAvathI ahIM tevA prakArane kSayApazama hAya che. jema sarAga evA apramatta sacamInA vItarAgabhAva ghaTe che, tema ahI' gra Mthibhedya vinA paNa sazuddhabhAva ghaTe che, ceAgakhIjavALuM kuzala cittAdi ghaTe che, ane tethI karIne ja A mitrA dRSTimAM vatA yAgIpuruSa ananyabhAve, atizaya bhakti sahita, zrI jinezvara bhagavAnanI niSkAma upAsanA kare che. upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita.' --zrImad rAjaca'drajI yAgamIja citta jarA ceAgakhIjavALuM je citta che te kevu' che? te aMge ceAgAcAryAMe kahyuM che ke:-- (1) te saMsArasamudramAM nimagnanA-DUbelAnA jarA unmajana vilAsa che, sapATIe AvavArUpa prayAsa che; ane te A unmajana upara saMsAranI {t + yuktaH karmaphalaM tyaktvA zAMtimApnoti naiSThikIm / ayuktaH kAmakAreNa phale sakto nivadhyate // "-- gItA, a. pa.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ birAdaSTi gabIja citta (125) atizaya Asaktine zithila-DhIlI karI nAkhe evuM che, mALI pADI nAMkhe evuM che. jema keI darIAmAM DUkhyo hoya te jarA upara sapATIe Ave, te tene DUbelI avasthA ne uparanI avasthA e banneno spaSTa taphAvata jaNAya, rAhata anubhavAya, eTale DUbelI avasthAnA tenA mehanI pakaDa DhIlI paDe, tema saMsAra-sAgaramAM DUbele jIva jyAre gabIjane pAme che, tyAre te upara kaMIka uccadazAe AvavArUpa rAhata anubhave che, ane tenI saMsAra saMbaMdhI Asakti maMda-zithila-DhIlI banI jAya che. (2) te gabIja citta prakRtinuM prathama vipriya darzana che. jyAre gabIjanI prApti thAya che tyAre prakRtinuM-mAyAjAlanuM-saMsAranuM prathama apriya darzana thAya che, je saMsAra pahelAM mITho lAgatuM hatuM, te ja have kaDa-khAra-akAro lAgavA mAMDe che. jema samudramAM DUbelA mANasane DUkhyA hoya tyAMsudhI AsapAsanuM kaMI paNa bhAna hoya nahi, paNa unmajajana thatAM je upara sapATI para Ave ke tarata tene AsapAsanI prakRtinuM kaMIka darzana thavA lAge; tema ahIM paNa A jIva jyAMsudhI saMsAra samudranI aMdara DUbele hoya, tyAMsudhI te tene vastusthitinuM kaMI paNa bhAna nathI hotuM, paNa gabIjanI prApti thatAM je te saMsArasAgaranI sapATI para jarA UMce Ave ke tarata tene prakRtinuM-viSama karmavipAkarUpa saMsAranuM akAruM darzana thavA mAMDe che, ane te darzana thatAM, te te saMbaMdhI UhApohamAM-vicAramAM paDI jAya che ke A badhuM citra-vicitra saMsArasvarUpa zuM haze? Ama tenI vicAradazA jAgrata thAya che. (3) te gabIja citta pachI te saMsArane samucacheda jANavA-pAmavAnA upAyane Azraya kare che. je saMsArasamudranuM pANI mIThuM jANI teNe atyAra sudhI hase hose pIdhuM hatuM, te have khArUM jhera jevuM lAgatAM, te saMsArane uchera kema thAya? tene upAya jANavA mATe te pravarte che, ane tene regya evA tatvaciMtanamAM paDe che. "tattvajJAnanI UMDI guphAnA darzana karavA te prerAya che. jemake - "huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mahArUM kharuM? kenA saMbaMdhI vaLagaNa che? rAkhuM ke e pariharU? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve je karyA, te sarva Atmika jJAnanA siddhAMtatatva anubhavyA" -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI mekSamALA (4) eTale pachI te gabIjavALuM citta rAga-dveSa-mohanI gADha graMthirUpa parvata pratye parama vaja jevuM bane che, ane niyamathI te graMthi parvatane bhede che-cUrI nAMkhe che. Ama tene samyagadarzananI prApti thAya che. eTale-- ka pAThAMtara-zaphayatizaya pATha hoya, tyAM saMsAranA zaktiatizayanI zithilatA kare ema artha karo. eTale saMsAranI zakti meLA paDI jAya, enuM jhAjhuM jora na cAle.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (126) gadaSTisamuccaya mahAdinI vRmi anAdinI utare ho lAla, amala akhaMDa alipta, svabhAva ja sAMbhare ho lAla, tattvaramaNa zuci dhyAna, bhaNI je Adare ho lAla, te samatArasa dhAma, svAmI mudrA vare ho lAla.... dIThe suvidhi jiNaMda samAdhirase bhaye ho lAla.--munivarya zrI devacaMdrajI "darzana dIThe jinataNe re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM re, aMdhakAra pratiSedha...vimala jina muja mana tuja pada paMkaje re, lIne guNa makaraMda raMka gaNe maMdara dharA re, iMdra caMdra nAgendra...vimala jina"-cogIrAja AnaMdaghanajI AvuM nimala Atmadarzana atre thAya che. (5) ane pachI te gabIjavALuM citta bhavarUpa bhAva kArAgRhane palAyananI 'kAlaghaMTA bane che. samyagadarzana prApta thayuM, eTale pachI bhavarUpa kArAgRhane-baMdIkhAnAne dUra karanArI nAzanI kAlaghaMTA vAgI ema samajavuM, saMsAranuM AvI banyuM ema jANavuM, kAraNa ke - "tarasa na Ave te maraNa jIvana taNo, sIjhe je darizana kAja; darizana durlabha sulabha kRpA thakI, AnaMdaghana mahArAja." tuja muja aMtara aMtara bhAMjaze, vAjaze maMgala sUra; jIva sarevara atizaya vadhaze, AnaMdaghana rasapUra."--zrI AnaMdaghanajI Atama ghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re...dayAlarAya !" -zrI devacaMdrajI AvA saMzuddha gabIja cittane atre caramAva7mAM prAraMbha thAya che. kAraNa ke tevA prakAranI kALalabdhi vagerene paripAka thaye hoya che, tethI tenA te svabhAvapaNAe karIne A saMzuddha citta Adi phaLa pAkavAnI zarUAta jevAM che. jema AmraphaLa tene kALaparipAka thatAM pAkavA mAMDe che, tema mokSarUpa phaLa ahIM chellA pudgalAvartAmAM pAkavAnI zarUAta thAya che. kALalabdhi lahI paMtha nihALazuM re, e AzA avalaMba e jana jIve re jina! jANo re, AnaMdaghana mata aMba....paMthaDe" -zrI AnaMdaghanajI AvI kALalabdhine pAka atre prAraMbhAI cUke che, eTale AnaMdaghanamatarUpa AMbAne have mokSarUpa phala pAkavAnI jhAjhI vAra nathI. e kALalabdhinuM game tema che, paNa bhaktajana te bhaktinA AvezamAM gAya che ke -
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : bhAvAcArya AdinI ja bhakita (127) kALalabdhi muja mata gaNe, bhAvalabdhi tuma hAthe re; laDathatuM paNa gaja baccuM, gAje gajavara sAthe re."--zrI yazovijayajI ane A ja kevala gabIja nathI, mATe tenAthI bIjuM batAvavAnuM kahe che - AcAryAdiSvapi hyetavizuddha bhAvayogiSu / vaiyAvRttyaM ca vidhivacchuddhAzayavizeSataH // 26 // bhAvayogI AcAryajI, Adi prati ya A zuddha zuddha Azaya vizeSathI, vaiyAvRtya vidhizuddha. 26 artha :-ane bhAvagI evA AcArya Adi pratye paNa, vizuddha evuM A ja kuzalacitta Adi, te gabIja che. tema ja zuddha AzayavizeSathI temanA pratye vidhiyukta vaiyAvRtya (vaiyAvacca-sevA) te cogabIja che. vivecana bhAvAcAraja sevanA"-zrI gaDha 60 sajhAya. bhAvayogI evA bhAvaAcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAvatapasvI vagere pratye paNa je zubhabhAvasaMpanna bhaktibhAvabharyuM vizuddha kuzala citta vagere hovuM, te paNa gabIja che. ahIM "bhAva" zabda upara khAsa bhAra mUkyo che. bhAvAcArya bhAvathI-paramArthathI jenA AtmAmAM vega pariName che, je sAcA Adi pratye AtmajJAnI hoI sAcA guru che, jenAmAM AcArya AdimAM hovA gya bhakita evA zAakta yathArtha bhAva-guNa vate che, evA kharekharA bhAvAcArya, bhAvasAdhu vagere ja vaMdananA adhikArI che,-nahi ke dravyaliMga dhAraNa kRtti-mAryAdiva-AcArya Adi pratye paNa, AcArya-upAdhyAya-tapasvI Adi pratye paNa; pata-A ja, kuzalacitta Adi, virAddha-saMzuddha je hoya, ema artha che. te AcAryAdi jevA viziSTa (khAsa guNuvALA) hoya, tenA pratye? te ke--mAvayonipu-bhAvayogIo evA pratye, -nahi ke adharmajanya lakSaNavALA dravyaAcArya Adi pratye; kAraNa ke kUTarUpamAM aphUTabuddhinuM paNa khacita asuMdarapaNuM che, teTalA mATe. (kuDAne rUDuM mAnavuM che rUDuM nathI teTalA mATe). A ja kevala yogabIja nathI, tyAre zuM ?-vaiyAvRnyuM -ane bhya),-AhAra AdivaDe karIne. vidhi-vidhi pramANe, sUtrokta vidhiyuktapaNe-puruSa AdinI apekSAe, ema artha che. kahyuM che ke ___ "purisaM tassuvayAraM uvayAraM cappaNe ya nnaauunnN| guxII vArthi bhANa thAkuM nirAsaM -ItyAdi. arthAta-puruSane, tenA upakArane, ane pitAnA AtmAnA upakArane jANIne, AjJA pALavA khAtara, nirAzaMsa ( koI paNa phaLanI AzA rahita) rahI vaiyAvRya kare." eTalA mATe ja kahyuM-zuddhAzaviroSa - zuddha AzayavizeSathI, zuddha cittaprabaMdhavizeSathI.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128) gaddaSTisamuzcaya karanArA, veSadhArI-nAmadhArI evA dravya AcArya, dravyaupAdhyAya, dravyasAdhu, dravyatapasvI vagere. bhAvAcArya vagerenI bhakti karavI e ja gabIja che, nahiM ke dravyAcArya vagerenI. dravyAcArya-dravyasAdhu vagere te khoTA rUpIA jevA che, tene mAnavA te te kUDAne rUDA mAnavA jevuM che, ane te rUDuM nathI. mATe bhAvAcArya AdinuM ja mAnyapaNuM che. bAhyadaSTivALA prAkRta jane to bAhya veSAdi dekhIne sAdhupaNuM kape che, mugdha hoI upara uparanA dekhAvathI bheLavAI jAya che, ane jJAnarahita evA dravyaliMgIone guru mAnI besI ArAdhe che! beTA rUpIAne vaTAvatA jatAM keDInI kiMmata upajatI nathI! kAraNa ke bhAva ja x prathama liMga che, dravyaliMga paramArtharUpa nathI, guNadoSanuM kAraNa bhAva che ema jina bhagavAna kahe che. bhAvanI vizuddhi nimitte bAhya graMthane tyAga karAya che, paNa atyaMtara evA rAgadveSAdi graMthayuktane bAhya tyAga niSphala che." paNa je gadaSTivALA jogIjano che teo te bhAvavihIna dravyaliMgane kaMI paNa vajUda ApatA nathI, teo te bhAva-AtmapariNAma pratye ja daSTi kare che, bhAvitAtmA evA * bhAvaliMgIne ja mahattva Ape che, dazana-jJAna-cAritra-tapa Adi bhAvaliMganuM ja AtmabhAvanA pragaTapaNAnA mApa uparathI mUlyAMkana kare che, sAcA nagara pradhAnapaNuM rUpIAne ja svIkAre che. kAraNa ke te sArI peThe jANe che ke-dhAtu khoTI ane chApa beTI, athavA dhAtu khoTI ane chApa sAcI, e be prakAra kalaInA rUpIA jevA banAvaTI (Counterfeit) mUlyahIna dravyaliMgI sAdhuonA che, te te sarvathA amAnya-asvIkArya che; ane dhAtu sAcI paNa chApa beTI, athavA dhAtu sAcI ane chApa paNa sAcI, e be prakAra cAMdInA rUpIA jevA sAcA mUlyavAna bhAvaliMgI sAdhujananA che, ane te ja sarvathA mAnya che. eTale dravyathI tema ja bhAvathI je sAdhu che, athavA dravyathI nahi chatAM bhAvathI je sAdhu che,-e banne prakAranA bhAvasAdhune ja te mAnya kare che. amuka puruSamAM keTale AtmaguNa pragaTayo che ? te yogamArge keTale AgaLa vadhyuM che? te kevI gadazAmAM vate che? tenuM guNasthAna kevuM che? tenI aMdaranI muMDa (kaSAyamuMDanarU5) muMDAI che ke nahi ? tene AtmA paramAthe sAdhu "muni' banyuM che ke nahiM? ItyAdi te tapAsI jue che. kAraNa ke tenA lakSaNanuM tene barAbara bhAna che te jANe che x" bhAvo hi paDhamaliMga Na davaliMga ca jANa paramatthaM / mA zArAmU muLatA nibar fdhati " ityAdi -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta bhAvaprAkRta " tatra bAlA rato liMge vRttAnveSI tu madhyamaH / paMDitaH sarvayatnena zAstratattvaM parIkSate / gRhatyAgAdika liMga bAhya zuddhi vinA vRthA / na bheSajaM vinArogyaM vaidyaveSeNa roginnH||" -zrI yazovijayajIkRta hA dvAgha
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : sadaguru bhaktino mahimA (129) ke-je AtmajJAnI samadazI vItarAga puruSa hoya, je pUrva prArabdha pramANe sarvathA IcchArahitapaNe apratibaMdha bhAvathI vicAratA hoya, ane paramazrata evA je puruSanI vANI kadI pUve na sAMbhaLI hoya evI apUrva hoya, te ja sAcA saddaguru che. chattIta guNo guru maksa " te jANe che ke-je AtmajJAnI AtmAnubhavI hoya, je niraMtara AtmabhAvamAM ramaNa karanArA-AtmArAmI hoya, je vastugate vastunuM svarUpa prakAzanArA hoya, jJAnI sapuruSanA sanAtana saMpradAyane anusaranArA je sadA avaMcaka hoya, ane je samakitI puruSa sArabhUta evI saMvara kiyAnA AcaranArA hoya, te ja sAcA zramaNa che, te ja sAcA sAdhu che, te ja sAcA muni* che, te ja sAcA nigraMtha che, bAkI bIjA te " dravyaliMgI veSadhArIo che. Ama te jANatA hoI, tevA sAcA bhAvayogIone ja, bhAvAcArya Adine ja te mAne che, temanA Adara-bhakti kare che. te nathI jevA besatA ke ANe sapheda kapaDA paheryA che ke pILA pItAMbara che ke tAMbara? laMgoTI che ke digaMbara che? kAraNa ke dharma kAMI kapaDAmAM saMtAI gaye nathI! eTale temAM te khALavA jatA nathI ! teo te game tyAM sAcuM bhAva-sAdhupaNuM dekhe tyAM namI paDe che ane AvA bhAvagIne ja mukhyapaNe A mArgamAM sthAna che. bhAvagIne ja "bhAva" ahIM pUchAya che; dravyAcArya AdinuM kaMI dravya" ahIM upajatuM nathI! kAraNa ke - "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re; vastugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata saMgI re....vAsupUjya." sayala saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye niSkAmI rezrI zreyAMsa" "Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sAra re; saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra re. zAMtijina"--zrIAnaMdaghanajI AtmajJAna samadazitA, vicare udaya prayoga; apUrvavANI paramathuta, sadguru lakSaNa yegya." "AtmajJAna tyAM muni paNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kulaguru kalpanA, AtmArthI nahiM jaya."--zrI Atmasiddhi " saMmaMti pAsa, teM noti pAsa"--zrI AcArAMga sUtra "kAraja siddha bhaye tinako jirNa, aMtara muMDa muMDAya liyA re."--zrI cidAnaMdajI x"paramaThTho vahu samajo yuddho ne eNvI muLa jALI taddhi dara sAve muLa vaMti ni vALuM ''zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta samayasAra * " pnnvihsmmcrnnvyvvhaaraayaarsmiisjjhaae| igasaMvegA a rao, chattIsaguNA gurU jayau / / " -zrI vajuvAmIpraziSyakRta guruguNachattIsI,
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130) yogadaSTisamuccaya Ama jenAmAM bhAva-dIva pragaTayo che, evA jAgatI jota jevA sAkSAt gIsvarUpa bhAva AcAryAdi pratye saMzuddha evuM kuzala citta rAkhavuM, temane bhAvathI namana vagere karavuM, e uttama gabIja che. jema jinabhakti uttama gabIja che, tema sadaguru-bhakti saddagurubhakti paNa uttama yogabIja che, ema mahAtmA graMthakArane parama cobIja Azaya che. A sadagubhaktino mahimA zAstrakAroe atyaMta atyaMta gAya che, te eTale sudhI ke zrI sadgurune jina tulya kahyA che* tirathavAsano sUra sanna no nigama mArU (zrI gacchAcAra pannA), ne keI apekSAe jinanuM svarUpa samajAvanAra paNa zrI sadguru che, eTale tene upakAra adhika che ema samajIne tethI paNa adhika kahyA che. paMcaparameSThimAM arihaMtapada siddha pahelAM mUkayuM, te paNa pratyakSa sadgurune mahimA sUcave che, kAraNa ke jIvane AtmakalyANane mukhya dhorI rAjamArga e ja che, jIvanA svaccheda Adi aneka mahAdeSa sadguruzaraNamAM jatAM alpa prayAse jAya che, mAna Adi je AtmAne parama vairI che te paNa tethI saheje TaLe che; saMtacaraNanA Azraya vinA, anaMta sAdhana karatAM chatAM, je anaMta bhavabhramaNa aTakatuM nathI, tene saMtacaraNa AzrayathI alpa samayamAM aMta Ave che. A jJAnI puruSane daDha nirdhAra hovAthI, teoe sadgurubhaktine parama gabIja gayuM che. kAraNa ke seve sadguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa te pAme paramArthane, nija padane le lakSa. pratyakSa sadguru sama nahiM, pakSa jina upakAra evo lakSa thayA vinA, Uge na Atma vicAra. sagurunA upadeza viNa, samajAya na jinarUpa; samajyA viNa upakAra ? samaye jinasvarUpa. pratyakSa sadguru zvegathI, svachaMda te rokAya; anya upAya karyA thakI, prAye bamaNuM thAya. svaccheda mata Agraha tajI, va sallusalakSa samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa. mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM saddaghuru zaraNamAM, a9pa prayAse jAya." zrImad rAjacaMdrapraNIta zrIAtmasiddhi ane AvA mahAmahima vaMta parama upakArI bhAvAcArya, bhAvamuni vagerenuM vaiyAvRjya karavuM, vaiyAvacca-sevAzuzraSA karavI, te paNa uttama gabIja che, ema saheje samajI
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdraSTi : vidhithI satpuruSanI sevA (131) zakAya che. evI sevAne suavasara maLavA e parama aheAbhAgyanI vAta che. vaiyAvacca paNa vyAvRtta bhAva e vaiyAvRttvanuM lakSaNa che, vyAvRttabhAva eTale jemAMthI ahaMtva cAgamIja mamatva Adi bhAve| vyAvRtta-nivRtta thayA che, pAchA haThI gayA che te. vaiyAvacce-sevAdhama evA heAvA joie ke temAM ahaMkAra, mamakAra, Aza'sA (phala-AzA) vagere duSTa bhAveA dUra thai gayA hoya. athavA teA tene vyAdhi * vagere AvI paDace, tene peAtAnI zakti pramANe samyak pratIkAra karavA, nivAraNa karavuM, tenuM nAma vaiyAvRttva-vaiyAvacca che.' Avu. vaiyAvacca sadguru-sattAdhu Adi pratye AhAra-auSadhadAna vagere vaDe zAstramAM kahela vidhi pramANe karavA ceAgya che. A vidhimAM khAsa karIne nIcenA muddA vivekapUrNAMka lakSamAM rAkhavA ceAgya che H-- (1) eka te puruSavizeSaje puruSa pratye vaiyAvacca karavAnuM che, tenI vaya, zarIraprakRti, avasthA-dazA vagere dhyAnamAM rAkhavA joie. (2) bIjuM teneA upakAra kevA prakAre thaI zake? kema karyuM heAya te| A satpuruSa AtmasAdhanamAM nirAbAdhapaNe pravartI zake? ityAdi apekSA paNa lakSamAM levo joIe. (3) te prakAre parama nirapekSa, vidhi pramANe dehAdimAM paNa sathA niHspRha-nirIha muni Adi pratye upakAra karatAM eTale zu' ? vAstavika rIte huM A mhArA peAtAnA AtmAne ja upakAra karU chuM, huM A vaDe karIne mhArA AtmAne ja A saMsArasamudramAMthI uddhAra karU chuM; huM dhanya chuM ke Aje mane AvA parama supAtra mahAtmA satpuruSanI sevA karavAnA parama suavasara sAMpaDayA -ityAdi prakAre peAtAnA ja AtmAnA upakAra citavaveA joIe. (4) A je vaiyAvacca-sevA huM karUM chuM, te bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karU' chuM, ema bhAvavu joie. (5) A vaiyAvacca sathA nirAza`sapaNe keI paNa jAtanI A leAkaparaleAkanI kAmanA sivAya, phUlanI abhisadhi vinA, kula tAkayA vagara, karavu joI e. huM sevA karIza-te A muni Adi mane kaI labdhi-siddhi batAvI Apaze, mane kei jyAtiSa maMtra-taMtra vagere camatkAra dekhADaze, mane evA keAI rUDA AzIrvAda Apaze ke--jA accA ! hArU' kalyANa thaze', ke jethI karIne huM dhana-putra Adi aihika siddhi pAmIza, athavA paralokamAM mane AthI karIne AvuM Avu. phUla prApta thaze; ityAdi prakAre A bhava-parabhava saMbadhI AzasA, duSTa khATI AzA vaiyAvaccamAM sevAdharmImAM na heAvI ghaTe. ane eTalA mATe ja ahI kahyu' ke AmAM khAsa karIne zuddha Azaya hovA joI pe, zuddha cittavRtti ja hovI joie. A sadgurunA sevA-bhakti aMge saMta jJAnezvarajI kahe che ke- e gurusevA te sarvI bhAgyAnI janmabhUmi ja che. kAraNa ke zekavaDe grasAyelA jIvane e brahmasvarUpa * vidhIyate / vyAdhyAdyupanipAte'pi teSAM samyag svazaktyA ytprtiikaare| vaiyAvRttyaM taducyate / " 66 --zrI amrutaca'drAcAryajIkRta tattvA sAra,
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (132) gadakTisamuccaya banAve che. jevI rIte pitAnA samagra jaLarAzine laI gaMgA samudramAM gurusevAnI maLe che, kiMvA zruti brahmapadamAM praviSTa thAya che, athavA pativratA strI prazaMsA pitAnuM jIvita ane potAnA guNAvaguNa sarva potAnA priyatama patine samapI de che, te ja pramANe potAnuM aMtAkaraNa AMtarbAhya, gurukuLamAM arpaNa karI dIdhuM che, ane pitAnA zarIrane gurukuLanA AgArarUpa banAvyuM che.--gurukuLamAM jenI evI ananya prIti rahelI tArA jovAmAM Ave, tenI AgaLa jJAna tenI sevA karatuM ubheluM hoya che. gurukRpA ja amRtanI vRSTi che, ane ApaNe gurusevA vRttirUpa repA chIe." ityAdi. "AvA pavitra satpAtranI ApaNe zodhI zodhI anna-pAna-vastra-pAtra-auSadha-AvAsa AdivaDe saMbhALa levI joIe; teonI bhakti-zuzraSA karavI joIe. evA supAtra che, jeo kevaLa potAnA ane pArakA jInA hitamAM ja pravattI rahyA che, ane jeo potAnA dehanI paNa apekSA nathI rAkhatA, tevA mahApuruSone dAna daI teonI bhakti karI, teone yega meLavI, mArI zaktione lAbha teone ApI aho ! huM kyAre kRtArtha thaIza? evI sadbhAvanA ApaNe sadA bhAvavI ghaTe che. * zrI manasukhabhAI kIracaMdrata dAnadharma-paMcAcAra, Ama A zrImad guru bhagavAnane anaMta apAra upakAra jANa, A dRSTivALe gIpuruSa tenI ananyabhAve sevA-bhakti kare che. te ciMtave che ke A parama kRpALu karuNasiMdhu saddaguru bhagavAne A huM pAmara para parama AzcaryakAraka zuM prabhucaraNa upakAra karyo che! huM te upakArane badale vALavA sarvathA asamartha chuM, kane dharUM? te pachI huM A prabhune caraNe zuM dharUM? kAraNa ke AtmAthI bIjI badhI vastu utaratI che ane te AtmA te A prabhue ja mane A che, mATe emanA caraNAdhInapaNe vastu e ja eka upAya che. ema ciMtavI te sadgurucaraNe AtmA paNa kare che-Atmanivedana kare che, AjJAdhIna thaI rahe che, dAsAnudAsa caraNareNu banI jAya che. "aho ! ahA ! zrI sadguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho! upakAra. zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI sau hIna; te to prabhue Api, vatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, vattA prabhu AdhIna dAsa, dAsa, huM dAsa chuM, teha prabhune dIna."-zrI Atmasiddhi
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTiH sahaja bhava udvega (133) ane A zuddha AzayavizeSa tathA prakAranA kAlabhAvathI hoya che, eTalA mATe lagabhaga kahevAI cUkeluM bIjAntara kahe che bhavodve gazca sahajo dravyAbhigrahapAlanam / tathA siddhAntamAzritya vidhinA lekhanAdi ca // 27 // bhavaudvega sahaja ane, dravya abhigraha tema; siddhAnta AzrI vidhivaDe, lekhanAdi paNa ema. 27 artha - ane sahaja evo bhavaudvega (saMsAra pratye vairAgya), dravya abhigrahanuM pAlana, tathA siddhAMtane AzrIne vidhithI lekhana Adi paNa gabIja che. vivecana bhava udvega suThAre."--zrI ga0 dasajhAya uparamAM je prabhubhakti ne sadUgurubhakti e gabIja batAvyA, te uparAMta bIjA paNa gabIja cheH (1) sahaja bhavaudvega, (2) dravya abhigrahapAlana, (3) vidhithI siddhAMtanA lekhanAdi. 1. sahaja bhava udvega saMsAra pratye udvega, atyaMta kaMTALe, aMtaraMga vairAgya upajavo e paNa uttama gabIja che. ane A vairAgya paNa sahaja eTale ke svAbhAvika hovo joIe, -nahi ke ISTaviyega, aniSTasaMga, rogaApatti vagere duHkhanAM kAraNethI upajato duHkhagarbhita vairAgya. te te eka prakArane dveSa che. evA duHkhagarbhita "masANIA vairAgyane "vairAgya" nAma ja ghaTatuM nathI. kAraNa ke te du:khajanya vairAgya te ArtadhyAnano prakAra che, mATe tevA kaMTALArUpa vairAgyane yogabIja paNuM ghaTatuM nathI. paNa janma, jarA, mRtyu, rega, zoka vRttiH-mAdha-saMsAra pratye udvega, kaMTALA, aNagamo-AnA (saMsAranA) janmAdirUpapaNue karIne-hoya che. sanesahaja, nahiM ke ISTaviyoga Adi nimittavALe, kAraNa ke tenuM te ArtadhyAnarUpapaNuM che, (aSTaviyoga vagere kAraNe upajato vairAgya ArtadhyAnarUpa che ). kahyuM che ke-"pratyutpannAnu suvAnni joSa dazaHT = vairAya" ItyAdi, "pratyutpanna du:kha thakI nirveda, kaMTALo te te TheSa che, vairAgya nathI." sahaja bhaThega e yogabIja che, ema saMbaMdha cAlyo Ave che. tathA drathAmikagiTanaH-dravya abhigahana pAlana,--auSadha vagerenA saMpradAnane AzrIne. viziSTa kSayapazamabhAvarUpa bhAva abhigrahano abhinnagraMthine asaMbhava che, tethI dravya abhigrahanuM grahaNa che. A paNa gabIja che. tathA nittamAriyantathA siddhAntarUpa arthane-viSayane AzrIne, -nahiM ke kAma Adi zAstrone, zuM? to ke-vidhinA-vidhithI, nyAyapAjita dhananA sataprayoga Adi lakSaNavALA vidhivaDe karIne; zuM? te ke-lunA 2-lekhana Adi paNa anAma gabIja che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) yoga samuccaya Adi duHkhamaya sa'sAranuM sAcu* yathAtathya svarUpa vicAratAM, je sahaja-svAbhAvika bhavA- dvega-sa'sAra pratye aNagame upaje, kharA vairAgya janme, tene ja yeAgabIja kahevA yAgya che; ane te ja atre prastuta che kAraNa ke A ceAgaDhaSTivALA vivekIne mana sa`sAranuM AvuM svarUpa spaSTapaNe saMvedAca che -- * " janma jarA maraNe karI e, e saMsAra asAra te; karyA' karyAM sahu anubhave e, keAI na rAkhazudgAra te. --zrI vinayavijayajIkRta puNyaprakAza stavana 66 " puvIne je chatra pare kare, merunA kare da Da re; te paNa gayA hAtha ghasa'tA, mUkI sarvAM akhaDa....mAyAjAla re.--'zrI padmavijayajI " zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te kaI anya lai nA zakAya; Ama sasAra svarUpane vedI rahelA te mahAnubhAva peAtAnA AtmAne sAdhIne bhAve vairAgya bhAvanA che ke-he jIva! te anaMta janmAnI aMdara judI judI jananIonuM eTaluM dhAvaNu* pIdhuM che ke te bheguM karIe te samudranA jala karatAM paNa vadhI jAya ! hArU maraNu thatAM judI judI mAtAonI AMkheAmAMthI eTalu pANI vachUTayu che ke te ekaThuM karIe teA sAgarajala karatAM paNa vadhI jAya ! Ama he jIva! thArA anaMta janma-maraNa thayA che. temAM kene putra ne keAne pitA ? konI te bhagave eka sva Atma Ate, ekatva ethI naya sujJa geAte. vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA tara'ga; pura'darI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNanA prasa'ga?"--zrImad rAjaca'drajI pIosi thaNacchIraM aNaMtajammaMtarAi jaNaNINaM / aNNANNANa mahAjasa ! sAyarasalilA hu ahiyayaraM // tu maraNe dukkheNa aNNaNNANaM bhUNeyajaNaNINaM / phaLALa nayananI sAyaraddhiA 4 ciyara | zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta bhAvaprAbhUta " kasyApatyaM pitA kasya kasyAmbA kasya gehinI / eka eva bhavAmbhodhau jIvA bhramati dustare || " --zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI tattvArthasAra << bhavAbdhiprabhavA sarve saMbaMdhA vipadAspadam / saMbhavaMti manuSyANAM tathA'nte suSThu nIrasAH // gagananagarakalpaM saGgamaM vallabhAnAm, jaladapaTalatulyaM yauvanaM vA dhanaM vA / svajana sutazarIrAdIni vidyuccalAni, kSaNikamiti samastaM viddhi saMsAravRttam // " --zrI zubhacaMdrAcArya jIracita zrI jJAnA va, (C janmatAlamAjjantuphalAni pracyutAnyadhaH / kAvya mRtyumUmAmantare syuH yiSTim || "--zrI AtmAnuzAsana,
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : vairAgya bhAvanA, (135) mAtA ne kenI strI ? A dustara saMsAra-sAgaramAM A jIva ekale ja bhame che. A saMsAra samudramAM upajatA sarva saMbaMdhe manuSyone vipattinA sthAna thaI paDe che ne aMte atyaMta nIrasa nivaDe che, ema he jIva! tuM hArA rejanA anubhava parathI najare nathI jete? A jagamAM je prIta-sagAI che te paNa keTalI badhI jUThI, mAyAvI, ne svArtha prapaMcamaya che, ene kaDe anubhava zuM tane nathI thaya? priyajanone saMgama gagananagara jevo che, yauvana ne dhana vAdaLA jevA che, svajana-putra-zarIra vagere vijaLI jevA caMcala che, Ama AkhuM saMsAracaritra kSaNika che, ema he jIva! tuM jANe che, chatAM A tyAre tuccha vaibhava ne parivAra dekhIne tuM manamAM zAne malakAya che? DAbhanI aNI para rahelA jalabiMda jevuM A lhArUM jIvana kSaNika che. janmarUpa tADa-vRkSamAMthI bhraSTa thayelAM A lhArA jIva-phalane mRtyubhUmie pahoMcatAM keTale vakhata lAgaze? mATe he mUDha jIva! meha ma pAma ! maha ma pAma! have te A anaMta khedamaya saMsArathI virAma pAma! virAma pAma! " mUDha muhyasi mudhA, mUDha muhyasi mudhA, vibhavamanuciMtya hRdi saparivAram / kuzazirasi nIramiva galadanilakaMpitaM, vinaya jAnIhi jIvitamasAram // mUDha // " zrI vinayavijayajIta zrI zAMtasudhArasa. ItyAdi prakAre bhAvanA bhAvatAM tene sahaja vairAgyanI kuraNa thAya che, te bhavathI kheda pAme che-thAkI jAya che, ne A janmamaraNa paraMparAnI jALamAMthI chUTavAnI tIvra icachA kare che- mekSanI abhilASA kare che, ne sAce mumukSu" bane che. eTale pachI te vairAgyathI mokSane upAya jANavA mATe ghaNA prayAsathI sAcA saddagurunI zodha kare che; cittabhUminI ane parama durlabha evA tenI prApti thaye, tene parama upakAra gaNI mana AdratA vacana-kAyAnI ekAgratAthI tenA AjJAdhInapaNe varte che. eTale sadguruno bodha tevA vairAgyavAsita jIvane lAgatAM, tene samyagujJAna Adi kalyANaparaMparAnI prApti thAya che, kAraNa ke vairAgya-jalathI tenI cittabhUmi pacI thaI hovAthI temAM bodha UgI nIkaLe che. Ama sAco aMtaraMga vairAgya tene uttama gabIjarUpa thaI paDe che. ane tevA aMtaraMga vairAgyano raMga jyAM lagI cittamAM na lAgyuM hoya, tyAM lagI jIvamAM jJAna pAmavAnI yegyatA paNa AvatI nathI. jyAM lagI citta-bhUmi kaThaNa hoya tyAM lagI siddhAMtajJAna temAM pravezI zakatuM nathI, uparachaluM thaIne cAlyuM jAya che. paNa jyAre vairAgya jalanA siMcanavaDe te citta-bhUmi Adra thaI pocI bane che, tyAre ja temAM samyagrajJAna-bIjane prakSepa thaI zake che. sva. zrI manasukhabhAIe ( A vivecakanA pU. pitAzrI) zAMtasudhArasa prastAvanAmAM yathArtha ja jyAMsudhI vairAgyarUpI recaka dravyathI cittavRttine malina vAsanArUpa maLa sApha thayo nathI, tyAMsudhI jIvane siddhAMta bodharUpa-rasAyaNarUpa pauSTika auSadha guNa na kare, niSphaLa jAya,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (136) yogadRSTisamuccaya athavAM cittaca'caLatArUpa vikAra upajAve jyAMsudhI vairAgyajaLanA si'canathI cittabhUmi yatheccha bhIMjAI na heAya, tyAMsudhI tattvajJAnarUpa siddhAMta bedhanuM bIja temAM kayAMthI vAvI zakAya ? na ja vAvI zakAya; chatAM te tyAM prakSepavAmAM Ave te te Thare nahi, vyartha jAya. .. * tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, tA bhUle nija bhAna, 66 vairAgyAdi saphaLa te, jo sahu AtamajJAna; tema ja AtamajJAnanI prApti taNAM nidAna."--zrImad rAjaca'drajI praNIta zrI Atmasiddhi eTalA mATe A sahaja bhava udvegane-sAcA aMtaraMga vairAgyane paNa uttama ceAgakhIja kahyuM te yathAya che. ane Ama atyArasudhI je ceAgamIja kahyA te A pramANe-- ceAganA khIja ihAM grahe, jinavara zuddha praNAme re; bhAvAcAraja sevanA, bhava udvega suThAmeA re....vIra "--zrI cAga0 sajjhAya -8 2. dravya abhigraha pAlana tathA dravya abhigrahanuM pAlana-sevana e paNa uttama cegakhIja che. nirdoSa AhAra, auSadha, zAstra, upakaraNa AdinuM muni vagere satpAtrane sa'pradAna karavuM, sabhyaprakAre vidhi pramANe dAna karavuM, ityAdi dravya abhigraha che, zubha sa'kalpa che. bhAva supAtra-kSetre abhigraha tA graMthibheda thayA pachI viziSTa kSaye pazamavaMtane hAya che, ane A dAna-bIja dRSTivALAne haju graMthibheda thayA nathI, eTale tene bhAva abhigraha sabhavatA nathI, tethI ahI... dravya abhigrahanuM grahaNa karyu che. AtmadhyAnamAM nimagna, dehamAM paNa kicit mUrchA nahi dharAvanArA, ane sayamanA hetuthI ja dehayAtrAmAtra nirdoSa vRtti dharAvanArA, evA ekAMta AtmAne ja sAdhanArA sAcA sAdhu munivarAne, yathAzakti vidhipUrvaka ceAgya dAna vagere devu', tene atyaMta mahimA zAstramAM varNavavAmAM Avye che. jema pRthvImAM paDeluM nAnuM sarakhuM vaDanuM bIja kALe karIne, chAyAthI zaiAbhatuM ne ghaNA phaLathI mIThuM evuM meATu' jhADa khanI jAya che; tema supAtra satpuruSane yAgyakALe bhaktithI Apelu alpa dAnarUpa khIja paNa kALe karIne, moTA vaibhavarUpa chAyAthI AAbhatA tathA ghaNA phaLathI mIThA evA mahA meAkSamA rUpa vRkSamAM pariNamI meAkSa phUla Ape che. x" kSitigatamiva vaTabIjaM pAtragataM dAnamalpamapi kAle / phalati cchAyAvibhavaM bahuphalamiSTaM zarIrabhRtAm // " --zrI sama'tabhadrAcAryajIkRta ratnakara'zrAvakAcAra
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi: sArvajanika dAnAdi (137) jema sArA kSetramAM vAveluM eka bIja UgI nIkaLI asaMkhya phaLa ApI, anaMtA bIja pedA karI, te te bIjemAM pAchI anaMtA bIja pedA karavAnI, ema paraMparAe anaMtAnaMta phaLanI yegyatA Ape che, tema supAtrane ApeluM dAna anaMta kalyANanuM kAraNa thAya che. eka supAtra maharSine khAnapAnanuM bhaktipUrvaka dAna dIdhuM hoya, to te supAtranA dehane yatheccha nirvAha thAya che, ane te supAtra pachI jIvone kalyANamaya upadeza ApI bIjA aneka supAtro banAve che, je pAchA pratyeka aneka aneka karI, ghaNuM ane supAtra thavAnAM kAraNika thAya che. Ama eka supAtrane dAna ApavAthI paraMparAe aneka supAtro nIpaje cheje jIvonAM amegha kalyANanAM kAraNarUpa ja che." -zrI manasukhabhAI kIratacaMdra mahetAkRta dAnadharma-paMcAcAra eka rIte joIe te mokSamArganuM pravartana dAnathI ja thAya che. kAraNa ke mokSamArga samyagajJAna-darzana-cAritrarUpa che, tene dhAraNa karanArA mahAmunIzvare che, ane dehavaDe karIne teo te dharmamArgane ArAdhe che. deha paNa AhAra hoya te Take che, mATe nirdoSa AhArapAna-auSadha-zAstra AdinuM dAna je satpAtra muni Adine kare che, te mokSamArgane dhArI rAkhe che--TakAve che, ema padmanadipaMcaviMzatikAmAM dAna adhikAre mahAnircatha munIzvara padmanaMdijIe kahyuM che. ane AvuM satpAtra pratye devAmAM AvatuM dAnAdi AtmAmAM tevA prakAranI yogyatAnuM ropaNa kare che, tethI tene yogabIja kahyuM che. supAtra dAnanA prabhAve ghaNA jIvo saMsArasAgara tarI gayA che, enA puSkaLa daSTAMte zAstramAM maLI Ave che. jema ke zrI zreyAMsakumAra, zrI zAlibhadrajI mahAmuni Adi. athavA te sArvajanika upagane mATe dAnAdi karma karavuM, tene paNa atra samAveza thAya che. dIna-duHkhI janatA mATe vivekapUrvaka pitAnA dravyane yathAzakti vyaya karavo, dAna - devuM, nirdoSa auSadha Adine prabaMdha karavo, deza-kAlane anusarI davAkhAnA sArvajanika -ispitAla vagere karAvavA, AhAra-pANInI jogavAI karI ApavI, dAnadAnAdi zAlA ughADavI; temaja rogacALo phATI nIkaLe tyAre athavA kudaratI kepa thAya tyAre, saMkaTa samaye pitAnA tana-mana-dhananI sarva zakti khacIne janatAnI-daridranArAyaNanI jeTalI bane teTalI sevA karavI; A badhuM ya prazasta hoI paraMparAe gabIjanuM kAraNa thAya che. kAraNa ke puSTa AlaMbanane AzrIne karavAmAM AvelA te dAnAdi karmane lIdhe pravacananI unnati thAya che, ane tethI karIne lokone bIjAdhAna Adi bhAvanI prApti thAya che. Ama ghaNA jIvonA upakArathI anukaMpAnuM nimitta bane che, tethI atre mukhya evo zubhAzayarUpa hetu hoya che. * ane A dAnanuM dharmagapaNuM phuTa karavAne bhagavAne pote paNa 'puSTAlambanamAzritya dAnazAlAdikarma yat / tattu pravacanonnatyA biijaadhaanaadibhaavtH|| bahUnAmupakAreNa nAnukaMpAnimittatAm / atikrAmati tenAtra mukhyA hetuH zubhAzayaH // " zrI yazovijayajIkRta dvAo dvA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (138) gadaSTisamuccaya pravajyA pUrve saMvatsara dAna dIdhuM hatuM. are! dIkSA lIdhA pachI paNa te paramakRpALu mahAvIra deve anukaMpAvizeSathI brAhmaNane devadUSya vastra ApI dIdhuM hatuM! * 3. vidhithI siddhAnta lekhanAdi siddhAnta, sadAgama, sanzAstrarUpa viSayane AzrIne lekhana Adi karavA, karAvavA te paNa uttama gabIja che; paNa kAmazAstra, arthazAstra vagere asatazAstrane AzrIne lakhavuM-lakhAvavuM vagere te gabIja nathI, eTalA mATe "siddhAntane AzrI" ema kahyuM. "asatazAstra te manane vyAha pamADI ekadama mohasAgaramAM phekI de che, te kSaNabhara kAnane mIThuM lAge che, paNa pachI te avidyAnuM jhera phelAvI jIvane mUrNita kare che; evA asatzAstranuM AtmAthIne zuM prajana? jagatupUjya evuM sazAstra vidyamAna sate kaye subuddhi puruSa kuzAthI potAnA AtmAnI viDaMbanA kare ?" ema zubhacaMdrAcAryajIe zrI jJAnArNavamAM kahyuM che. eTalA mATe atre te asatuzAstrane niSedha karyo. AtmAthI te satazAstranA ja lekhanAdivaDe tenA bhakti-bahumAna kare. A siddhAntanA lekhanAdi paNa vidhithI hovA joIe. vidhithI eTale nyAyapArjita -nyAyathI sAcI pramANika nItithI kamAyelA dhanane ja AvA satkAryamAM sadupayoga thavo joIe. lekene lUMTIne, cUMsIne, chetarIne, kALA bajAra karIne, aneka vidhithI prakAranA phUTavaTAva-apramANikatA AcarIne kamAyelA dhanane AvA satkAryamAM eTale? sthAna ja nathI. keI ema jANatuM hoya ke huM aneka prakAre chaLaprapaMca karI hamaNuM te pise bhego karuM, ane pachI AvA dharmakAryamAM vAparIza, te te bhrAMtimAM ja rame che, mUrkhane svargamAM ja ( Fool's Paradise ) vase che! kAraNa ke nyAyapArjita dhana e te samAgane anusaranAra mArgAnusArInuM prAthamikamAM prAthamika lakSaNa che, prathama pagathiyuM che, prathama bhUmikA che, kakAne pahele akSara che. e ja atre vidhi kahyo che. ane te dhanane paNa vivekapUrvaka sAmaga-uttama sadupayoga thavo joIe. je je prakAre te siddhAMta-zAstranuM bahumAna, bhakita, gaurava, mAhAtamya vadhe, je je prakAre AtmAmAM temaja jagatamAM tenI prabhAvanA thAya, te te prakAre te te saddagraMthane anurUpa-chAje evA bAhyaatyaMtara sarvAMgasuMdara sAdhana, lekhanAdimAM javAne viveka vApare joIe;-e vidhi che. A aMge zrI manasukhabhAIe bahu mananIya zabdo kahyA che :___x" dharmAGgatvaM sphuTIkatuM dAnasya bhagavAnapi / ata eva vrataM grahan dadau saMvatsaraM vasu // " zrI dvAo dvAo " jJApakaM cAtra bhagavAnniSkrAnto'pi dvijanmane / devadUSya dadaddhImAnanukaMpA vizeSataH // " zrI haribhadrasUrijIkRta aSTaka,
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdraSTi : vidhithI siddhAMta lekhanAdi (139) ApaNA puNya mujaba ApaNane prApta thayela zaNagAra, ghareNAM, paisA, maNi, mANikathAdi javAhIra sAcavavA ApaNe zeAbhItA kabATa, peTI, paTArA ke tijorI vasAvIe chIe, tA ci'tAmaNiratna samAna zabdo jemAM rahelA che, te graMtha ane jALavI rAkhavA kevA sundara kAgaLa, chApa, puMThA, khAiDIMga Adi sAdhana joIe ? bahu suMdara, zeAbhanIka, TakAu, manahara, graMthanu gaurava jALave-vadhAre evAM, jJAnanA bahumAna-bhaktibhAvasUcaka-AvAM kAgaLa, chApa, puMThAM Adi joie. jIva graMthamAM praveza karI edha pAme te pahelAM A mahAranA dekhAvathI ja edha pAmI, TharI jAya che. hAla pavitra graMthAnI kharAma kAgaLa, kharAba zAhI- chApa, namAlAM puMDAM e vagerethI piraNAme Thera Thera AzAtanA thatI dekhAya che. x x x suvaNu akSare hajArA khalke lAkhA rUpiA khacI' sUtranI eka prata pUrvanA kAI bhAgyazALI puruSe (saMgrAma seAnIe) lakhAvI ApaNe sAMbhaLIe chIe, e zuM sUcave che? jJAna-mahumAna." --zrI zAMtasudhArasa prastAvanA. 66 Ama siddhAMta-zAstranuM gaurava-bahumAna-bhakti vadhe, prabhAvanA thAya, evI suMdara vidhithI siddhAMta lakhAvavA vagere paNa uttama yeAgakhIja che. 'dravya abhigraha pALavA, auSadha pramukhane dAne 2; Ahara Agama AsarI, likhanAdika bahumAne re. vIra0" zrI cAga. sajjhAya, -9 * Adi' zabdanA artha kahe che-- lekhanA pUjanA dAnaM zravaNaM vAcanodgrahaH / prakAzanAtha svAdhyAyazcintanA bhAvaneti ca // 28 // // lekhana pUjana dAna ne, zruti vAMcana udgAha; prakAzanA svAdhyAya ne, ciMtana bhAvana cAha, 28 artha:--lekhanA, pUjanA, dAna, zravaNa, vAMcana, ugrahaNa, prakAzanA, svAdhyAya, ciMtanA ane bhAvanA-ema lekhanAdeithI samajavu, vivecana siddhAntane AzrIne, parama zrutajJAnanA viSayamAM, zuM zuM karyuM... hAya ? tA yAgamIja gaNAya, te ahIM phruTa karyu" che :-- vRtti :- DhelanA-lekhanA, sapustakAmAM lakhAvavuM te; dhUnana-puSpavastrAdithI pUjana karavuM' te pUjanA. vArtta-dAna-pustaka AdinuM. vaLa-zravaNu-vyAkhyAnanuM; vAcanA vAcanA, svayameva vAMcavuM te; AnA uddhaHudbhaha, vidhiyo grahaNa. AnI ja prahArAnA-prakAzanA, grahaNa karelA siddhAMtAnuM bhavye samakSa prakAzavuM te. atha svAdhyAya-ane-svAdhyAya, vAcanA Adi, AnI ja cintanA-ciMtanA graMthanA athathI; AnI jamAtrane te 2-bhAvanA, A ja siddhAMta saMbaMdhI bhAvanA, A yogamIja che, ema sabaMdha che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya lekhanA--sat pustakAmAM, suMdara gra^themAM te satzAstrA lakhAvavA. te te siddhAMtAne chAje evA anurUpa kAgaLa, zAhI, chApa, puMThAM vagere, zAstranu gaurava dIpAve evA bAhya AkaSa NArUpa guNeAthI, temaja akSara, varNa, zabda, artha AdinI zuddhi-susakalanA vage2e AbhyaMtara guNeAthI yukta, evA sarvAMgasundar sAmAM satzAstrAnuM lakhavu.-lakhAvavuM te lekhanA. ane A yAgaSTi pAmele mumukSujana te sadbhutaneA parama upakAra gaNI jema ane tema tenI prabhAvanA karavA icche che, eTale te lekhanAdimAM yathAzakti pravo che. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke--' pApa vyAdhinuM auSadha zAstra che, puNyanuM nibaMdhana zAstra che, sarvAMtra gamana karanArU cakSu zAstra che, sa athanuM sAdhana zAstra che.' (140) "pApAmayauSadhaM zAstraM zAstraM puNyanibandhanam / cakSu: sarvatra N zAstra zAstra sarvothasAdhanam // zrI yAgabindu, 255 pUjanA--puSpa, vastra, dhUpa, dIpa AdivaDe satzAstranI paramazrutanI pUjA karavI te pUjanA. A khAdgha pUjanA aMtaraMga bahumAna-bhaktinI sUcaka che, kAraNa ke mumukSu jogI jananA manamAM evA bhAva upaje che ke-A satpuruSanA vacanAmRtane mATe huM' mhArU* sa sva evArI nAMkhuM tepaNa echuM che, A satpuruSanA vacanAmRta mhArA hRdayamAM akhaMDa jJAnadvIpaka pragaTAve ! Ama nirmAla ataHkaraNathI satzAstranA guNagrAma karavA te paNa pUjAnA prakAra che. jemake sakala " ana ta anaMtabhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; jagata hitakAriNI hAriNI meAha, tAriNI bhavAbdhi meAkSacAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyatha, ApavAthI nija mati mapAi me mAnI che; ahe| rAjaca'dra ! khAla khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. --zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrImAkSamALA. dAna...anya AtmAthI mumukSune athavA satpAtra nigraMtha munIzvara Adine satzAstra AvuM te dAna. satzAstranA ni:svArtha paNe pracAra karavA, paramazrutanI ekAMta AtmakalyANArthe prabhAvanA karavI, te AmAM samAya che. Ama jJAnanuM te| dAna karavAnu che, tA pachI jJAna vecIne dravya upArjana karavAnI adhama vRttinI vAta teA kayAMya dUra rahI ! vAMcanA--satzAstranuM pAte vAMcana karavuM te A paNa AzAtanA TALI, vinayavivekapUrvaka, dravya-bhAva zuddhi jALavI thavu joie. sadgurunA virahe satzAstrane abhyAsa supAtra mumukSu jIvane parama AlakhanabhUta thAya che. kAraNa ke-- "te puruSanAM vacanA AgamasvarUpa che, tApaNa vAravAra peAtAthI vacanayeAganI pravRtti na thAya tethI, tathA nira'tara samAgamane yAga na ane tethI, tathA te vacananuM zravaNu
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi-siddhAnta lekhana-pUjanAdi (141) tAdRzya smaraNamAM na rahe tethI, tema ja keTalAka bhAvAnu svarUpa jANavAmAM parAvarttananI jarU2 hAya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgazruta-vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 694 (755) 7 ugraha--vidhipUrvaka zAsra-siddhAMtanu ugrahaNa. AmAM upadhAna kriyAne samAveza thAya che. te te zAstranA adhikArI thavA mATe, Atmazuddhi arthe karavAmAM AvatI te jJAnapUrvakanI zuddha kriyA che. temAM siddhAntanA bahumAnapUrvaka jJAnArAyananA parama udAra hetu rahele che. paNa jo mAtra bAhya ADaMbara ne kriyAjaDapaNAmAM ja tenI paryAptatA mAnavAmAM AvatI heAya, te tenA mULa iSTa uddeza visarAI jAya che, ne 'sApa gayA ne lIseATA rahyA' tenA jevuM thAya che ! 'dhAmadhUme dhamAdhama calI, meAkSamAraga rahyo dUra re' (zrI yazeAvijayajI )-tenA jevI karuNu sthiti thai paDe che! prakAzanA--peAtAne je siddhAntanA beSa thayeA hAya, te khIjA supAtra jijJAsu, mumukSu, AtmAthI jIva pAse prakAzavo, kahI dekhADavo-pragaTa karavo te. keAI jIvane kSayApazama prabaLa heAya, samajaNu sArI hAya, te nirabhimAnapaNe UMcethI svAdhyAya karatA hoya evI rIte te tenA anu. vivecanAdarUpe prakAzana kare, te vaktA zreAtA bannene lAbhakartA thAya che, sva-parane upakArI thAya che.* zrotAne lAbha thAya ke na thAya, paNa vaktAne te thAya ja che; A graMthanA arthanuM prakAzana e ja ene paramA lAbhanuM kAraNa che. svAdhyAya--eTale sajhAya tenA vAcanA Adi A cAra prakAra che:-- (1) vAMcanA----eTale vinaya sahita nirA tathA jJAna pAmavAne mATe sUtra siddhAMtanA marmanA jANanAra guru satpuruSa samIpe sUtra tattvanuM vAMcana laI e, tenuM nAma vAMcanA Alabana. (2) pRcchanA--apUrva jJAna pAmavA mATe, jitezvara bhagavatanA mArga dIpAvavAne tathA zakAzalya nivAravAne mATe, tema ja anyanA tattvanI madhyastha parIkSA mATe, yathAgya vinaya sahita zurvAdikane prazna pUchIe tene pRcchanA kahIe. (3) parAvarttanA pUrve jinabhASita sUtrA je bhaNyA hAIe te smaraNamAM rahevA mATe, nija rAne arthe, zuddha upayega sahita zuddha sUtrAnI vAravAra sajjhAya karIe, tenu' nAma parAvarttanAla bana. (4) dha kathA--vItarAga bhagavAne je bhAva jevA praNIta karyA che, te bhAva tevA laIne, grahIne, vizeSe karIne, nizcaya karIne, zaMkA, kaMkhA ane vitigicchA rahitapaNe, peAtAnI nirjarAne arthe sabhA madhye te bhAva tevA praNIta karIe, ke jethI sAMbhaLanAra, sahanAra ane bhagavaMtanI AjJAnA ArAdhaka thAya, e dharma kathAla mana kahIe. '-zrI meAkSamALA, pATha 75 * H na bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntateA hitazravaNAt / nrute suprabuddhA vavatuveAntate mavatti | '--zrI umAsvAti mahArAja
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) ciMtanA--je siddhAMta vAMcyA hAya, zravaNa tattvaciMtana karavu, sUkSma vicAraNA karatrI, UhApeAha te ciMtanA. yogaSTi samuccaya karyA hAya, grahaNa karyAM hAya, tenuM karavA, heyApAdeya viveka vicArave bhAvanA--te ne te siddhAMtanu puna: puna: bhAvana karavuM, raTaNa karavuM, dhUna lagAvavI, ke jethI karIne tenA saMskAranI dRDha chApa AtmAmAM paDe, avihaDa raga AtmAmAM lAgI jAya. pharI pharI pheravavu, tene| dRDha bhAva " bhAvanA eTale puTa. jema suvaNaeNne sAva cAkakhuM karavuM heAya te sa'puTamAM, kulaDImAM mUkI, pharI pharI tapAvavArUpa bhAvanA-puTa detAM te zuddha thAya che, athavA su Adine zuddha karavA, kamAvavA, nimaka ane likhunA rasanA pharI pharI puTa ApI pharI pharI sukavavArUpa bhAvanA detAM zuddha thAya che; xxx tema A jIvane paNa jUdI jUdI rIte vastu vicAratAM jJAnanimaLatA thAya che, vastusthiti yathArtha samajAya che. '' zrI mana:sukhabhAI kIra kRta zAMtasudhArasa vivecana, Ama bhAvanA e AtmazuddhinA uttama prayAga che. te eTale sudhI ke tethI ke tethI sa pUrNa Atmasiddhi sAMpaDe che, AtmabhAvanA bhAvatAM jIva kevalajJAna pAme cheH te mATe parama adbhuta maMtrarUpa sUtravacana che-- " Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re. ' Ama siddhAMtanA lekhana, vAMcanAdi paNa uttama ceAgamIja che. " lekhana pUjana ApavuM, zruta vAcanA ugrAhe re; dhyAna vistAra sajhAyathI, ci'tana bhAvana cAhA... re vIra0'--zrI yAgasajjhAya, 1-10 tathA-- * bIjazrutau ca saMvegAtpratipattiH sthirAzayA / tadupAdeyabhAvazca parizuddho mahodayaH // 29 // khIja zravaNe savegathI, sthiraAzaya zraddhAna; upAdeya tasa bhAva je, zuddha mahAyavAna, 29 vRtti :----vInazrutau 6-ane khIjavruti thatAM, theAkta cegakhIja sabadhI zravaNa thatAM, saMvettAt saMvegathakI, zrAvizeSane lIdhe, pratitti :-'A ema che' evA rUpe pratipatti-mAnyatA, sthirArAyA-sthira AzayavALI--tathAprakAranA cittaprAdhanI visrotasikAnA (ulaTA vaheNanA) abhAvathI karIne, taruvArecamAthaane tenA upAdeSa bhAva,-e khIzrutine upAdeyatA bhAva, (A khIjavruti grahaNa karavA cAJa-AdaravA yeAgya che evA bhAva), zuddha :-parizuddha-kala autsukayanA--latI utsukatAnA abhAvathI, mahedya :-te ja mahA uddayavALA hoya che; AnuSaMgika evA abhyulyathakI-ni:zreyasUnA (mekSanA) sAdhanane lIdhe.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : bIjathA prIta-zuddha zraddhA (143) artha ane gabIjanuM zravaNa thatAM, saMvegathakI sthira AzayavALI pratipatti mAnyatA; ane tene parizuddha evo mahodayavALa upAdeyabhAva --(A paNa gabIja che.) vivecana "bIjakathA bhalI sAMbhaLI, romAMcita hoya deha re; eha avaMcaka yugathI, lahie dharama saneha re...vIra"-zrI dava 11 uparamAM je gabIja kahyA, te gabIjanuM zravaNa thatAM, te yoga viSayanI kathA vArtA sAMbhaLatAM saMvegathI-parama bhAlAsathI "A ema ja che evI je mAnyatA thavI, pratipatti thavI, te paNa gabIja che. te kathA sAMbhaLatAM evo saMga-bhAvAvezarUpa bIjakathAne prema zraddhAvizeSa upaje, e prema phure ke-"A meM je zravaNa karyuM te zuddha zraddhA ema ja che, tatti che,' evA sahaja uddagAra nIkaLI paDe. AvI pratipatti, mAnyatA, sahaNa, aMtarAtmAthI svIkAra the, te paNa gabIja che. ane A pratipatti-zraddhA paNa sthira AzayavALI hoya. kAraNa ke A yogadaSTimAM vartanArA mumukSunA cittanI sthiti evI hoya che ke temAM visrotasikAne eTale ke upara kahyuM tethI UlaTA pravAhane abhAva-asaMbhava hoya che, tene cittanuM vaheNa ekadhArUM prastuta mAnyatA bhaNuM sthirapaNe vahyA kare che; tethI UlaTuM- dhuM vaheNa thatuM nathI. ane eTalA mATe ja A mumukSu jogIjana,jyAre kyAMya paNa prabhubhaktinI, gurubhaktinI ke mRtabhaktinI vArtA cAlatI hoya, tyAre te premamaya bhaktirasamAM nimagna thAya che, parama bhAllAsamAM AvI jAya che, tenA zarIramAM romAMca ullase che-rUMvADA khaDA thAya che, ane saMvegamAM-atyaMta AvezamAM AvI jaIne te bolI UThe che-A je kahevAmAM Ave che te badhuM ya ema ja che. prabhubhakti Adine kharekhara ! e ja atula aciMtya prabhAva che. ane Ama te sAcA aMta:karaNathI mAne che, zraddhe che. AvI aMtaraMga zraddhAsahaNuM atyaMta Avazyaka che. kAraNa ke tevI zraddhA vinAnuM gabIjanuM sevana zuM phaLa Ape? zuddha zraddhA vinAnI je kaMI kriyA karavAmAM Ave che te te "chAra paNa lipaNuM" jevuM che, "ekaDA vinAnA mIDA" jevuM che. gIrAja AnaMdaghanajIe garjanA karI che ke deva guru dharmanI zuddhi kaho kima rahe? kima rahe? zuddha zraddhAna ANe; zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA kare, chAra para liMpaNe te jANadhAra taravAranI." graMthakAra maharSi te haju eka DagaluM AgaLa vadhIne kahe che ke bIjazrutimAM zraddhAnI vAta te dUra rahI, paNa tenA pratye upAdeya bhAva --A grahaNa karavA yogya che evo
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144) gadaSTisamuccaya AdarabhAva upaje, e paNa cagabIja che, e paNa moTI vAta che. upAdeya bhAva eTale ke yogabIjanuM zravaNa karavA yogya che, gabIjanI kathA-vArtA paNa yogabIja sAMbhaLavA gya che, evI paNa Adarabuddhi upajavI te paNa prazasta che. jinabhaktinI kathA ke sadaguru-satuzAstrane mahimA sAMbhaLavA pratye AdarabhAva pragaTe, te paNa yogabIja che, kAraNa ke saMvegaraMgathI jyAre Avo upAdeyabhAva upaje che, tyAre bhAvathI atre sAcI icchA utpanna thAya che, eTale pachI te pitAnI zaktino daDha vicAra karIne tenA grahaNamAM pravarte che.* A upAdeyabhAva parizuddha-sarvathA zuddha have joIe. eTale ke A leka-paraleka saMbaMdhI koI paNa prakAranA phalanI utsukatA vinAno, utAvaLe phaLaprAptinI AkAMkSA-icchA vinAno, niSkAma hovo joIe. kAraNa ke sarva kAryamAM dhIrajanI prathama jarUra che. "utAvaLe AMbA pAtA nathI.ane AvA nirutsuka niSkAma zuddha upAdeyabhAvanuM phala paNa mahadayarUpa avazya hoya che, moTA abhyadayanuM kAraNa hoya che. kAraNa ke te mokSanA sAdhanarUpa che, eTale AnuSaMgikapaNe-sAthe sAthe puNyopArjananA phaLarUpe uttama devAdi gatirUpa abhyadayanI prApti paNa thAya, e kAMI moTI navAInI vAta nathI. jema jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, tema iMdrapaNuM-cakravatti paNuM e vagere pu rA , mokSasAdhananA AnuSagika phaLarUpe sAMpaDe che. Ama A gabIjanA zravaNa pratyene upAdeyabhAva paNa chevaTe parama kalyANakArI thAya che, te pachI zrI satpuruSanI, sadgurunI ne temaNe bedhelA sanmArganI bhakita te keTalI badhI kalyANakArI thAya? guNa anaMta he prabhu ! guNa anaMtane vaMda, nAtha ho prabhu ! nAtha anaMtane Adare che; devacaMdra ho prabhu ! devacaMdrane AnaMda, parama he prabhu ! parama mahadaya te vare che." "nirmaLa tattvaruci thaI re manamehanA re lAla0 karaje jinapati bhakti re bhavibehanA re lAla. devacaMdra pada pAmaze re....mana. parama mahodaya yukti re bhavi" zrI devacaMdrajI Ama A mitrAdaSTimAM ATalA uttama gabIjanI prApti thAya cheH (1) jine pratye kuzalacitta, namaskAra, saMzuddha praNamAdi. (2) bhAvagI evA bhAvAcArya-bhAvasAdhu Adi pratye kuzalacittAdi. (3) bhAvAcArya-bhAvasAdhu AdinI vaiyAvacca-sevA. (4) sahaja evo bhavaudvega-aMtaraMga vairAgya, (5) dravya abhigraha pAlana. () siddhAntanA lekhanAdilekhana, pUjana, dAna, zravaNa, vAcanA, ugrahaNa, prakAzanA, svAdhyAya, ciMtana, bhAvanA. () bIjakathAnuM zravaNuprati sthira mAnyapaNuM. (4) tene zuddha upAdeyabhAva. AmAnuM ekeka gabIja paNa parama uttama che, te pachI te samasta sAthe maLyA * "vahetAM jJAvA laMkAte cheDatra AvataH | OM mitro ne saMtravartate " -zrI haribhadrAcAryajIkRta dharmabindu.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrASTi : bahu bhAvamala kSINutA (145) hoya te pUchavuM ja zu? atre bhakti upara zAstrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUkyo che, kAraNa ke prAraMbhakane-zarUAta karanArane mArgasanmukha karavAne e ja bhaktine zreSTha upAya che. prabhubhakti, sadgurubhakti, ne mRtabhakti e yogamArga mahimA pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pUrNa siddhasvarUpa prabhu Adaza sthAne hAI, jIvane ISTa lakSyanuM niraMtara bhAna karAve che. saguru, sanmArganA parama sAdhaka sAdhupuruSa sAkSAt jIvaMtamUrti pratyakSa jIvatA jAgatA jogI heI, jIvane parama avalaMbanarUpa thaI paDI preraNabala Ape che. ane temanA virahe athavA temanI AjJAe satazAstra paNa parama AlaMbanarUpa banI parama upakArI thAya che. ema A gabIjanuM upAdAna-grahaNa jevA prakAre upaje che, tevA prakAre kahI batAvavA mATe kahe che - etadbhAvamale kSINe prabhUte jAyate nRNAm / karotyavyaktacaitanyo mahatkArya na yatkcacit / 30 // bhAvamala bahu kSINa thaye, narane A upajata; kArya mahata na kare kadI, avyakta cetanavaMta, 30 artha-A gabIja grahaNa, ghaNo ghaNe bhAvamala kSINa thaI gaye, manuSyane upaje che, kAraNa ke avyakta cetanavALo hoya, te kadI paNa mahatuM kArya kare nahi. vivecana uparamAM je gabIja-zuddha deva-gurunI bhakti vagere kahI dekhADyA, tenuM grahaNa kyAre thAya, te ahIM batAvyuM che jyAre AtmAne bhAvabhala, adarane mela ghaNe ghaNo kSINa thaye hoya, chevAI gayuM hoya tyAre A yogabIjanuM grahaNa-citta bahu bhAvamala bhUmimAM paNa thAya che,-nahiM ke thaDe kSINa thayo hoya tyAre. te te pudgalakSINutA kama vagere sAthe saMbaMdhanI gyatA te sahaja e "bhAvamala' kahevAya che. jIvanI A karmasaMbaMdha-gyatA anAdi ne svAbhAvika ja che, ane kRtti:-utat--A, hamaNuM ja kahyuM te yogabIjanuM grahaNa, mAlamache-te te pugalAdinA saMbaMdhanI matArUpa lakSaNavALA bhAvamala, kSINe-kSINa thaye; te ceDA nahiM paraMtu, kamUrta-puSkaLa, ghaNA pugalaparAvartana .. AkSepaka evo. kAnti-upaje che, prAdurbhAva-pragaTapaNuM pAme che, nRA-narene, puruSone, prAye eo adhikArI che, eTalA mATe naranuM grahaNa che, nahiM te A cAre gatimAM hoya che. ghaNe bhAvamala kSINa thaye. -nahiM ke alpa, eTalA mATe kahyuM jAyacajaitanya:-caMtanya avyakta che e hitAhita vivekazUnya bAvA kare, 4-nahiM, mana arca-mahata kArya, arthAnuSThAna Adi moTuM kAma, ca7 vijJa-kAraNa ke kavacita; paraMtu vyakta caitanyavALA ja kare che,-ke jyAre Ane (ghaNuM bhAvamalane) kSaya abhimata che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ (146) yogaduSTi samuccaya te AtmasvabhAvanuM malana-sthaMbhana kare che, eTalA mATe te "mAla" kahevAya che. temAM paNa ghaNuM pudgalaparAvatta karAve eTale bhAvamala dUra thayo hoya tyAre ja A gabIjanI prApti thAya che. A A AtmamalinatArUpa bhAvamala jyAre ghaNe ghaNe kSINa thaI gayo hAya, ne cittabhUmi cokakhI thaI hoya, tyAre ja prAye manuSyone A gabIja sAMpaDe che. ahIM manuSyane ema kahyuM, tenuM kAraNa-ghaNuM karIne teo ja AnA mukhya adhikArI hoya che, -e che. bAkI te cAre gatimAM A bhAvamalanI kSINatA saMbhave che. eTale cAre gatimAM gabIjanuM grahaNa hoI zake che. ane Ama AtmAno aMdarane mela ghaNo ghaNe sApha thaI gaye, citta-bhUmimAM gabIjanuM vAvetara thAya che, eTalA mATe ja ahIM kahyuM ke-"avyakta caitanya mahatuM kArya kare nahiM; arthAt jenuM caitanya haju avyakta che-pragaTyuM nathI, e bAla jIva kyAreya paNa A gabIja grahaNa karavA jevuM moTuM kArya karavA samartha thAya nahiM. kAraNa ke jenAmAM haju caitanyanI spaSTa kuraNuM-jAgrati thaI nathI, jenAmAM hita-ahitanA vivekanuM bhAna AvyuM nathI, jene AtmA haju gADha mohanidrAmAM paDyo che, jene AtmA jAgye nathI,-e bAla ajJAnI jIva kyAreya meTuM kAma kema karI zake ? AhAra-nidrAjya-maithuna Adi saMjJAne paravaza te bicAre pitAmAMthI ja paravArate na hoya, te bIjuM zuM karI zake ? te A prakAre. nigadamAM tema ja eke driyamAM jIva atyaMta mUcchita avasthAmAM hoya che. beIdriya, teidriya, cauridriya e vila avasthAmAM paNa caitanyanI avyakta dazA hoya che. asalI paMcaMdriyamAM paNa te ja saMmUriSThama jevI sthiti hoya che. saMjJI paMceMjinadarzanAdi kriyamAM jalacara, sthalacara, ne khecara vagere tiryaMca paryAne viSe paNa gabIjanI hitAhitanuM bhAna prAye hotuM nathI, pAmara gamArapaNuM hoya che. devamAM durlabhatA sukhavilAsanimagnatA-sukhamAM garakAvapaNuM hoya che. ane narakamAM duHkha nivAsanimagnatA-du:khamAM DUbavApaNuM hoya che, eTale e ADe bIjuM kAMI sUjhatuM nathI, temaja dharma prAptinA uttama nimitto paNa tyAM maLavA durlabha che. manuSyamAM paNa anArya jAtine viSe tenI prApti asaMbhavita che. AryajAtimAM paNa UMcuM dharmasaMskArasaMpanna kula pAmavuM durlabha che. te maLe te paNa satya dharmanuM zravaNa prApta thavuM mahAdurlabha che. zravaNa thAya te paNa te pratye zraddhA cuMTavI ghaNI ghaNI durlabha che. zraddhA coMTe te paNa te pramANe saMyamamAM vIryanI phuraNa thavI parama durlabha che. Ama uttarottara durlabhatA che. temAM ghaNe bhAvamala kSINa thaye heya, parama puNyadaya pragaTyo hoya, tyAre ja A uttama yoga sahajaM tu malaM vidyAtkarmasaMbandhayogyatAm / Atmano'nAdimattve'pi nAyamenAM vinA yataH // tasmAdavazyameSTavyA svAbhAvikyeva yogyatA / tasyAnAdimatI sA ca malanAnaM mala ucyate // " zrI gabindu, bleka 164-170
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrASTi : jinadarzanAdi yogabIjanI durlabhatA (147) bIjanI prApti saMbhave che, tyAre ja parama durlabha evuM jina bhagavAnanuM darzana sAMpaDe che; tyAre ja saddagurune ega vagere sAmagrI maLe che. Ama sarvatra jinadarzana-jinabhakti Adi yogabIjanI parama durlabhatA che, eTalA mATe ja jAgatI jota jevA zrImAna AnaMdaghanajI, zrImAna devacaMdrajI, zrImAn yazovijayajI, zrImad rAjacaMdrajI Adi parama saMta-parama bhakta girAja parama bhakti ullAsathI gAI gayA che ke- "suma nizaida na dekhiye....sakhI ! dekhaNa de! bAdara atihi vizeSa...sakhI. puDhavI Au na pekhiye...sakhI, tela vAu na leza...sakhI vanasapati ati ghaNa dihA....sakhIdITho nahiM ya dIdAra....sakhI bi ti cauridI jala lihA....sakhI gati sani paNa dhAra....sakhI. sura tiri niraya nivAsamAM....sakhI. manuja anAraja sAtha... sakhI. apajajatA pratibhAsamAM...sakhI. catura na caDhiye hAtha sakhI ema aneka thala jANiye....sakhI, darisaNa viNu jina deva....sakhI AgamathI mati ANiye....sakhI, kIje nirmala seva...sakhI"-zrI AnaMdaghanajI "jagatAraka prabhu vinavuM, vinataDI avadhAra re, tuja darisaNa viNa huM bhame, kALa anaMta apAra re...jaga0 Ayara bhaye prabhu navi malyA, mithyA avirati jeDI ..jaga para pariNati rAgIpaNe, pararasaraMge rakta re; paragrAhaka rakSakapaNe, paraMbhoge Asakata re..jaga" -zrI devacaMdrajI "jinape bhAva vinA kabU , chUTata nahiM duHkhabhAva" jaba jAeMge AtamA, taba lAgege raMga." zrImada rAjacaMdrajI "dIkI ho prabhu dIThI jagaguru tuja, mUrati ho prabhu mUrati mehanavelaDI jI; kaliyuge he prabhu kaliyuge dulaho tuja, darizaNa ho prabhu darizaNa lahuM AzA phalIjI. -zrI yazovijayajI manuSya janmanI mahatvatA Ama sarvatra jinadarzana-bhakita Adi uttama yogabIjanI atyaMta durlabhatA hovA chatAM, tenI prAptino saMbhava mukhya karIne manuSya gatimAM hoya che. eTalA mATe ja jJAnIpuruSee manuSya janmane sarvazreSTha kahyo che. kAraNa ke - e mekSa bIjA keI dehathI maLatuM nathI. deva, tiya"ca, ke naraka e eke gatithI makSa nathI, mAtra mAnavadehathI mikSa che. * * koI paNa anya dehamAM pUrNa savivekane udaya thatuM nathI, ane mekSanA rAjamArgamAM praveza thaI zakato nathI, ethI ApaNane
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148) gadarisamuccaya maLele A bahu durlabha mAnavadeha saphaLa karI le e avazyanuM che. keTalAka mUrNo durAcAramAM, ajJAnamAM, viSayamAM ane aneka prakAranA madamAM A mAnavadeha vRthA gumAve che; amUlya kaustubha hArI bese che. A nAmanA mAnava gaNAya, bAkI te vAnararUpa ja che." "bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavane maLyo, teye are ! bhavacakrane AMTo nahiM ekake TaLe; sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSe laDo, kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho ! rAcI rahe ?" -zrImada rAjacaMdrajI praNata zrI mokSamALA ane Ama parama durlabha ne parama amUlya evA manuSya janmamAM ja prAye gabIjarUpa sanmArganI prAptine suavasara sAMpaDe che, ema jANI mumukSu jIve prabhubhakti-satagurusevA Adi sAdhanonI parama bhaktithI upAsanA karI, jema bane tema utAvaLe A mAnavadehanI sArthakatA karI levI,-evo dhvanirUpa ADakataro sAra bodha atre mahAtmA zAstrakAre Ape che. te upadarzAvatAM kahe che. carame pudgalAvaH kSayazcAsyopapadyate / jIvAnAM lakSaNaM tatra yata etadudAhRtam // 31 // carama pulAvarta mAM, kSaya to ene heya; kAraNa jIvonuM tihAM, lakSaNa AvuM joya-31 artha :-ane chellA pudagalAvamAM A bhAvamalane A kSaya upaje che; kAraNa ke temAM vartatA jIvonuM lakSaNa A (nIce kahevAmAM AvatuM ) kahyuM che - je kahyuM che, te batAvavA mATe kahe che duHkhiteSu dayAtyantamadveSo guNavatsu ca / aucityAtsevanaM caiva sarvatraivAvizeSataH // 32 // vRttiH-2 punarAva-carama pudgalAvamAM, yakta lakSaNavALA chellA pudgalAvattamAM, kSayagrAhyoTTER-A bhAvamalano kSaya upaje che. vIvAnAM kSaNe tatra-tyAM chellA pulAvartAmAM jIvanuM lakSaNa, cata putatulAtamu-kAraNa ke A (kahevAmAM Ave che te ) kahyuM che. vRttiH-phullitepu--zarIraAdi du:khathI duHkhIAo pratye, yAcanta-atyaMtapaNe dayA, sAnuzayapaNuM, anukaMpAbhAva; aSA-aSa, amatsara. kAnA pratye ? te ke muLavaranuM ja-vidyA vagere guNothI yukta evA guNavaMte pratye. zaunityAnsevana vaiva-tema ja aucityathI sevana, zAstra anusAre ucitapaNue karIne sevana; satra-sarvatra ja, dIna vagere pratye, avizeSataH avizeSathI, sAmAnyathI.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : duHkhI prati dayA ati (149) duHkhiA prati dayA ati, guNavata prati aSa; ucitapaNe sevana vaLI, sarvatra ja avizeSa 32 artha -dukhIAo pratye atyaMta dayA, ane guNavate pratye aSa, ane sarvatra ja avizeSathI aucitya pramANe sevana, A chellA pagalAvartAnuM lakSaNa che. vivecana chellA pudgalAvattamAM-yugalapherAmAM vartatA jIvanA mukhya lakSaNa A cheH-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAna ne pratye adveSa, (3) ane sarvatra aucityathI sevana. te A pramANe - 1. duHkhIA pratye atyaMta dayA roga vagere zArIrika duHkhathI, tema ja daridratA-daurbhAgya vagerethI upajatA mAnasika duHkhathI Adhi-vyAdhi-upAdhithI je bicArA duHkhIA hoya, paritApa pAmI Akula-grAkula thatA hoya, teo pratye atyaMta dayA-anukaMpA karavI, te atre prathama lakSaNa che. eTale ke te te du:khathI te jIvane je kaMpa-Atmapradezaparispada thatuM hoya, te tene anusarate kaMpa potAnA AtmAne viSe thAya, tenuM nAma "anukaMpA che. te duHkha jANe pitAnuM ja hoya evI bhAvanA upaje, jema zarIranA eka bhAgane duHkha thatAM bIjA bhAgamAM paNa anukaMpa UThe che, tema bIjAnA duHkhe pote duHkhI thavuM te anukaMpA che. ane pitAnuM duHkha dUra karavAne jema pote sadA tatpara hoya, tema paradu:khabhaMjana karavAne sadA tatpara hevuM te ja kharI anukaMpA athavA dayA che. kAraNa ke paraduHkha chedavAnI je icchA tenuM nAma ja karuNa-dayA che. "para:dukha chedana IcchA karuNuM." zrI AnaMdaghanajI vaiSNava jana te tene kahIe, pIDa parAI jANe re."- zrI narasiMha mahetA AvI uttama dayA je pALavA icchatA hoya, te para jIvane duHkha kema ApI zake ? pIDA kema upajAvI zake? sUkSamamAM sUkSma jIvane paNa je dUbhavavA I che nahiM, te nAnAmoTA koI paNa jIvane kema haNI zake? tenI lAgaNI paNa kema dUbhavI zake? te to kyAreya paNa koI paNa jIvanI mana-vacana-kAyAthI hiMsA karavAthI jema bane tema dUra ja rahe. eTaluM ja nahiM paNa jema bane tema sarva prayatnathI tenI rakSAmAM ja pravarte. A dayA dharmavRkSanuM mULa che, sarva siddhAntano sAra che, sarva darzanane saMmata che, sarva vratamAM prathama che, sarva sukhasaMpadAnI jananI che, sarva prANInuM hita karanArI che. enA je bIje eke dharma nathI. "ahiMsA paramo dharma"- ahiMsA parama dharma che.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) gadaSTisamuccaya satya, zIla, dAna vagere paNa dayAnI rakSA karanArA aMgarakSaka jevA che, dayA vinA e badhA apramANa che. mahAtmA sapuruSe kahI gayA che ke - dharmatattva je pUchayuM mane, te saMbhaLAvuM nehe tane, je siddhAMta sakaLane sAra, sarva mAnya sahune hitakAra. bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIje dayA samAna, abhayadAna sAthe saMteSa, gho prANIne daLavA doSa. satya zIla ne saghaLAM dAna, dayA heIne rahyA pramANa; dayA nahiM to e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahiM dekha."--zrI mokSamALA "jisake hirade haya bhUtadayA, vAne sAdhana era kiye na kiye -mahAtmA kabIrajI tulasI dayA na chaDie, jaba laga ghaTameM prAna." zrI tulasIdAsajI 2. guNavaMta pratye aSa guNavAnuM jana pratye aSa-amatsara hovo, IrSyA rahitapaNuM hovuM, te A chellA pudgalAvanuM bIjuM lakSaNa che. guNane dveSa te matsara kahevAya che, te ahIM na hoya. vidyA, vinaya, viveka, jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere guNothI je koI paNa potAnA karatAM adhika-caDhIyAta dekhAya, te tenA pratye adekhAI na kare; paraMtu te te guNa joI UlaTo manamAM prasanna thAya, rAjI thAya, pramodabhAva dhare ke- dhanya che Ane ! AnAmAM vidyA-vinaya-vivekane kevo vikAsa che! A kevo jJAnavAnuM , kevo cAritravAna che!' Ama paranA paramANu jevaDA guNane paNa parvata jevo gaNI pitAnA hRdayamAM sadAya vikAsa pAme, praphula thAya, sAco saguNAnurAgI bane, to samajavuM ke A chelA pudgalAvarNanuM cihna che. " paraguNaparamANUparvatIkRtya nityaM, nigada vilaMta: khaMti hataH cittaH | "--zrI bhatRhari "guNa pramAda atizaya rahe, rahe aMtarmukha ga."---zrImad rAjacaMdrajI paraguNa dekhI pramoda pAmavo, khuzI thavuM, rAjI thavuM e ja sajajananuM lakSaNa che. sajajana te pramodabhAvathI kevI bhAvanA kare che, tenuM suMdara zabdacitra* atre ApyuM che.- x"jihve pravIbhava tvaM sukRtisucaritAccAraNe suprasannA, bhUyAstAmanyakotinutirasikatayA me'dya ko sukau / vokSyA nyaprauDhalakSmI drutamupacinutAM locane rocanatvaM, saMsArimajhAre zaniti maratAM namano mucava I" -zrI zAMtasudhArasa,
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : guNIne adveSa, aucityathI sarvanI sevA (151) "he chabha! tuM puNyazALI jIvonAM sucaritro ucArI pavitra thA, suprasanna thA! bIjAnI kIrtAi sAMbhaLavAno rasa pAmI mArA baMne kAno Aje sukarNa arthAt saphaLa thAo ! aho ! bIjAnI uttama lakSamI, bIjAnuM aizvarya dekhI mArAM locane Thare, dravo, emAMthI harSAzru Avo ! he jIbha! he kAna ! he cakSu ! asAra saMsAramAM AvI bhAvanA e ja tamArA janmanuM parama sArthaka che." -zrI manasukhabhAI karatacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana. "dhanya dhanya te jIva prabhu pada sevI che, je dezanA suNe; jJAna kriyA kare zuddha, anubhavege che nija sAdhakapaNe, sevo Izvara deva."-zrI devacaMdrajI maitrI bhUtamAM, guNImAM pramoda, duHkhI jIvomAM karuNA prayoga, mAdhyacya vRtti viparIta pratye, he deva ! dhArA muja Atma nitye." -zrI amitagati AcArya kRta * sAmAyika pATha (De. bhagavAnadAsa anuvAdita) 3. aucityathI sarvatra avizeSapaNe sevana zAstramAM je pramANe kahyuM che te pramANe aucityathI, ucitapaNAthI, jyAM jema ghaTe tema sevA karavI te trIjuM lakSaNa che. "ucitapaNAne anusaravAthI asaMtRpravRtti dUra thAya che, ne sapravRttimAM pravartana thAya che, tethI karIne cokkasa karmakSaya thAya che."X mATe ja AtmAthI hoya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe che, te te kare, ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che, te te samaje. "jyAM jyAM je je yogya che, tihAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha."--zrI Atmasiddhi ane temAM paNa avizeSathI-kaI paNa jAtanA bhedabhAva vinA, sAmAnyapaNe dIna-duHkhI vagere sarva koInI paNa yathArogya sevA karavI, e ucita sevA che. atre ucitapaNuM, yathAyegyapaNuM Ama samajavuM: muni-sAcA sAdhuguNathI yukta evA sat pAtra puruSa pratye je sevA karavAmAM Ave, tyAM bhaktibhAvanuM pradhAnapaNuM ucita che. duHkhI, dIna, apaMga vagere pratye kaMI sevA karavAmAM Ave temAM anukaMpA bhAvanuM pradhAnapaNuM ucita che. * A dIna-duHkhI (mULa zleka) * "saravey maitrI kuLig ghauM, dipu nIveSa kRpApAa mAdhyasthyavRtti viparItavRttau, sadA mamAtmA vidadhAtu deva // " x "asyaucityAnusAritvAtpravRtti satI bhavet / - saMtavRtti niyamAtraH cataH "--zrI yogabindu, * " anukaMpA'nukaMpye syAdbhaktiH pAtre tu saGgatA / - anyathAthIratu rANAmativA sakSama "--zrI yazovijayajIkRta dvA dvA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (152) yogadRSTisamuccaya vagere game te hAya, game te matasaMpradAyanA hAya, game te jAtinA hAya, te paNa abhedabhAve sAcI anukaMpAthI sevA karavA cAgya che. A anukapA dAnane jinezvara bhagavAne kadI paNa niSedha nathI karyA. dIna, du:khI, rAgI AdinI sevA-zuzrUSArthe dAnazAlA, auSadhAlaya, ispitAla vagerene prama'dha karavA, te ghaNA jIvone upakArI thaI paDI, anukaMpAneA hetu che, zubha AzayanuM kAraNa che. puSTa Alamanane AzrI AvI dAnAdi sevAthI pravacananI unnati thAya che, ane te kalyANanuM kAraNa thaI paDe che. A dAnAdvi kArya mAM paNa ucitapaNuM jALavavAnI bahu bahu jarUra che. dravya, kSetra, kAla, bhAva vagere kharAkhara joI vicArIne jema ghaTe tema karavA cagya che. dAna Apavu te pazu-le rAMkA ! letA jA !" evA tuccha bhAvathI, athavA ' upara hAtha rAkhavA'nA bhAvathI dAnAdimAM ApavuM,--e ucita nathI, paNa anucita che. yathA ceAgya pAtrane cAgya ucitapaNu dAna cAgya rIte AdarathI ApaNu, te pAtrane potAnu dIna-lAcArapaNuM na lAge-na veDhAya, ezIALApaNu' na lAge, ema 'jamaNA hAtha Ape ne DAbA hAtha na jANe' evI rIte mApavu, te ucitapaNu che. ispitAla-auSadhAlaya vageremAM dIna-du:khI daradIe pratye anAdara batAvavAmAM Ave, 'A te matI che' ema jANI tenI kharAkhara kALajI na levAmAM Ave, e aucitya nathI. paNa garIba daradIe pratye te khAsa hamadI batAvI, tenI era vizeSa kALajI levI, ni:svArtha sevA bajAvavI, e kharUM citapaNu che. AvuM ucitapaNuM jALavavu' e dAtA sagRhasthanI pharaja che, ane te jaLavAze tA ja sAcA sevAdhama majAvI zakAze. temAM paNa ceAgya dravya-kSetra-bhAvamAM ceAgyakALe karelI theADI dAnAdi sevA paNu, jeTalI lAbhakArI thAya che, jeTalI ugI nIkaLe che, teTalI akALe karelI ghaNI sevA paNa thatI nathI. varasAdamAM eka dANAnI paNa aneka gaNI vRddhi thAya che, varasAda vagara karoDo dANA nakAmA jAya che. X mATe sevAdharmAMmAM paNa yeAgya avasara jALavavo, e ucita che. A badhA sthULa dRSTAMta che. Ama satra yathAyeAgyapaNe jema ghaTe tema sevAdhama AdaravA, yathAzakti janatAnI sevA karavI, e paNa caramAvatta tu' cihna che. - TvIna kahyA viNu dAnathI, dAtAnI vAdhe mAma; " jala dIe cAtaka khIjavI re, megha huvo tiNe zyAma....caMdraprabha." zrI yazAvijayajI Ama atre traNa mukhya lakSaNa kahyA,-duHkhIAnI dayA, guNI pratye adveSa, savanI abhedyapaNe ucita sevA. A lakSaNa jenAmAM vatte" che, te carama AvattamAM varte che, tene " kAle'lpamapi lAbhAya nAkAle karma bahyapi / vRau vRddhi: jaLasyAviLayeTivuMthAyathA / / :"--zrI yazAvijayakRta dvA. dvA " dharmAGgakhyApanArthaM ca dAnasyApi mahAmatiH / bacoviyogena mayaMcavAnuM vyA / / ''--zrI haribhadrasUriSkRta aSTaka,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi jJAnIne Azaya, puruSArtha preraNA (153) bhavacakrano chele AMTe che, ema jANavuM. A bAhya cihno parathI bhavasAra bodha cakrane chello phere bAkI che, evuM anumAna thaI zake che. bAkI vizeSa te atIMdriya evA yogIjJAnane gamya che. mATe caramAvartAmAM AvavuM hoya, bhavane chele phere karavo hoya, ne gabIjanI vAvaNI karavI hoya, te A lakSaNoguNa AtmAmAM pariNamAvavA joIe: duHkhInI atyaMta dayAthI hRdayane kamaLa-A karavuM joIe, guNa-aSathI cittabhUmi cekhI karavI joIe, ne sarva jIvanI yAcita sevA karI vizvavatsala banavuM joIe. ema A uparathI mahAtmA zAstrakAre bodha Apyo. ane A uparathI eTaluM paNa khAsa lakSamAM levA yogya che ke-kALasthiti pAkaze, bhavapariNati paripAka thaze, bhavanI mudata pUrI thaze, tyAre ApaNe mArga pAmazuM, mATe ApaNe te tenI rAha joyA karazuM,-evuM khoTuM AlaMbana pakaDI ALasu-pramAdI thavA lAgyA nathI. pAdaprasArikA avalaMbavA yogya nathI, hAtha joDI besI rahI puruSArthahIna thavA yogya nathI, jJAnI puruSoe kALalabdhiparipAka vagere kahyA che, tene UlaTo anarthakArI artha karavA gya nathI. jJAnI puruSane upadeza kadI paNa puruSArthahInatA prere ja nahiM; puruSArthanI jAgrati ja prere. mATe jJAnIne Azaya samajavo joIe. ApaNI potAnI tathAbhavyatA kevI che, te ApaNe jANatA nathI. paNa te bhavyatAne paripAka karavAne puruSArtha te ApaNA hAthamAM che. eTale ke ApaNI bhavyatA-ogyatA - kema jaladI pakAvavI tene prayAsa ApaNe karI zakIe ema chIe. puruSArtha preraNuM ApaNuM pAtratA-gyatA vadhArIe, eTale enI mudata enI meLe pAkaze, ApaNe enI ciMtA karavAnI jarUra nathI. dAkhalA tarIke-agamAM pAkavAnI yegyatA che, paNa te cUle caDAvIe to pAke, enI meLe koI kALe pAke nahi. tema bhavya evA AtmAmAM paNa bhavyatA-vyagratA ANavAno prayAsa na karIe, te enI meLe regyatA Ave nahiM. eTalA mATe je paramArthanI icchA hoya, te kALasthiti jema pAke, bhavapariNati paripAka thAya, AtmAmAM yogyatA-pAtratA jema Ave tevA upAya levAne satya puruSArtha karavo joIe, ane tevA upAyamAM prAthamikamAM prAthamika je upAyadayA vagere ahIM spaSTa batAvyA che, teno Azraya karI AtmArtha sAdhavo joIe; zuddha nimittakAraNanA prabaLa avalaMbanathI upAdAna pragaTAvavuM joIe ke jethI karIne bhavapariNati chellA pudgalAvartAmAM AvI ubhI rahe, bhavane chelle phere bAkI rahe, ne temAM paNa jema bane tema eAchA bhava karavA paDe. Ama atre dhvani che. AnI sAthe saMvAdI evA parama puruSArtha preraka vIragarjanArUpa satya vacane vartamAnayuganA parama saMta-bhAvagI zrImad rAjacaMdrajI jevA jJAnAvatAra puruSe uccAryA che -
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154) " jo icchA paramAra teA kareA satya puruSArtha, bhavasthiti Adi nAma laI, chede nahi' AtmA. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya tyAga vairAgya; hAya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya." --zrI Atmasiddhi L2 ane kAraNa ke ema che, ethI karIne-- yogadazisamuccaya evaMvidhasya jIvasya bhadramUrtermahAtmanaH / zubho nimittasaMyogo jAyate'vaJcakodayAt // 33 // bhadrabhUtti mahAtma te, evA jIvane joga; avaMcaka udaye upaje, zubhra nimittasa`yoga, 33 athaH--evA prakAranA bhadrabhUtti mahAtmA jIvane, avaMcakanA udaya thakI, zubha nimitta saMcAga upaje che. vivecana " cAhe cakAra te caMdane, madhukara mAlatI bhAgI re; tima bhavi sahaja guNe heve, uttama nimitta sa'ceAgI re. vIr"--zrI ceA. sa0 -13 uparamAM je hamaNAM dayA vagere lakSaNa kahyA te lakSaNavatA cegI puruSa kevA heAya ? te bhadrasUtti-bhadramUttivALA hoya, kalyANarUpa bhalI AkRtivALA hAya. tene dekhatAM ja te bhadra, bhaleA, rUDA jIva che evI svAbhAvika chApa paDe. te priyadarzIna zubha nimitta hAya, tenuM darzIna priya-vhAlu lAge evu hAya, tene dekhatAM ja tenA pratye kudaratI prema sphure evo te priyadazI devAnAM priya' hoya. ane te 'mahAtmA' kahevA ceAgya che, kAraNa ke sIya nA-uttama AtmavIne tene yAga banyA che. AvA bhadramUrtti mahAtmA jIvane zubha nimittane sayeAga upaje che, tene sadyAga vagerene joga mAjhe che. uttamane uttama nimitta saheje maLI Ave che, tevu tevAne kheMce, Like attracts like? te nyAye cagya supAtra jIvane tenA puNyaprAglRbhArathI khe'cAIne tathArUpa ceAgya nimitta sAMpaDe che, ane te uttama nimitto sayeAga vRtti:-vaividhasyanIvaca--evA prakAranA jIvate, hamaNAM ja kahelA lakSaNavALA yAgIne, mamrtta:bhadrabhUti, priyadarzIna, jevuM darzIna priya-vhAlu lAge evAne, mAtmanaH-mahAtmAne-sadvIyanA mege karIne, zu' ? te ke-zuma, prazarata, zuM? te ke-nimittasaMco:-nimitta saMcega, sadyoga AdinA sacega -kAraNa ke sAga aAdinu ja niHzreyasAdhananuM -mekSasAdhananuM nimittapaNuM che, jJAyate-upaje che, karyAMthI? te mATe kahyu -Ava jocAt-avaMcakanA hRdayathakI. kahevAmAM AvatA samAdhivizeSanA-yogavizeSanA uttamane lIdhe, ema atha che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : "kAraNa nege ho kAraja nIpaje ' (155) mokSanA amogha sAdhanarUpa thaI paDe che. jema ke kudaratI rIte ja caMdrane cAhe che, jema bhamare svabhAvathI ja mAlatIne bhegI bane che, tema bhavya-gya supAtra jIva paNa sahaja guNe karIne uttama nimittane saMga pAme che. "vyasana udaya je jaladhi anuhare, zazine teja saMbaMdhe; aNasaMbaMdhe kumuda anuhare, zuddha svabhAva prabaMdhe thAzuM" zrI yazovijayajI "uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anaMtajI, "zrI devacaMdrajI ane A uttama nimittano vega paNa zA kAraNathI thAya che? te paNa ahIM spaSTa karyuM che. traNa avaMcakanA udayathI A nimitta maLI Ave che. A avaMcaka eka prakArane gavizeSa che. tenuM svarUpa have pachI kahe che. A avaMcakarUpa kAraNano vega bane te tevA nimittano yoga bane che. nimitta ane upAdAna "kAraNa jege ho kAraja nIpaje, emAM kaI na vAda; paNa kAraNa viNa kAraja sAdhiye, e nija mata unamAda. saMbhava"zrI AnaMdaghanajI kAraNathe kAraja sIdhe ho, eha anAdikI cAla.lalanA devacaMdra pada pAIye ho, karata nija bhAva saMbhAla.lalanA" zrI devacaMdrajI kAraNa vinA kArya thAya ja nahiM, A sanAtana niyama che, paNa e kAraNa vinA kArya sAdhavAnI je vAta kare che, te te kevaLa pitAnA matane unmAda ja che. chatAM keTalAka leke asamaMjasa bhAve upAdAna ane nimittanA yathAyogya vibhAga-saMbaMdhanI maryAdAnuM bhAna nahiM hovAthI, athavA bAMdhI lIdhelA bhrAmaka khyAlane lIdhe UMdhuM viparyasta samajatA hovAthI, ekAMtika pakSa grahIne, upAdAna ne nimitta jANe eka bIjAnA virodhI pratispadhI hoya, ema arthahIna zuSkajJAnarUpa vAtathI parama upakArI nimittane alApa karatA rahIM, "upAdAna upAdAna" ema zabda mAtra kahetA phare che, te zrI AnaMdaghanajInA zabdomAM "nija mata unmAda' ja che. kAraNa ke elA upAdAnane ke ekalA nimittane ekAMtika pakSa-Agraha karavo te kevala viparyAsarUpa-brAMtirUpa pragaTa mithyAtva ja che. je e ekAMtika pakSa rahe che, te upAdAna ne nimittane paraspara sApekSa pUrNa avireAdha sahakArarUpa saMbaMdha jANato ja nathI, ane ekAMtika mithyA asat utsutra prarUpaNa karI jJAnInA sanAtana mAgane lepa kare che- tIrthane uccheda kare che. kAraNa ke upAdAnane bhUlI ekalA nimittane pakaDayAthI jema kAMi vaLatuM nathI, tema nimittane choDI ekalA upAdAnathI paNa kAMI vaLatuM nathI.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156) yogadaSTisamucaya zAstramAM upAdAnanI vAta kahI che te vAta kharI, paNa te kAMI nimittane niSedha karavA mATe ke enuM ochuM mUlyAMkana karavA mATe kahI nathI, paNa jIvane puruSArtha jAgRti arthe sApekSapaNe kahI che, eTale ke zuddha nimittanA prabaLa avalaMbanapUrvaka AtmapuruSArtha jAgrata rAkhavA mATe kahI che. te eTale sudhI ke zrutajJAnanuM-AjJAnuM athavA jina bhagavAnanuM avalaMbana bAramAM guNaThANAnA chellA samaya parvata kahyuM che, te paNa zuddha nimittanuM sevana keTaluM prazasta ne upakArI che e sUcave che. mATe yukta pakSa e che ke zuddha nimittane AzrayathI upAdAnanI zuddhi pragaTa karatA rahI jIve AgaLa vadhavuM joIe, AtmavikAsa sAdhave joIe. ane e ja jina bhagavAnane sanAtana rAjamArga che. A aMge zrI vizeSAvazyakamAM prajJAnidhi zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNajIe tathA zrI aranAtha-malinAtha-munisuvrata jina stavamAM parama adhyAtmarasapariNata mahAtmA devacaMdrajI mahAmunie sUma mImAMsA karI sAMgopAMga nirNaya batAvyo che, te mumukSune atyaMta mananIya che. atre vistArabhayathI teno prAsaMgika nirdeza mAtra karyo che :"kauM kAraNa yoga kAraja siddhi laherI, kAraNa cAra anupa kAryAthI teha zaherI...praNAme zrI aranAtha"-zrI devacaMdrajI kartA kAraNanA ge kAryasiddhi pAme che, mATe kAryane arthe hoya te cAra anupama kAraNe grahe che. temAM mukhya be kAraNa che-upAdAna ane nimitta. vastune nija sattAgata dharma te upAdAna che. te upAdAna pite upAdAnakAraNapaNe na pragaTe tyAM sudhI kAryasiddhirUpa vastusvarUpe pragaTatuM nathI, ane upAdAnakAraNa paNa nimittakAraNa vinA pragaTatuM nathI. arthAta kartAnA prAge nimittakaraNanA avalabana-upakArathI upAdAna upAdAnakAraNapaNe pariName che ane tethI ja kAryasiddhi thAya che. vaLI upAdAnakAraNapaNuM na thatuM hoya te nimittanuM nimittakAraNapaNuM paNa rahetuM nathI, arthAt nimitta nimittakAraNa kahevAtuM nathI. jyAre tathArUpa upAdAnakAraNa pragaTatuM jatuM hoya, tyAre ja te kharekharU nimittakAraNa kahevAya che, nahi te nahi. Ama karUM pate kAryaruci thaI kArya karavA pravarte-puruSArtha kare ane zuddha puSTa nimitta kAraNane vidhipUrvaka Azraya karate rahI, upAdAnane upAdAnakAraNapaNe pragaTAvate jAya to kAryasiddhi thAya; nimitta ane upAdAnanA sahakAra-sahayogathI ja kArya nIpaje. "nija sattAgata dharma te upAdAna gaNatarI." upAdAne upAdAna pariNati nija vastunI re, paNa kAraNa nimitta AdhIna puSTa apuSTa duvidha te upadi re, grAhaka vidhi AdhIna...elaDI. munisuvata" -zrI devacaMdrajI dAkhalA tarIke ---ghaDe banAvavAmAM mATI che te upAdAna che, paNa daMDathaka vagere nimitta na maLe te te enI meLe upAdAna kArarupaNe pariName nahiM, ane mATImAMthI ghaDe kadI
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : upAdAna ane nimitta (157) paNa bane nahiM. tema jIvana nija sattAgata dharma te upAdAna che. nija sattAe sarva jIva siddha samA che, paNa te zaktithI che. te upAdAnanI vyakti mATe-pragaTapaNu mATe arthAt upAdAna upAdAnakAraNapaNe pariName te mATe te nimitta kAraNanI avazya jarUra che. zuddha evuM puSTa nimittakAraNa vidhipUrvaka na seve te anaMtakALe paNa kadI siddhi thAya nahiM, upAdAna pragaTe nahiM. tema ja upAdAnanuM durlakSya karI mAtra nimitta sevyAthI paNa kAryasiddhi thAya nahiM. bannenA sahakArathI ja siddhi nIpaje. "upAdAna Atama sahI re, puNAlaMbana deva....jinavara pUjo. upAdAna kAraNapaNe re, pragaTa kare prabhu sevA....jinA zrI saMbhava." "nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI, prabhu avalaMbana siddhi, niyama eha vakhANI...praNava"--zrI devacaMdrajI mATe tAtparya ke upAdAnanuM nAma laI, je e nimitta choDI dIe, teo siddhi pAmatA nathI, ne bhrAMtimAM bhUlA bhame che. A acala siddhAMta jJAnI puruSoe kahyo che. saddagurunI AjJA, jinadazA ane prastutamAM A avaMcakatraya e nimittakAraNa che. te nimittakAraNa sevyA vinA-ArAdhyA vinA AtmajAgRti Ave nahiM. A aMge parama tattvadaSTA zrImad rAjacaMdrajInA TakelkIrNa vacanAmRta che ke - sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNamAMya. upAdAnanuM nAma laI, je e tyaje nimitta pAme nahi siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita."--zrI Atmasiddhi arthAtu-"sadguru AjJA Adi te AtmasAdhananAM nimittakAraNa che, ane AtmAnAM jJAnadarzanAdi upAdAna kAraNa che; ema zAstramAM kahyuM che, tethI upAdAnanuM nAma laI je kaMI te nimittane tajaze te siddhapaNane nahIM pAme, ane bhrAMtimAM vasya karaze, kemake sAcA nimittanA niSedhAthe te upAdAnanI vyAkhyA zAstramAM kahI nathI, paNa upAdAna ajAgrata rAkhavAthI tArUM sAcA nimitta maLyA chatAM kAma nahIM thAya, mATe sAcA nimitta maLe te nimittane avalaMbIne upAdAna sanmukha karavuM, ane puruSArthahita na thavuM e zAstrakAre kahelI te vyAkhyAne paramArtha che." -zrImad rAjacaMdra avaMcaka udayathI' ema kahyuM eTale enuM svarUpa pratipAdana karavA kahe che -
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) yogadRSTisamuccaya yogakriyAphalAkhyaM yacchrayate'vaJcakatrayam / sAdhunAzritya paramamiSu lakSya kriyopamam ||34|| ava'cakatraya parama je, yoga kriyA phUla nAma; sAdhu Azra-te khANanI, lakSya kriyA sama Ama. 34 aH--sAdhuone satpuruSone AzrIne, yAga kriyA ne phula nAmanuM parama avacakatraya ( tripuTI ) sa bhaLAya che; tene bANunI lakSyakriyAnI upamA che. vivecana * nila sAdhu bhagati lahI....sakhI yAga avaMcaka hAya....re sakhI kiriyAva'caka tima sahI sakhI. kula avaMcaka joya re sakhI caMdraprabhu0''-zrI AnaMdaghanajI ceAgAva'caka, kriyAva'caka ane vAva'caka e traNa prakAranA avaheMcakanI tripuTI zAstramAM kahela che. A avaMcaka eka prakAranA avyakta samAdhivizeSa-cegavizeSa che, nAnA prakAranA kSayeApazamane lIdhe upajatA tevA prakArane AzayavizeSa-cittatraNa avaMcaka pariNArvizeSa che. ' ava'caka' eTale zu? avaMcaka eTale vace nahi, chetare nahi te. je kadI khAlI na jAya, cUke nahi', ADAavaLA vAMke jAya nahi, evA ame, acUka, avisa'vAdI, rAmakhANu te avacaka. yAga evo ke kadI vacce nahi...-cUke nahi-vAMke jAya nahi te ceAgAvacaka, kriyA evI ke kadI vacce nahi - phogaTa jAya nahiM vAMkI jAya nahi te kriyAva caka. phUla evu kadI vace nahi khAlI jAya nahi'--vAMku jAya nahi, te phalAvacaka 6 A parama-uttama evuM avacakatraya sAdhuone eTale ke sAcA sAdhuguNathI ze|bhatA satpuruSone AzrIne che, sAcA * muni' evA jJAnI puruSAne avalakhIne che, ema tene sabaMdha samajavAneA che. eTale ke sAcA sAdhusvarUpa satpuruSanA-sadgurune yAga, joga, tathArUpa oLakhANa te ceAgAvacaka che; te yegakI vace nahi. amedha hAya, avazya vRtti:-yogakriyA hArtha cAdbhUyateDava=trayam--kAraNa ke yoga, kriyA te phula nAmanuM avacakatraya AgamamAM saMbhaLAya che,-' cAvajrazna: yiAvazrva : Ava : ' e vacana uparathI. A avyakta samAdhi ja che, tenA adhikAramAM pATha che tethI. A citra (jUdA jUdA) kSayApazamathakI tathAprakAranA AzayavizeSa che. ane A sAdhUna zriya-sAdhuene AzrIte, sAdhue eTale munie; padma-parama evuM ava Mcakatraya, svarUpathI te A dguru ye mam-khANanI lakSyakriyAnI upamAvALu che. khANanI lakSyakriyA, tenI pradhAnatAe karIne, tenAthI avisaMvAdinI ja hoya,-nahi teA lakSyakriyApaNAne ayAga hAya teTalA mATe, (khANu kharAkhara tAke e ja lakSyakriyA, nahi te lakSyakriyA bane nahi.... ) ema sAdhuone AzrIte yogAva'caka te, tenA ceganA avisaMvAdI hoya che; ema tenI 'danAdi kriyA ane tenA late AzrIte, A gema ja, dRSathI che.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : yogAcaka, diyAvaMcaka, phalAvaMcaka (159) avisaMvAdI hoya ane pachI puruSane tevA sapuruSavarUpe oLakhI, tenA pratye je vaMdana, namaskAra, vaiyAvacca vagere kriyA karavAmAM Ave te diyAvaMcaka kahevAya; te kriyA kadI vace nahiM-phogaTa jAya nahi, acUkapaNe avazya dharmalAbhadAyI thAya ja. ane Ama sapuruSa sadgurune tathArUpe oLakhI, tenA pratye je vaMdanAdi kriyA karavAmAM AvI, tenuM phala paNa kadI vaMce nahiM, amegha hoya, acUkapaNe prApta thAya, te phelAvaMcaka jANavuM. A traNa avaMcaka ahIM A daSTimAM dravyathI hoya che. "sadguru vege vaMdana kriyA, tehathI phala hoya jehe re; vega kriyA phala bhedathI, vividha avaMcaka eha re...vIra"--zrI ega sakjhAya 2-12 A avaMcaka tripuTIne bANunI lakSyakiyAnI upamA barAbara ghaTe che. jema lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne choDeluM bANa lakSyane avazya vidhe, cUke nahi, khAlI jAya nahiM-aphaLa thAya nahiM, nija kAryanI siddhi kare; tema zuddha bANanI lakSyane AtmasiddhirUpa lakSyane anulakSIne-tAkIne karavAmAM AvelA ga, kriyA yiAnI upamA ne phaLa avaMcaka hoya, avazya potAnA sAdhyarUpa lakSyane sAdhe, amegha acUka hoya, avisaMvAdIpaNe svakAryanI cokkasa siddhi kare. AmAM nizAnane barAbara tAkIne bANane dhanuSya sAthe cega-joDANa thavuM, anusaMdhAna thavuM, tenI barAbara yegAvaMcaka che. Ama barAbara tAkelA bANanI nizAna pratye gamana karavAnI je kiyA, tenI barAbara kiyAvaMcaka che. ane nizAnane vidhavArUpa je kAryasiddhi thavI, tenI barAbara phalAvaMcaka che. A daSTAMta ghaNuM artha rahasya bhareluM che, ne tenA parathI nIcenA muddA tAravI zakAya che - (1) bANane vega-anusaMdhAne barAbara nizAna tAkIne na hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vAMkIcUkI hoya, ne nizAna cUkI javAya; tema Atmasiddhino lakSya barAbara tAkyA vinA je yoga vaMcaka heya, te tenI sAdhaka kriyA paNa vaMcaka hoya ane phala paNa vaMcaka hoya. (2) bANane vega-joDANa barAbara nizAnane tAkIne karavAmAM Avela hoya, te ja nizAna pratyenI tenI gamanakriyA sIdhI saDasaDATa hoya, ne nizAna vidhAya, cUke nahi tema Atmasiddhine lakSya barAbara tAkIne je vega avaMcaka karavAmAM Ave, te pachI tenI sAdhaka kriyA paNa avaMcaka hoya, ane siddhirUpa phaLa paNa avaMcaka ja hoya Ama A uparathI bhaMgI phalita thAya che:-(1) vega avaMcaka hoya, te kriyA-phala avaMcaka hoya. (2) vega avaMcaka hoya, te pachInA kiyA-phala vaMcaka na hoya. (3) yoga vaMcaka hoya, te kriyA-phala paNa vaMcaka hoya. (4) ga vaMcaka haya, te kriyA-phala avaMcaka na heya. A sarvane nIcenI AkRti parathI barAbara khyAla AvI zakaze -
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) khANu yAtra vaca vaka dhanuSya caNa ceAga avacaka AkRti--6 kriyA vAcaka vaka kriyA aneka kula alabhya vAMcaka kriyA acaka 1caka aneka *atralakSya yeAga thrisamuccaya la *nizAnalakSya avacaka ekaja A uparathI spaSTa samajAze ke eka ceAga ja jo kharAkhara na heAya teA khaSI mAjI khagaDI jAya che. ane A yAga sadguru satpuruSane AzrIne che; eTale sAcA sAdhu puruSane, sadgurune joga kharAkhara na bane, te kriyA ne phalane ghANu paNa bagaDI jAya che. te A rIte-(1) sadguru satpuruSa maLyA hAya, paNa te oLakhAya nahi, te tenA yAga mAgarUpa thaI paDe che, niSphaLa jAya che. (2) athavA asadgurune sadguru mAnI lIdhA hAya, tA paNa ceAga aceAgarUpa thAya che, TelIphAnamAM khATA nakhara joDAI gayA jevu thAya
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdRSTi: khANanI lakSyakriyAnI upamA (161) che ! (3) athavA sadguru maLyA hAya, paNa peAtAnAmAM tevI yeAgyatA na hoya, te yAgana maLyA kharAkhara thAya che. 'lagana veLA gai UMghamAM' tenA jevuM thAya che ! lakSya eka ja ane khIju` e samajavAnuM che ke khANanuM nizAna-lakSya eka ja hAya che. te nizAnathI ADuMavaLuM-vAMkuM'cukuM, upara nIce khANu jAya, tA nizAna-vidhAtuM nathI, khAlI jAya che, aphaLa jAya che, athavA ADA-avaLA alakSya vadhavArUpa aneka phaLa thAya che, paNa eka iSTa lakSya pAmavArUpa phaLa maLatu nathI. tema paramA mAM paNa eka ja nizAna che, eka ja lakSya che. ane te zuddha AtmAnI siddhi athavA mADhya e ja eka lakSya che. eTale je yega, je kriyA te eka meAkSa pratye lai jAya, te ja saphaLa che, bAkI bIjI badhI aphaLa che. athavA te eka merUpa phaLane cUkI jai, cAre gatimAM rakhaDavArUpa aneka phaLa ApanArI che. Ama atracaka evA yoga, kriyA ne phalanI ekatA che, ane vaMcaka evA cega, kriyA ne lanI anekatA che. " eka kahe sAdhiye vividha kiriyA karI, phala anekAMta leAcana na dekhe; la anekAMta kiriyA karI khApaDA, raDavaDe cAra gatimAMhe lekhe....dhAra taravAranI" --zrI Ana'daghanajI Ama eka ja lakSyanA anusadhAna-joDANurUpa jo cAga ane, tenA ja anusa dhAnarUpa kriyA jo karavAmAM Ave, ane tenA ja saMdhAnarUpa eka mALa jo maLe, te e traNe avAMcaka che. paNa eka ja lakSyanA anusa dhAnarUpa yAga na heAya, vividhalakSI anekAMta kriyA hAya, ane tethI karIne vividha anekAMta phaLa-cAre gatimAM raDavaDavArUpa phaLa maLe, te e traNe vacaka che. ane A lakSyanuM bhAna paNa sadguru satpuruSanA samAgama yAgathI thAya che, mATe sAcA sadgurunA yoga-tathArUpa oLakhANa te kAraNanuM paNa kAraNa hAvAthI ceAgAva'caka che, te satpuruSa sadgurunA seva, bhakti Adi karavA te kriyAvacaka che, ane paraparAe tenA larUpe meAkSanI prApti thavI te phlAva'caka che. " jIvane jJAnI puruSanu eLakhANa thaye tathAprakAre anaMtAnubadhI krodha, mAna, mAyA, leAbha mALAM paDavAne prakAra anavA ceAgya che, ke jema banI anukrame te parikSINapaNAne pAme che. satpuruSanu' eLakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahatAdi bhAva meALA paDavA lAge che, ane peAtAnA doSa jovA bhaNI citta vaLI Ave che. vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNu' lAge che ke jugupsA utpanna thAya che. X X x jIvane # " je abuddhA mahAbhAgA vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parataM saphala hoi sabbase || je ya buddhA mahAbhAgA vIrA sammattadasi / suddhaM tesiM parakkataM aphalaM hoi sabbase " || zrI sUyagaDAMga sUtra ( paramA` mATe-jue-zrImad rAjacaMdra, patraka, 391. upadezanedha 32)
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ (162) gidaSTisamuccaya sanduruSane yoga thaye te evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArA prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM-lakSa vagaranA bANunI peThe hatA. paNa have puruSane apUrva yoga thaye che, te mArAM sarva sAdhana saphaLa thavAne hetu che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 433 (para2) "paricaya pAtaka ghAtaka sAdhu zuM, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNa manana karI, parizIlana naya heta..saMbhava"-zrI AnaMdaghanajI sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rakhe nija lakSa che."--zrI devacaMdrajI Ama vaMcaka-avaMcaka zabdanA prayogamAM bhagavAna zAstrakAre ghaNe paramArtha samajAvyuM che. vaMcaka eTale chetaranAra, ThaganAra, chaLanAra; avaMcaka eTale nahiM chetaranAra, nahiM ThaganAra, nahiM chaLanAra. Thaga jema mANasane bhUlAvAmAM nAMkhI daI, vaMcaka ganuM thApa Ape che, tema A vaMcaka gAdi jIvane bhUlAvAmAM-bhramaNamAM ThagapaNuM nAMkhI daI, Thage che, chetare che, chaLe che! kAraNa ke mULa lakSyanuM bhAna na hovA chatAM, jIva bicAre baphamamAM ne baphamamAM ema mAne che ke huM ga sAdhuM chuM, huM kriyA karuM chuM, mane phaLa maLaze. paNa te bicAro ThagAya che! ne anaMta yaMga sAdhatAM chatAM, anaMta kiyA karatAM chatAM, te Udhe ravADe caDI gayA hovAthI anaMta phaLa pAmate rahI, cAre gatimAM raDavaDe che-rakhaDe che! AvI ne AvI bhramaNAmAM A jIve vaMcaka evA anaMta yega-sAdhana karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI, vaMcaka evI anaMta kriyA karavAmAM kAMI maNa rAkhI nathI, anaMta parizrama UThAvavAmAM kAMI pAchI pAnI karI nathI ! paNa te bApAnI A badhI mahenata pANImAM gaI che, "chAra para liMpaNa" jevI nakAmI thaI che, ne paramAthe tenuM pariNAma meTuM mIMDuM AvyuM che !! kAraNa ke anaMtakALanA paribhramaNamAM A jIve anaMtavAra dIkSA grahaNa karI haze, sAdhu-saMnyAsI-bAvo banyA haze ! meruparvata jeTalA ghA-muhapatti vAparyA haze ! yama, niyama, saMyama, tyAga vairAgya vagere athAga AdaryA haze; vanavAsa moTuM mIMDu! laIne, mauna dhAraNa karI daDha pavAsana lagAvIne besI gaye haze ! prANAyAma vagere haThaganA prayoga karI samAdhi caDhAvI gayo haze ! svarodaya vagare jANuM ane maMtra-taMtrAdinA camatkAra batAvI mugdhajanene bheLavyA haze ! aneka prakAranA japa-tapa karyA haze. sava zAstrane pAraMgata banI Agamavara, mRtadhara, zAstrajJamAM khape haze svamatanA maMDanamAM ne paramatanA khaMDanamAM pAvaradho banI "digavijaya' karavA paNa nIkaLI paDayo haze ! are ! pitAnuM kAMI paNa ThekANuM nahiM chatAM, UMcA vyAsapITha parathI mekSa sudhInA upadezarUpa meTA moTA vyAkhyAne ApI, sAkSAta vAcaspatinA jevI vatAbAjI karI, vyAkhyAnadharA dhrujAvI ne sabhAo gajAvI haze !
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : saMtacaraNa Azraya vinA paMcaka (163) ATaluM badhuM e bicArAe anaMtavAra karyuM haze! paNa tenA hAthamAM haju kAMI AvyuM nahi! tenA hAthe te khAlI ne khAlI ! mikSa te hato eTaNe ja dUra paDayo che ! kAraNa ke eka mULabhUta kAraNa je karavAnuM sauthI prathama agatyanuM hatuM, tadapi ka hAtha tene tene vega na bane; sAcA saddagurune tene vega na maLyo, eTalI haju na paryo" eka khAmI rahI gaI ! eTale enA e badhAM sAdhana svarUpe sAcA chatAM, tene te baMdhanarUpa banI eLe gayA, zUnyamAM pariNamyA! hajAra ke lAkhe vijaLInI battI gaThavI hoya, paNa eka "meIna svIca" (mukhya cAvI) cAlu na hoya, te battI pragaTe nahiM, aMdhAruM ja rahe tema anaMta sAdhane kare, paNa sadgurune vega na hoya, te jJAna-dI pragaTe nahiM, aMdhArUM ja rahe. A aMge--jANe sAkSAt jagadra garjanA karatA hoya, e pragaTa bhAsa ApatA parama vedhaka vacane zrImad rAjacaMdrajIe prakAzyA che "yama niyama saMyama Apa kiye, puni tyAga birAga athAga li. vanavAsa liye mukha mauna riye, daDha Asana pA lagAya diye. mana-pana nidhi svarbodha kiye, haTha joga prAga sutAra bhaye; japabheda japa tapa tyauhi tape, urasehi udAsi lahI sabape. saba zAstranA ke naya dhAri hiye, matamaMDana khaMDana bheda liye, vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kachu hAtha haju na pa. aba kayAM na bicArata he manase, kachu era rahA una sAdhanaseM; bina saddaguru keya na bheda lahe, mukha Agala hai kaha bAta kahe ? karunA hama pAvata he tumakI, vaha bAta rahI sugurugamakI; palameM pragaTe mukha AgalaseM, jaba sadgurucarna suprema base; tanaseM, manasuM, dhanasuM, sabase, gurudevaki Ana svaAtma base; taba kAraja siddha bane apane, rasa amRta pAhi premaghane." -zrImad rAjacaMdrajI Ama saMtacaraNanA Azraya vinA samasta sAdhanakriyAdi paramAthe niSphaLa gayA che, vaMcaka banyA che, ThaganArA banyA che. bhAvayogI evA sAcA satapuruSane-bhAvasAdhune Azraya karavAmAM Ave, te ja sasvarUpane lakSa thavAthI avaMcaka ga, saMtacaraNa avaMcaka kriyA ne avaMcaka phala thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA Azraya vinA zAstrakAre "sAdhune AzrIne'-saMtane Azraya karIne, e zabdo vaMcaka para khAsa bhAra mUkyo che. kAraNa ke A avAcaka tripuTInI prApti thayA pUrvenA jIvane je je yoga thayA che, jIve che je kriyA AcarI che, jIvane je je phaLa maLyA che, te badhAya upara batAvyA pramANe vaMthaka-chetaranArA thayA che;
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) caiJadaSTisamuAya mULa AtmalakSyathI cukAvanArA hAI lakSya vinAnA khANa jevA thayA che ! kAraNa ke jIvane kadAca satpuruSa sadgurune samAgama yAga thayA haze, paNa tene te svarUpe nahi. eLakhavAthI, te vaheMcaka thayA che, phogaTa gayA che. tema ja anaMta sAdhana kriyA paNa jIve aneka vAra karI haze, paNa te tathArUpa oLakhANu vinA ane sAdhyarUpa svarUpalakSyane jANyA vinA, eTale te paNa vacaka thaI che, iSTa kArya sAdhaka thai nathI, ulaTI khAdhaka thai che! sAdhana hatA te U'dhI samajaNane lIdhe, athavA mamatvane lIdhe, athavA duSTa abhimAnane lIdhe azvana thaI paDayA che ! ane Ama phUla paNa vAMcaka thayuM che. " anaMta kALathI AthaDayo, vinA bhAna bhagavAna; sevyA nahi' guru saMtane, mUkyuM nahi' abhimAna. sa'ta caraNu Azraya vinA, sAdhana ryAM aneka; pAra na tethI pAmiyA, UgyA na aza vaveka, sau sAdhana baMdhana thayA, rahyo na koi upAya; sat sAdhana samajyA nahi, tyAM khaMdhana zuM jAya ?"'--zrImad rAjacaMdrajI AvA vAMcaka yoga kriyA ne phala dUra thai, atre A prathama mitrAdaSTimAM vatA mumukSu yAgIne ava'caka yAga--kriyA-phalanI prApti (dravyathI) thAya che, ane te paNa satacaraNanA zaNurUpa Azrayane laIne, e muddo khAsa lakSamAM rAkhavA ceAgya che. A ava'caya paNa jenA nimitte hAya che, te kathavA mATe kahe cheH-- etacca satpraNAmAdinimittaM samaye sthitam / asya hetu paramastathA bhAvamalAlpatA // 35 // satkAmAdvi nimitta A, sthita siddhAMta alpa; ne enA hetu parama, tathA bhAvamala apa. 35 artha H--ane A avacatripuTI eTale siddhAMtamAM sthita che; ane A malanI alpatA e che. sapraNAma AdinA nimitte hoya che, ema samayamAM satpraNAmAdine paNa parama hetu tathAprakAre bhAva vRtti:-tara---ane A avacakatripuTI, sabaLAmAvinimitta-sat praNAmAdi nimitta, sAdhue pratye vandanAdinA nimitte hoya che, ema atha che. samaye sthita-samayamAM sthita che, siddhAntamAM pratiSThita che. sya-AnA, sat praNAma AdinA, hetuzca paramaH-parama hetu vaLI, kayA ? te mATe kahyuM-tathA maya mahAvatA--tathAprakAre bhAvamalanI alpatA--me che. eTale ka`sabadhanI yAgyatAnI apatA-e che. ratna vagerenA mala dUra thaye, jyAhnA-prakAza vagerenI pravRttinI jema, evu* yAtrAcAryo kahe che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrAdaH arva cakanuM nimitta satapuruSanI bhakti (15) vivecana uparamAM je traNa avaMcaka kahyA, tenI prApti paNa kayA nimitte kAraNathI thAya? te ahIM batAvyuM che. satpuruSa, sAcA sAdhuguNasaMpanna sAcA sAdhupuruSa pratye vaMdana, namana, vaiyA vacca, sevA-suzraSA vagere nimittathI te avaMcakanI prApti hoya che. avaMcikanuM prathama te saddaguru sapuruSane, sAcA saMtane jega thatAM, tenA pratye nimitta saMta vaMdanAdi karavAmAM Ave. ema karatAM karatAM paricayathI te puruSanA bhakti svarUpanI oLakhANa thAya, eTale cagAvaMcaka nIpaje. pachI tenI tathArUpa oLakhANa thaye, je tenA pratye vaMdana-namaskAra-vaiyAvacca vagere kiyA karAya, te yiAvaMcakarUpa hoya. ane puruSa, sAcA bhAvasAdhu pratyenI tevI vaMdanAdi kriyAnuM phaLa paNa amegha-acUka haya, eTale phalAvaMcaka hoya. Ama A badhAnuM mULa sAcA bhAvAcAryarUpa sadguru sapuruSanI nimaLa bhakti che. A prakAre ja uttama nimittanA sAgathI upara kahelA avaMcakatrayanI prApti hoya che, ema AptapuruSapraNIta siddhAMtamAM-AgamamAM daDhapaNe sthApavAmAM AvyuM che. evo siddhAMta nizcitapaNe pratiSThita che, evI zAstramaryAdA-samaya che. e siddhAMta akhaMDa binA nayana nizcayarUpa heI, keI kALe phare nahiM. sAkSAt satparuSa saddagurunA yoge pAve nahi? ja jIvane kalyANamArgamAM-mokSamArgamAM praveza thAya, ema traNe kALamAM sthiti che, ema traNe kALamAM paramArtha pAmavAne mAga eka ja che. kAraNa ke "vinA nayananI vAta' eTale ke carmacakSune agamya ne jJAnarUpa divya cakSune gamya evI je vAta che, te "vinA nayana'-sadgurunI deravaNa vinA prApta thAya nahiM; ane je sagurunA caraNa seve, te sAkSAt prApta thAya. je tarasa chIpAvavAnI IcchA hoya, to te chIpAvavAnI rIta paNa che, ane te paNa gurugama vinA kadI prApta thAya nahiM,-ema anAdi sthiti che. ane tevA prakAre parama jJAnI puruSae bhAkhyuM che - "binA nayana pAve nahiM, binA nayanakI bAta; seve sadguru ke carana, se pAve sAkSAt, bujhI cahata je pyAsakI, hai bujhanI rIta; pAve nahiM gurugama vinA, ehI anAdi sthita."- zrImad rAjacaMdrajI "pravacana aMjana jo sadguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna."--zrI AnaMdaghanajI ane evA uttama sAcA sAdhu puruSanI-bhAvagIrUpa sAcA saddagurunI saMgatine lAbha paNa kayAre maLe? tevo uttama "ga" kayAre bane? tenuM kAraNa paNa ahIM kahyuM ke jyAre
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadaSTisamuccaya dU 6 6 tevA prakAranI bhAvamalanI alpatA thAya, tyAre tevA joga" jIvane khAjhe, jyAre aMdarane mela ( AtmamalinatA ) dhAvAi jaine Acho thAya, tyAre tevu' nimitta maLI Ave. AvA puNya padUra jyAre prakaTa', tyAre satpuruSanA samAgamayeAga thAya. ehuvA sAhiba seve teha hajUra, jehanA pragaTe rai kIdhAM puNya pazUra ' yazevijayajI ). ratnanA mala jema jema dUra thAya, tema tema tenI kAMti-caLakATa jhaLahaLI UThe che; tema AtmAnA bhAvamala-aMdaranA mela jema jema dhAvAtA jAya che, tema tema tenI dharmaprAptinI ceAgyatArUpa kAMti era ne Ara khIlatI jAya che, AtmaprakAza era ne era jhaLakatA jAya che. (166) bhAvamala alpatA " kalyANune viSe pratibaMdharUpa je je kAraNe che, te jIve vAravAra vicAravA ghaTe che. te te kAraNeAne vAravAra vicArI maTADavAM ghaTe che, ane e mAne anusaryA vinA kalyANanI prApti ghaTatI nathI. maLa, vikSepa ane ajJAna e anAdi jIvanA traNa doSa che. jJAnI puruSAnAM vacananI prApti thaye tene yathAyeAgya vicAra thavAthI ajJAnanI nivRtti hoya che. x x x saraLapaNuM, kSamA, peAtAnA doSanuM jovu', alpAra'bha, alpaparigraha e Adi maLa maTavAnAM sAdhana che. jJAnI puruSanI atyaMta bhakti e vikSepa maTavAnu sAdhana che. 29 --zrImad rAjacaMdre patrAMka 368 (449) Ama mAMheneA mala dheAvAtAM, jema jema AtmA nirdela ane, tema tema tenAmAM sanmArga pAmavAnI pAtratA AvatI jAya che, ane te pAtratArUpa lehacuMbakathI AkarSAine tene satpuruSanA jogarUpa uttama nimitta sAMpaDe che. tAtparya ke-AtmamalinatA dUra karatA rahI jIva jo peAtAnI cAgyatA-pAtratA vadhAre, ane sadguru Adi uttama nimittanu'sevana-upAsana karatA rahe, tA mAnI prApti thAya. " azuddha nimitte e sAMsaratA, attA kattA paraneA; zuddha nimitte rame jakha ciThThadhana, kartA bheAktA. gharane....zrI sIma'dhara.''--zrI devaca'drajI prakRta vastunA samathana arthe vyatirekapradhAnapaNe kahe che-- nAsmin ghane yataH satsu tatpratItirmahodayA / kiM samyag rUpamAdatte kadAcinmandaleocanaH || 36 | vRtti:-nAsmin na hoya, A-bhAvamala, ghane-dhana, prakhaLa hotAM, cata:-kAraNa ke, satpu-sAdhue pratye, tastratIti:-tenI pratIti. ( / bhAvamala, dhana-prabala hoya tyAre sAdhue pratye tenI pratIti na hoya). te pratIti kevI viziSTa hoya ? te mATe kahyuM-mahedyA-mahAyavALA, abhyudaya AdinA sAdhakapAe karIne mahAuddayavALI, prativastUpamAthI Aja atha kahyo-simbAvanAtte-zuM samyagrUpa grahaNa kare ?-lakSaNa, vyaMjana vagerenA saMpUrNa pAe karIne. pimanyu jovataH-kadI paNa maMda lAcanavALA--daSTivALA,-iMdriyadoSane lIdhe, na ja grahe ema artha che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi gADha bhAvamala hotAM satIti na hoya, (167) A ghana hatAM sata prati, pratIta mahadaya ne; samyagurUpa zuM grahe kadI, maMdalacane keya ? 36 artha-kAraNa ke A bhAvamala ghana-gADha hoya tyAre, puruSa pratye tenI mahodayavaMtI evI pratIti hoya nahiM. zuM maMda locanavALe kadI paNa barAbara rUpa grahaNa kare re ? vivecana uparamAM je kahyuM ke bhAvamalanI alpatA thaye tevA uttama nimittanI prApti thAya che, te ja vAtane vyatirekathI eTale niSedhAtmaka uktithI (Negative Affirmation) ahI daDha karI che-A bhAvamalanI jyAre ghanatA haya, gADhapaNuM-prabalapaNuM hoya tyAre puruSa pratye tevI mahodayavALI pratIti hoya nahiM, zraddhA-AsthA upaje nahiM. AtmAne aMdarano mela jyAM sudhI gADha hoya, tyAMsudhI saMtanI pratye vizvAsa bese nahiM. jyAM sudhI jIva gurukamI bhArekamI hoya tyAM sudhI satpuruSanI tevI pichAna, oLakhANa thAya nahi. tevI pratIti-aMtara AsthA kharekhara ! jIvana mahA udaya karanArI che-uttarottara caDhatI kaLA karanArI che. A vAtanuM tulya upamA dvArA samarthana kare che ke jenI AMkhanuM teja ochuM che, maMda che, je daSTidoSathI jhAMkhuM jhAMkhuM dekhe che, e puruSa zuM barAbara vastu svarUpa dekhI zake kharo ? na ja dekhI zake. tema bhAvamala ghaNe hovAthI jenA bhAvacakSu ughaDyA nathI, te puruSanA svarUpane barAbara na oLakhI zake, na pIchAnI zake; ne oLakhe nahi te pratIti paNa kyAMthI kare? Ama "satpuruSa pratye satpaNAnI buddhi tIvra mata hoya tyAMsudhI upaje nahi kAraNa ke ghaNA UMcA jhADanI zAkhAne pAMgaLo kadI AMgaLIthI spazI zake nahi. * have anvayapradhAna paNe adhikRta vastunA samarthana arthe ja kahe che - alpavyAdhiryathA loke tadvikArairna bAdhyate / ceSTate ceSTasiddhayartha vRttyaivAyaM tathA hite // 37 // . vRtti -saMghavyAdhi-alpa vyAdhivALA, jene roga kSINaprAya-lagabhaga kSINa jevo thaI gayo che e kaI kathA che-jema lokamAM, taw:tenA vikArothI, kaM-khajavALa vagerethI, na vAdhyatevyAdhinA apapaNue karIne bAdhita thatuM nathI. tema ja zuM ? te ke-te ra-ane ceSTA kare che, rAjasevA AdimAM pravRtti kare che, dunidrazartha-ISTa siddhine athe, kaTuMba vagerenA pAlana athe. A dRSTAMta che. A ene apanaya che eTalA mATe kahyuM : " pRcaitra-vRttithI ja, dharmanirUpa vRttivaDe karIne ja. ane A-vRtiH zraddhA suvividriSA vijJarita dharmanAM :"--e vacana uparathI che. eTale dhati, zraddhA, suvividiSA (jANavAnI utkaTa icachI --jijJAsA), ene vijJapti e dhamanio che (dharmanI janmabhUmio che, dharmanA uddabhavasthAne che). tethI A hetubhUta evI vRttivaDe karIne ja caM-A yegI, tevA alpalAdhivALA puruSanI jema, sthira evA akAya vRttinA nirodhathI, te hitamAM, dAna Adi hita viSayamAM ceSTA kare che, (pravarte che). * "sahu saravayaM drata maNe tIvra sameta ja ! - ayAna pa AAva sumahaMtataH pA-zrI yazovijayajIkRta dvA dvA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ (168) yogadaricaya sAje regavikArathI, bAdhita thAya na jema iSTAthe pravarta-vRttithI, hitamAM A paNa tema, 37 artha:-alpavyAdhivALe puruSa jema lekamAM tenA vikArathI bAdhA pAmate nathI, ane ISTa siddhine athe pravRtti kare che, tema A (gI) vRttithI ja hitamAM pravRtti kare che. vivecana uparamAM je ghaNuM bhAvamalanI kSINatA thaye, avaMcaka prAptinI vAta kahI, tenuM ahIM anvayathI eTale ke vidhirUpa pratipAdana paddhatithI (Positive Affirmation) samarthana karyuM che. temAM prathama A daSTAMta raju karyuM cheH-kaI eka manuSya che. te moTI bimArImAMthI UThayo che. tene rega lagabhaga naSTa thaye che. te lagabhaga sAjo thaI gaye che. mAtra khUjalI vagere nAnAsUnA kSudra-najIvA mAmUlI vikAro bAkI che, paNa te rahyAsahyA tuccha vikAre tene jhAjhI bAdhA karatA nathI, bahu herAna karatA nathI, tema ja tenA rojanA kAmamAM ADakhIlI-aTakAyata karatA nathI. ane A alpa vyAdhivALo, lagabhaga sAjo thaI gayele puruSa pitAne kuTuMbanA bharaNapoSaNa khAtara rAjasevA, vepAra vagere ISTa kAryanI siddhi arthe pravarte che. te ja prakAre A mitrA daSTimAM vartate yogI vRttithakI ja ISTa siddhi athe prave che. A vRtti dhamani-dharmanA janmasthAnarUpa che, dharmanI janmadAtrI jananI che. ane te vRtti cAra cheH-(1) dhRti, (2) zraddhA, (3) suvividiSA, (4) vijJapti. vRtti cAra AvI cAra prakAranI vRttine A mitrA daSTivALA gIne saMbhava hoya che. eTale ene prathama te dharmakAryamAM prati heya che, dhIraja hoya che. prabhunA caraNa zaraNe" te "maraNa sudhInI cheka daDha dhIraja dhAraNa kare che; phaLanI tAtkAlika aprAptithI paNa te nirAza thaI adhIraja dharate nathI; kAraNa ke tene daDha zraddhA che ke A prabhubhakti Adi dharmakRtyanuM phaLa avazyameva mokSa che, mATe enI sAdhanAno puruSArtha karyA kare e ja ucita che. evI zraddhAvALo hovAthI te dharmanuM vizeSa ne vizeSa sasvarUpa jANavAnI utkaMThA dharAve che, vividiSA rAkhe che. ane tevI jijJAsAthI prerita thaIne te jANavA mATe saddagurune vijJasi-vinaMti kare che, ane tethI karIne tene vijJapti-vizeSa jJAnanI prApti thAya che. Ama dharmanI mAtA jevI uttarottara zubha vRttio A mahAtmA mumukSu jogIjanane udbhave che. A zubha vRttione ahIM saMbhava hovAthI, alpa vyAdhivALA puruSanI jema A yogI akAryavRttione daDha nirodha kare che, duSTa azubha vRttione roke che, ne ziSTa vRttionA prabhAve karI svarasathI ja hitakAryamAM pravo che, AtmAnuM zubha pravRtti kalyANa thAya evA zubha kArya kare che. te yathAzakti dAna dIe che, sadAcAra AdirUpa zIla pALe che, ane "sarva jagatanuM kalyANa
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : cheluM yathApravRttakaraNa-bhAvamala a9patA (169) thAo !* sarva prANIgaNa parahita nirata thAo ! sarva doSa nAza pAme! sarvatra loke sukhI thAo !" ItyAdi zubha bhAvanA te bhAve che. kAraNa ke A jogIjanane bhAvagarUpa bhAvamala ghaNokharo kSINa thaI gayo che, lagabhaga dhovAI javA Avyo che, tethI karIne mAMdagImAMthI UThelA, lagabhaga sAjA thaI gayelA puruSane jema rahI sahI jhINI jhINI phariyAdo harakata karatI nathI, tenA pedA kAmanI ADe AvatI nathI, tema A cheDA bhAvamalavALA jogIjanane radyAsahya vikAro jhAjhI bAdhA upajAvatA nathI; ne AtmahitarUpa kAryamAM pravartatAM aTakAvatAM nathI, rekatA nathI. eTale te avazya ahita pravRttimAMthI nivarte che, ane hita pravRttimAM pravarte che. Ama anvaya-vyatirekavaDe, hakAra-nakArAtmaka dalIlathI, bhAvamalanI alpatA thaye, avaMcakatrayanI prApti hoya che, e siddhAMtane atyaMta daDha karyo. A je hamaNAM kahyuM te badhuM ya jyAre upaje che, te darzAvavA mATe kahe che- yathApravRttikaraNe carame'lpamalatvataH Asannagranthibhedasya samastaM jAyate hyadaH // 38 / carama yathApravRttimAM, alpamalatva prabhAva graMthibhedanI nikaTane, upaje A sahu bhAva, 38 artha:- chellA yathApravRtti karaNamAM, alpamalapaNAne lIdhe, jeno graMthibheda nikaTamAM che, evA puruSane A samasta nizcaye upaje che. vivecana "eha avaMcaka yoga te, pragaTe caramAvajo re; sAdhune siddhadazA samuM, bIjanuM citta prave revara"--zrI gaDha sakjhAya 2-14 uparamAM je A badhuM ya kahevAmAM AvyuM te kyAre upaje che ? chellA yathApravRttikaraNamAM upaje che. kayA kAraNathI upaje che? bhAvamalanA alpapaNArUpa kAraNathI. kene upaje che? graMthibheda nikaTa che. pAsamAM che, evA saMta jegIjanane, Ama chellA yathApravRttikaraNamAM, AtmAne mela ghaNe ghaNe devAI gaye hoya tyAre graMthibheda pAse AvelA jIvane, A uparamAM kaheluM badhuM ya prApta thAya che. tene mAsikama A prakAre - vRtti-gathAivRtti -pUrve jenuM svarUpa varNavavAmAM AvyuM che evA yathApravRttikaraNamAM, jame-carama, chellA pacatavatI evA, kAmararavataH-alpamalapaNarUpa kAraNane lIdhe, mAnavaMthimegha-jene graMthibheda nikaTa che evA saMtane, sanattay-samasta hamaNAM ja je kahyuM ke, kAcate hya - A nizcaya upaje che. 4 "rivArasarvajJAtaH patinArA mavaMtu bhUtakALarH | g: prathA nA sarvatra juvine mavaMtu che: "-- zrI bRhata zAMtistava
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ (170) gadaSThisamuccaya (1) bhAvamalanI kSINatA thatAM thatAM, tathAbhavyatvane-AtmAnI tevA tevA prakAranI gyatAne paripAka thaye, jIva chellA pudgalAvAmAM Ave, tyAre gabIjanuM grahaNa thAya che. (2) carama chelA pudgalAvattamAM vartatA jIvane, te gabIja prApta thavAnA zubha nimittarUpa traNa avaMcakanI prApti thAya che,-gAvaMcaka, kriyAvaMcaka, phalAvaMcaka. (3) te avaMcakavraya paNa sapuruSa sadguru pratye praNAma AdithI prApta thAya che. (4) te prAmAdine hetu paNa bhAvamalanI kSINatA che. (5) te bhAvamalanI kSINatAthI chelluM yathApravRttikaraNa prApta thAya che. (6) ane chelluM yathApravRttikaraNa prApta thaye, jIva graMthibhedanI pAse Ave che. Ama jIvane aMdarane mela-bhAvamala kSINa thatAM thatAM, tathAbhavyatA pAke che, eTale te chellA bhava kerAmAM Ave che. tyAre vaLI teno aMdarano mela ora ne Ara vAta jAya che, ane chelluM yathApravRttikaraNa pAmI te graMthibhedanI pAse pahoMce che; ane Ama mala dUra thatAM, sAcA saMtapuruSane jega maLe te tene pratye praNAmAdi kare che. ethI karIne ene gAvaMcaka, kriyAvaMcaka, ne phalAvaMcakarUpa zubha nimittane vega bane che. Ama mahene mela devAtAM vAtAM tenI yegyatA-pAtratA vadhatI jAya che, doSa dUra thAya che, ne tenI cittabhUmi cekakhI thatI jaI gabIjanA grahaNa mATe-vAvetara mATe taiyAra thAya che, eTale te gabIja rahe che, ne tenI bhalI evI " daSTi" khule che, ughaDe che. cogIrAja AnaMdaghanajInA anubhavegAra che ke " caramAvata ho carama karaNa tathA re, bhavapariNati paripAka, deSa TaLe vaLI daSTi khule bhalI re, prApati pravacana vAka....saMbhava." AkRti-7 gabIja bhAvamalapatA *gabIjagyatA tayAbhavyatva che paripAka A avaMcakatraya * satrAmAdi caramAva7- chelluM yathApravRttikaraNa -graMthibheda ++bhAvamalaalpatA apUrvakaraNa athavA A carama (chelluM) yathApavRtta "apUrva ja che, eTalA mATe kahe che -
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTiH chelluM yathApravRttakaraNa apUrva ja (171) apUrvAsannabhAvena vyabhicAraviyogataH / tattvato'pUrvamevedamiti yogavido viduH // 39 // apUrvanA nikaTa bhAvathI, vaLI vinA vyabhicAra; eha apUrva ja tatvathI, jANe gAtAra, 39 artha :-apUrvakaraNanA nikaTabhAvathI, tathA vyabhicAranA abhAvane lIdhe, tattvathI A-chelluM yathApravRttakaraNa "apUrva" ja che, ema yogavettAo jANe che. vivecana ane A je chelluM yathApravRttakaraNa kahyuM, te apUrvakaraNanI nikaTamAM-pAsamAM vate che tethI karIne, te "apUrvaja che ema yoganA jANakAra puruSa kahe che. kAraNa ke temAM kadI vyabhicAra thatuM nathI, ADI-avaLo pheraphAra thato nathI, eTale ke te chellA yathApravRttakaraNa pachI apUrvakaraNa niyamathI Ave ja che, eTalA mATe paramArthathI te apUrva ja eTale ke pUrve kadI prApta nahi thayeluM evuM kahevA gya che. kAraNamAM kAryane upacAra karavo e nyAyanI rIti che. AvuM "apUrva" yathApravRttakaraNa anAdi kALathI A jIvane pUrve kadI paNa prApta thayuM nathI, A apUrva AtmavIlAsa pUrve kadI AvyA nathI, A "apUrva avasara' kadI paNa sAMpaDyo nathI, paNa hamaNAM A daSTimAM AvatAM sAMpaDyo che mATe A chelA yathApravRttakaraNane "apUrva" nAma ApyuM te sArthaka che. ahIM ja guNasthAnanuM jana kahe che - prathamaM yadguNasthAnaM sAmAnyenopavarNitam / asyAM tu tadavasthAyAM mukhyamanvaryayogataH // 40 // sAmAnyathakI varNavyuM, je prathama guNasthAna; antartha yogathI mukhya te, eha avasthA sthAna, 40 vRtti-pUrvIsamAvera-apUrvakaraNanA nikaTabhAvarUpa hetuvaDe, tathA camiyAvita - vyabhicAranA viyogarUpa kAraNane lIdhe, (vyabhicAra na thato hovAthI), taragataH-tatvathI, paramArthathI, pUrvaA cheluM yathApravRtta apUrve ja che, hRtti cAlavA viTu-ema yogavido jANe che, e bhAva che. vRttiH-prathama-prathama, Agha, paheluM, caTIsthAnaM-je guNasthAna, mizrAdaSTi nAmanuM guNasthAna, sAmAnyane paLataY-sAmAnyathI AgamamAM varNavavAmAM AvyuM che. "nidaridI sAsAyArU -e vacana uparathI. lakSya tu tavasthA-te A avasthAmAM ja, mutye-mukhya, nirupacarita evuM. kayA kAraNathI ? te ke-gavarthAtaH-anvathe yogathakI, arthane anusaratA zabdanA yogathI, (zabdanA kharekharA arthamAM). evA guNanA bhAvathI-hevApaNue karIne 'guNasthAnanI u5patti che eTalA mATe, (guNasthAna nAma ghaTe che eTalA mATa). | jIta mitrAdaHi II.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ (172) gadaSTisamuccaya artha :-sAmAnyathI je prathama guNasthAna varNavavAmAM AvyuM che, te A avasthAmAM te anvatha yegathI-zabdanA barAbara athe pramANe, "mukhya" evuM hoya che. vivecana A mitrA nAmanI pahelI daSTimAM kayuM guNasthAnaka haya, tenuM ahIM sUcana karyuM che. zAstramAM je "mithyASTi' nAmanuM prathama "guNasthAna" kahyuM che, te ahIM mukhyapaNa ghaTe che. eTale A mitrA daSTinI dazAmAM sAcesAcuM prathama "guNasthAna" te zakhanA kharekharA arthamAM-nirupacaritapaNe ghaTe che. kAraNa ke guNonI utpattinuM prAptinuM sthAnaka te "guNasthAnaka" kahevAya. ane temAM prAthamika avasthAnA guNonuM jyAM kuraNa hoya te prathama guNasthAna" yathArtha paNe kahevAya. AvA tathArUpa guNonI prAptinuM maMDANaprAraMbha prathama daSTimAM thAya che, egamArgamAM pravezanuM zubha muhUrta A prathama daSTi che, sanmArga prAptinI yogyatAnuM A maMgalAcaraNa che, mekSanI nIsaraNInuM A paheluM pagathiyuM che, mahAna ga-prAsAdanI A prathama bhUmikA che, ga-parvata para caDhavAne A prathama prayAsa che. Ama mukhyapaNe arthAt nirupacaritapaNe A dRSTimAM prathama guNasthAnaka varte che. A daSTi prApta thayA pUrve paNa sarva mithyAdaSTi jenI gaNatrI prathama guNasthAnakamAM karAya che, paNa te upacaritapaNe, gauNapaNe-mukhyapaNe nahiM. eonuM e guNasthAnaka nAmanuM hoya che, kharekharUM nahiM. kAraNa ke temAM guNanuM pragaTapaNuM nathI, guNanuM sthAnaka nathI, eTale zabdanA kharA artha mujaba te guNasthAnaka nathI, kahevA pUratuM nAma mAtra guNasthAna che. Ama e baMne prakAramAM pragaTa ghaNo phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che. jema koI mANasa "rAjA" kahevAtuM hoya, ne kaI kharekhara rAjasattA dharAvate rAjA hoya, te bemAM jeTaluM taphAvata che, teTale AgalA guNa vagaranA prathama guNasthAnamAM ne guNasaMpanna evA mitrAdaSTivALA prathama guNasthAnamAM che. ane atre mitrAdaSTimAM je ke haju mithyAtva TaLyuM nathI ne samyaktva maLyuM nathI, chatAM paNa kevA adbhuta uttama guNe atre pragaTe che, te uparamAM vistArathI vivecavAmAM AvyuM che. kAraNa ke ApaNe joyuM ke A jagajananI AtmamalinatA mitrAmAM ghaNuM ghaNuM dUra thaI hoya che. ene sazurune bhega maLatAM, avaMcaka guNaprApti vayanI prApti thAya che. enI cittabhUmi cekakhI bane che, vairAgyejalanA siMcanathI picI thAya che, ne temAM gabIjane nikSepa thAya che. paramAtmA pratye tene zuddha bhakti pragaTe che, sagurunI te uttama upAsanA kare che, ne satzAstranI vividha ArAdhanA kare che. dayA, adreSa, guNAnurAga, janasevA vagere maMgala guNenuM te dhAma bane che. ane eTaluM yathApravRttikaraNa pAmI, te grathibhedanI nikaTa AvIne ubho che. Ama aneka guNanA AvirbhAvathI-pragaTapaNAthI A jogIjanane "suyaza vilAsanuM TANuM" maLyuM che uttama yaza prAptine "apUrva avasara" sAMpaDyo che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAdaSTi : sAra (173) A guNe upara pukhta vicAra karI, pitAnA AtmAmAM tevA tevA guNo pragaTayA che ke nahiM, tenuM je AtmanirIkSaNa karavAmAM Ave, te pitAnAmAM tevA guNa nahiM pragaTayA chatAM, pitAnuM samakitIpaNuM ke chaThThA guNaThANApaNuM mAnI besanArA lokenA AtmanirIkSaNa keTalAka bhUlabharelA mithyA bhrAMta khyAlo dUra thavAno saMbhava che. sArabodha samyagadaSTinI maMjala te hajI ghaNI lAMbI che, paNa pravAsanI zarUAta paNa haju thaI che ke nahiM, "pAzerAmAM pahelI pUNI" paNa kaMtAI che ke nahi, pahelA guNaThANAnuM paNa ThekANuM che ke nahi, te A mitrA daSTinA guNe uparathI AtmAthI e vicAravAnuM che, ane te te guNanI prApti karI "suyaza vilAsanuM TANuM? jema jaldI maLe tema karavAnuM che! karaNa apUrvanA nikaTathI, je paheluM guNaThANuM re; mukhyapaNe te IMhA haiye, suyaza vilAsanuM TANuM re...vIra"--zrI gaDha sakjhAya 1-15 (algreat 2012-( Summary) samasta jagata pratye mitrabhAva, adveSabhAva, nirvera buddhi ahIM pragaTe che, eTale Ane mitrA' nAma ghaTe che. atre dazana-baMdha tRNa agnikaNane prakAza je maMda hoya che, yeganuM prathama aMga-cama prApta thAya che, kheda nAmanA prathama AzayadoSane tyAga hoya che, ane adveSa nAmano prathama guNa pragaTe che. ahI sthiti karato yegI puruSa uttama gabInuM grahaNa kare che. mukhya gabIja A che:-(1) vItarAga prabhunI mana-vacana-kAyAthI zuddha bhakti, (2) bhAvagI evA bhAvAcAryarUpa sadguru AdinI upAsanA, vaiyAvacca, (3) saMsAra pratye sahaja e aMtaraMga vairAgya, (4) dravya abhigrahanuM pAlana, (5) lekhanAdivaDe sazAstranI ArAdhanA, (6) yogabIjakathAnA zravaNa pratye sthira AzayavALI mAnyatA, ane tene zuddha upAdeya bhAva-A uttama gabInuM grahaNa, AtmAne ghaNe bhAvamala dUra thaye, prAye manuSyone hoya che. ane A bhAvamalane kSaya chellA pudgalAvartAmAM tathAbhavyatAnA paripAthI upaje che. A chellA pudgalAvartAmAM vattatA jIvanA mukhya lakSaNa A che-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAnuM pratye aSa, (3) sarva keInI abhedabhAve yAcita sevA. AvA lakSaNavALA bhadrasUtti mahAtmA jIvane avaMcakatrayanA udayarUpa zubha nimitta maLe che; saguru puruSanA yugathI gAvaMcaka, kriyAvaMcaka, ne phalAvaMcaka prApta thAya che. Ane bANanI lakSyakiyAnI upamA barAbara ghaTe che. A avaMcikanI prApti paNa puruSa sadguru pratye praNAma AdithI thAya che. ane te praNAma AdinuM kAraNa paNa bhAvamalanI alpatA che.-Ama bhAvamalanI ahapatAthI sanduruSa pratye praNAmAdinI prApti, te praNAmAdithI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ (174) yogadaSTisamuccaya avaMcakaprApti, avaMcakaprAptithI zubha nimittane saMga, ane tethI karIne gabIja vagerenI prApti-ema atra kAraNaparaMparA che. ane A badhuMya chellA pudagalAvattamAM, "apUrva" evA chellA yathApravRttakaraNamAM upaje che,-ke jyAre bhAvamalanI alpatA hoya che, ane jIva graMthibhedanI najIkamAM AvyuM hoya che. A chelluM yathApravRttakaraNa apUrvakaraNanA nikaTapaNAne lIdhe kharekhara ! paramArthathI "apUrva ja che. AvI A mitrA daSTimAM "guNasthAna" zabdanA kharekharA artha pramANe, mukhya evuM paheluM guNasthAnaka varte che. mitrAdaSTinuM keTaka-4 (3) bhava uga saMtane praNAmAdi dazana gAMga) 1 guNa gabIjagrahaNa prAptima ! samaya guNasthAnaka tyAga | mo. tRNaagni yama | akheda | adveSa | (1) jina bhakti bhAvamalaalpatA chellA mukhya (2) sazusevA, A pu50mAM evuM paheluM chellA | guNasthAnaka (4) dravya abhi| | ka. mAM ! yathArtha (5) siddhAMtanA lekhanAdi bIjA zubha nimitta graMthibheda.. guNaThANuM) kathAnuM mAnya | | | | nikaTa paNa upAdeya gibIja Adi hiAya tyAre bhAva (kharekharU? grahapAlana | avaMcaka kAmiyathA pra. gadaSTi kaLaza kAvya -: maMdAkrAMtA - mitrAmAMhI tRNa agani zo baMdha te maMda dIse, jhAMkhuM jhAMkhuM darazana thatuM. mArga ceka na bhAse; teye zraddhA kRta prati dharI gi A bhaktibhAve, | muktimAge gamana karavA tIvra icchA dharAve. 15. mitrAmAMhI prathama karIne vega sanmitra maitrI, - nirverI A sakala jIvanI sAthe sAthe sumaitrI; vinA khede mana daDha dhare devagurnAdi kRtya, ne aSI kadI paNa kare dveSa nA keI pratye 16.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ (175) mitrAdaSTi yogadaSTi kaLazakAvya rAgAdithI jIva na haNane AtmahisA kare nA, sAcuM bole para nija kahI khoTuM te uccare nA; vastu cere nahiM para kadI, brahmacarya care che, mUcchabhAve para parigraha nA prasakti dhare che. 17. mitrAyogI citabhUmi mahIM caganA bIja vAve, vRddhi pAmI phala acUka je mekSarUpI ja lAve, jevI rIte vaDa bIja vadhI vRkSa vizAla thAve, thAye bhAvI tyama zivaprada bIje AvA svabhAve. 18. atre yogI prabhu prati para prIti bhakti dharAve, pUje ace guNagaNa stave stotra saMgIta gAve; cokhA cite praNamana kare zuddha niSkAma bhAve, saMjJA sarve bhUlI jaI prabhu dhyAna ekAgra thA. 19. AtmArAma guNagaNagurU bhAva AcArya sAcA, ne sasAdhu avadhUta muni bhAvagI ja jAcA te sau pratye tana mana vace zuddha bhakti lahe che, ne sevAmAM vidhiyutapaNe tatpara the rahe che. 20. janma mRtyu duHkha tyama jarA rega ne zoka dvArA, A saMsAra svarUpa sahaje khUba lAge akArA; ne te kAragRha thakI sadA chUTavAne cahe che, uddejIne bhAvabhaya thakI mikSa IcchA vahe che. 21 dAnAdina abhigraha dharI sAdhusevA kare che, ne lokArpe tana-mana-dhane zakti save dhare che; regI duHkhI dIna pramukhane auSadhArdi daue che, sAcA bhAve sukRta karatAM puNya lhAvo lie che. 22. satazAstrone lakhI lakhavIne bhakti bhArI kahe che, pUje arthe zravaNa grahaNe artha tene rahe che; bhavya pAse pragaTa karate teha sakjhAya dave, cite bhAve paramathutane vizvamAMhI prabhAve. 23,
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ '(16) yogadaSTisamuccaya jyAre te te bIja taNI kathA e A sAMbhaLe che, zraddhAvege tarata sadahI mAnya tene kare che; ne te pratye parama dharate zuddha Adeya bhAva, sAce che te mahataudayI bhArI puNya prabhAva. 24. pAkI jyAre bhavapariNati maMda mithyAtva thAve, chello jyAre pudagalataNe atra Avarta Ave; tyAre prAye manujagatimAM gabIje grahe A, bIjA AvuM mahata karavA vyakti kayAMthI lahe A? 25 duHkhI dekhI dila drava dayAbhAva dhAre dayALu, te pitAnuM duHkha gaNuM anukaMpa pAme kRpALu; rIjhe joI guNa ucita te seva saunI kare che, chellA pherA mahi bhavataNA bhavya A Thare che. 26. tyAre tene zubha nimittane sAMpaDe che. sAre, jethI AzrI sadaguru lahe pega nivacanAre; tenA kriyA phala paNa pachI paMcanArA na thAve, laya pratye acUka zaranuM jema saMdhAna pAve. 27. aMtara mela kSINa bahu thaye saMta sevA karatA, yega kriyA phala parama e vacakA nA havaMtA, pAme AvA suguNa bhagavAna vega atra svabhAve, AkarSatuM zivapada svayaM pAsamAM jema Ave. 28. anuSku vAvI gabIjo ci, bhAvI mokSaphalapradA; lAve samyaktvane pAse, mane naMdana sarvadA. 29. " yoga-bIja kalA pAmI, A gIrAja caMdra zA, bhagavAn pUrNatA pAme, haribhadra mahAyazA. 30. // iti mahaSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcandrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre prathamA mitrAdRSTiH //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdeSTi have tArA daSTi kahevAmAM Ave che. tethI ane kahe che tArAyAM tu manAk spaSTaM niyamazca tathAvidhaH / anudvego hitArambhe jijJAsA tattvagocarA // 41 // tArA mahiM darzana Ta kaMI, niyama tehavo khAsa; anukrega hita kAryamAM tattvaviSaya jijJAsa, 41, artha tArA dRSTimAM darzana jarAka spaSTa hoya che ane tevA prakArano niyama, hita pravRttimAM anuga, tathA tattvaviSaya saMbaMdhI jijJAsA heya che. vivecana "dazana tArA daSTimAM....mana gomaya agni samAna...mana"--. sa. -1 A bIjI tArA nAmanI dRSTimAM darzana-bodha pahelI mitrA daSTi karatAM kaMIka vadhAre spaSTa-ceka hoya che. ene gomayanA eTale chANanA agnikanI upamA ghaTe che. vRtti-tArAya tu-tArA dRSTimAM te, zuM? te ke-manA 5chaM-kaMika spaSTa evuM darzana hoya che. nicana tathavidhaH-ane tathA prakArano niyama, zauca Adi; IrachA Adi rUpa ja niyama paNa hoya che. zauca, saMtoSa. tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyama che. 'zaunasaMpataY:vAdhyAye ghaLiyAnA tti: _e vacana uparathI. tethI atre ditIya-bIjA yogathakI pratipatti paNa hoya che, paNa mitrAmAM te Ano abhAva ja che,-tathA prakAranA kSayopazamanA abhAvane lIdhe. tathA banA hitAra-pAralaukika hita AraMbhamAM anuoNga. paraloka saMbaMdhI hita kAryanA AraMbhamAM-pravRttimAM anuga, udvega rahitapaNuM. A akheda sahita hoya. ethI karIne ja tenI siddhi hoya che. tathA nijJAsA taravAvarA-taragecara jijJAsA. tattvaviSaya saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI icchA,-aSathakI ja tenI pratipattinuM AnuguNa che. (adveSa guNa pahelAM Avyo che, eTale tenA anuguNapaNe--tene pachIne jijJAsA guNa Ave che.)
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (178) yogadRSTisamuccaya chANAnA agni taNakhalAnA agni karatAM kaMika vadhAre prakAzavata, vadhAre sthitivALA, vadhAre spaSTa hAya che, tema A dRSTinA edha paNa prathama karatAM kaMika vadhAre vizada-ceAkhA hAya che. tepaNa te lagabhaga mitrA dRSTi jevA ja che, mAtra mAtrAneA ja phera che. eTale jema chANAnA agnikaNanA prakAza iSTa padArthanuM kharAkhara darzIna karAvI zakatA nathI, tema A sRSTinA Adha tattvathIparamAthI iSTa evA AtmatattvAdinuM darzana karAvI zakatA nathI, jhAMkhA khyAla mAtra Ape che; kAraNa ke chANAnA agni lAMbe vakhata TakatA nathI, thoDIvAramAM chUjhAI jAya che, tema A dRSTinA edha paNa tenA samyak kharAkhara prayAga karI zakAya eTalA vakhata sthiti karatA nathI-jhAjhIvAra TakatA nathI. chANAnA agninA prakAza madya-jhAMkhA hAya che, tema A dRSTinA beAdhaprakAza paNa alpa-maMda vIryavALA heAya che. chANAne agni jotajotAmAM olavAi jAya che, tenI dRDha sthiti rahevA pAmatI nathI, tema atre paNa alpa vI - sthitivALA medhanA dRDha smRtisaMskAra rahetA nathI, eTale jIvanamAM AcaraNarUpa prayAga veLAe paTu-nipuNa evI smRti heAtI nathI. ane Ama chANAnA agnine prakAza sAva pAMgaLA heAvAthI, tenAvaDe karIne kai kharU padArtha darzanarUpa kArya anavu' saMbhavatuM nathI, tema A sRSTimAM edhanuM vikalapaNu'-hInapaNu hAvAthI, atre bhAvathI vaMdanAdi kA khanatA nathI, dravya vaMdanAdi hoya che. tema ja A khIjI yAgaSTi che, eTale AgaLa kahelA niyama pramANe, temAM (1) ceAganuM bIjuM aMga niyama, (2) tathA khIjA doSanA tyAgarUpa anudvega, (3) ane khIjA jijJAsA nAmanA guNanI prApti thAya che. 1. yAganuM bIjuM aMga : niyama * zauca saMtASa ne tapa bhaluM....mana0 sajjhAya Izvara dhyAna re....mana. niyama p`ca iMDAM saMpa........mana"--yAga 60 sajjhAya-2,-1 yama nAmanuM yAganuM prathama aMga prApta thayA pachI, krama pramANe, tenu' khIju aga niyama ahI' sAMpaDe che. ahiMsA vagere je yama che, te yAvajIva-jIve tyAMlagI dhAraNa karavAnA hAya che; ane je niyama che te parimita--maryAdita kAla paryaMtanA, amuka mukarara niyata vakhata mATenA heAya che. 'niyamaH parimitAro cAkhI karaDa zrAvakAcAra ). jemake-svAdhyAya, tapa vagere amuka ceAsa hAya che, cAvajIva hAtA nathI, mATe te niyama kahevAya che. te che: (1) zauca, (2) sa MaASa, (3) tapa, (4) svAdhyAya, (5) Izvara praNidhAna. ane tenA vaLI taratamatAnA kAraNe, kakSAbhede karIne, icchA vagere cAra prakAra che--icchAniyama, pravRttiniyama, sthiraniyama, siddhiniyama. coka priyate / ' (ratnaavadhArita samaya mATe niyama mukhya evA pAMca 1. zauca--eTale zucipaNuM, zuddhi, pavitrapaNuM, mananA mela sApha karavA-dhAvA,
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTiH bIju gAMga-niyama, zaucanI vyAkhyA (179) aMta zuddhi karavI, AtmamalinatA dUra karavI, te ja kharUM zauca che. keTalAka loke jalathI ja zauca mAne che, te yukta nathI. tethI te kadAca zarIrane mela sApha zauca=aMtaHzuddhi thAya, ane te paNa kharekharI rIte banavA yogya nathI, kAraNa ke zarIra pote ja azucinI khANa che, azucine ukaraDo che. te hajAro varSa sudhI sAgara jeTalAM jalathI paNa snAna karatAM zuddha na thAya ! ema mAchalAM paNa bicArA vIse kalAka pANImAM paDyA rahe che ! tema game teTalA tIrtha snAna karyuM paNa zauca thatuM nathI. A bAhya zauca ahIM prastuta nathI, paNa aMtaraMga zauca ja vivakSita che. bhAvazuddhirUpa AdhyAtmika zaucane cheDI, je jala Adi zauca che, te bhale mUDha janane vismaya pamADe, paNa budha janane nahiM. kAraNa ke- aho ! mUDha jIvo eka vAra nAhyA, bIjI vAra nAhyA, trIjI vAra nAhyA, ema pharI pharI zuddha jaLavaDe nahAya che ane malanA sthAnarUpa A zarIrane caMdana-sukhaDathI carca che; ane have ame pavitra chIe ema gaNI enA para prIti-moha dhare che; paNa vAstavika rIte ema nathI. e zarIra kadI zuddha nathI thatuM. ukaraDo kadI zuddha thAya kharo? na ja thAya." zrI manasukhabhAI kI. kRta zAMtasudhArasa vivecana budha ane te AvA bAhya zaucane tenI kavacita gyatA karatAM jhAjhuM mahatva ApatA nathI. teonI daSTi te mukhyapaNe aMtaraMga zuddhi bhaNI ja hoya che. teo te dhyAnarUpa jalavaDe, kamalanI zuddhi karavArUpa bhAva snAna kare che. dhamarUpa* drahanI aMdara brahmacaryarUpa nirmala zAMtitIrthamAM teo snAna karI vimala vizuddha thAya che, doSane tyAga karI zItala thAya che." "dhyAnAMbhasA tu jIvasya sadA yacchuddhikAraNam / karuM i sAbica mAghasnAnaM tadu "--zrI haribhadrasUrikRta aSTaka "dhama jaganAthane dharma zuci gAIe, ApaNe AtamA teha bhAvIe. " " para pariNati raja ke, nirmala siddhi varaMta."--zrI devacaMdrajI x" zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA bhAvazuddhayAtmakaM zubham / / " narAzire cahuM mUDhavidaEApana di tatva -vAcakavaryazrI umAsvAtijI. *" snAyaM snAyaM punarapi punaH snAMti puNyAbhirabhdiH vAraMvAraM bata malatanu caMdanaizcarcayaMte / mUDhAtmAno vayamapamalA protimityAzrayaMte / neo zuddhayaMte kathamavakaraH zakyate zodhdhumevam // " -zrI vinayavijayajI mahArAjakRta zAMtasudhArasa + " dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAile attapasannalese / - kavi oro vimo viyuddho, muratimUro pagAmi saM che ? -zrI uttarAdhyayana sUtra " AtmA nadI sNymte|ypuurnnaa, satyAvahA zItataTA dyaarmiH| tatrAmiNe pADuputra ? - vANi zudrathati cAtarAtmA II" -zrI mahAbhArata,
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadRSTisamuccaya Ama gRhasthAdine kAraNavizeSe kaMIka upAgitA chatAM khAdya zaucanA Agraha sarvathA mithyA che. AtmAne pararitirUpa aMdaranA mela jema bane tema sApha karavA, ane AtmAne zuci-nimala-pavitra zuddha svabhAvarUpa svadharma pragaTa karavA,-e ja sAcuM bhAva zauca sarvAM satajanene saMmata che. (180) athavA zauca eTale nileoNMbhatA, nibhIpaNuM. A paNa ataHzuddhirUpa che; kAraNa ke leAbha sarva pApanuM mULa kahevAya che. lAbha vadhe tema lAbha vadhe ema zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che. 'nanhA ddo taddA hoddo.' mATe jema bane tema lAbhane maryAdita karavA, zauca=nirlobhatA amuka cAkkasa niyamamAM Ave te zauca che. parapadAtha ne icchavA, parapiraNitamAM leAbhAvu, paravastunI lAlaca rAkhavI te lAbhanA lakSaNa che. parapariNatinA raMga jema jema dhAvAtA jAya, tema tema nibhapaNArUpa zauca pragaTatuM jAya che. AvA paravastunA leAbha-lAlasA bhAva jema jema ghaTe tema tema zauca eTale AtmAnuM zucipaNuM-pavitrapaNu' pragaTe, ata:zuddhi vadhatI jAya. Ama banne ekAvAcI che, athavA zauca eTale pramANikatA ( Honesty ) che. je pramANika mANasa hAya, te pArakI vastu grahe nahiM, sparze paNa nahiM te AkhAlavRddha sakaI samajI zake che, mATe parapadAne jema bane tema hAtha paNa na lagADavA te zauca = zauca che; pArakI vastu bhUlathI paNa lIdhI hAya te te pAchI ApI pramANikatA devI e pramANikapaNArUpa zauca che. jema jema paravastunA ne parapariNatine sa'saraMga chUTate jAya, tema tema zauca guNa skuTa thate jAya che. Ama A traNe vyAkhyAnI ekavAkayatA che. " huM karatA huM karatA parabhAvanA hAjI, bhaktA pudgalarUpa; kAraka kAraka grAhaka ehanA hAjI, rAcyA jaDa bhavabhrupa....namiprabha.--zrI devacaMdrajI ' khANa mUtra ne maLanI, rAga jarAnuM nivAsanuM dhAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama."--zrImad rAjacaMdrajI A zaucanI bhAvanAthI ATalA phaLa Ave cheH-(1) *svA~gajugupsA peAtAnI kAyAnA rUpane vicAra karatAM tenu azucipaNu jaNAya che, eTale te malamUtranI khANu prati jugupsA--ghRNA upaje sUga Ave che, ane A kAyA azuci che. mATe emAM leza mAtra mithyA meAha-mAna-Agraha karttavya nathI. (2) anya sAthe asagama-khIjA kAya k zaucAt svAGge jugupsA parairasa sargaH / sulacaddhisaumanasaiA cendriyanAmonA cAni 6 ||"--pA, ce. 2, 40-41. " zauca bhAvanayA svAGgajugupsA'nyairasa gamaH / satrazuddhiH saumanasyekAdhyAkSa jayayogyatA // " --zrI yazAvijayakRta dvA dvA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi sateSa, tapa, svAdhyAya (181) vaMte-dehadhArIo sAthe asaMgama eTale tene saMparkanuM parivarjana thAya che. je kharekhara ! pote ja azucimaya pitAnI kAyAne jaguse che, te tevI ja azucimaya pArakI kAyAo sAthe saMsarga kema anubhave ? (3) sattvavRddhi-prakAza-sukhAtmaka susattanI zuddhi thAya che, eTale ke rajasU-tamasa rahitapaNuM thAya che. (4) saumanasya-khedanA ananubhavathI mAnasI prIti upaje che, cittaprasannatA thAya che. (5) ekA-ekAgrapaNuM, eTale niyata viSayamAM cittanuM sthirapaNuM thAya che. (6) Idriyajaya-idriyano jaya thAya che. (7) Atmadarzana gratA-viSayapAmukhanuM eTale je viSayathI vimukha thayA hoya tenuM svAtmAmAM avasthAna-sthiti thAya che, ane vivekakhyAtirUpa AtmadarzanamAM gyatA prApta thAya che, samarthapaNuM sAMpaDe che. 2. saMteSa-prApta sthitimAM tuSTa rahevuM, prasanna-rAjI rahevuM, sadA khuzamIjAjamAM rahevuM te saMteSa che. A saMtoSathI bhego paga padArthanI maryAdA baMdhAya che, parigraha parimANanuM niyamana karAya che, AraMbhanI nivRtti thAya che. bAkI "tRSNa te AkAza jevI anaMta che." "pratyeka prANI dITha tRSNArUpa UDe khADe che, temAM AkhuM vizva eka aNu jeTaluM che, te pachI tenA bhAge keTaluM Avaze ?" * Ama tRSNAne khADo kadI pUrAto nathI. cakravartInI RddhithI ke meru jevaDA senAnA DuMgarathI paNa je tRSNA chIpatI nathI, te pAmara manuSyanI pAmara saMpattithI zI rIte chIpavAnI hatI ? jema jema A jIva tRSNataraMgamAM taNAte jAya che, tema tema te vadhAre ne vadhAre UMDA tRSNAjalamAM utarato jAya che ! satIzvara zrImad rAjacaMdrajIe sAcuM ja kahyuM che ke "hatI dInatAI tyAre tAkI paTelAI ane, na maLI paTelAI tyAre tAkI che zeThAIne; sAMpaDI zeThAI tyAre tAkI maMtritAI ane, AvI maMtritAI tyAre tAkI nRpatAIne, maLI nRpatAI tyAre tAkI devatAI ane, dIThI devatAI tyAre tAkI zaMkarAIne ahe ! rAjyacaMdra mAne mAna zaMkarAI maLI, vadhe tRSNAI teya jAya na marAIne."--zrI mokSamALA A viSayatRSNanuM nivAraNa niyamana karanAra saMteSa che jema jema para vastunI mRgatRSNAne-jhAMjhavAnA jaLane moha ocho thato jAya che, tema tema saMteSa guNanI * "ti Tu bhAratamAM maLatiyA "--zrI uttarAdhyayana sUtra, "mArAmaH katiLi camana vizvamapUTY | ca vihaM kriyAti vRthA te viSaceSitA ? -zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana, " saMtApAnAma: muDhiAma: I'-pAtao o 2-42.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) gadaSTisamuccaya mAtrA vadhatI jAya che. jema jema paMca iMdriyanA viSayamAMthI virAma pAmate jaI paratRSNAthI paritapta thayela AtmA paratRSNA choDatA jAya che, tema tema te AtmAthI paritRpta thaI saMteSaja AtmazAMti anubhavatA jAya che. eTale ja A dRSTivALo mumukSu jogIjana jema bane tema idriyenI viSayatRSNAmAMthI * pAcho haThI, AtmAdhIna evuM saMteSasukha meLavavA Irache che. "muja jJAyakatA pararasI re lAla0 para tRSNAe takhtare; te samatA rasa anubhave re lAla0 sumati sevana vyAptare."--zrI devacaMdrajI 3. tapa-karmanA kSaya arthe, nirjarA arthe je tapavAmAM Ave, te tapa* che. athavA je tapa-tejavaDe AtmAnuM svarUpamAM pratapavuM atyaMta pratApavaMta hovuM, nija svarUpateje jhaLahaLavuM, te "tapa" kahevAya che. jema Amra-phaNasa vagere phaLa garamI vagerethI jaldI pAke che, tema karma paNa tapa-agninA tApathI zIdhra pAkIne nijare che. A tapanA aneka prakAra che, paNa temAM mukhya bAra bheda che,-upavAsa, UNodarI vagere cha bAhya tapa che, ane prAyazcitta, svAdhyAya vagere che atyaMtara tapa che. bAhya tapa, atyaMtara tapane upakArI thAya che, anukULatA karI Ape che, sahAyakArI kAraNarUpa thAya che. kAraNa ke jyAre upavAsAdi hoya che, tyAre ghaNI bAhya paMcAta maTI jAya che, mana svastha rahe che, pramAda thato nathI, ane svAdhyAya-bhakti AdimAM pravartAvAnI anukULatA-anukULa taka maLe che. A upavAsa vageremAM paNa jema bane tema viSayakaSAyane tyAga karavo joIe, uMghavuM-pAnA ramavA vagere pramAda na hovo joIe, AtyaMtara tapanI vRddhi bhaNuM niraMtara lakSa rAkha joIe, ne jema bane tema AtmAnI upa-pAse vAsa karavAno prayAsa karavo joIe, te ja te kharekhara "upavAsa" kahI zakAya. nahiM te lAMghaNuM ja che ! " kaSAyaviSayAhAratyAgo yatra vidhIyate / upavAsaH sa vize je sTAnavaM vitu: || 2 - zrI mokSamArga prakAza, catra: tdhaH zraSAvALAM trANAne ginadhdha jI. jJAtadartha tattapa: suddhamANe tu jIrUnama ? -zrI adhyAtmasAra, Ama bAhya tapa, AtyaMtara tapane puSTi Ape che, tenA sAdhananI nirAkulatA karI Ape che, tethI te kartAvyuM che ja,-paraMtu kiyAjaDapaNe nahiM; paNa samajaNapUrvaka-jJAna* "cA saMte rAtre #niva sarvazaH phudrivALAMdriyarthamyastastra prajJA pratiSTitA -zrI gItA. * "pUruM karmakSayArtha yAte tat ta5: RtaY / " "are vattAnAra : II - zrI amRtacaMdrAcAryajI,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTiH tapasvInuM vadhatuM jatuM teja (183) karavAmAM Ave, potAnI zaktinI maryAdA-gajuM khyAlamAM rAkhIne ja jJAnapUrvaka karavAmAM Ave, te ja te kalyANakArI thAya che. bAkI gajA uparavaTa thaIne yathAzakti tapa mamatanI khAtara athavA dekhAdekhIthI mahinA mahinAnA upavAsa kheMca vAmAM Ave, athavA manamAM mAyAne raMga rAkhI ajJAnapaNe mAsakhamaNa vagere tapazcaryA karavAmAM Ave, te paNa janmamaraNa du:kha TaLatuM nathI. eTale ja zAstramAM kahyuM che ke-ajJAnIjha kroDe varSa tapa karatAM paNa je karma kSINa karI zakatA nathI, te jJAnI eka zvAse zvAsa mAtramAM kSINa kare che. kevala kAyakalezarUpa tapa te bAla tapa che, ajJAna tapa che, mATe tapa jJAnapUrvaka hoya te ja kalyANa thAya che. kaSTa kare saMyama dhare, gALo nija deha; jJAnadazA viNa jIvane, nahiM duHkhane che."--savAso gAthAnuM stavana durbala nagna ne mAsa upavAsI, paNa je mAyA raMga re; tepaNa garbha anaMtA leze, bole bIju aMga re"--sA. 2. gA. sta. kharekharUM mukhya tapa te AtyaMtara tapa che. svAdhyAya, prAyazcitta, vaiyAvacca, vyutsarga, vinaya, ne dhyAna e aMtaraMga tapanA cha prakAra che. tenA vaLI aneka uttara bheda che. A tapathI aMtarAtmAnI zuddhi thatI jAya che, karmamala gaLAto jAya che, nirjarate jAya che. jema agnimAM tapAvavAthI senAno mela gaLAI jaI te cekhuM thatuM jAya che, tema jJAnapUrvaka tapathI AtmAno aMdarane mela gaLAte jaI AtmA ceka bane che. tapathI kalezAdi azucinA kSayathI kAya-indriyanI siddhi thAya che. "nidrasiddhiAzukriyAna tapAH " (pA. . 2-43). ane jema jema A jJAnapUrvaka tapanuM aMtasteja vadhatuM jAya che, tema tema AtmA ravi'nI jema pratApI tejathI jhaLahaLato jAya che. te sAdhIne te "sema' (caMdra je saumya-zItala) bane che. eTale te mahAna "maMgala" paMkti pAme che. tapasvInuM eTale pachI te "budha janonA praNAmanuM pAtra-"at " thAya che, ne vadhatuM teja nigraMtha jJAtA siddhidAtA "guru" bane che, athavA te paripUrNa Atma vIryathI virAjate "zuka" thAya che, ane tyAM triga-mana vacana kAyAnA roga kevaLa maMda (zani) thAya che, ne pachI svarUpasiddhimAM vicarI te virAma pAme che ! A A tapano apUrva mahimA che. A ja bhAva zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM pitAnI ananya lAkSaNika zailImAM pradarzita karyo che - x "ajJAnI tapasA janmakoTibhiH karma yannayet / / anta jJAnatApujatA naiva saMta -zrI yazovijayajIkRta zrI adhyAtmasAra
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ (184) gadaSTisamuccaya "papadhyAne ravirUpa thAya, te sAdhIne sama rahI sahAya; mahAna te maMgaLa paMkti pAme, Ave pachI te budhana praNAme. nircatha jJAtA guru siddha dAtA, kAM to svayaM zuka prapUrNa khyAtA; triga tyAM kevaLa maMda pAme, svarUpa siddha vicarI virAme." 4. svAdhyAya-sakjhAya, praNavapUrvaka maMtrone ja; athavA sazAstranuM vAMcana, manana, nididhyAsana karavuM, parizIlana karavuM te sajhAya. Atmatatvane abhyAsa karavo, ciMtana karavuM te svAdhyAya che. dehAdi samasta para vastuthI huM sarvathA bhinna e zuddha caitanyamUtti AtmA chuM, evI AtmabhAvane bhAvatA rahI, dehamAM Atmabuddhi choDI devI, dehAdhyAsa choDI deva, ane AtmAmAM Atmabuddhi karavI, e uttama prakAranA svAdhyAya che. athavA tevI AtmabhAvanAne puSTa kare, evA adhyAtma graMtha vAMcavA-vicAravA; vairAgya-bhaktivAhI pade, bhajana, stavana gAvA, lalakAravA; zaMkAsamAdhAna arthe pRcchA karavI; nirabhimAnapaNe jANe pitAnA AtmAne bodha detA hoya evI rIte dharmakathA-vyAkhyAna karavuM, vairAgya bhAvanA bhAvavI,-e vagere svAdhyAyanA prakAra che. svAdhyAyathI ISTa devatAnuM darzana thAya che. svAdhyAyAdidevatAsaM : " (pAi thao 2-44). "graMtha adhyAtama zravaNa manana karI re, parizIlana naya heta."-zrI AnaMdaghanajI "Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevalajJAna che." 5. IzvarapraNidhAna-ekAgra citte paramAtmA paramezvaranuM dhyAna dharavuM, ciMtana karavuM te IzvarapraNidhAna. tenA svarUpa sAthe cittanuM anusaMdhAna-jeDANa karavuM, cittanuM lInapaNuM karavuM, tanmayapaNuM karavuM te IzvarapraNidhAna kahevAya che. Izvara eTale jenAmAM jJAnAdi anaMta ezvarya Avirbhata thayuM che-pragaTa thayuM che, je anaMta AtmAddhinA svAmI-prabhu-Izvara banyA che te. jeNe parama evA paramAtmapadane prApta karyuM che, evA zuddha siddha AtmA te Ivara. "se Izvara deva, jeNe IzvaratA ho nija adabhuta varI; tirobhAvanI zakti, AvirbhAve he sakala pragaTa karI." "jehanA dharma anaMtA pragaTayA, je nija pariNati variye; paramAtama jinadeva ahIM, jJAnAdika guNa dariye re...svAmI ! vinaviye manarage." -zrI devacaMdrajI evA paramAtmA-paramezvara padane prApta thayela IzvaranuM praNidhAna karavuM, ekAgra citte dhyAna-ciMtana karavuM te IzvarapraNidhAna che. pachI te Izvarane bhale prabhu, jina, ahaMta , ziva, zaMkara, buddha vagere aneka nAme oLakhavAmAM AvatuM hoya. kAraNa ke nAmabheda chatAM arthabheda nathI. tathArUpa yathArtha guNavALuM IzvarapaNuM hoya eTale basa. te IzvarapaNuM ja pUjya che, pachI game te nAme mare. jemake -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdadi IzvaramaNidhAna, anuga (185) "ziva zaMkara jagadIzvaru, cidAnaMda bhagavAna; jina arihA tIrthakaru, joti svarUpa asamAna.zrI supArzva, alakha niraMjana vachalu, sakala jaMtu vizarAma abhayadAna dAtA sadA, pUraNa AtamarAma...zrI supArzva vidhi viraMci vizvabharu, hRSIkeza jaganAtha; aghahara aghamecana dhaNI, mukti paramapada sAtha..zrI supArzva ema aneka abhidhA dhare, anubhavagamya vicAra; je jANe tehane kare, AnaMdaghana avatAra...zrI supArzva " zrI Ana daghanajI e * Izvarane zA mATe ArAdhavA joIe? jevuM te IzvaranuM svarUpa che, tevuM A AtmAnuM svarUpa che, tenuM bhAna thavA mATe. prabhu pite te zuddha AtmasvarUpane pAmelA hoI, AdarzarUpa che. te Adarza dekhIne, jIvane potAnA svarUpane lakSa ArAdhana hetu thAya e ja bhakti-upAsanAne mukhya uddeza-hetu che. jema gheTAnA ToLAmAM ucharelA siMhazizune potAnA svarUpanuM vismaraNa hoya che, paNa je te siMhane dekhe ke tarata tene svarUpanuM bhAna Ave che, tema paramAtmAnA svarUpa ciMtanathI AtmAne nija svarUpanuM bhAna thAya che. eTale paramezvaranA avalaMbanarU5 setubaMdhathI-pUlathI A jIva sahelAIthI bhavasAgara tarI jAya che, dustara bhavasamudra gopada je banI jAya che! prabhubhaktine A adbhuta mahimA che, eTalA mATe enuM parama pUjyapaNuM che, ema jANI A dRSTivALe yogI puruSa jema bane tema bhaktiparAyaNa thAya che, sAvadhAna-ekAgra citte tenuM nAmasmaraNa, bhajana, stavana, ciMtana, guNasaMkIrtana, dhyAna vagere kare che. A IzvarapraNidhAnathI samAdhinI prApti thAya che. zrI supAsa jina vadiye, sukha saMpattine hetu zAMta sudhArasa jalanidhi, bhavasAgaramAM setu. sAvadhAna manasA karI, dhAre jinapada seva."--zrI AnaMdaghanajI, AvA A pAMca niyamane ahIM bIjI daSTimAM saMbhava hoya che. atre prathama daSTinuM aMga je yama te te hoya ja, uparAMta A niyama paNa hoya, paraMtu prathama dRSTimAM * tapa, svAdhyAya ne IzvarapraNidhAnathI kaleza kAryanA pratibaMdhArA samAdhinuM anukUlapaNuM thAya che. "tapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni kriyAyogaH / samAdhimAnArtha: vajezatanuvALArtha "--pA, , 2-1. "samAlisiddhiIzvapraLiyAnA ?-pA, , 2-45,
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ (186) gadaSTisamuccaya niyama na hoya, kAraNa ke tevA kSapazamane abhAva che. eTale ke pAchalI dRSTimAM AgalI daSTine guNa hoya ja, paNa AgalImAM pAchalIne guNa na hoya. 2. anudvega nahiM kiriyA udavega re....manamohana mere."--ga da0 sajhAya-2 tema ja atre udvega nAmane bIje cittadoSa TaLe che, anudvega hoya che. eTale AtmahitanA kAryamAM, paraka saMbaMdhI hitasAdhananA kAryamAM udvega, kaMTALo, aNagamo upajatuM nathI. beThA beThA paNa kiyA pratye je aNagamo-abhAva thavo tenuM nAma udvega che. (juo pR. 85) eTale udvegavALe puruSa te yogakriyAthI ubhage che-dUra bhAge che, ane kadAca parANe karavI paDe che te kriyA rAjaveThanI jema utAvaLe utAvaLe ATopI le che, jhaTapaTa patAvI de che ! ethI UlaTuM, A dRSTivALA purUSane anukrega hoya che. dharmakriyA pratye udvega-aNagamo hete nathI, gasAdhana pratye dveSa hoto nathI, eTale te dharmakAryamAM veTha kADhate nathI, rAjAnA hukamathI mana na hoya chatAM parANe karavuM paDatuM hoya evuM te karato nathI, jhaTajhaTa utAvaLe utAvaLe dharmakriyA patAvI dete nathI ! bhagavAnane be hAtha joDayA-na joDyA, cokhAnI be-traNa DhagalI mUkIna mUkI, ne te bhAga nathI ! . paraMtu ene te yogakriyA-dharmakriyA pratye parama prema hoya che. te jANe che ke A huM je dharmakRtya karavA IcchuM chuM, te hArA potAnA ja AtmakalyANa mATe che, A yoga sAdhanathI hAre hAruM paribhramaNa du:kha TALavuM che. Ama hovAthI yogakriyA prIti te AtmAthI mumukSu puruSa pratyeka dharmakriyA parama ullAsa bhAvathI kare che, adamya utsAhathI ne zAMtithI kare che. te prabhubhakti karate hoya te bhaktitanmayapaNe parama premathI kare che. te sadguru-sapuruSanI sevAzuzraSA karato hoya, te parama AdarathI vinayapUrvaka kare che. te sakzAstranuM zravaNa karate heya te dhyAna daIne kare che. te sAmAyika, pratikramaNa Adi karate hoya te yathAvidhi zuddhabhAve kare che. ane AvA A mumukSu jogIjanane A anuga paNa akheda sahita hoya che. kAraNa ke akheda hoya te ja pachI anudvega Ave, eTale prathama dRSTimAM je kheda doSa dUra the, te paNa ahIM tema ja che. Ama A yogI puruSa dharmapravRtti karatAM kheda pAmate nathIthAkatA nathI. 3. tattvajijJAsA jijJAsA nAmane bIjo guNa ahIM pragaTe che. jijJAsA eTale tatva jANavAnI IcchA, utkaMThA, iMtejArI. tattvanuM svarUpa jANavAnI tamannA upajavI, tAlAvelI lAgavI te kharI jijJAsA che. sAcI jijJAsA vinAnuM je jANavuM che-jJAna che, te uparachaluM hoya che,
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArASTi : tattvajijJAsA, yogathAmIti (187) hRdayamAM pravezatu nathI. A dRSTivALA mumukSune te sAcI tattvajijJAsA pragaTe che. jema cAtaka meghanI utkaMThA dharAve, jema tRSAtura puruSa pANI mATe cAtaram jhavAM nAMkhe, tema A mumukSune tattva jANavAnI tarasa lAge che, utkaMThA jAge che, tAlAvelI upaje che. marudeza jevI bhUmimAM, unhALAnA samayamAM cAlye jatA vaTemArgu jevA tarasyA thaIne pANIne icche, pANI pANI' kare, tevA tarasyA A jIva tattvadarzana pAmavA mATe thAya che. AvI tIvra tatttapipAsA A jijJAsu puruSane upaje che, eTale ene aneka sahaja prazna UThe che. jemake-- " huM kANu chuM ? kayAMthI thayA ? zuM svarUpa che mhArU kharU ? kAnA sabaMdhI vaLagaNA che? rAkhu` ke e pariharU ? "--zrI meAkSamALA " jehane pipAsA hai| amRtapAnanI, kima bhAMje viSapAna ? abhinaMdana jina darizana tarasiye. ''zrI Ana'daghanajI ane AvI jyAre tattvanI ke tattvadarzananI sAcI tarasa lAge che, chIpavavAnI rIta paNa tene maLI Ave che. tevI tarasa na lAgI hAya, te icche paNa kema ? ne te khUjhavavAnI rIta paNa kema maLe ? 52ma sama rAjacaMdrajIe atyaMta mAtmika bhAvavAhI zabdo kahyA che-- "khUjhI cahata pyAsa kA, hai khUsanakI rIta; pAve nahi. gurugama banA, ehI anAdi sthita." tyAre te zrRjhavavAnI te tarasa khUjhavavAne tattvavettA zrImad " tRSAturane pAyAnI mahenata karo, atRSAturane tRSAtura thavAnI jijJAsA pedA karajo. jene te pedA na thAya tevu' hAya, tene mATe udAsIna rahejo."--zrImad rAjacaMdra A jijJAsA guNu pazu, prathama adveSa guNa pragaTayeA hAya te ja upaje. eTale prathama dRSTimAM je adveSa guNu pragaTayo hatA, tenA anuguNapaNe-anukULapaNe A jijJAsA pragaTe che. jijJAsA e adveSanu uttara pariNAma che. A jijJAsAmAM sAcuM. tattvasvarUpa jANavAnI icchA hAya che, paNa peAtAne kakko kharA che evA haThAgraha hAteA nathI. Ama A dRSTimAM-- 8 dRna tArA dRSTimAM....manamAhana mere gAmaya agni samAna re....mana0 zauca sa'teSa ne tapa bha....mana. sajjhAya Izvara dhyAna re....mana niyama paca iMDAM saMpaje....mana. nahiM kiriyA udvega re.... mana jijJAsA guNa tattvanI....mana. paNa nahiM nija haTha Tega re....mana"-cAnsajjhAya,1-2 A sRSTimAM je khInne guNasamUha DAya che te kahe che--
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamucaya bhavatyasyAM tathAcchinnA prItiyogakathAsvalam / zuddhayogeSu niyamAdbahumAnazca yogiSu // 42 // gakathAmAM prIta ati, avicchinna A sthAna zuddhayoga cagI prati, niyamathakI bahumAna kara artha -A dRSTimAM vegakathAo pratye tevA prakAre avicchinna-akhaMDa evI atyaMta prIti hoya che ane zuddha gavALA gIo pratye niyamathI bahumAna hoya che. vivecaka "eha daSTi heya varatatAM....mana cogakathA bahu prema re....mana"---ceTa sajhAya, 2 uparamAM je A daSTinA mukhya guNa kahyA, te uparAMta bIjA guNane paNa ahIM sadbhAva hoya che. te A che -(1) gakathAo pratye akhaMDa-avicchinna evI atyaMta prIti. ane (2) zuddha gavALA yegIo pratye bahumAna. te A pramANe - 1. vegakathA pratye atyaMta prItiA daSTimAM vartanAra yegI puruSane yoga saMbaMdhI kathAo pratye akhaMDa evI atyaMta prIti hoya che, avicchinna e parama prema hoya che, kAraNa ke tevI kathAo pratye tene bhAvapratibaMdha thayo che, tene bhAva-aMtaraMga prema baMdhAya che, tenuM citta AkarSAyuM checUMTayuM che. tene avihaDa daDha raMga lAgyo che. eTale tevI kathA-vArtAmAM tene rasa paDe che. A cogakathA eTale zuM? mokSanI sAthe athavA parama tatvanI sAthe je-jeDe tenuM nAma yoga che. eTale mekSanA sAdhanarUpa je je che te yoga che. te yoga saMbaMdhI je kathA te yaMgakathA. te yoganA mukhya karIne be prakAra che-sAdhaka pega ne siddha vega. upazama, kSapazama ke kSAyika bhAvapaNe je nija AtmaguNanuM pragaTapaNuM thAya, ane jenAthI keme karIne pUrNa avasthAnI prApti thAya, te badhAya AtmasvabhAvarUpa dharmanA yoganA prakAra sAdhanabhUta evA sAdhaka yoga che. pahelI gadRSTithI mAMDIne chellI gadaSTinI prApti sudhInI je sAdhanA che te sAdhaka yuga che; athavA samakitathI mAMDIne zilezI avasthA paryata AtmabhAvane anusaratI je gabhUmikAo che. kRttiH-maratyacAM-A dRSTimAM hoya che. tathA-tevA prakAre, arijIna-avicchinna, (akhaMDa),bhAvapratibaMdhasArapaNAe karIne, rIti-prIti, jAvathANu-gakathAo pratye, -atyaMtapaNe. tathA zuddhapu-zuddha yogavALA,-- akadraka (1) pradhAna evA niyamaduniyathI, vAmAnazca eniy-ogIo pratye bahumAna. ( * A pATha azuddha ho saMbhave che. ka9papradhAna e pATha haze ? ema hoya te kaha5-coktayoga-AcAravidhAna jene pradhAna che evA, ema artha bese.)
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArASTi : cAra prakAranI dhama kathA, zuddha yogIe prati bahumAna (189) te sAdhaka cAga che. te sAdhakayeAganI parAkASThA chevaTanI hada te siddha ceAga che. te siddha yeAgamAM sakala kaneA kSaya hAya che, pUrNAnaMdamaya sahajAtmasvarUpa pragaTe che, AtmaguNanI saptA nIpaje che, ne yAgI AtmabhAgI thaI svasvarUpamAM ramaNa kare che.x AvA meAkSasAdhaka ceAga sa`khazrI je kAMi kathana hAya, athavA AvA cegane sAdhanArA satpuruSAnI jyAM jyAM kathA-vArtA cAlatI hAya, tyAM tyAM A dRSTivALA mumukSune parama prIti ullase che, parama prema pravahe che. temaja sanmAga pratye cAra prakAranI Aka`nArI evI AkSepaNI dharmakathA tene amRta jevI mIThI lAge dhama kathA che. asanmAga pratye vikSepa upajAvanArI vikSepaNI kathA te rucithI sAMbhaLe che. kama vipAkanuM varasapaNu' khatAvI sa'vega-meAkSAbhilASa janmAvanArI savejanI kathA tene khUba game che. pApamane kaDavA vipAka dekhADI niveda-bhavavairAgya pedA karanArI nive`janI kathA tene ruce che. TUMkAmAM, jyAM kayAMya AtmakalyANunI kathA-vArtA cAlatI hAya, jyAM kayAMya nirmala bhakti amRtarasanuM pAna thatuM hAya, jyAM kayAMya sadgurunA guNagaNunu gaurava gAna gavAtuM hAya, tyAM A AtmAthI puruSa parama premarasamAM nimajjana kare che. kAraNa ke Atmahitakara ceAgakathAne te padma dubha jANe che. te jANe che ke-A jagamAM sarvatra anI kathA, kAmanI kathA, atya'ta sulabha che. eka bIjA pratye AcArya paNu-gurupaNuM karatAM 'jIve kAmabhAga-anI kathA ana'tavAra sAMbhaLI che, ana'tavAra paricita karI che, ana'tavAr anubhavelI che.'" paNa meAkSanA sAdhanarUpa satkathA, ceAgakathA, dhamakathA teNe kadI sAMbhaLI nathI, paricita karI nathI, anubhavI nathI. Ama te jANatA hAi, evI jhera jevI bhAgakathAmAM tene rasa kema paDe ? ne parama amRta jevI parama durlabha yAgakathA pratye tene parama prema kema na sphure? " jina guNu amRtapAnathI mana0 amRta kriyA anuSThAnathI mana 'giru re guNa tuma taNA, zrI suNatAM zravaNe amI jhare, mhArI amRta kriyA supasAya re....bhavi Atama amRta thAya re....bhavi"--zrI devacaMdrajI varkIMmAna jina rAyA re; niLa thAye kAyA re. "--zrI yazeAvijayajI x - upazama bhAva hai| mizra kSANikapaNe, je nija guNu prAgabhAva; pUrNAvasthAne nIpajAvatA, sAdhana dhama` svabhAva...svAmI svayaM prabhane jAu bhAmaNe. samakita guNuthI hai| zailezI lage, Atama anugama bhAva; savara nirjarA hai| upAdAnahetutA, sAthyAla mana dAva...svAmI--zrI devaca'jI *( suparicidANubhUdA savvassa vi kAmabheAgabaMdhakadA | cattaradhruvahaMmeA La LamuruddA vittassa ||'--zrI samayasAr
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) gadarisamuccaya 2. zuddha yogIo pratye bahumAnaane vegakathA pratye paNa je A parama prema hoya, te pachI te zuddha yogane sAkSAt dhAraNa karanArA mUrtimAnuM svarUpa evA gIo pratye tene bahumAna hoya, parama Adara hoya, emAM navAI zuM? mekSasAdhaka gamArganuM nirdoSapaNe ArAdhana karanArA je je sAdhake hoya, sAcA sAdhujane heya, tenA pratye A mumukSu puruSa ekasa bahumAna dharAve ja, meganI saMpUrNa siddhi karI je siddha yogI banyA che, teo pratye te atyaMta AdarabhAva rAkhe ja. pitAnAthI adhika dazAvALA, ucca guNasthitivALA koI paNa pratye tene AtmA bhaktithI namI paDe. koI paNa gadaSTimAM vate guNIjana te dekhe ke tarata tenA pratye tenA hRdayamAM parama premapravAha pravahe sahaja bhakti uddagAra : mumukSu jogIjana hoya ke mArgAnusArI AtmAthI hoyasamyagadaSTi puruSa hoya ke sAce bhAvazrAvaka hoya, bhAvasAdhu hoya ke bhAvaupAdhyAya hoya, bhAvaAcArya hoya ke bhAvayogI hoya, kevalI bhagavAna hoya ke siddha bhagavAna hoya,-te sarva ke pratye tene AtmA parama pUjyabhAva dharAve che, ne tenA aMtaranA UMDANamAMthI sahaja udgAra nIkaLI paDe che ke - namo arihaMtA - arihaMtane namaskAra he ! namo siddhA - siddhone namaskAra ho ! namo mAriyA - AcAryone namaskAra ho ! namo uvajjAvA" - upAdhyAyane namaskAra ho! namo stroi savaI[f * -- lekamAM sarva sAdhuone namaskAra ho! zAMti, sAgara arU, nItike nAgara neka, dayAke Agara gyAna, dhyAnake nidhAna he; zuddha buddhi brahmacArI, mukha bAni pUrNa pyArI, sabanake hitakArI, dharma ke udyAna he; rAga-dveSase rahita, parama punita nita. gunase khacita citta, sajajana samAna ho; rAyacaMdra dhairya pALa, dharmaDhAla dhamAla, | muni ! tuma Age mere, pranAma amAna che."--zrImad rAjacaMdrajI kevala A bahumAna ja hoya che ema nahi, paNuM-
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi : saMta vegIonI yathAzakti sevA, vegavRddhiphala (191) yathAzaktyupacArazca yogavRddhiphalapradaH / yoginAM niyamAdeva tadanugrahadhIyutaH // 43 // gavRddhi phala Apata, yathAzakti upacAra yogIone niyamathI, tasa anugraha mati dhAra. 43 artha :-ane yathAzakti upacAra - ke je gIone niyamathI ja gavRddhirUpa phalA ApanAre, ane tenI anugraha buddhithI yukta evo hoya che. vivecana guNIne kare....mana, dekhe nija guNahANa re... mana-- sava zuddha gavALA gIjane, egamArgamAM AgaLa vadhelA gIpuruSo kahyA, te pratye aMtaraMga bahumAna hoya eTaluM ja nahiM; paNa te bahumAnane sArthaka banAve, AcaraNamAM mUkI vyavahArU (Practical) banAve, e pitAnAthI satenI yathA banI zake teTaluM upacAra-sevAbhAva paNa temanA pratye hoya. eTale A zakti sevA mumukSu puruSa te sAcA satparuSo pratye potAnAthI banI zake teTalI sevA vinayapUrvaka bajAve che; teone yathAvidhi parama AdarathI nirdoSa AhArapAna-auSadha AdinuM dAna kare che; sanzAstra vagere dharmaupakaraNo te satpAtrone Ape che; rega Adi Apatti AvI paDaye sAcI bhaktithI temanI sevA-suzraSA, vaiyAvacca kare che, te mahAtmA saMtajane nirAkulapaNe dharmArAdhana karI zake, evI badhI jogavAI karI ApavA te sadA tatpara rahe che. kAraNa ke te jANe che ke A sAcA bhAvasAdhuo te potAnA deha pratye paNa niHspRha che-mamatArahita che, A avadhUte te sarva parabhAvane phagAvI daI udAsIna thaIne beThA che, nijAnaMdamAM nimagna rahelA A nigraMtha saMnyAsIo saMyamanA hetuthI ja deha dhAraNa karI rahyA che --bIjA kaI paNa kAraNe bIjI koI paNa IcchA A gIpuruSo rAkhatA vRtti-yathAzakti yathAzakti, zaktinA aucityathI,-zaktinA ucitapaNu pramANe, zuM? te ke -3varAra-upacAra, grAsa-AhAra AdinA saMpAdanavaDe karIna- yakta yogIo pratye ema prakrama che-cAlu saMbaMdha che. tenuM ja vizeSaNa Ape che-coLavRddhiAra -gavRddhirU5 phala ApanAro,-tenA samyaka pariNAmavaDe karIne; jinAM nijanAvagIone niyamathI ja. anyathA-anya prakAre tene vighAtahetu hAya nahiM. (A zuddha gIo pratyenI sevA, gIjanane vegavRddhi phala niyamathI ja Ape che,-gavighAta hetu hoya , nahiM.) tanuzrIyutada-tenI anugraha buddhithI yukta e. upacAra saMpAdakanA anugrahanI-upakAranI buddhithI yukta e. (je upacAra-sevA kare che te ema mAne ke huM A hArA pitAnA AtmA para upakAra karI rahyo chuM, A saruprasAda che.)
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (192) gidaSTisamuccaya nathI; te paNa tevA sarvathA niHspRha mahAjanenI banatI sevA karavI, te mumukSu AtmAthIne dharma che, jIvanano apUrva lahAvo che, teonA caraNe je kaMI paNa arpaNa karIe te ochuM che, kAraNa ke teone parama upakAra che. ema jANato hoI, te pitAthI banatI sevArUpa phUlapAMkhaDI-"vaa purNa karuM toyaM "-bhaktithI temanA caraNakamalamAM arpaNa kare che. "zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI sahu hIna; te te prabhue Apio, varatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varate prabhu AdhIna dAsa dAsa huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna." zrI Atmasiddhi ane AvA satpAtra bhAvagIo pratyene A upacAra-vinayAnvita sevAdharma jegI janane cekakasa yogaguNanI vRddhirUpa phala Ape che. jemAM uttama kSetramAM vAveluM eka paNa bIja paraMparAe anaMtagaNuM phala ApanArUM thaI paDe che, tema AvA gavRddhi la satpAtra saMtajanonI sevA anaMtagaNuM phala ApanArI thaI paDe che, AtmAne uttarottara dharmavRddhinuM-kharekharA "dharmalAbha'nuM kAraNa thAya che. niSkAma sevAno lAbha ApI pote gavRddhirUpa pratilAbha pAme che, ane eTalA mATe ja A AtmArAmI sapuruSanI sevA-bhaktivaDe huM pitAne ja anugraha karUM chuM, mahArA pitAnA AtmA para ja upakAra karI rahyo chuM, ema sevA karanAre cokkasa bhAvavuM joIe. AnAthI huM mahArA AtmAne ja saMsArasamudrathI tArUM chuM, evI Atma anugraha buddhi ugavI joIe. Ama A dRSTimAM vate yogI zuddha yegIo pratye bahumAna dharAvavA uparAMta, yathAzakti-ucitapaNe temanI sevAbhakti kare, ane te paNa pitAnA AtmAnI anugraha buddhithI ja. A upacArane ja vizeSaNa Ape che- lAbhAntaraphalazcAsya zraddhAyukto hitodayaH / kSudropadravahAnizca ziSTasammatatA tathA // 44 // anya lAbha phala tasa e, zraddhAyuta A ema; nirupadravatA hita udaya, ziSTa saMmatatA tema. 44, A vRtti -AmAnatabhrasTAca-ane-- upacArakartAne lAbhAnatera phalavALA -zuddha upacAranA puNyathakI tacAprakAranA vipAkabhAvane lIdhe. eTalA mATe ja-zraddhAyukato-zraddhAyukta e upacAra, ema cAluM saMbaMdha che. hitoH -jemAM hitane udaya hoya che e, AgaLanI jema. zudropadravAnica-ane kSudra upadranI hAni hoya che. ethI karIne ja vyAdhi Adine nAza hoya che. ziSyanakSatatA tathA tathA prakAre zisammatatA, ziSTajananuM mAnyapaNuM, ethI karIne ja AnuM ati suMdara bahumAna hoya che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsadRSTi : saMtasevAthI anya lAbha phaLa (193) artha ane e upacAra ene bIjA lAbharUpa phaLa ApanAra ane zraddhAthI yukta e hiteAdayarUpa hoya che. ane temAM zudra upadranI hAni tathA ziSTajanenuM saMmatapaNuM- mAnyapaNuM hoya che. vivecana uparamAM je upacAra athavA sevAdharma kahyo te vaLI ke viziSTa hoya che, kevA vizeSa guNavALo hoya che, te ahIM kahyuM che tevA prakAre satpuruSanI sAcA bhAvathI sevA bhakti karanArane bIjA lAbhArUpa phaLa paNa maLe che. kAraNa ke tenA sevA yogamahimA bhaktithI puNyadayanI prApti hoya che, ane tenA vipAkathI surapati-nara pati saMpadA vagere anya lAbharU5 phaLa sAMpaDe che. jema jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, jema phaLa pahelAM phUlanI prApti hoya ja, tema sasevAnA bhegavRddhirUpa phalanI sAthe sAthe iMdra-cakravattapada Adi AnuSaMgika phaLarUpa puNyaparipAkanI prApti hoya che. kAraNa ke 'ga * che te uttama kalpavRkSa che, parama ciMtAmaNiratna che, sarva dharmomAM pradhAna che, siddhine svayaMgraha che" tenAthI zuM zuM phala prApta na thAya ? Ama kalpavRkSanI jema vAMcchita lAbha ApanAra A saMtajana pratyene sevAdharma zraddhAthI yukta hoya che. kAraNa ke zuddha zraddhA vinAno vicAra zA kAmane? mATe A mumukSu te zraddhAthI satpuruSanI sevA kare che. ane A A zraddhAyukta hoya che, tethI karIne A mumukSu jogIjanane hitane udaya thAya che. eTale te AtmahitanA --AtmakalyANanA kAryamAM pravarte che, ne temAM tenI caDhatI kaLA thatI jAya che. jema udaya pAmate sUrya uttarottara vadhAre prakAzamAna thata jAya che, jema zukala* pakSane caMdra dina-pratidina caDhatI kaLAne pAmate jAya che, tema A AtmAthI puruSane uttarottara vadhAre ne vadhAre baLavAna AtmahitanI prApti thatI jAya che, hita paraMparAthI hitane anubaMdha thayA kare che. zukala bIja zazi reha, teha pUraNa huve lAla" zrIdevacaMdrajI ethI karIne ja ene zuka upadravanI hAni thAya che. eTale Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere nAnA nAnA tuccha upadrava A jIvane herAna karatA nathI, kanaDatA nathI. moTA bhavarUpa upadravane nAza thavAnI jyAM pUrva taiyArI cAlI rahI che, tyAM pachI A magatarA maka "TH vaFpataH zreSTha azcintAmaLiH pas: | TH pradhAne dhananAM cAra: siddha caMdraH || "--zrI gabindu * "yamaH sonamUDhara, nivRddhiniyana FkSadvitIyA yA cAmaNo yathar -aa dvA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ (194) yogadaSThisamuccaya jevA tuccha namAlA upadra-kanaDagate ene kema bAdhA karI zake? jyAM nadInA prabaLa pravAhapUramAM hAthInA hAthI taNAI jAya, tyAM tuccha taNakhalAne bhAra zo ? ane AvA A mumukSu puruSane ziSTajanenuM saMmatapaNuM hoya che, ata eva AnuM ati suMdara bahumAna hoya che. eTale ke te ziSTajanane sadA parama pramANa mAne che, temanA vacanane-temanI AjJAne ati bahumAnapUrvaka zirasAvadha gaNe che-mAthe caDhAve che; ane temanA saMmatapaNA thakI bahumAna pAme che. ziSTa eTale parama saMskArI suzikSita paMDitajana, saMskArasvAmI, sAdhu janane saMmata evA puruSo. jeNe zuddha AtmadharmanI zikSA samyaphapaNe prApta karI che, jenA hRdayamAM satya dharmanA zuddha saMskAra daDhapaNe lAgyA che, je tattAtatvanA vivekamAM nipuNa hoI paMDita" kahevAya che, ane tethI karIne ja saMtajanene saMmata che-mAnya che, evA sapuruSa 'ziSTa' kahevAya che. evA ziSTajanane A daSTivALa yogI parama mAnanIya mAne che, ane bahu mAnanIya bane che. A tathA-- bhayaM nAtIva bhavajaM kRtyahAnirna cocite / tathAnAbhogato'pyuccainai cApyanucitakriyA // 45 / / bhavabhaya nA ati-ucitamAM, kRtyahAni paNa negya; ajANatAM paNa hAya nA, kriyA anucita keya. 45 artha :- A dRSTivALA puruSane bhavajanya atyaMta bhaya hAya nahiM, ucitamAM kRtyahAni hoya nahiM, tathA ajANatAM paNa anucita kriyA paNa sarvathA hAya nahiM. vivecana AvA daSTivALA yogIne bhavabhaya atyaMta hete nathI, saMsArane jhAjhe Dara rahetuM nathI, kAraNa ke azubha kAryamAM tenI pravRtti hotI nathI, eTale te nirbhaya rahe che. je khoTuM ke kharAba kAma karato hoya, je azubha AcaraNa karate hoya, je duSTa pApI hoya, bhavabhaya tene ja DaravApaNuM heya, ema bAlaka suddhAM sarva kaI jANe che. vaLI A rahitapaNuM AtmAthI puruSa to prabhubhakti-gurubhakti Adi zubha pravRttimAM pravarte che, tethI karIne paNa tene savizeSa nirbhayatA prApta thAya che. kAraNa ke te bhagavAnanI bhaktimAM zuddha bhAvathI lIna thAya che ne prabhunuM caraNa-zaraNa grahI bhAve che ke-he bhagavAna ! he paramakRpALu deva ! huM te anaMta deSanuM bhAna chuM, chatAM paNa ApanA avalaMbanathI meM A apAra bhavasAgarane gepada je karI dIdhuM che. jo ke mahAdi zatru nRtti marca nArIva ma -bhavajanya-saMsArajanya atyaMta bhaya hoto nathI-, tathA prakAre azubhamAM apravRttine lIdhe (azubha pravRtti kare nahiM, tethI saMsArane Dara paNa lAge nahiM). tyAnirta rejite-ane sarva ja ucitamAM kRtyahAni na hoya,-dhama Adarane lIdhe. tathAnAmAttANundrA-temaja anAbhAgathI paNa, -ajANatAM paNa atyaMtapaNe, jANanunici -sarvatra ja anucita kriyA paNa na hoya, ( ajANatAM paNa anucita kriyA kare nahiM.) ISE
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi: dhIga dhaNI mAthe kiye re, ucita kAvya (15) haju mane chaLI rahyA che, ne huM parapariNatimAM abUjhapaNe bhaLI rahyo chuM, paNa have tamArA je sAheba mane maLyuM che, eTale e hAra bhavabhaya paNa TaLyo che, ema huM mAnuM chuM. he vItarAga deva ! tamArUM tattva-rasAyana meM pIdhuM che, bhaktithI meM tamane mahArA cittamAM vasAvyA che, eTale hAra bhavarUpa bhAvaroga maTI gayuM che, ema mane lAge che. he prabhu! ApanuM darzana thatAM hArA duHkha-daurbhAgya dUra thayA che, ane mane sukhasaMpatti maLI che. tamArA je "dhI dhaNI meM "mAthe karyo che, te pachI mahAre vALa paNa keNu vAMke karI zake ema che? "dukha ! dehaga dare TaLyA re, sukha saMpada zuM bheTa; dhIMga dhaNI mAthe kiyo re, kuNa gaMje nara peTa ? vimalajina !"--zrI AnaMdaghanajI "je ati dustara jaladhi same saMsAra jo, te gepada sama kIdhe prabhu avalaMbane re le." "yadyapi ha mehAdike chaliye, parapariNati zuM bhaLiye re..prabhutva paNa have tuja sama sAhiba maLiye, tiNe bhavabhaya savi TaLiye re....prabhu "paNa navi bhaya jinarAja pasAthe, tattvarasAyana pAye re..prabhu aMtarajAmI ! prabhu bhagate nija citta vasAye, bhAvaroga miTa jAye re...prabhutra" -zrI devacaMdrajI Ama azubhamAMthI nivRttithI ane zubhamAM pravRttithI A mumukSu puruSa nirbhayanIDara hoya che. ane tene ucita kRtyamAM hAni hotI nathI, karavA gya evA ucita dharmakartavyamAM te kAMI khAmI AvavA detA nathI, kAraNa ke te jinacaraNanI upAsanA atizaya bhakti pUrvaka kare che, munijananI saMgati pratye atyaMta prIti rAkhe che, yathAucita kartavya zakti saMyamanuM pAlana kare che, dAna de che, zIla-sadAcAra seve che, tapa Acare che, zubha bhAvanA bhAve che, ane temAM kaMI khAmI-UNapa AvavA deto nathI. te sarva jagajaMtune potAnA mitra mAnato heI, jema bane tema mana-vacana-kAyAthI ahiMsaka rahevAne prayatna kare che; hita mita ne prIta evuM satya vacana bele che; pramANika ane nyAyapriya rahI paradravya haravAnI ke cAravAnI icchAthI paNa dUra rahe che, parastrI pratye mA-bahenanI daSTi rAkhI svadArAsatevI thAya che, athavA sarvathA brahmacarya dhAraNa kare che; jema bane tema AraMbha-parigrahanuM saMkSepaNuM kare che, parigrahanuM parimANa-maryAdA TharAve che. te zuddha deva, zuddha guru ne zuddha dharmanuM AlaMbana le che; bAkI bIjI badhI jaMjAla choDI de che. te sarva tAmasI vRttione tyajI daI, sAttvikI vRttione bhaje che. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya,-ItyAdi sAtvika vRttio A mumukSunA ghaTamAM sadAya sujAgrata hoya che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ (196) yogadaSTisamucaya "upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita munijana saMgati rati ati, saMyama yoga ghaTita. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya."--zrImad rAjacaMdrajI zuddha AlaMbana Adare, tyajI avara jajAla re, tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAttvikI zAla re...zAMti" -zrI AnaMdaghanajI ane Ama A mumukSu puruSa jema ucita kartavya karavA cUkatA nathI, tema te anu cita kriyA paNa karate nathI. te jANI bUjhIne sUmamAM sUkSma jIvane paNa haNu nathI, te meTA dhULa jIvane te kema ja haNe? ajANatAM paNa koI jIvane anucita te dUbhavavA icchatuM nathI, te jANIne te keInI lAgaNI paNa kema akartavya bhave ? te svapnamAM paNa khoTuM bolavA IcchatA nathI, te jANuM bUjhIne pratijJAbhaMga kema kare? anyAyathI apramANikapaNe dhana kamAIne pApane gAMsaDe konA mATe badhI ja che, e je vicAra kare che, tene paradravyanI cerI karavAnI IcchA paNa kema thAya ? vyabhicAra AdithI upajatA dhanahAni, mAnahAni, regApatti vagere doSa pratyakSa dekhatAM chatAM, te parastrI pratye ADI AMkhe jue paNa kema ? AraMbha parigrahanI prapaMcanAlamAMthI jema bane tema je jaldI chUTavA Icchato hoya, te ene lAMbe pathAro zuM kAma pAthare ? Ama jene saMsArano jhAjho bhaya have rahyo nathI, e A mumukSu puruSa ucita kRtya kare che, ne anucita karatA nathI, kAraNa ke te e saraLapariNamI hoya che, ke te senAnI peThe jema vALIe tema vaLe che. "anucita teha na Acare mana vALe vaLe jima hema re mana"--zrI roga sajhAya 2-3 ema- kRtye'dhike'dhikagate jijJAsA lAlasAnvitA / tulye nije tu vikale saMtrAso dveSavarjitaH // 46 // vRtti:- -kAmAM, dhyAna Adi kayamAM, adhi-adhikamAM,-pitAnI bhUmikAnI apekSAe adhika evA kayamAM,-adhiante-adhigata eTale AcArya Adi adhika-caDhIyAtAmAM (guNavaMtamAM) vartatA, evA kRtyama, vijJAna-AnI jijJAsA, A Ama kema evI jANavAnI IcchA hoya che; DhADhaNAvittA-lAlasA sahita, eTale ke abhilASAnA atirekathI yukta evI jijJAsA. (pitAnAthI caDhIyAtI dazAvALAnI caDhIyAtI kriyA dekhI, A Ama kema haze te jANavAnI tIvra IcachA ). tuje-vaMdanAdi tulya-sarakhA kRtyamAM, nine tu-pitAnA ja, vivAre-vikala, kAryotsargIkaraNa vagerevaDe vika-khAmIvALA, saMtrA-saMtrAsa AtmAmAM hoya che. huM hAnivirodhaka chuM ema AtmAmAM atyaMta trAsa chUTe che. pArvataH-TheSa rahita,-adhika maye dveSa rahita e saMtrAsa-prastuta daSTinA sAmarthyane lIdhe. (banenI eka sarakhI kriyA chatAM, pitAnI kiyA khAmIvALI dekhI, pitAnA kAmamAM trAsa chuTe che, ane temAM adhika guNavaMta pratye dveSa hoto nathI)
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAradiH adhika guNI pratye tAva jijJAsA (197) adhikanA adhika kRtyamAM, salAla jijJAsa; tulya vikala nija kRtyamAM, dveSa rahita saMtrAsa. 46 artha -guNathI adhikanA adhika kRtya pratye lAlasAyukta evI jijJAsA hoya, ane tulya evA potAnA vikala-khAmIvALA kRtya pratye dveSa vinAne saMtrAsa hoya vivecana vaLI A daSTimAM vartate mumukSu pitAnA karatAM adhika guNavaMta, caDhIyAtI AtmadazAvALA evA AcAryAdinI potAnA karatAM caDhIyAtI kriyA dekhI, ema bhAve che ke-aho ! A mahAjanenI A kriyA AvI uttama prakAranI, AvI ucca koTinI zI jijJAsAH rIte hotI haze? ema tenuM kAraNa jANavAnI tene tIvra abhilASAvALI dazAbheda utkaMThAvALI jijJAsA upaje che; kAraNa ke emane sthAne asaMkhya che, ane mehakarmanI taratamatAnA kAraNe, nyUnAdhikatAnA kAraNe, ochAvattApaNAne lIdhe, jIvanI dazAnA asaMkhya bheda paDe che. Ama kSepazamanI bhinnatAnA kAraNe, keTalAka ja potAnAthI hIna-utaratI paMktinA heya, keTalAka pitAnI samAna paMktinA hoya, ne keTalAka pitAnAthI caDhIyAtI paMktinA heya. Ama sanmArge prayANa karatA, AgaLa vadhatA, AtmavikAsa sAdhatA nI dazAnA bheda hoya che. eTale teonI dharmakriyA paNa tevA prakAranI taratamatAvALI hoya che, UMcI-nIcI kakSAnI hoya che. temAM A daSTimAM sthiti karate thegI jyAre pitAnAthI caDhIyAtI AtmadazAvALA mahAnubhAva mahAtmAone dekhe che, potAnAthI guNamAM adhika evA bhAvAcAryane bhAva upAdhyAyane, bhAvasAdhune, bhAvazrAvakane ke anya keAI mumukSane bhALe che, sAnaMdAzcarya tyAre te vismayamAM paDI jAya che. jyAre te tenuM potAnA karatAM vadhAre dhanya! dhanya! vizuddhivALuM dharmadhyAna jue che, jyAre pitAnA karatAM vadhAre baLavALe daDha dharmaraMga nIrakhe che, jyAre pitAne karatAM vadhAre bhakti ullAsavALI bhagavaMtanI bhAvabhakti bhALe che, jyAre potAnA karatAM vadhAre AtmavIlAsavALI tapa-svAdhyAya -pratikramaNa-vaMdanAdi sakriyA nihALe che, jyAre potAnA karatAM adhika vikAsa pAmelA teonA ahiMsA-satya Adi sAkSAt dekhe che, ane jyAre pitAnA karatAM adhika AtmapariNati pAmelA teonA samyagudarzana-jJAna-cAritra Adi guNa pratyakSa kare che, tyAre A gadaSTivALA yogI sAnaMdAzcarya anubhavI vicAramAM paDI jAya che ke-ahe ! A mahAtmAonuM dharmadhyAna! aho bhAvabhakti ! ahA dharmaraMga! ahA tapa-svAdhyAya ! ahe ahiMsA-satya ! ahIM darzana jJAna-cAritra ! aho emanI brAhmI sthiti ! ahA emanI apUrva AtmapariNati ! A adbhuta brahmaniSTha mahAtmAe AvI addabhuta AtmadazA kema pAmyA haze ? AvI AzcaryakAraka
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ (198) yogadaSTisamuracaya AtmasAdhanA emaNe kema sAdhI haze ? AvI apUrva AtmasAmarthyavALI parama dhanya sakriyA teo zI rIte karI zakatA haze ? "dhanya dhanya nara teha, prabhupada vaMdI ho je dezanA suNe; jJAna kriyA kare zuddha, anubhava ge ho nija sAdhakapaNe."--zrI devacaMdrajI dhanya te munivara re, je cAle samabhAve; bhavasAyara lIlAe utare, saMyama kiriyA nAve...dhanya bhagapaMka tajI upara beThA, paMkaja pare je nyArA; siMha pare nija vikrama zUrA, tribhuvana jana AdhArA....dhanya jJAnavaMta jJAnI zuM malatA, tana mana vacane sAcA; dravya bhAva sUdhA je bhAkhe, sAcI jinanI vAcA...dhanya."-sA. traga. sta, ityAdi prakAre te AtmArAmI mahAtmAonI parama dhanyatA te bhAve che, ane guNI jana pratyenA prazasta rAgathI ciMtave che ke A mahAnubhAvonI AvI AzcaryakAraka Atmasthiti kema pragaTI haze ? A jANavAnI tene tIvra IcchA-jijJAsA upaje che. ane A mumukSu jogIjanane AvI sAcI jijJAsA upaje che, eTaluM ja nahi, paNa te mahAtmAo jevI ja pitAnI vaMdanAdi kriyAmAM potAnI hInatA dekhI, tene potAnA pratye manamAM atyaMta trAsa chUTe che, pitAnA AtmA pratye jugupsApitA pratye dhRNa dhRNA upaje che ke-are ! huM te ke anya ke A mahAjane jevI uttama dharmakriyA karI zakatuM nathI! kharekhara ! huM te deza anaMtanu bhAjana chuM', ane mahArAmAM guNa te ekake dekhAto nathI; kAraNa ke hArAmAM A mahAtmAo je nathI zuddha bhAva ke nathI prabhu svarUpabhAva, nathI laghutA ke nathI dInatA, nathI guruAjJA ArAdhakatA ke nathI nizcalatA, nathI prabhune daDha vizvAsa ke nathI paramAdara, nathI satsaMgane joga ke nathI sasevA joga, nathI kevaLa AtmApaNutA ke nathI daDhaAzrayabhAva, nathI anuga, nathI "huM pAmara zuM karI zakuM?' evo viveka ke nathI prabhu pratye acaLa Asakti, nathI prabhuvirahane tApa ke nathI parama durlabha evI prabhukathAno paritApa, nathI bhaktimArgamAM praveza ke nathI bhajananuM daDha bhAna, nathI nija dharmanI samajaNa ke nathI zubha deze sthiti, nathI sevAne pratikULa baMdhanano tyAga nathI dehadamana-iMdriyadamana, nathI prabhuviyoganI skUraNa ke nathI vacana-Agama jJAna, nathI divya nayananI prApti ke nathI yama-niyamAdi, nathI udAsInatA ke nathI nirabhimAnapaNuM, nathI svadharma saMcaya ke nathI paradharmanivRtti Ama anaMta prakArathI huM sAdhana rahita chuM. mhArAmAM eka paNa sadguNa nathI. huM moTuM zuM batAvuM ? sakaLa jagatamAM huM ja adhamAdhama ne adhikamAM adhika patita chuM.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi : dekhe nija guNa hANa "he prabhu! he prabhu! zuM kahyuM? dInAnAtha dayALa ! . huM te doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa ! zuddha bhAva mujamAM nathI, nathI sarva tuja rUpa; nathI laghutA ke dInatA, zuM kahuM parama svarUpa. nathI AjJA gurudevanI, acaLa karI uramAMhi; Apa taNe vizvAsa daDha, ne paramAdara nAMhi. joga nathI satsaMgane, nathI sasevA joga; kevaLa arpaNatA nathI, nathI Azraya anuga. huM pAmara zuM karI zakuM? evo nathI viveka; caraNa zaraNa dhIraja nathI, maraNa sudhInI che. aciMtya tuja mahAbhyane, nathI prakulita bhAva; aMza na eka snehane, na maLe parama prabhAva acaLa rUpa Asakti nahiM, nahiM virahane tApa; kathA alabhya tuja premanI, nahiM tene paritApa. bhaktimArga praveza nahi, nahiM bhajana dRDha bhAna; samaja nahi nija dhamanI, nahiM zubha deze sthAna. kALa deSa kaLithI thaye, nahiM maryAdA dharma teya nahiM vyAkuLatA, juo prabhu muja karma. sevAne pratikULa je, te baMdhana nathI tyAga; dedriya mAne nahiM, kare bAhya para rAga. tuja viyega phuratA nathI, vacana nayana yama nahi, nahiM udAsIna abhaktathI tema gRhAdika mAMhi. ahaMbhAvathI rahita nahiM, svadharma saMcaya nAMhi; nahiM nivRtti nimaLapaNe, anya dharmanI kAMI. ema anaMta prakArathI, sAdhana rahita huM; nahiM eka saguNa paNa, mukha batAvuM zuM? kevaLa karuNAmUrti che, dInabaMdhu dInAnAtha! pApI parama anAtha chuM, he prabhujI! hAtha. adhamAdhama adhike patita, sakaLa jagatamAM huM e nizcaya AvyA vinA, sAdhana karaze zuM? paDI paDI tuja pada paMkaje, pharI pharI mAguM e ja; sadaguru saMta svarUpa tuja, e daDhatA karI deja."- zrImada rAjacaMdrajI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ (200) huM cheADI nija rUpa jhIlyeA UlaTa ramyA para pudgale, ANI viSaya tRNA jale; Azrava adha vibhAva karU ruci ApaNI, yogadRSTisasumAya bhUlyA mithyA vAsa doSa dau' para bhaNI....viharamAna"--zrI devaca`drajI ityAdi prakAre peAtAnA doSa dekhI, peAtAnI dharmakriyAnI vikalatA-khAmI joi, A yogadRSTivALA mumukSu ceAgI puruSane pAtA pratye kheda upaje che, trAsa chUTe che ke-A jIvanuM A te kevuM hInavI paNuM ? kevu zithilAcArIpaNuM ? kevuM pramAdIpaNuM ? kevuM nirgu'NucakavattI paNuM ? paNa AvA satrAsa upaje che, temAM te guNIjane pratye adveSa ja hoya che, khIlakula dveSa-matsara bhAva tA hotA ja nathI. evA guNanidhAna prazasta puruSA pratye IrSyAadekhAi AvatI ja nathI, paNa kevaLa prameAda bhAva ja ullase che. eTaluM ja nahi' paNa peAtAnI guhInatAthI nirAza thavAne badale, te mahat puruSAnA uttama guNu dekhI AgaLa vadhavAnI preraNA meLave che. Ama-- " vinaya adhika guNIne kare....mana. dekhe nija guNu hANu re....mana0"-cA. sajjhAya 2-3 * duHkharUpo bhavaH sarva ucchedo'sya kutaH katham / citrA satAM pravRttica sAzeSA jJAyate katham // 47 // du:kharUpa bhava sarva A, kAMthI kema uccheda ? citra pravRtti satanI, kathama jaNAya sahu bheda ? 47. aH--sa saMsAra duHkharUpa che, AnA uccheda kayA kAraNathI kevI rIte thAya? ane saMtAnI citra-vividha AzcaryakArI pravRtti je, te badhIya kevI rIte jaNAya ? vivecana trAsa dhare bhavabhaya thakI....mana. bhava mAne duHkhakhANu re....mana"-cA. sajjhAya 2-4 vaLI A dRSTivALA yAgI puruSa samasta sa'sArane duHkharUpa mAne che; kAraNa ke janma, jarA, maraNa, rAga, zeka vagere du:khathI bharelA A sasAra Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa vRtti:---:vo matra: sarve:-badhAya sauMsAra du:kharUpa che, janma-jarA Adi rUpapaNAne lIdhe. 3 Damya--A saMsAranA uccheda, ta:-kayAMthI ? kayA hetuthI ? kSAMti AdithakI. tha-kema ? kevA prakAre ? citrA-citra, vividha prakAranI, athavA AzrayakArI ), sattAm-sa MtAnI, munienI pravRtti-pravRtti, caitya krama" Adi prakArathI, sAzevA jJAyate tham-te azeSa prema jaNAya ? te badhIya kema jANavAmAM Ave tethI anyanA apeAhathI, ( tethI khIjInA tyAgathI ).
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi 'bhava mAne duHkhakhANa-satenuM citra caritra (21) trividha tApathI niraMtara baLI rahyo che, ema te pratyakSa dekhe che; A bhayAkula saMsAra saMsAramAM sarvatra bhaya bhaya ne bhaya ja vyApI rahela che, ema tene jaNAya che. te jue che te "bhogamAM rogane bhaya che, kulane paDavAno bhaya che, lakSamImAM rAjAne bhaya che, mAnamAM dInatAne bhaya che, balamAM zatrune bhaya che, rUpathI strIne bhaya che, zAstramAM vAdano bhaya che, guNamAM khalane bhaya che, ane kAyA para kALane bhaya che. ema sarva vastu tene bhayavALI dekhAya che, mAtra eka vairAgya ja abhaya che, evuM tene pratIta thAya che. Ama A saMsAra bhayAkula heI kevala duHkharUpa ja che, saMsAramAM je je sukhasAdhana manAya che te paNa badhAya paramArthathI sukhAbhAsarUpa hoI duHkharUpa ja che, iMdra-cakravattI AdinI padavI paNa duHkharUpa ja che, ema tenA AtmAmAM nizcaya thAya che. kAraNa ke-- pratyeka vakhata mRtyunA bhayavALe, roganA bhayavALe, AjIvikAnA bhayavALe, yaza haze te tenI rakSAnA bhayavALa, apayaza haze te tene TALavAnA bhayavALe, leNuM haze te tene levAnA bhayavALe, deNuM haze te tenI hAyavoyanA bhayavALe, strI haze te tenI ..nA bhayavALe, nahiM hoya te tene prApta karavAnA khyAlavALa, putra-putrAdika haze te tenI kaDAkUTanA bhayavALo, nahiM hoya te tene meLavavAnA khyAlavALe, echI trAddhi haze te vadhArenA khyAlavALe, vadhAre haze te tene bAtha bharavAnA khyAlane, ema ja pratyeka sAdhana mATe anubhava thaze." -zrImad rAjacaMdra eTale te mumukSu puruSa bhAve che ke-he jIva! A bhayarUpa saMsAramAM cAre gatimAM bhramaNa karatAM tuM anaMta duHkha pAme che. bhISaNa naraka gatimAM, tiryaMca gatimAM, kudeva gatimAM, ne kumanuSya gatimAM tuM tIvra duHkhane prApta thayela che, dAruNa asahya duHkha vairAgyabhAvanA te cirakALa sahyA che, zArIrika mAnasika duHkha te vAraMvAra anubhavyA che. he jIva! azuci bIbhatsa ne malamalina evA aneka jananIonA garbhavAsamAM tuM cirakALa vacce che. samudranA pANI karatAM paNa vadhAre mAtAnA dhAvaNa tuM dhAvyo che. tArA maraNa samaye sAgarajala karatAM paNa vadhAre AMsuDA tArI mAtAoe sAcuM che. meruparvata karatAM paNa vadhAre tArA keza-nakha vagere kapAyA che. he jIva! A x" bhoge rogabhayaM kule cyutibhayaM vitte nRpAlAdbhayaM; ___ mAne dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe taruNyA bhayaM / zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM, ' sarva vaDu mAnvita muvi nRLa vai vAmAnT "--zrI bhartuharI | (artha mATe juo-zrImad rAjacaMdrakRta bhAvanAbedha). "aihikaM yatsukhaM nAma sarva vaiSayikaM smRtam / na tatsukhaM sukhAbhAsaM kintu duHkhamasaMzayam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI paMcAdhyAyI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ (202) yogadaSTisamuccaya tribhuvana madhye te sarva sthAnamAM vAraMvAra gamanAgamana karyuM che, sarva jI sAthe sarva prakAranA saMbaMdho te aneka vAra karyA che. bhuvanedaramAM vattatA sarva pudgale te pharI pharI rasyA che ne mUkyA che,-jaganI eMTha te vAraMvAra hoMze hoMze khAdhI che, to paNa tuM tRpti pAmyo nathI ! tRSNAthI pIDita thaIne te traNe bhuvananuM pANI pIdhuM che, te paNa hArI tRSNAne cheda thaye nathI ! mATe he jIva! have to tuM virAma pAma ! virAma pAma ! "jaDa cala jaganI eMThane, na ghaTe tujane bhega ho mitta."-zrI devacaMdrajI Ama du:khamaya saMsArasvarUpa bhAvatAM tenA aMtaramAM vairAgyane raMga lAge che, eTale te ciMtave che ke A du:khada saMsArane kayA kAraNathI, kevI rIte ucheda thAya? huM A bhavabhayathI ubho chuM. A du:khapracura adhuva azAzvata saMsAramAM huM evI zuM karaNI karUM? ke jethI karIne huM durgati prati na jauM. * "bhavabhayathI huM ubho , have bhava pAra utAra he." (yazavijayajI) vaLI te mumukSu satparuSanI, saMta munijanenI vividha prakAranI satupravRtti joIne diMga thaI jAya che. teonI parama adbhuta bhakti, parama addabhuta Atmazakti, parama vizuddha nimala tapazcaryA, parama utkRSTa dharmadhyAna, parama prazAMta gaMbhIra vAdhArA, saMtanuM citra parama jJAnasaMpanna zuddha kriyAkalApa, ane meru jevA mahAna saMyamabhAranuM caritra! lIlAthI dhAraNa,-e vagere te sAdhupuruSanI satupravRtti nihALI te te - AzcaryamAM lIna thaI jAya che; ane ciMtave che ke-A AtmArAmI brahmaniSTha mahAtmAonuM samasta citra caritra kema jANI zakAya? kAraNa ke A sapuruSonuM caritra ciMtavavAmAM Ave te kavacit karuNakamaLatA dekhAya che, kavacita tINatA dekhAya che, kavacit udAsInatA dekhAya che! Ama paraspara virodhAbhAsI guNonuM emAM darzana thAya che! kAraNa ke A mahAjane sarva jenuM hita karavAvALI karuNa dharAve che, karmanuM vidAraNa karavAmAM tIkSNatA rAkhe che, ane grahaNa-tyAga pariNAma vinAnI dRSTA-sAkSI bhAvarUpa udAsInatA dAkhave che ! vaLI eo yegI paNa che ne bhegI paNa che! vaktA paNa che ne maunadhArI paNa che! tribhuvananA prabhu paNa che ne nigraMtha paNa che ! Ama vividha x " bhIsaNa Naraya gaIe tiriya gaIe kudeva maNuya giie| .. pattosi tivvaduHkhaM bhAvahi jiNabhAvaNA jIva // tihuyaNasalilaM sayalaM pIyaM tihAi pIDieNa tume / te vi ja tapAcho nA ciMted mavamaLam II ityAdi (juo) zrI kuMdakuMdAcAryajIta zrI bhAvaprAbhRta, * " adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi duHkhapaurAe / viM nAma hunna naM #ma AhuM tujAruM na joDyA "--zrI uttarAdhyayana sUtra
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi : zAstra ghaNA, mati thADalI" (203) virodhAbhAsI temanI citra pravRtti jaNAya che! ema parama AzcaryakAraka evI puruSonI samasta citra-vicitra AtmaceSTA, caitanya camatkAre mahArAthI kema jANI zakAya vAru? karuNA kemalatA tIkSaNatA, udAsInatA sehe re....zItala sarva jaMtu hitakaraNa karuNA, karma vidAraNa tIkSaNa re; hAnAdAna rahita pariNamI, udAsInatA vIkSaNa re...zItala0 zakti vyakti tribhuvana prabhutA, nirgathatA saMge re, yegI bhegI vaktA maunI, anupayogI upage re....zItala ItyAdika bahabhaMga tribhaMgI, camatakAra citta detI re acarijakArI citra vicitrA, AnaMdaghana pada letI re...zItala" zrI AnaMdaghanajI tAharI zUratA dhIratA tIkSaNatA, dekhI sevaka taNe citta rAcyo; rAga suprazastathI guNI AzcaryatA, guNI abhutapaNe jIva mA."--zrI devacaMdrajI kAraNa ke nAsmAkaM mahatI prajJA sumahAn zAstravistaraH / zigr: pramAmi tatya jAte savA 48 || nathI amArI mati mahA zAstravistAra mahAna; ziSTo ahIM pramANa e, mAne nita A sthAna, 48 artha--amArAmAM moTI buddhi nathI, ane zAstravistAra te ghaNo maTe che; tethI ahI'A te ziSTa ja pramANa che,-ema A daSTimAM sadA mAne che. vivecana uparamAM je kahyuM ke "A sAdhujananI citra pravRtti badhIya na jANI zakAya," tenuM ahI kAraNa batAvyuM che. A daSTivALe yegI bhAve che ke-mahArAmAM te tevI moTI buddhi nathI ke kadI visaMvAda na pAme-TI na paDe. ane pitAnI buddhiekayAM hArI svachaMda matikalpanAe kapelA viSayamAM te visaMvAda AvyA vinA maMda mati? rahetuM nathI. Ama mahArI mati te ati pAmara che-alpaviSayA che, ane zAstrano vistAra te ghaNo ghaNuM maTe che. zrutasAgarane pAra vRtti-nAma matI prajJA-amArI prajJA-buddhi maTI nathI, saMvAdinI nathI; kAraNa ke prajJAthI vihipatamAM visaMvAdanuM darzana thAya che, teTalA mATe. tathA-sumahAna rAtraviratA:-zAstravistAra atyaMta mahAna-moTe che -te te pravRttinA hetupaNue karIne. Ama-ziSTa-sAdhujanene saMmata evA ziSya puruSa, pramANama-A vyatikaramAM-prasaMgamAM pramANabhUta che. riti-teTalA mATe Ama, kAcAM macatte sA-A dRSTimAM sadA mAne che. je teoe AcaryuM che te ja yathAzakti sAmAnyathI karavuM yukta che, ema artha che,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamucaya pAmatAM mahAmativALA mahAjana paNa thAkI jAya che, tyAM mahArA jevA pAmaranuM zuM gajuM? mahArI cAMca temAM kema bUDI zake? "anaMta gama, paryAya, artha, hetu, naya, ne zabdarUpa ! ratnathI dhanADhaya-samRddha evA sarvajJa zAsana-puramAM pravezavuM abaDutone duSkara che. te pachI zruta-buddhiX vibhavathI parihIna e huM ke je potAnI azakti vicAryA vinA temAM praveza karavA IcchuM chuM, te te verAI gayelA dANAnA kaNa vINavA IcchatA raMka bhIkhArI jevo chuM ! tripadImAtranA grahaNathI jene dvAdazAMgInuM jJAna thatuM hatuM, evA pUrva puruSasiMhone anaMta sAgara jevo jJAnatizaya jyAre sAMbhaLIe chIe, tyAre bindu jevA paNa nahi evA jJAnathI "Agamadhara-zrutadhara' kahevAtA vartamAnakALanA puruSone paNa mane avakAza nathI, te mArA jevA maMdamatinuM te temAM sthAna ja kayAM che? sUtro jemAM amala jala che athagabhIra mIThAM, siddhAntanA prabaLa uchaLe jyAM taraMge garIThA; yuktirUpI sarasa saritA saMgamasthAna catra, cArU e zrutajalanidhi varNavA koNa zakta ? dhImaMtanI paNa matigati tAga jene na lAve, buddhi jemAM budha jana taNI kayAMya niruddha thA; dekhIne jyAM guNa gaNamaNi citta thAye prasakta, cArU e zruta jalanidhi varNavA koNa zakta ?"-(De. bhagavAnadAsa) Ama hArI apamati apAra zAstrasamudrane pAra pAmI zake ema nathI, mATe atre te saMtajanone saMmata evA ziSTa puruSa ja hAre pramANa karavA yogya che. teoe jema kahyuM che tema ja tathya hovA yogya che, teoe je AcaryuM che te ja yathAzakti sAmAnya paNe hAre AcaravA gya che, hAre mana te teonuM vacana ja mananIya ne mAnanIya che; mATe mhAre mahArUM jUThuM DaphANa-doDhaDahApaNa karavA yogya nathI. "mIMgano cena jata: sa pracA:"--mahAjana je mAge gayA te mArgane anusaravuM e ja mahArUM kartavya che, ane ema bhAvathI karIza te suyazanI prApti mane avazya thaze.* x" yadyapyanantagamaparyayArthahetunayazabdaratnAvyam / sarvajJazAsanapuraM praveSTumabahuzrutairduHkham // zrutabuddhivibhavaparihINakastathApyahamazaktimavicintya / dramaka ivAvayavocchakamanveSTuM tatpravezepsuH // pUrvapuruSasiMhAnAM vijJAnAtizayasAgarAnantyam / RtvA mAMgatapuruSa zartha svayuddhathA mahuM cAnita ." --zrI umAsvAtivAcakagaNIta prazamarati Re "taman zArdU mA te, arthAdArthavyavasthitI ! jJAtvA phAstravidhAno varSa jItuSiAsi "-gItA-a, 16
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArAdaSTi : sArAMza-yogadaSTi kaLaza kAvya (25) zAstra ghaNuM mati zeDalI...mana ziSTa kahe te pramANa re..mana suyaza lahe e bhAvathI....mana ma kare jUTha DaphANa re....mana"gasajhAya-2-5 tArASTi sArAMza A tArAdaSTimAM (1) darzana, chANAnA agnikaNa jevuM maMda vIrya-sthitivALuM hoya. (2) veganuM bIjuM aMga niyama hoya. (3) udvega nAmanA bIjA cittadoSane tyAga hoya. (4) jijJAsA nAmane bIje guNa pragaTe. te uparAMta A guNasamUha paNa hAya-(1) yogakathAo pratye parama prema. (2) zuddha gIo pratye bahumAna, teone yathAzakti upacAra. tethI hidaya, zudra upadravahAni ane ziSTasammatatA. (3) bhavabhaya palAyana. (4) ucita AcaraNa, anucita anAcaraNa. (5) adhika guNavaMta pratye jijJAsA. (6) nija guNahInatAthI kheda-trAsa. (7) bhavairAgya-saMsArathI chUTavAnI kAmanA. (8) sat puruSanI citra pravRttithI Azcarya. (9) "ziSTa kahe te pramANa evI bhAvanA, svachaMda tyAga. tArAdaSTinuM keSTaka - 5 darzana gAMga tyAga | guNaprApti bIjAM guNasamUha chINInA | niyama jijJAsA udvega tyAga (anuga) agnikaNu gakathAprIti, yogIjana prati bahumAna-upacAra. [hiteAdaya, upadravanAza, ziSTa1 saMmatatA, bhavabhaya palAyana. ( ucita AcaraNa, anucita anAcaraNa [ guNavaMta prati jijJAsA, nija 1 guNahAnithI kheda. { bhavairAgya, ziSTapramANatA. gadRSTi kaLaza kAvya - maMdAkrAMtA :tArAmAMhI prathama karatAM daSTi khUlya vadhAre, yogI uMcuM darazana kaMI gamayAna zuM dhAre; satuzraddhAthI yuta zrutapathe te sadA saMcare che, sumukSu te siMhazizu same mekSamAge care che. 31.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (206) sAgAnA amala jalathI cittanA mela dheAve, zaucAcAra zuci ruci ati cA~ A zuddha hAve; sUgAtA te azuci tanathI, zuddha nilefbha bhAve, sattvavRddhi sumanapaNuM ne ceAgyatA cAga pAve saMtASI A kSaNu paNa taNAye na tRSNA tara'ge, sateSa mANe. AtmAmAMhI nita rata rahe tuSTa savega raMge; maryAdA te parigraha taNI niyame nitya ANe, tRSNA khADA kiThana pUravo jANI sabhyajJAne yuta tapa tape zakti zu ne AtmAmAM tapA~ pratape A pratApI tapasvI; satazAstrAnuM manana karate eha svAdhyAya dhyAve, A yazasvI, dehAdhyAsa tyajI jaya jape bhAvanA AtmabhAve. jenu zuddha svarUpa pragaTayu, jJAna azva jevuM, yAgIndvoya dhAra mana dharI dhAratA dhyAna jenu, evA sAcA Izavara guNe cittasadhAna jAme, gAtAM dhyAtAM bhajana karatAM Atmanu bhAna pAme. yeAge dhAre nahi aNugame, ve te nAja kADhe, kiMtu temAM dina dina prati bhakti ullAsa vAdhe; huM chuM keNu ? svarUpa muja zuM ? jANavA tattva jhaMkhe, utkaMThAthI tarasa bujhavA cAtaka jema ka'khe, sAgAnI amRta sarakhI satkathAe game che, jANI tene duralabha ati citta temAM rame che; kAmAdinI viSa sama kathAmAMhi nA citta cAMTe, saue cAkhI phrI phrI phrI ene kANu eTe ? sAcA jogIjana mahata je zuddha satyeAga sAthe, tenA pratye nita nita bahu bhakti sanmAna vAdhe; sevA tenI vinaya kare zaktizu bhaktibhAve, ne AtmAnA anugrahu karU cittamAM ema dhyAve. yogadRSTisamuccaya 3ra. 33. 34. 35. 36. 37. 32.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ (207) 39. tAzadaSTi : yogadaSTi kaLaza kAvya tethI tene suphaLa maLatuM gavRddhi svarUpI, lAle bIjA paNa bahu maLe AnuSaMgI anUpI; kalyANane udaya vadhate, hANa upadranI, mAnI ziSTa zira para dhare ANa te sajajanI. A mumukSu bhava thaka bahu nA have te Dare che, "mAthe dhIgo dhaNI" prabhuna ke vALa vAMke kare che; te te kRtye ucita mahi te AvavA de na khAmI, kiyAye anucita kare te ajANe nakAmI. UMcI gasthitimaya dazA dhAratA ginI, UMcI kriyA nirakha talase jANavA te jueAnI ! te saMtanuM dhana dhanapaNuM ciMtave, dveSa chUTe, ne pitAnI vikala karaNI dekhau saMvAsa chUTe. bhArI dukhasvarRpa saghaLo eha saMsAra bhAse, kayA hetuthI ? kaI ja rautathI tAsa uchera thAze? A saMtanI kyama vividha A sat kriyAo jaNAze? evuM evuM bahu talasate A mumukSu vimAse. mahArAmAM to nathau mati mahA, zAstra vistAra mATe, tethI atre matikalapanArUpa svaccheda ziSTo sAcA satajanamatA sarvathA che pramANa, evuM mAnI mana mahiM sadA DeLane nA DaphaNa 41. 43. anuSka . . vAdhe cAga kathAprIti, sAdhe soga sAdhanA sat sevA saMtanI lAdhe bAdhe duSTa kuvAsanA. tyaja te bhavabhAgone, sajate gasAdhane; bhaja te bhagavAna gI, te manaHsukhanaMdane. 45. ... // iti maharSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcandrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMda. nIbRhaTIkAnAmavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre dvitIyA taaraassttiH||
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ balA daSTi tArAdaSTi kahI. have " alA' kahevAmAM Ave che, tethI atre kahe che. sukhAsanasamAyuktaM balAyAM darzanaM dRDham / parA ca tattvazuzrUSA na kSepo yogagocaraH // 49 // sukha Asana saha darzana, daDha hoya balAmAMhi; tattvazraSA parama ne kSepa yogamAM nAMhi 49 artha -balA dRSTimAM sukha Asana saMyukta dRDha darzana, ane parama tattvazuzraSA-tattva sAMbhaLavAnI IcchA hoya che. tathA yuga viSayamAM kSepa hoto nathI. vivecana trIjI daSTi balA kahIjI, kASTha agni sama bodha, kSepa nahiM Asana sadhejI, zravaNa samIhA zodha re.... jinajI! dhana dhana tuja upadeza."--gaDha sakjhAya rU-1 trIjI balA nAmanI dRSTimAM AgaLa kahelA anukrama pramANe A prakAre cabhaMgI hoya cheH-(1) dazana kASTha agikaNa samAna, (2) veganuM trIju aMga Asana, (3) kSepa nAmanA trIjA Azaya doSane tyAga, (4) zuzruSA nAmanA trIjA guNanI prApti hoya che. - kRtti-suhAsanamAyu-sukhAsanathI samAyukta, sthira sukhAsanavALuM, varAyAM-balA daSTimAM, -darzana, pUrve kahyuM hatuM te (sat zraddhALe che te darzana), daDha-daDha-kASTha agnikaNanI upamAvALuM che eTalA mATe. pA ja tannArAzraNa-ane parama tatva zuzruSAtatva, sAMbhaLavAnI jijJAsA-parama IcchA, utkaMThA, na kSe jana:-gocara-gaviSayaka kSepa hata nathI te anugajanya hoya che, eTalA mATe.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahASTiH kASThaagni sama be, trIjuM gAMga Asana (209) 1. darzana : kASThaagni sama bodha balavALI te balA. A daSTimAM darzana eTale ke satazraddhAvALe baMdha paNa AgalI be daSTi karatAM vadhAre baLavAna dRDha hoya che, kaMIka viziSTa prakAranA hoya che, ane tene kASTha agnikaNunA prakAzanI upamA chAje che. kAchano-lAkaDAne agni, tRNa ne chANAnA agni karatAM vadhAre prakAzavALa, vadhAre sthitivALe ne vadhAre vayavALa hoya che, tema A daSTine bodha paNa mitro ne tArA daSTi karatAM adhika daDhatAvALe, adhika sthitivALe ne adhika bala-sAmarthyavALA hoya che. ethI karIne tene jIvanamAM AcaraNarUpa praga karatI veLAe 5Tu-nipuNa jevI smRti rahe che, kAraNa ke tene saMskAra lAMbe vakhata Take che, ane tethI karIne prajanabhUta prayoganI eTale ke artha praganI mAtra prItithI kaMIka yatnane saMbhava hoya che. Ama apekSAe atre daDha-baLavAna darzana hoya che. eTale AgaLa kahelA dRSTidarzana zabdanA lakSaNa pramANe, ahIM puruSanI ne sapuruSanA vacanAmRtajInI -sazAstranI baLavattara zraddhA hoya che, ane evI zraddhAthI saMyukta bedha paNa vadhAre baLavALo hoya che. eTale A daSTivALe mumukSu sapuruSa sadgurune parama bhakta hoya che, satuzAstranI AjJAne daDha ArAdhaka hoya che. ethI karIne te satzAstrane anukULa pravRtti kare che, asatupravRttithI virAma pAme che, ane satpravRttipadane pAse ne pAse kheMcate jAya che. 2. trIjuM yogAMga Asana atre yoganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che; sukhAsana, sthira Asana hoya che, AsananI daDhatA hoya che; AgalI be daSTimAM yama, niyama e be gAMganI prApti pachI svabhAvika kame ahIM daDha AsananI prApti hoya che, kAraNa ke jema jema yama-niyamanI daDhatA thatI jAya che, jema jema yama-niyama AtmAmAM pariNAma pAmatA jAya che, tema tema jIva egamArgamAM daDha sukhAsana jamAvate jAya che, daDha beThaka karate jAya che, sthira thato jAya che. ahIM padmAsana, paryakAsana Adi bAhya Asana uparAMta mukhyapaNe atyaMtara AsananI vAta samajavAnI che. A jIva anAdi kALathI paravastumAM adhyAsa-Asana karI beTho che, paravastune potAnI mAnI te upara caDhI beTho che ! evI anAdinI paravastunI beThaka uThAvI laI, pitAnA AtmasvarUpamAM Asana karavuM-beThaka levI te paramArthathI sukhAsana che. tenI sAthe mananI ne zarIranI capaLatA dUra karavA mATe bAhya daDha AsananI sAdhanA paNa sahakArIpaNe-AlaMbanapaNe upakArI thAya che, kAraNa ke jIva eka sthaLe sthira thaI bese to tene mane yoga acapaLa thAya che, ne tene dharmadhyAnanI anukULatA maLe che. Asana
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ (210) yogadaSTisamuccaya daDhatAthI aMtarAyano vijaya thAya che. * dvandrone abhighAta thatuM nathI, ane daSTa deSane praNidhAnapUrvaka parityAga thAya che. A "sukhAsana" zabda samajavA jevo che. " sthisutvanAtanam' (pA. tho2-46). sukhAsana eTale jyAM sukhethI-ArAmathI-laherathI besI zakAya evuM sthira hoya te Asana. udvega na pamADe evuM sthira Asana te sukhAsana. je Asana sukhAsana DagamagatuM hoya, asthira hoya, jyAM sukhethI-ArAmathI besI zakAya evuM na hoya, te sukhAsana na kahevAya. jema DagamagatA pAyAvALI ke bhAMgI tUTI ke khUce evI khurazI sukhAsana na kahevAya, paNa sthira pAyAvALI, akhaMDa suMdara gAdIvALI hoya te sukhAsana kahevAya; tema paramArthamAM, adhyAtma paribhASAmAM paNa, para vastunuM je Asana te asthira, DagamagatuM, besatAM khUce evuM duHkhadAyaka che, mATe te sukhAsana nahiM, paNa dukhAsana che ! sAcuM "sukhAsana' te eka nija sahaja AtmasvarUpa pada che. kAraNa ke te ja atyaMta sthira, nahiM DagamagatuM, ne besatAM sukhadAyaka parama AnaMda upajAvanArUM che, mATe te ja pAramArthika sukhAsana che. jema jema tevA bhAva sukhAsanamAM jIva bese che, tema tema tene sukhanI-paramAnaMdanI era laharIo chUTatI jAya che. Ama jema bane tema dehAdhyAsa choDatA jaI, AtmArAmI banatA javuM, te Asana nAmanA trIjA vega aMganI siddhi che. chUTe dehAdhyAsa te, tuM kartA nahiM karma; tuM bhaktA nahi tehane, eja dharmane mama."_zrI Atmasiddhi Atamabuddha he kAyAdike rahyo, bahirAtama agharUpa... sugyAnI kAyAdike he sAkhIdhara thaI rahyo, aMtara AtamarUpasu"-zrI AnaMdaghanajI 3. akSepa trIje je "kSepa" nAmano cittadeSa kahyo hato, tene ahIM tyAga hoya che, kAraNa ke AgalI be daSTimAM kheda ane udvega nAmanA be doSa dUra thayA pachI A deSa paNa dUra thAya che. prathama kheda eTale yogakriyA pratye mananuM adaDhapaNuM-thAkI javuM te dUra thAya che. eTale pachI te yogakriyA pratyenA dveSarUpa--aNagamArUpa udvega deSa TaLe che, veDiyApaNuM dUra thAya che. ane pachI svAbhAvika krame "kSepa" deSa paNa TaLe che. kSepa eTale phekAvuM te (kSidhAtu parathI). cittanuM jyAM tyAM pheMkAvuM-doDavuM tenuM nAma kSepa. kaI paNa kiyA karatAM karatAM vacce vacce tyAMthI ukhaDI ukhaDIne citta bIje bIje sthaLe ADuMavaLuM x" ato'ntarAyavijayoM dvandvAnabhihatistathA / doSaparicAyaH kaNidhAnapura:sara: || "--zrI ya kRta dvA dvA to tAnamighAta: - zrI pAtaMjala . su 2-48
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAdaSTi : akSapa, manaDuM kihi na bane" (211) gayA kare te kSepa. jema zAline ukheDI ukheDIne bIje vAvavAthI tenuM phaLa hetuM nathI, tema ukhaDI ukhaDIne anyatra doDatA-jhavAM nAMkhatA cittathI thatI kriyAnuM zuddha phaLa hotuM nathI. (juo pR. 85). AvI cittanI DAmADoLa avasthA te kSepa che. A kSepa doSane ahIM tyAga thatAM akSepa hoya che. A vikSepa vinAnuM evuM * avikSipta mana te ja AtmAnuM tattva che, vikSipta mana te AtmAnI brAMti che. ema jANIne A daSTivALa yogI puruSa jema bane tema manane avikSepa rAkhe che, vikSepa pAmavA detuM nathI. te pratikramaNa karate hoya ke sAmAyika karate hoya, te prabhubhakti karato hoya ke saddaguruvaMdana karate hoya, paNa tenuM mana bIje ADuMavaLuM jatuM nathI, DAmADoLa thaI para vastumAM gamana karatuM nathI. sAmAyika karatAM DhaMDhavADe gayelA zeThanI jevuM te nathI karate - eka gRhastha hatA. te sAmAyikamAM beThelA. daramyAna vicAracakre caDI jaI, cAmaDAnA vepArI amuka camArane tyAM javuM che ne enI sAthe Ama Ama vAta karavI che evI te manamAM ghaDabhAMja karavA lAgyA ! ne tema baDabaDavA paNa mAMDyA ! te chokarAnI vicakSaNa vahue sAMbhaLyuM. tevAmAM keI AvyuM ne pUchyuM ke zeTha gharamAM che ke ? vahue pAdhare javAba Apyo-gharamAM nathI, DheDhavADe gayA che ! pachI sAmAyika pUrI thaye, zeThe vahune pUchayuM-huM te gharamAM hatuM, chatAM tuM beTuM kema belI ? DAhI vahue javAba ApesasarAjI! ApanuM zarIra gharamAM hatuM ne sAmAyikamAM beThuM hatuM, paNa ApanuM mana zuM DheDavADe hetuM gayuM? te sAMbhaLI zeThane potAnI bhUlanuM bhAna AvyuM ne pitAnA cittanI caMcalatA mATe pazcAttApa thayo. A mumukSu puruSa jema bane tema parabhAvamAMthI manane pAchuM vALe che, kAraNa ke tene avidyAbhyAsanA saMskAra dUra thaI rahyA che, ne jJAnasaMskAra prApta thaI rahyA che. eTale rAga-dveSa-mehAdi bhAve tene jhAjho phebha pamADI zakatA nathI, tIvra kaSAye tenI cittabhUmine khUMdI nAMkhI khaLabhaLATa macAvatA nathI; viSayenuM AkarSaNa tenA manane DAmADeLa karatuM nathI mAna-apamAna, sukha-du:kha, harSa-zeka vagere dvandro tenA cittane vikSepa upajAvatA nathI, arthakathA, kAmakathA ke kaI paNa prakAranI vikathA tenA cittane AkarSatI nathI. *" avikSiptaM manastattvaM vikSiptaM bhrAntirAtmanaH / dhArayettadavikSiptaM vikSiptaM nAzrayettataH // avidyAbhyAsasaMskArairavazaM kSipyate manaH / tadeva jJAnasaMskAraiH svatastattve'vatiSThate / / apamAnAdayastasya vikSepo yasya cetasaH / nAmanA aa cahya vetanaH " zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadRSTisamuccaya (212) kAraNa ke A mahAnubhAva mumukSu A mana-maTanA tarakaTane sArI peThe jANe che. kAi paNa kArya karatAM A manarUpa vAMdarU jyAM tyAM doDayA kare che-phekAyA kare che, vikSepa pAme che. mATe tene chUTu-re na mUkavu. joIe ema te samaje che. 'manaDuM mahI kAraNa ke te citave che ke-rAtre ke divase, vasatimAM ke ujjaDa sthAnamAM na mAgeH game tyAre A mana ghaDIkamAM AkAzamAM ne ghaDIkamAM pAtAlamAM jAya che! muktinA abhilASI evA tapasvIe jJAna-dhyAnanA abhyAsa kare che, tyAM te A duzmana jevuM mana kaMIka evu* ci'tave che ke jethI te avaLe pAse nAMkhI de cheudhe ravADe caDAvI dye che ! meATA meATA zAstranA jANakAra je 'Agamadhara' kahevAya che. temanA hAthe paNa A manaDuM kAI paNa prakAre aMkAtuM nathI-madonmatta hAthInI jema aMkuzamAM ANI zakAtuM nathI ! ane kayAMka jo tene haTha karIne haDakAvavAmAM Ave che-tiraskAra karIne kUtarAnI jema haDadhUta karavAmAM Ave che, te te vyAlanI jema vAMku thaIne bese che, ulaTu ADu phATe che! A manane jo Thaga kahIe te ThagatuM dekhAtuM nathI, ne zAhukAra paNa te che nahi ! te badhAyamAM che te badhAyathI alagu' che! e Azcaya manamAM upaje che! ne manamAM samAya che! huM je je kahuM chuM te te A duna kAne dharatA nathI, ne kAle!' Apamate rahe che ! game te sura, nara ke pa'Ditajana samajAve te paNa A mhArA zALA-mahA rezALA samajAvyeA samaje ema nathI! hu te jANatA hatA ke A mana napu'sakilagI che, paNa A te badhAya * maradane Thele mAre che-Dee caDAve che ! bIjI vAtamAM te 'puruSa' samatha che, paNa A manaDAne kAi jera karI zakatuM nathI! mana Avu durArAdhya che, rIjhavavu'-za karavuM muzkela che, mATe mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM' e vAta huM kheATI mAnatA nathI. AvA manane huM jema jema jatana karIne rAkhavA jauM chuM, tema tema te aLaguM ne aLaguM bhAgatuM jAya che ! kai rIte khARtu' nathI ! ThekANe AvatuM nathI ! manaDu* kiMmahI na khAjhe hai| ku'thu jina ! manaDu* kimahI na khAjhe; jima jima jatana karIne rAkhu', tima tima aLagu` bhAje...hA kuthu rajanI vAsara vasati ujaDa, gayaNa pAyAle jAya. sApa khAya ne mukhaDu' theAthu, eha ukhANA nyAya....hA kuMthu mukti taNA abhilASI tapiyA, jJAna ne dhyAna abhyAse; vayarIDuM kAMi ehavuM. ciMte, nAMkhe avaLe pAse....hA kuthu Agama Agamadharane hAthe, nA've Oividhi AMku; kahAM karNe je haTha karI haTaku, teA byAla taNI pare vAMkuM....hA kuMthu Thaga kahuM te ThagatuM na dekhuM, zAhukAra paNa nAMhi; sahu mAMhe ne sahuthI aLagu', e acaraja manamAMhi...hA kuMthu
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ alAdaSTi : durArAdhya manamarkaTa, tattvaSA * s je je kahu. te kAna na dhAre, Apa mate rahe kAle; sura nara paMDita jana samajAve, samaje na mahArA zALe....hA kuzru me' jANyu. e liMga napusaka, sakala maradane Thele; bIjI vAte samaratha che nara, ehune keAI na jele....hA kutha mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM, eha vAta nahi khATI; ema kahe te navi mAnu, e kahI vAta che meATI....hA kuthu'--zrI AnaMdaghanajI ema ciMtavI te vicAre che ke-AvA caMcala durArAdhya manane mhAre zI rIte ThekANe ANavu ? kAraNa ke pANImAM patharA paDatAM pANI jema DoLAi jAya che, tema A mhArUM duSTa mane paNa jyAM tyAM gamanarUpa vikSepanA patharA paDatAM DoLAi manamarkaTane kema jAya che. * A caMcala mana te mathana karanArUM ne atyaMta aLavAna che. ThekANe ANutru...? vAyunI jema tenA nigraha karavA ghaNuM! kaThina che.'x mATe have mhAre kema karavuM ? vairAgya ne abhyAsaneA ugra prayAsa nahi karavAmAM Ave te A mana kI vazamAM AvavAnuM nathI, e te enA svabhAva pramANe cAre kAra bhaTakayA karavAnuM che; mATe A manarUpa vAMdarAne kayAMka khAMdhI rAkhu tA ThIka! athavA enA jogu kAi kAma sAMpI dauM eTale e khicArU bhale caDha-utara karyA kare! ema vicArI te, jeNe te manane| jaya karyAM che, evA paramAtma prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhe che! eTale e khApaDu. ADu avaLuM casI zakatuM nathI ! athavA te ene zruta-skaMdhamAM ramavA mATe chUTu` mUkI ghe che, eTale temAM te bhale Areha-avarAhuNa karyAM ja kare! bhale AtmArUpa phaLa dharAi dharAIne khAvA hAya teTalA khAya ! bhale vacanarUpa pAMdaDAne cUMTI kADhe! bhale nayarUpa zAkhAomAM laTakIne hIMcakA khAya ! bhale vizAla tirUpa mUla bhAgamAM nAcyA kare kUdyA kare! * " manaDuM durArAdhya te... vaza ANyu, AgamathI mati ANuM; AnaMdaghana prabhu mhArUM ANeA jo, te sAcu karI jANu.....hA kuMthu''--zrI AnaMdaghanajI 4. tattva-zuzruSA trIjo guNa pragaTe che, kAraNa ke khIjo jijJAsA guNu "C (213) A daSTimAM zuzruSA nAmanA x saMpatuM hi mana: phLa pramAthi vavat daDham | (6 tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // asaMzayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam / abhyAsena tu haunteya vairAgyeLa ja vRdghate / / " --gItA anekAntAtmArtha prasatraphalabhArAtivinate, vacaH parNAkIrNe vipulanayazAkhAzatayute / samuttuMge samyak pratatamatimUle pratidinaM zrutaskaMdhe dhImAn ramayatu manomarkaTamamum // " --zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (214) gadaSTisamuccaya pragaTayA pachI svAbhAvika krame zuzraSA eTale zravaNa karavAnI-sAMbhaLavAnI IcchA upaje che. ane A zravaNecchA paNa tatva saMbaMdhI ja hoya che. vastu tattva zuM che? huM keNa chuM ? hArUM svarUpa zuM che? A bIjuM badhuMya zuM che? tenuM vAstavika svarUpa zuM che? tenI sAthe hAre zo saMbaMdha che? A jagat zuM che? tenuM citra-vicitra svarUpa kema che ? dharma zuM che? dharmanuM pAramArthika svarUpa zuM che ? tenI prApti kema thAya ? ItyAdi tatva saMbaMdhI aneka praznonA khulAsA karatI tatvavArtA sAMbhaLavAnI A daSTivALA mumukSu puruSane tIvra utkaMThA upaje che, aMtaraMga IcchA pragaTe che. AvI aMtaraMga utkaTa icchA vinAnuM kaNendriyadvArA je zravaNa, te nAma mAtra zravaNa che, eka kAne sAMbhaLI bIje kAnethI kADhI nAMkhyA barAbara che! ema to A jIve anaMtavAra kathA-vArtA sAMbhaLI che ne sAMbhaLI sAMbhaLIne tenA kAna paNa phUTI gayA che ! te paNa haju tene brahmajJAna-sAcuM tattvajJAna thayuM nathI! kAraNa ke teNe aMtarAtmAthI -AMtara zravaNendriyathI bhAva zrovendriyathI zravaNa karyuM nathI, mAtra dekhAva pUratuM ja sAMbhaLyuM che. kathA suNI suNI phUTyA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna."--zrI akhAbhakta " bAramAM ghA kare zrotaththo maLyo niSyiAsito." zrI vedazruti keTalIka vAra eka bhUla te e thAya che ke te "zravaNano artha grahaNa sAthe tAtvika saMbaMdha vastuta: dhyAnamAM levAto ja nathI. "zravaNa" eTale sAMbhaLavuM ane sAMbhaLavuM eTale kAnamAM zabdo paDavA devA; ane ATaluM thatAM zravaNa thayuM ema ghaNIvAra kRtakRtyatA mAnI levAya che. * * zabdane karNamAM laI tenI sAthe arthagrahaNa paNa karI levuM tenuM nAma "zravaNa', ema zravaNa zabdane vAstavika ane prAcIna zAstrasaMmata artha che." vidvaddavarya zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva ane A je zravaNecchA che temAM paranI apekSA rahe che, kAraNa ke sAMbhaLavAnuM bIjAnA belyA ke upadezyA vinA saMbhave nahiM; mATe zravaNa anya dvArA, anya mukhe hoya che. eTale ke mukhyapaNe te zravaNa puruSavizeSarUpa brahmaniSTha sadaguru sadagurumukhe mukhe karavAnuM che ane tene joga na hoya te pUrvakAlIna mahAtmAzravaNa enA sazAsramukhe zravaNa karavAnuM che, kAraNa ke mahAgabala saMpana evA te te mahAguruone caitanyasvarUpa AtmA " akSara" svarUpe vyakta thaI, temanI kRtiomAM pragaTapaNe akSarasvarUpe rahyo che. pratyakSa AtmajJAnI sadgurunA abhAve, AvA parokSa AtmArAmI sadguruonA vacananuM avalaMbana ja zreyaskara thaI paDe che, parama upakArI AdhArabhUta thaI paDe che. sadgurunA abhAve, anya sAmAnya keTinA je te prAkRta janane guru sthApI-mAnI besI tenA mukhe zravaNa karavA karatAM, AvA pakSa sadaguruonA sadagraMthamukhe zravaNa karavuM, te anekagaNuM vadhAre lAbhadAyI che, ema vidvAnenuM mAnavuM che. taLArUpa guruguNarahita game tene guru ka95vA karatAM, Ama karavuM te ja egya che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ balAdaSTi : sadagurumukhe-satazAstra mukhe zravaNa (215) "AtmAdi astitvanA, eha nirUpaka zAstra; pratyakSa saguru vega nahiM, tyAM AdhAra supAtra. athavA sadgurue kahyA, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravA, karI matAMtara tyAja."--zrI Atmasiddhi "kevaLa sAdhAraNa varganA puruSa pAsethI pratyakSa upadeza le e ThIka, ke asAdhAraNa puruSa pAsethI enA graMtha dvArA je parokSa upadeza maLe e ThIka? A praznano eka ja uttara ghaTe che. asAdhAraNa puruSo potAnA anupama AtmAne graMthamAM kevI sArI rIte saMkrAMta karI zake che, e vAta je dhyAnamAM levAmAM Ave te sahaja samajAya ema che ke A bIjo bhAga ja uttama che."--pro. AnaMdazaMkara dhruva. eTalA mATe A daSTivALo mumukSu yegI puruSa tattvazravaNanI tIvra ukaMThA utpanna thatAM, zrI sadgurune vega meLavavA prayAsa karI temanA zrImukhe tatva sAMbhaLavA Icche che. ane temane vega je banI zake ema na hoya te satazAstra mukhe zravaNa karavA zuM sAMbhaLavAnI Icche che. te koI paNa prakAre pitAnA hRdayamAM maMthAI rahelA tattvapraznonuM IcchA? samAdhAna pAmavA Icche che. te kavacit zAMtinuM svarUpa sAMbhaLavA Icche che, te kavacit Atmatattva kevuM haze te zravaNa karavA utkaMThita bane che. A jIve pUrve evI te zI virAdhanA karI haze ? ke jethI tenA mehAdi deSa haju TaLatA nathI, evI zaMkAnuM samAdhAna pAmavA te kavacit Icche che te kavacit bhagavAnane hAjarAhajUra kalpI, sAkSAta khaDA karI, ATalA badhA kAraNa pAmyA chatAM. A jIva haju kema tarI jato nathI, tenuM kAraNa Apa kaho, ema jANe sAkSAt bhagavAnane pUchI, te sAMbhaLavA mATe ekatAna thaI rahe che. jemake"zAMti jina ! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re! zAMti svarUpa kima jANiye ? kayama aho ! mana parakhAya re?....zAMti Atamatatva kayuM jANyuM jagata guru ! eha vicAra muja kahiye; Atamatattva jANyA viNa nirmala, citta samAdhina lahiye...munisuvata."--zrI AnaMdaghanajI pUchuM pUrva virAdhanA, zI kIdhI INa jIva lAla re; avirati meha Tale nahIM, dIThe Agama dIva lAla re." kAraNa joge che sAthe tattvane, navi samaye upAdAna ra... jirNodajI zrI jinarAja prakAza muja prate, tene koNa nidAna....ji ."--- zrI devacaMdrajI A ja artha kahe che
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (216) nAsyAM satyAmasattRSNA prakRtyaiva pravarttate / tadabhAvAcca sarvatra sthitameva sukhAsanam // 50 // prakRtithI ja tRSNA asat, pravartAtI nahiM atra; tAsa abhAve sthita vaLI, sukhAsana ja satra 50 yAgadaSTisamuccaya artha :--A dRSTi heAtAM, asat tRSNA prakRtithI ja pravarttatI nathI; ane tenA abhAvane lIdhe satra-sarva sthaLe sukhAsana rahe ja che. vivecana pUrve je sukhAsana kahyuM, te kevI rIte prApta thAya che, tenuM ahIM vivaraNa karyu. che. jyAre A dRSTi vatI hAya che, tyAre jyAM sthiti karI hoya tyAMthI bIje sthaLe citta doDatuM nathI. eTale svabhAvathI ja asat tRSNA pravarttatI nathI; ane tenA abhAvathI sarvatra ja sukhAsana heAya che. Ama A dRSTimAM vatA mumukSu jogIjananI asat tRSNA dUra thAya che. mRgajaLa-jhAMjhavAnA pANI jevI paravastunI prApti mATe jhavAM nAMkhavA jevI jUDI tRSNA tene have upajatI nathI. atyAra sudhI te viSayarUpa mRgatRSNAnI pAchaLa khuvAra thavAmAM teNe khAkI rAkhI nhotI, tenI pAchaLa teNe doDAya eTaluM doDavA ja karyu hatuM, doData doData DhoDiyA, jetI mananI re doDa', paNa have te kAMIka thAkayo che, virAma pAmyA che. asat tRSNA abhAva kAraNa ke A sakala jIvaleAka * sa`sAracakrane cAkaDe caDela che. te ana ta drazya, kSetra, kAla, bhava ne bhAvanA parAvartIthI niraMtara bhamI rahyo che. vizvanuM ekachatrI sAmrAjya dharAvatA mahAmAharUpa grahathI maLIAnI peThe te hakArAI rahyo che. ema bhamatAM bhamatAM tene tRSNAnI tIvra pIDA upaje che. eTale te tarasa chIpAvavA mATe baLadanI peThe uchaLI vRtti:-na-nathI, trasyAM, A adhikRta-prastuta dRSTi, satyAM-hAte sate, asaELA-asat tAsthiti kAraNathI atirikta geAcara-viSaya saMbaMdhI, Rjjaiva-prakRtithI ja, svabhAvathI ja, vasaMta-pravatta'tI--viziSTa zuddhinA yogane lIdhe; tanamAvA-ane tenA, asat tRSNAnA abhAvathakI, sarvatra-mAptithI sasthAne, sthitameva dhruvAsanak--sukhAsana sthita ja hoya che, tevA prakAranA paribhramaNlRnA abhAvane lIdhe. "" iha sakalasyApi jIvalokasya saMsAracakrakroDAdhiropitasyAzratamanaMta dravyakSetrakA labhavabhAva parAvataiH samupakrAMtabhrAMterekachatrI kRtavizvatayA mahatA mohagraheNa goriva vAhyamAnasya prasabhojjRMbhitatRSNAtaM katvena vyaktAMtarAdheruttamyottamya mRgatRSNAyamAnaM viSayagrAmamuparudhAnasya parasparamAcAryatvamAcarato'naMtazaH zrutapUrvAnaMtaza: paricita pUrvAnaMtazo 'nubhUtapUrvA caikatvaviruddha tvenAtyaMta visaMvAdinyapi kAmabhogAnubaddhA kathA || " --AcAya'cUDAmaNi zrI amRtaca'sUkRita samayasAra TIkA,
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ alAriSTha: jhAMjhavAnAM jala, avApUrvaka sava gamanAdi kRtya (217 ) uchaLIne te mRgajaLa jevA viSayagrAmamAM mehuM nAMkhe che! paNa te jhAMjhavAnA pANIthI tenI tarasa chIpatI nathI, chatAM te tenI pAchaLa doDayA ja kare che. " jevI rIte keDhiyA mANasane peAtAnA gaLelA hAtha vaDe anna khAvAmAM sakeca thata nathI, tevI rIte viSayAne jeneA kaTALA AvavA chatAM viSayAnA jene kaTALA Avata nathI ane kamaLa viSe nicchi thate nathI. gadheDA gadheDInI pAchaLa lAgatAM te gadheDI lAtA uchALIne tenu nAka phADI nAMkhe che, teAya te teA tenI pAchaLa nakaTA thai ne cAlyA ja jAya che! te pramANe je viSayeA mATe khaLatA agninI javALAmAM kUdatAM paNa AgaLa pAchaLa jotA nathI ane peAtAnA vyasanane dUSaNu nahi' paNa bhUSaNa mAne che! jema mRgajaLanI lAlasAthI doDatAM doDatAM mRganI chAtI tUTI jAya, tepaNa tenI utkaMThA echI na thatAM spAmI vadhatI ja jAya che! paraMtu e mRgajaLane te mithyA mAnatA nathI !'" --zrI jJAnezvarI gItA Ama A tRSNAthI A jIva atyaMta atyaMta vyAkula thai rahyo hatA. jema jema te tRSNAne tRpta karavA prayAsa karatA hatA, tema tema te tRSNA khaLavattara manatI jatI hatI. agnimAM iMdhana nAMkhatAM te jema prajavalatA jAya, tema viSayarUpa AhuviSayathItRSNA- tithI A tRSNA agni ulaTo prajvalita thaI jIvane paritApa pamADayA vRddhi karatA hatA. game teTalA pANInA pUrathI samudra pUrAya nahi, tema game teTalI viSaya nadIonA pUrathI A tRSNAsamudraneA khADA pUrAtA nhAtA. sAgara jeTalA devalAkAdinA mahAsukha A jIve anaMtavAra bhAgaLyA, chatAM je tRSNA zamAi nahiM, te gAgara jeTalA manuSyanA tuccha bhAgethI zI rIte zamAvAnI hatI ? paNa gaI te gaI! have te A mumukSu jIva jAgyA che, ne tene vairAgyane dRDha ra'ga lAgyA che. eTale te tevA asat tRSNArUpa mRgajaLa pAchaLa doDatA nathI, ne nakAmA du:khI thatA nathI. tene AtmA pUrve je para-rasIe thaI, para tRSNAthI tRpta thatA hatA, te have sva-rasIe khanI svAtmAmAM sa MtASathI tRpta thAya che, satbuddhinA-sumatinA sevanathI samatArasa anubhave che. te have te pharIthI duHkhI thavA mATe viSayarUpa mRgajaLa pAchaLa doDe ja kema ? te ekelu anna pharI khAvA icche ja nahi; jIvavA mATe viSapAna kare ja nahi', ane Ama asatRSNAne abhAva thatAM A mumukSu jogIjanane Atmasa'tASane anubhava thAya che. eTale pachI A mumukSu puruSa game te sthaLe, game te paristhitimAM, game te vAtAvaraNamAM, game te saceAgeAmAM hAya, tepaNa tene satra sukhaAsananI sthiratA varte che. kAraNa ke ceAgIpuruSa te te paristhitine anukULa thai, prApta sajogAmAM satuSTa khanI, sukhe ja rahe che, ArAmathI-laherathI-sukhacenathI meAjamAM ja rahe che, sadA mastarAja banIne ja rahe che. tenA mananI badhI doDAdoDa atra khaMdha thaI jAya che, ane
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ (218) gadaSTisamuccaya AsananI daDhatA-cittanI sthiratA nIpaje che. mananI beThaka je bAhya vastumAM hatI, temAMthI nivRtta thaI AtmAmAM Asana levA bhaNI pravarte che. Ama A "avadhUta sadA maganamAM" rahe che! abadhU sadA maganameM rahenA, kayA terA kayA merA? abadhU0 terA hai so terI pAse, avara sabahI anerA... abadhU" -zrI AnaMdaghanajI "jene bedhabIjanI utpatti hoya che, tene svarUpa-sukhathI karIne paritRptapaNuM vatte ane viSaya pratye aprayatna dazA vate che.--zrImad rAjacaMdra, patrAMka, 297. (a. 360) e ja kahe che - atvarApUrvakaM sarva gamanaM kRtyameva vaa| praNidhAnasamAyuktamapAyaparihArataH // 51 // tvarA vinAnuM gamana ne, kRtya ja tema samasta; apAyanA parihArathI, sahu praNidhAna prazasta, 51, artha -sarva gamana tvarA-utAvaLa vinAnuM ane sarva kRtya paNa apAyanA parihAra thakI praNidhAna saMyukta evuM hoya che. vivecana uparamAM je sukhAsana karyuM tenuM atra vadhAre spaSTIkaraNa karyuM che. A dRSTivALA mahAnubhAvane cittanI eTalI badhI svasthatA vate che-eTalI badhI sthiratA rahe che ke tenI badhI DAdoDa maTI jAya che, sarvatra tene sukhAsana ja rahe che, utAvaLe te game tyAM nIrAMte heThA manathI bese che. AnuM sIdhuM pariNAma e Ave abhAva che ke te game te sthaLe jato hoya athavA game te kriyA karatuM hoya, topaNa te te kartavyamAM tene leza paNa utAvaLa-svara hotI nathI, doDadhAma hotI nathI. tenI sarva kiyA mananA praNidhAna saMyukta hoya che, ane te dRSTi AdimAM apAya-khAmI AvavA detuM nathI. eTale te devamaMdire jatuM hoya ke upAzraye jate hoya, saMsAra vyavahAranA kAma mATe jatA hoya ke paramArthanA kAma mATe jate hoya, dehaciMtA arthe jatuM hoya ke anya kArya arthe jato hoya, to paNa te utAvaLe gamana karatuM nathI, kRtti -avarapUrva -atUrApUrvaka, tvarA-utAvaLa vagaranuM, eTale anAkula, sarva-sarva-sAmAnyathI, te zuM? te ke--ma-gamana, javuM te, devakula Adi pratye kRtyameva vA -tema ja kRtya paNa, vaMdanAdi kaya paNa, kaLidhAnasamAyu-mananA praNidhAnapura:sara, (mananI sAvadhAnatA yukta), nAcavaridAtaH-apAyanA parihArathakI,-daSTi AdimAM apAyanA parihAravaDe karIne, (daSTi AdimAM kaI paNa hAni-khAmI na Ave evA prakAre dezanA tyAgathI).
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAdaSTi praNidhAnayukta vaMdanAdi adhyAtma kriyA (219) beTI dhamAla karate nathI; paNa sarvatra zAMtithI anAkulapaNe jAya che, yatanApUrvaka jIvahiMsA na thAya, ema dhIra-gaMbhIra gatie cAle che, ne sarva vidhi barAbara sAcave che. jemake dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re; daha tiga paNa ahigama sAcavatAM, ekamanA dhuri thaIe re....suvidhi" zrI AnaMdaghanajI "svAmI svayaMprabhane jAuM bhAmaNe, harakhe vAra hajAra" -zrI devacaMdrajI hAya! bhAgI jaze, pele lUMTI jaze ne huM rahI jaIza. amuka pahelI pUjA karI leze ne huM meDe paDI pAchaLa rahI jaIza, darzana khUlyA che ne tarata baMdha thaI jaze, mATe cAla doDate jauM. cAla cAla! hAre phalANe ThekANe jaldI javAnuM che, mATe A bhagavAnanI pUjA jema tema patAvI dau, A bhagavAnane jaladI jaladI be cAra cAMdalA karI pUjAvidhi jhaTajhaTa ATopI lauM', A cokhAnI traNa DhagalI mUkI "le tAre bhega ne mUka mAre keDe" ema karatekane ekadama ravAnA thaI jAuM ! -ItyAdi prakAre vyakta thatI mudra vicAraNAvALI beTI utAvaLa A mumukSu puruSane upajatI nathI. te te sarvatra heThA mane, nIrAMte, nirAkulapaNe gamana kare che. ane Ama tenI atyaMta svasthatA hovAthI, A mumukSu jogIjana pratyeka kriyA cittane praNidhAnapUrvaka kare che, sAvadhAna manathI kare che, ekAgrapaNe kare che. dAkhalA tarIke te deva-guru AdinuM vana * karato hoya, te sthAna-kALa vagerenA pratyeka kriyAmAM kama barAbara jALave che, je bhaktisUtra-stavana vagere bala hoya tenA sAvadhAnapaNuM zabdanA arthamAM sAvadhAna upayoga rAkhe che, besUrA rAgaDA tANI bIjA bhakti karanArAone saMmeha-vikSepa upajAvatA nathIpaNa yogya rAgamAM bIjAone paNa karNapriya mIThuM lAge ema, zraddhA ne saMvega-atyaMta bhaktirAga sUcave evI rIte, sUtra-stavanAdi lalakAre che. tathA te bhaktikRtya karatAM tenA bhAva-romAMca udyase che, kharekharA rUMvADA ubhA thAya che, tene zubhAzaya vardhamAna thatuM jAya che-tenA bhAva pariNAma caDhatA jAya che; praNAma Adi vidhi te barAbara sAcave che. Ama te ISTa deva-guru vaMdana Adi bhakti tanmayapaNe kare che. jemake*"sthaankaalkrmopetN zabdArthAnugataM tathA / anyAsamohajanakaM zraddhAsaMvegasUcakam // prollasadbhAvaromAJcaM vardhamAnazubhAzayam / avanAmAdisaMzuddhamiSTaM devAdivaMdanam / / pratikramaNamapyevaM sati doSe pramAdataH / tRtIvadhavatrA yajayavAta "--zrI haribhakAcAryajIta zrI biMdu, 3-99
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ (220) gaNisamuccaya "te mATe ubhA kara joDI, jinavara AgaLa kahIe re samaya caraNa sevA zuddha dejo, jima AnaMdaghana lahIe re-zrI AnaMdaghanajI parama guNa sevana tanmayatA, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAve che." dAsa vibhAva apAya, nAse prabhu supasAya; je tanmayatAe dhyAya, sahI tehane re devacaMdra pada thAya re... jidA! terA nAmathI mana bhIno."--zrI devacaMdrajI prabhu pada valagyA te rahyA tAjA, alaga aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na dhyAuM, e prabhunA guNa gAuM re."--zrI yazovijayajI te pratikramaNa karate hoya, te pUrNa bhAvathI ekAgracitte kare che. pramAdanA vize karI potAnA svarUpathI zruta thaI, parabhAvamAM gamanarUpa je kAMI potAnA doSa thayA hoya, teno te pazcAttApa kare che, ane te doSa karIne na thAya evI bhAvanApavaka sAcA aMtaHkaraNathI kSamA mAge che, 'rnivAmi rihAna vALa vAIsarama" kare che, AtmAne nirje che, garyuM che ne sarAve che-doSathI mukta kare che ane doSa je na thayo hoya te paNa A pratikamaNa trIjA auSadha jevuM hovAthI tene AtmadharmanI puSTirUpa guNa ja kare che. kAraNa ke auSadha traNa prakAranA che:-(1) eka roga hoya te dUra kare, na hoya te ubhe kare, (2) bIju roga hoya te dUra kare, na hoya te guNa ke doSa na kare, (3) trIju roga hoya te dUra kare, na hoya te rasAyanapaNe pariName. Ama A pratikamaNa trIjA auSadha jevuM hovAthI tene lAbhakArI ja thAya che. ane A pratikramaNa kriyAmAM paNa je cha Avazyaka samAI jAya che, temAM paNa te sAvadhAnapaNuM rAkhe che. sAmAyikanI pratijJA laI te samabhAvamAM sthiti kare che, pratyAkhyAna karatI veLAe parabhAvane paccakhe che-tyAge che; svAdhyAya karatAM te AtmabhAvamAM vate che; caturvizati stava karatAM prabhune sahajAnmasvarUpa bhAva marI, temanA guNamAM cittanuM anusaMdhAna kare che; sadaguruvaMdana karatAM temanuM parama addabhuta AtmArAmIpaNuM ciMtavI, temanA parama upakAranuM anusmaraNa kare che; kAryotsarga karatI veLAe jANe dehamAM vatata na hoya, evI dehAtIta zuddha AtmadazA anubhave che; AlocanA karatAM te potAnA deSa niSkapaTapaNe nidabhapaNe prakAze che; kSamApanA veLAe sarva jIvanI sAcA bhAvathI kSamA IcchI, te sakala jagajajatu sAthe maitrI bhAve che. jemake - " khAmemi savva jIve, savve jIvA khamaMtu me|| bittine zvamUhu, je makyuM na !"--zrI pratikramaNa sUtra,
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAdaSTiga rananuM jatana (221) Ama pratyeka kriyA te sAvadhAnapaNe kare che, kAraNa ke daSTi AdimAM apAya-hAni AvavA detuM nathI, khAmI-UNapa sarva dUra karI de che, tema ja A daSTimAM hovA gya guNanI te barAbara sAdhanA kare che, eTale te te satakriyAo te kaI paNa jAtanI khetI utAvaLa vinA atyaMta svasthatAthI, ekAgra citte, zuddha praNidhAnathI kare che, ane parama AnaMdamaya zAMtino anubhava kare che. "zAMti svarUpa eha bhAvaze, je dharI zuddha praNidhAna re, AnaMdaghana pada pAmaze, te leze bahumAna re...zAMti jina" sata mahAbhaya TALate re, saptama jinavara devalalanA sAvadhAna manasA karI re, dhAre jinapada seva.lalanA"--zrIAnaMdaghanajI uparamAM A daSTi Adine A mumukSu puruSa apAya-hAni AvavA detuM nathI ema kahyuM, te A prakAre - atyAra sudhInI bhUmikAe pahoMcatAM sudhImAM A gI puruSe jeTalI yegasAdhanA karI che, temAM te kaI jAtanI kheDa-khAMpaNa-UNapa AvavA prApta veganuM ratna detuM nathI, ane tene koI nukazAna na pahoMce enuM khAsa dhyAna rAkhe jema jatana che. jema keI mahAmUlyavALuM ratna maLyuM hoya, to tene jIvanI jema jALavI rAkhe, tema A jogIjana pitAne prApta thayela amUlya daSTirUpasabodharUpa ciMtAmaNiratnane prANAdhikapaNe jALavI rAkhe che, tene hAni-nukazAna pahoMcavA detA nathI. jema, mUlyavAna ratnane kAMI DAgha na lAge evI kALajI rAkhe che, ne tene majabUta kabATa ke tejurImAM saMgharI rAkhe che tema A mumukSu puruSa bodhiratnane bAdhArUpa DAgha na lAge tenI khAsa kALajI rAkhe che, ane badha-ratnane potAnA daDha cittarUpa kabATamAM-tejurImAM sAcavIne saMgharI rAkhe che. eTale mitrA dRSTimAM tema ja tArA daSTimAM prApta thayela ga-guNa samUha te sAcavI rAkhe che, eTaluM ja nahiM paNa A daSTimAM prApta thaI rahelA guNaratnanuM paNa khUba jatana kare che. kAraNa ke-(1) te mitrA dRSTimAM prApta thayela bIjene jalasiMcana kare che, tene aMkarA ugADe che, eTale ke te prabhubhaktimAM vizeSa daDha bane che, sazuru sevAmAM sadA tatpara rahe che, satazAstranI adhika ArAdhanA kare che, vairAgyataraMgiNImAM vizeSa nimajajana karate jAya che; dAnAdi abhigrahanuM pAlana vizeSapaNe Adare che, ane A gabIja kathA pratye sthira mAnyapaNuM tathA upAdeya bhAva rAkhe che; cagAvaMcaka, yiAvaMcaka ne phelAvaMcaka e avaMcaka tripuTIne baLavattara banAve che; bhAvamalanI era ne era kSINatA karI, tathAbhavyatA-gyatAne vadhAre paripAka kare che ane Ama mithyAtva aMzanI bAdabAkI karate jaI, samyakatvanI vadhAre ne vadhAre nikaTamAM AvatuM jAya che. vaLI te ahiMsA vagere pAMca yamanuMvratanuM daDha pAlana kare che, dharmakAryamAM kheda pAmate nathI, ke dveSa dharate nathI. (2) ane
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ (222) gadaSTisamuccaya tArA dRSTimAM dhAraNa karela zaucAdi pAMca niyama te barAbara pALe che, udvegane tyAga kare che, ne jijJAsA vadhAre pradIpta kare che. gakathA pratyenI tenI proti vadhatI jAya che, zuddha yegIo pratyenA bahumAna-sevA Adi vadhAre sakriya banatA jAya che. te ucita Acare che ne anucita AcaratuM nathI. adhika guNavata pratye te jijJAsA rAkhI, pitAnI guNahInatAthI trAsa pAme che. te saMsArathI atyaMta virAgya dharI, tethI chUTavAnI tIvra IcchA kare che. ziSTajanene pramANu gaNI te pitAnuM DahApaNa DahoLatA nathI. Ama A cegI puruSa AgaLanI junI mUDI sAcavI rAkhe che, ne temAM paNa A daSTimAM navI mUDI umere che. eTale A belA daSTimAM tene baMdha vadhAre baLavAna banavAthI, te te dharmakriyAmAM tenuM mana vadhAre sAvadhAnapaNe vate che, ema je kahyuM hatuM te barAbara che. Asana kahyuM. AnI ja zuzruSA kahe che - kAntakAntAsametasya divyageyazrutau yathA / yUno bhavati zuzrUSA tathAsyAM tattvagocarA // 52 // ramaNa yukta yuvAnane, sAMbhaLavA sura gAna, jyama IcchA tyama hoya te, taravaviSaya A sthAna para artha:-ramaNIya ramaNathI yukta evA taruNane jevI divya saMgIta sAMbhaLavAnI icchAzuzruSA thAya, tevI A daSTimAM tatva saMbaMdhI zuzruSA hoya. vivecana "taruNa sukhI strI parivajI, jima cAhe suragIta, tyama sAMbhaLavA tatvane, e dRSTi suvinIta rejinajI!"--gasajhAya rU-2 ahIM zuzraSA eTale sAMbhaLavAnI IcchA kevI utkaTa hevI joIe, te batAvavA mATe dRSTAMta ApyuM che -keI eka taruNa-bhara yuvAnImAM AveluM suMdara yuvAna puruSa che. te zarIre nIrogI, hRSTa-puSTa, ne saMpUrNa iMdriyasaMpanna che. mahAsvarUpavAna suMdara lAvaNyamayI ramaNI tenI bAjumAM che. dhana-vaibhava AdinI tene koI kamInA nathI. paMca viSayanA upabheganI samasta sAmagrI tenI sevAmAM sadA hAjara che. Ama sarva prakAre sukhI e te vRtti:-%AtAttAta-kAMta kAMtAthI yukata, kamanIya-suMdara priyatamAthI yukta evAne, vizrata athar-jema divya gItanA zravaNa praye, jema kinara vagerenA gItanA zravaNa pratye ano-yuvAnane vayasthane. sAtti hoya che, aSA-zuzraSA, zravaNuM karavAnI IcchA,-te saMgIta saMbaMdhI ja; tathAcAM -tema A dRSTimAM vyavasthita honArane, taravA -tavagocara, taravaviSayI ja, taravasaMbaMdhI ja zuzraSA-sAMbhaLavAnI IcchA hoya che.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ balAdaSTi : zuSA-zravaNecchAnA dAkhalA (223) keI naMdanavana jevA ramya upavanamAM vilasI rahyo che ane sukhasamudramAM nimajajana karI rahelA AvA taruNane e IcchAtaraMga utpanna thAya ke-ApaNe te have divya saMgIta sAMbhaLavuM che. koI kokilakaMThI kinnara pitAnuM madhura gAyana saMbhaLAve te kevuM sAruM ? gAMdharvonA madhura AlApavALA saMgItane joga banI Ave to kevuM sArUM? vINa, veNa vagere vAdyonA raNakArathI guMjatuM ane divyAMganAonA nRtya ThaNakArathI rucatuM, evuM divya saMgIta sAMbhaLavAnuM saubhAgya je mane prApta thAya te kevuM sArUM ? Ama te raMgamAM AvI jaIne Icche che. tyAM devAnuyege je kaI kinnara ke gAMdharva Adi AvI caDe, ne hRdayanA tAra halamalAvI nAkhe evuM divya saMgIta cheDe, divya saMgItanI ramajhaTa bolAve, te te taruNa puruSa te divya saMgIta keTalA ullAsathI sAMbhaLavA iche? jANe citramAM AlekhAyele heya ema kevI sthira tanmayatAthI te hRdayahArI gAnanuM karNapuTathI pAna kare ? jANe thIjI gayeluM pUtaLuM hoya ema kevI ekatAnatAthI te zravaNa karavAnI hoMsa dharAve ? tema A daSTimAM sthiti karate thegI puruSa tava zravaNa karavA mATe tevI tIvra IcchAutkaMThA dharAve che, tAlAvelI rAkhe che. jevA ullAsathI te bhogI divya saMgItanuM zravaNa Icche che, tevA balake tethI vadhAre ullAsathI A bhegI divya tattva amRtanuM zravaNe chAnA zravaNedriyadvArA pAna karavA Icche che. te taruNa puruSa jema citravat sthira dAkhalA thaIne sAMbhaLavA cAhe che, tema zravaNapipAsu jogIjana sthira tanmayapaNe tattvavArtA sAMbhaLavAnI sahaja IcchAulaTa dharAve che. ane te sahaja zravaNecchA svAbhAvika aMtarAdugAra dvArA sarI paDe che. jemake he parama kRpALuM sadguru deva ! jIva te dRSTimAM Avato nathI. tenuM koI rUpa jaNAtuM nathI. bIje paNa kaMI anubhava thato nathI. mATe jIvanuM svarUpa ja nathI. mATe AtmA che nahiM. eTale mokSane upAya mithyA che. A hArI aMtar zaMkAne Apa sadupAya samajAve. he bhagavAna ! AtmatattvanuM svarUpa zuM che? Ape te kevuM jANyeanubhavyuM che ? te tattvasvarUpa sAMbhaLavA huM IcchuM chuM, kAraNa ke nirmala Atmatattva jANyA vinA hArUM citta kaI rIte samAdhi pAme ema nathI. A bhinna bhinna vAdIe tenuM svarUpa bhinna bhinna prakAre kahe che, te sAMbhaLIne te mahArI mati muMjhAI gaI che. mATe samAdhAna karavA Apa ja samartha che, kRpA kare! he parama prabhu ! Apane parama dharma huM zI rIte jANuM? svasamaya zuM? ane parasamaya zuM? te ApanA zrImukhe zravaNa karavA huM IcchuM chuM. he mahimAvaMta! mahaMta ! te samajAvavA kRpA kare! he puruSottama! te brahma zuM che? te karma zuM che? te adhyAtma zuM che? te adhibhUta zuM
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ (224) gadasimuccaya che? te adhidaiva zuM che? A dehamAM rahela te adhiyajJa karaNa kevI rIte che? niyatAtmA yogIothI tame prayANakAle kevI rIte jANI zakAya che?* "nathI dRSTimAM Avate, nathI jaNAtuM rUpa; bIje paNa anubhava nahi, tethI na jIva svarUpa mATe che nahiM AtamA, mithyA mekSa upAya; e aMtara zaMkA taNe, samajAve sadupAya."--zrI Atmasiddhi munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisuNo! Atamatava kayuM jANyuM jagataguru ! eha vicAra muja kahiye; Atamatatva jANyA viNa nirmala, citta samAdhi nA lahiye...munisuvrata "dharama parama aranAthane, kima jANu bhagavaMta re; svAra samajAviye mahimAvaMta mahaMtare-dharama"-zrI AnaMdaghanajI ItyAdi prakAre A sAce tattvapipAsu-tattvarasika puruSa potAnI zravaNechA vyakta kare che. ane A parama amRta jevI tatvavArtAnA zravaNamAM A mumukSu yogIne eTale AnaMda Ave che, tene anaMtame bhAga paNa te bhavAbhinaMdI bhegIne divya saMgIta sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI ! ane A (zuzraSA) AvA prakAranI hoya che, eTalA mATe kahe che- bodhAmbhaHsrotasazcaiSA sirAtulyA satAM matA / abhA'vesyAH zrutaM vyartha masirAvanikUpavat // 53 // badha srota sa tulya A, e viNa zravaNa vRthA ja; saravANI viNa avanimAM, 5 kheda yathA ja, pa3, vRtti:- vadhAmaHnnotaro-bedharUpa jala-srotanI, bodharUpa pANInA pravAhanI, vaizA-ane A, zuzraSA, utarAvajyA-sirA tulya, saravANI samAna,-avaMdhya ne akSaya evA tenA bIjanA ya5NAe karIne sattAM matA-saMtane, munione mata che, ISTa che. amAveDA :-AnA, zuzraSAnA abhAve, zuM? te ke-zrutaM ya" --sAMbhaLeluM vyartha che, zramaphalavALuM che. konI jema ? te ke-asirAniva7-saravANI vinAnI pRthvImAM kavAnI jema. temAM kavo bAda te na khedhA barAbara ja che. kAraNa ke tenuM phaLa nathI teTalA mATe. * " kiM tad brahma kimadhyAtma kiM karma puruSottama / adhibhUtaM ca kiM proktamadhidaivaM kimucyate / / adhiyajJaH kathaM ko'tra dehe'sminmadhusUdana / kAnadAre ja artha zeDati niyAtminiH | >> -gItA a. 8. leka 1-2
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ balAdaSTiH zuzraSA-bedhapravAhanI saravANI (25) artha :-ane A zuzruSA bodha jalanA pravAhanI saravANI samAna saMtoe mAnelI che. enA abhAve sAMbhaLeluM vyartha -phegaTa che,-jema saravANI vinAnI bhUmimAM ku kheda vyartha che tema. vivecana sarI e badhapravAhanIjI, e viNa zrata thala kUpa; zravaNa samIhA te kisIjI, zayita suNe jima bhUpa....dhana."--ca0 sanmAya, rU-3 ahIM je AvI zuzraSA-sAMbhaLavAnI IcchA hoya che, te bedharUpa jalapravAhanI saravANI samAna che. jema kUvAmAM saravANI hoya, to te vATe pANI AvyA ja kare, tema AvI utkaTa zravaNecchArUpa saravANa je hoya, te te vATe bedharUpa pANIne zuzraSA-bodha pravAha ekadhAre akSayapaNe AvyA ja kare. paNa jema kUvAmAM saravANI pravAhanI na hoya, te pANI Ave nahiM, tema je AvI zuzraSArUpa avadhya-akSaya saravANuM saravANI na hoya, te bodharUpa pANIne pravAha Ave ja nahiM, ne jJAna rUpI kU khAlI ja rahe Ama zuzruSA vinAnuM badhuM zravaNa karyuM te dhULa thAya che, sAMbhaLyuM na sAMbhaLyA jevuM thAya che, eka karNachidrathI pesI seMsaruM bIjethI nIkaLI jAya che, hRdayamAM pravezatuM nathI, phegaTa jAya che. jema keI evI baraDa bhUmi-ke jemAM pANInI saravANI AvatI na hoya, te bhUmimAM game teTale UMDe pha khelyA karIe (Tapping), te paNa pANI Ave ja nahiM, kR da na khodyA barAbara ja thAya, zramamAtra ja phaLa maLe, mahenata mAthe paDe, tema sAcI zuzruSA vinAnuM badhuMya zravaNa niSphaLa jAya che, bodharUpa phaLa ApatuM nathI, eLe jAya che. tevA zravaNamAM te vAyunA taraMgathI (Air-waves) zabdo karNapaTa para athaDAI pAchA vAyumAM-havAmAM maLI jAya che! Ane nIcenI AkRti parathI barAbara khyAla AvazeAkRti-8 AkRti-9 =jJAna bharelo kUvA=jJAna khAlI coma pecI bhUmika zubhraSAvALuM zravaNa baraDabhUmi= zuzruSA vinAnuM zravaNa I zuzraSA-saravANIne abhAva to bedha-jalapravAhane abhAva bodha-jalapravAha 6 zazruSArUpa saravANI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadakTisamuracaya jema ke eka rAjA rAtre zayana karatI veLAe vArtA sAMbhaLatA hoya, UMghamAM ne uMghamAM te hoMkAro paNa deto jAya, paNa tenuM lakSa temAM hoya nahiM, zuM sAMbhaLyuM te tenA khyAlamAM rahe nahiMane savAre UThIne bApu pUche ke alyA ! rAtre kaI vArtA karI hatI? tema prastuta zuzraSA vinAnuM zravaNa karate hoya te jANe uMghamAM hoya ema sAMbhaLe che! te moTethI ghAMTo pADI "jI! mahArAja !" ema hoMkAro paNa dIe che! paNa zuM sAMbhaLyuM tenuM tene bhAna hotuM nathI ! te ghera AvIne pUche che ke Aja mahArAja vakhANamAM zI vAta karatA hatA ! Ama sAcI zuzraSA vinAnuM zravaNa phegaTa-nakAmuM che, hRdayane sparzatuM nathI, eka kAnathI bIje kAne kADhI nAMkhyA jevuM thAya che! kharuM zravaNa te tyAre thAya ke jyAre mana rIjhe-prasannatA pAme, tana ullase-zarIramAM romAMca-rUMvADA UbhA thAya. evI zravaNecchA vinA je guNakathA sAMbhaLavAmAM Ave, te baherA mANasa AgaLa saMgIta karavA barAbara che! bheMsa AgaLa bhAgavata che! aMgrejI kahevata pramANe-khUkara pAse motIne cAre nAMkhavA barAbara che! "Casting pearls before swine." "mana rIjhe tana ulasejI, rIjhe bujhe eka tAna; e IcchA viNa guNakathA jI, baherA AgaLa gAna re jinAjI! dhana dhana tuja upadeza."-gara sajhAya rU-4 ahIM ja vyatireka kahe che - zrutAbhAve'pi bhAve'syAH shubhbhaavprvRttitH| phalaM karmakSayAkhyaM syAtparabodhanibandhanam // 54 // zravaNa abhAve ya A sate, zubhabhAve A sthAna; phala karmakSaya nAmanuM uttama bodha nidAna, 54 artha:-zravaNanA abhAve paNa A zuzruSA-sAMbhaLavAnI icchA hatAM, zubha bhAvanI pravRttine lIdhe karmakSaya nAmanuM phaLa hoya che, ke je parama bedhanuM nibaMdhana-kAraNa thAya che. vivecana uparamAM je zuzraSAnI prazaMsA karI, te vyatirekathI eTale ke nakArAtmaka uktithI vizeSa dRDha kare che. dhAre che tevI zuzraSA-tava sAMbhaLavAnI tIvra IcchA che, paNa zravaNane - kRtti -zrAmAji--zravaNanA abhAve paNa, mAthA -A zuzraSAne bhAva-saddabhAva hatAM, (A zuzruSA hoya te), zuM? te ke-kusumamAyAvRttitaH-zubha bhAvanI pravRttine lIdhe, te zuzruSA bhAvanA ja zubhapaNuthakI, #OM zarmakSayArca caT-karmakSaya nAmanuM phala haya,-vacanane prAmANyathI (AgamavANunA pramANupaNathI). ane A popanidhana-parama bedhanuM nibaMdhana, pradhAna bodhanuM kAraNa hoya che,-vacanaprAmAyathI ja,
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAdaSTiH zravaNa vinAnI zuzraSA paNa saphaLa-avikSepa (227) joga na hoya te zuM ? tene ahIM khulAso karyo che ke-zuzraSA chatAM zuzraSAthI zravaNa na bane, te paNa te zuzraSA thavI e zubhabhAvamAM pravRtti che, eTale karmakSaya tethI karIne karmakSayarUpa phaLa upaje che, ane te karmakSaya uttama prakAranA bedhanuM nibaMdhana-kAraNa hoya che. Ama kevala zuzraSA-sAMbhaLavAnI sAcI aMtaraMga IcchA thavI te paNa ghaNuM meTI vAta che, prazasta che, ane paraMparAe te paNa lAbhadAyaka thAya che. kAraNa ke tevA zubhabhAvathI Agamana pramANapaNane lIdhe karmane kSaya thAya che, ane tenA pariNAme parama bedhanA nimitta maLI Ave che. je sAco tavapipAsu mumukSu hoya che, tene tenA bhAgyadayathI kheMcAIne uttarottara pradhAna bodhanA kAraNe prApta thAya che; puruSa sadgurune jega banI Ave che, ne sat zruta vagerenI prApti thAya che. lehacuMbaka jema lehane kheMce, tema tevuM tevAne kheMce che (Like attracts like). A zuzraSAmAM paNa evuM keI ajaba AkarSaNa che, ke sAcA vaktA satpuruSane samAgama game tyAMthI thaI Ave che. je tarasa bujhAvavAnI IcchA che, te te bUjhAvavAnI rIta paNa maLI Ave che. Ama zuzraSA vinAnuM zravaNa niSphaLa che, paNa zravaNa vinAnI zuzruSA niSphaLa nathI, paraMtu karmakSayarUpa phaLathI saphaLa che. sAcI bhUkha lAgI hoya ne khAdhuM hoya te jema bhAve, ece, mIThuM lAge ne page; khUba tarasa lAgI hoya ne pANI zuzraSAno jema mIThuM amRta jevuM lAge, ne tarasa chIpe; tema je tattva sAMbhaLavAnI mahimA sAcI bhUkha lAgI hoya, tattvasudhArasa-pAnanI sAcI tarasa lAgI hoya, te ja te zravaNa bhAve che, ruce che, ne jIvane amRtarUpe pariName che; nahi te kANuM mATalAnI jema bIjA karNa-chidra vATe bahAra nIkaLI jAya che! hadayamAM karatuM nathI ! mATe A zuzruSA guNanuM mAhAmya ghaNuM che. "bUjhI cahata je pyAsakI, hai bUjhana kI rIta." zrImad rAjacaMdrajI gamAM akSepa guNa kahe che- zubhayogasamArambhe na kSepo'syAM kadAcana / upAyakauzalaM cApi cAru tadviSayaM bhavet // 55 // zubha ga samAraMbhamAM, kadI kSepa ahiM negya; ne te viSayI upAyanuM, kauzala suMdara hoya, papa, kRtti-sumonimArame-zubha yoganA samAraMbhamAM, tathA prakAranA dayAna AdimAM, 7 heDa karArana-A adhikata daSTi sate kadI paNa kSepa hotA nathI. vAyabrIzAruM cApi temaja upAyanuM kauzalakuzalapaNuM paNa,-tathA prakAranA deza Adi, Asana Adi saMbaMdhI, rA-zobhana, suMdara, taviSacaM-tenA viSaye, zubha samAraMbha viSayanuM, ve-hAya,
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ (228) gadaSTisamuccaya artha -A daSTine viSe, zubha yoganA samAraMbhamAM kadI paNa kSepa hoto nathI, ane tenA viSayanuM upAya-kauzala paNa suMdara hoya che. vivecana ahIM akSepa guNanuM spaSTIkaraNa karyuM che. AgalI dRSTimAM udvega doSane tyAga karyo, eTale te pachI anukrame kSepa doSa paNa jAya che. ethI karIne A dRSTimAM vartate yegI puruSa jyAre dhyAna vagere zubha yogane samAraMbha kare che, tyAre gamAM temAM kadI koI paNa vikSepa AvI paDato nathI, koI paNa ADakhIlI ke avikSepa aMtarAya naDato nathI, ahIM tahIM jhAMvAM nAMkhI citta DAmADoLa thatuM nathI, saMkSubdha thatuM nathI. eTale te dayAna karate hoya, te ekAgra citte zuddha bhAve kare che, parISaha-upasargathI kSobha pAmato nathI, prabhubhakti karato hoya te zuddha praNidhAnathI tanmayabhAve kare che,- ahIMtahIM cittavikSepathI DAmADoLa thato nathI; sAmAyikasvAdhyAya karate hoya te samatAbhAve atyaMta svasthatAthI kare che,-temAM AkAza pAtAlanA ghATa ghaDate nathI; pratikramaNa Adi sakiyA karato hoya, to upagapUrvaka nija deSadarzananA sAcA pazcAttApa bhAvathI kare che, -paNa manane bIje bhamavA dete nathI; bIje kaMI paNa mokSasAdhaka yoga sAdhate hoya, ke bIjuM kaI paNa zuddha tapazcaryAdika dharmakRtya karato hoya, to AtmajAgRtipUrvaka nirmala bhAve kare che, paNa A loka-paralokanI phalAkAMkSAthI vikSepa pAmato nathI. temaja te te dhyAna Adi zubha ga saMbaMdhI upAyamAM paNa A mumukSu puruSa kauzalakuzalatA dharAve che, kalAkAranA jevI nipuNatA dAkhave che. te te yoga kema uttama rIte sAdhI zakAya, tenuM tene nipuNa jJAna hoya che. ane Ama upAya Tu hovAthI upAya kauzala te te game te suMdara rIte sAdhI zake che. kAraNa ke je zastravyApAramAM niSNAta hoya, te aTApaTAnA khela khelavAmAM paTu hoya; tema jene te dhyAna AdinI vidhinuM barAbara jANapaNuM hoya, te te dhyAnAdinI sAdhanAmAM kuzala hoya che. vyAyAmamAM je sArI peThe kasAyeluM hoya, te jema kustI vagere prayogomAM hozIyAra hoya che, tema te te dhyAnAdine upAya je barAbara jANato hoya, te dhyAnAdi siddha karavAmAM nipuNa hoya che. dAkhalA tarIke-dhyAna karavuM hoya te tene yogya deza Adi jANavA joIe, AsanAdi vidhi jANavI joIe. te jANela hoya, te ja tenA upAyamAM barAbara pravartI zakAya. kuzala kArIgara potAnI kAmagIrI barAbara bajAvI zake che, paNa aNaghaDa tema karI zakatuM nathI. tema upAyapaTu puruSa dhyAnAdi kuzalapaNe karI zake che, apaTu tema karI zakato nathI. gItAmAM kahyuM che ke-co: mahuM aurAsTam ' "have jinavacana prasaMgathI, jANa sAdhaka nItinAtha re, sAdhyarasI sAdhakapaNe, karIe sAdhana rIti..nAtha re."--zrI devacaMdrajI
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ balAdaSTi : upakaraNamAM apratibaMdha, sAdhana te baMdhana ! (229) ane A dRSTimAM ja amyuccaya kahe che - pariSkAragataH prAyo vighAto'pi na vidyate / avighAtazca sAvadyaparihArAnmahodayaH // 56 // upakaraNa viSayamAM vaLI, prAye neya vighAta, pApataNA parihArathI, mahada avighAta. 56. artha -upakaraNa viSayamAM vighAta paNa prAye atre hotuM nathI ane sAvadya parihArathI eTale ke pApakarmanA parityAgathakI mahodayavALo avighAta hoya che. vivecana ahIM bIje je guNasamUha hoya che, te atre samuccayarUpe ( Generalisation) kahyo cheH-(1) ahIM upakaraNa saMbaMdhI prAye vighAta - IcchA pratibaMdha upajato nathI, (2) ane pApakarmanA parihArathI mahedayavALA abhyadaya-niHzreyasahetu e avighAta-apratibaMdha hoya che. te A prakAre A dRSTimAM vartatA mumukSu yogIne upakaraNa bAbatamAM prAye koI paNa jAtane vighAta-IcchA pratibaMdha upajatuM nathI. upakaraNa eTale dharmasiddhimAM upakAra kare evA upasAdhana. tevA upakaraNa saMbaMdhI IcchAnA pratibaMdha karI-Agraha karI A mahAnubhAva upakaraNamAM vivAta pAmate nathI, vina pAmI aTakI jato nathI. kAraNa ke upakaraNa apratibaMdha e te sAdhana mAtra che, sAdhya nathI, ema te jANe che. eTale te sAdhanamAM ja sarvasva mAnI besI raheto nathI, sAdhananA ja kuMDALAmAM ramyA karate nathI, paNa te dvArA je AtmasiddhirUpa sAdhyanI siddhi karavAnI che, te bhaNI ja potAno satata lakSa rAkhe che, sadAya sAdhyaruci rahI te sAdhana kare che. eTale upakaraNa saMbaMdhI mithyA Agraha TaMTA, sAdhana dharmanA jhagaDA ene ApoApa nivarsI jAya che. sAdhanamAMupakaraNamAM te mUccha pAmatA nathI, kAraNa ke zuddha sAdhyarucipaNe sAdhana sevavAM e teNe jinavacana prasaMgathI jANyuM che, paMca mahAvrata dhAnya taNu, karSaNa vadhyA re; sAdhyabhAva nija thApI, sAghanatAe sadhyA re...zrI nami." "sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rakhe nija lakSa che." -zrIdevacaMdrajI vRtti-ridArajAta -pariSkAra saMbaMdhI, upakaraNa saMbaMdhI, ema artha che, kAco-prAye, ghaNuM karIne, bAhulathI, vighADava-vivAta paNa, IcchA pratibaMdha paNa, na vicare-nathI hota, ahyAM-A dRSTi hete sate, vighAra-ane avighAta hoya che. kevA prakAra hoya che? te mATe kahyuM ke-sAva pariNAdAtta-sAvadhanA parihArathakI, pratiSiddhanA parihArathI-tyAgathI, jAya -mahodayavALA, abhyadaya-niHzreyasane hetu e, ema artha che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ (230) gadaSTisamuccaya paNa mUDha AgrahI che jema, dharmanA upakaraNa je AtmasAdhana mAtra nimitta ja che, tene lakSya cUkI jaI, te te sAdhananA mithyA AgrahomAM, tuccha matabhedamAM, nAnA nAnA jhaghaDAomAM, nAnA nAnA vADAomAM rAcI rahI,-temAM ja itikartavyatA mUcchathI mAne che; tema A mahAnubhAva vizAladaSTivALo gIpuruSa mAnatA apakaraNa nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-jJAnI puruSoe bAhya-abhya tara je kAMI upakaraNa kahyA che, dravya-bhAva je kAMI sAdhana batAvyA che, te kevaLa jIvane upakAra thavA mATe kahyA che, apakAra thavA mATe nahiM. paNa temAM paNa je jIva mamatvabhAva rAkhe, IcchArUpa pratibaMdha kare, mUrchA dharAve, te te upakaraNa ulaTA apakaraNarUpa thaI paDe che ! adhikaraNa thaI paDe che ! sAdhana te baMdhana bane che ! jemake maMdira, upAzraya Adi ghaNuM jIvone bhakti-vAdhyAya AdinI sugamatA-anukULatA khAtara karavAmAM AvyA che, paNa temAM paNa jo caDasAcaDasI, hoMsoMsI karavAmAM Ave, mArAtArApaNuM karavAmAM Ave, nirAgI niHsaMgI vItarAga prabhu aMge sAdhana te paNa parigraharUpa mamatva buddhi dhAravAmAM Ave, keTe caDhavA jevA moTA baMdhana ! jhaghaDA karI rAgadveSanI vRddhi karavAmAM Ave, te ISTa uddeza mAryo jAya che; sAdhana te baMdhana thaI paDe che ! ane upAzraya paNa amuka vakhata mATe, gRhasthanI anujJAthI, pakSInI jema apratibaMdhapaNe vicaratA pharatArAma muninA kAmacalAu vaparAza mATe che. paNa temAM paNa A phalANuno apAsaro ne A bIjAne apAsaro ema je mamatvarUpa kSetrapratibaMdha karavAmAM Ave, te te upAzraya paNa apAzrayarUpa thaI paDe! gaccha-gaNu Adi paNa mULa te vyavasthA (organisation) ane sahakAra ( Co-ordination) khAtara karavAmAM Ave che, paNa te paNa je mamatvanuM sthAna thaI paDe, kadAgrahonuM nivAsadhAma bane, kaleza-jhaghaDAnuM raNAMgaNa banI jAya, ke vADArUpa saMkucitatAnuM pradarzana bane, te te paNa baMdhanarUpa thaI paDe che ! AtmAne vighAtarUpa thaI paDe che ! "ga2chanA bheda bahu nayana nihALatAM, tattvanI vAta karatAM na lAje ! udarabharaNAdi nija kAma karatAM thakA; mohanaDiA kalikAla rAje...dhAra."--zrI AnaMdaghanajI zAstra te kevaLa AtmAthe paThana-pAThana mATe ne sArvajanika upaga mATe kahyA che. tene badale kaI pitAne mAlIkI hakaka karI kaMjUsanI jema tene saMgraha-saMcaya kare, ne temAM potAnuM mamatva sthApe to apakaraNarUpa thaI paDe che. athavA huM ke paMDita chuM, huM kevuM sarasa vyAkhyAna karI zakuM chuM, huM ke vaktA chuM, ema abhimAna dharI zAstrane mAnArthe upayoga karavAmAM Ave, te te jIvane pratibaMdharUpa thaI paDe che. athavA zAstrane AgraharUpa khaMDana-maMDanA ke khoTA vAdavivAda mATe upayoga karavAmAM Ave che te paNa
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ balAdaSTi : AtmAthe ja sAdhana sevana (231) baMdhanane artha thAya che. mUDhaja janono jema strI-putrAdi saMsAra che, tema sadgarahita-adhyAtmarahita vidvAnone paNa "zAstra-saMsAra" che ! te ja prakAre yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya vagere atyaMtara sAdhane paNa je karaMjanAthe karavAmAM AvatA hoya, athavA ISTa sAdhya lakSyane bhUlI jaI sAdhananI khAtara sAdhana karavAmAM AvatA hoya, athavA sAdhanane sAdhya mAnI sevavAmAM AvatA hoya, te te paNa baMdhanarUpa bane che. zrI ratnAkarapacIzImAM kahyuM che ke - "vaizAcara pavaSyanAca, dharmopadezo sanasanAya . vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUt, kiyad bruve hAsyakaraM svamIza // " Ama jANate heI A mumukSu puruSa te te upakaraNone upakaraNarUpe ArAdhe che. te te sAdhanene sAdhanarUpe seve che ane temAM mamatvarUpa IcchA-pratibaMdha karI tene baMdhana banAvate nathI; kAraNa ke te yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya, bhakti AtmAthe ja japa, tapa, vrata, zAstra Adi AtyaMtara upakArI sAdhanane paNa kevaLa sAdhana sevana AtmAthe ja seve che, zuddha Atmasiddhine satata nizcaya lakSya rAkhI ArAdhe che. jema rAdhAvedha sAdhanArA bANAvaLIne lakSa rAdhAnI (pUtaLInI) kIkI para ja hoya che, tema A AtmAthI mumukSu puruSane niraMtara lakSa zuddha AtmArUpa paramArtha para ja hoya che; Ama hovAthI ene upakaraNa viSayamAM kaI paNa vighAta upajatuM nathI, IcchA pratibaMdharUpa vikta naDatuM nathI. tema ja A mumukSu puruSa sAvadhane parihAra kare che, sarva pApakarmane tyAga kare che, niSiddha AcaraNa karatuM nathI. eTale te aDhAra pApasthAnaka prayatnapUrvaka vaje che. AthI karIne paNa tene yogasAdhanamAM avighAta hoya che, IcchA pratibaMdha rahitapaNuM hoya che. koI paNa viddha naDatuM nathI. te nirveinapaNe, nirAkulapaNe gasAdhanA karyA kare che. ane A gasAdhanano avighAta mahedayarUpa phaLavALe che. eTale A nivina cagasAdhanathI mumukSune mATe amyudaya-puNyadaya prApta thAya che, temaja niHzreyasU-mokSanI siddhi sAMpaDe che. A mahadayavALe suyaza tene maLe che ! "vighana IhAM prAye nahI jI, dharma hetumAM keya; anAcAra parihArathI cha, suyaza mahodaya hAya..re jinajI! dhana"--zrI ye dasa rU-pa "putradArAdisaMsAraH puMsAM saMmUDhacetasAm / viguNa rAtraH sonAhitAmanAm - biMdu
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) yogadaSTisamuccaya balAdaSTino sAra ahIM darzana daDha-kASTha agnikaNa jevuM hoya che, ane yoganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che. asat tRSNAnA abhAvathI sarvatra sukhAsana ja hoya che. atvarApUrvaka sarvatra gamana hoya che, ane apAyaparihArathI sarva kRtya praNidhAnayukta hoya che. zuzruSA nAmane trIjo guNa ahIM prApta thAya che. A yuvAna sukhI puruSanI divya gAna zravaNecchA jevI tIvra hoya che. A zuzraSA baMdha jalapravAhanI saravANI jevI che, e vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM ke khodavA jevuM-phegaTa che. zravaNa na thAya te paNa A zuzruSAnA prabhAve zubha bhAvathI karmakSayarUpa phala thAya che,-je uttama bodhanuM kAraNa thAya che. kSepa nAmanA trIjA cittadoSane ahIM tyAga hoya che. eTale yoga saMbaMdhI akSepa hoya che, ane te pega upAyanuM kauzala-kuzalapaNuM hoya che. temaja upakaraNa viSayamAM ghaNuM karI koI viM ahIM naDatuM nathI, ane pApakarmanA parityAgathI mahAdayavaMta avina hoya che. balAdRSTinuM keka-6 darzana yogAMga doSatyAga guNaprApti daDha-kAka Asana agni sama ! tRSNA abhAve sarvatra | sukhAsana. avarApUrvaka sarva gamana-mRtya. kSepa doSa tyAga. zuzraSA. upakaraNa viSaye | bedha pravAha saravANI samI. avigha. taruNu sukhI jevI tIvra. dega upAya kauzala. yogadaSTi kaLaza kAvya -- bhUjaMgI :balA draSTimAM kASTha agni samANuM, balI dazane yukta bedhatva mAnuM parA zuzraSA tatva kerI dharAve, na ege kadI bhegIne kSepa thAva. 46. anAdi taNe deha adhyAta cheDI, nijAdhyAsamAM teha abhyAsa jeDI, sukhAsanamAM sthiti cegI kare che, parAnaMdamAM magnatA te dhare che, ka7.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ alAdaSTi: kaLaza kAvya (233) svabhAve karIne ja A dRSTimAMhI, na tRSNA asat cArgona hAya kAMhI, sukhAsanamAM sthita satra tethI, rame Atma ArAmamAM te sukhethI. game tyAM jatAM ke game te kara'tAM, tvarA nA nirAkula ceAgI dharatA; praNidhAna dhArI sadA AtmarAmI, na de AvavA STimAM kAMI khAmI. sukhI kAMta kAMtA yuaA ke yuvAna, cahe suNavA jema gaMdhava gAna; ahI' zuzrUSA tattvanI tema dhAre, pipAsu cahe pANDane je prakAre. huM chuM keNu ? kayAMthI vaLI hu* thayA chuM ? kharA kayA svarUpe ahe ! huM rahyo chuM ? mane bAMdhatA A saMbaMdho badhA zA? mahA sUNuvA tattva evA pipAsA. 51. ahI. edha pANInI sirA samANI, kharI zuzrUSA tattvanI A vakhANI, 50. vinA zuzrUSA sAMbhaLyu. sau vRthA ja, asirA bhUmAM grUpa khAdyo yathA ja. para. kadI zrutanA joga nAce chatAM ce, kharA zuzruSA bhAva jo cittamAMge; ruDA bhAvathI kama tA kSINa thAye, para madhaneA hetu jethI ja pAye. 53. ruDA yAga ArabhatA-atra yAgI, kadI kSepanA lega nAce abhAgI; suyeAgeA taNA zreSTha upAyamAMhi, sukauzalya te dAkhave che ja AMhI. kadI sAdhane sUnA nA dharAve, na te madhanA sAdhanAne manAve; sadA pApathI bhAgatA te kare che, manAnI bhAgyeAyAne vare che. : troTaka dRDha ina Asana sthira vase, ati tattva taNA zravaNe talase; avizleSapaNe zubha yAga lase, mananaMdana abhyudayA ulase, 48. 49. 54. 55. 56. // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaH sukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumaneAnaMdanIbRhatTI kA nAma kavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTi samuccayazAkhe tRtIyA balAdRSTiH //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdeSTi balA kahI. have dIpA kahe che. prANAyAmavatI dIpA na yogotthAnavatyalam / tattvazravaNasaMyuktA sUkSmabodhavivarjitA // 57 // prANAyAma dIprAmahI, na yoganuM utthAna; zravaNa tattvanuM hoya paNa, na sUkSma bedhasthAna, 57, athaDa-dIprA daSTimAM prANAyAma hoya che, yoganuM utthAna sarvathA hotuM nathI; ane te tattvazravaNathI sahita, paNa sUkSma bedhathI rahita evI hoya che. vivecana "yogadaSTi thI kahIjI, dIprA tihAM na utthAna prANAyAma te bhAvathIjI, dIpa prabhA sama jJAna..... mamehana jinajI ! mIThI tArI vANu"--ga0 60 sakjhAya ka-1 A dIpA nAmanI cothI cagadaSTi che. eTale AgaLa kahelA anukrame yoganuM cothuM aMga-prANAyAma ahI hoya che, utthAna nAmanA cethA AzayadeSane parityAga thAya che, ane zravaNa nAmane cothe guNa pragaTe che, paraMtu darzana te haju paNa sUma baMdha vinAnuM hoya che, ane tene dIpakanA prakAzanI upamA ghaTe che. te A prakAre - vRtti-prANAyAmavatI-prANAyAmavaMtI, prANAyAmavALI caturthI aMganA bhAvathI,-bhAva recaka Adi bhAvathakI, tIkA-dIkA, cethI dRSTi, zALAthAnavatI-cAganA utthAnavALI nathI hotI,-tathA prakAranA prazAMtavAhitAnA lAbhathI, zA-atyaMta, sarAkravaraM taravazravaNathI saMyukta -zazraSAnA kula zravaNuthI saMyukta,-zuSAnA phalabhAvathI. sUAvivarjitA-sUkSma bedhathI vivajita, sUkSma-nipuNa bedhathI rahita evI,
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprASTi : dIpaprabhA sama jJAna'--dravya-bhAva prANAyAma (23) dana--A dRSTimAM darzana-medha sthUla prakAranA hoya che, sUkSma-nipuNa hAtA nathI. jo ke AgalI traNa dRSTi karatAM vadhAre sthitivALA ne vadhAre sAmarthyavALA hAi, tene dIpakanA prakAzanI upamA ApavAmAM AvI che, te paNa sthaNa Adi dIpaprabhA dRSTinI apekSAe A edhanu' haju sthUlapaNu che. kAraNa ke dIpakanA prakAza samajJAna * tRNu-gAmaya-kASTanA agni karatAM anekagaNuA baLavAn ne vadhAre sthitivALA hAya che, paNa ratna-tArA vagerenI apekSAe ghaNA alpavIya ne ma che; tema A dIprASTinA medha-prakAza mitrA Adi karatAM vadhAre baLavAna ne vadhAre sthitivALA hAya che, paNa sthirA Adi karatAM madane alpa sthitivALA hAya che. dIpakanA sAnnidhyamAM tenA prakAza vartulamAM AvatA padArthAnu digdarzana thAya che, paNa tenI bahAramAM dUravatI sUkSma vyavahita padArthAMnuM daCna thatuM nathI, tema kSApazamarUpa telanA pramANamAM A dRSTimAM padArthane sthUla edha thAya che, paNa krUra varttatA sUkSma aMtirata padArthanuM darzana thatuM nathI. dIvA tela hAya tyAMsudhI prakAze che, tela chUTI gaye AlavAi jAya che; tema A dRSTine edha tathArUpa kSaceApazama hAya tyAMsudhI prakAze che, pachI prakAzatA nathI-elavAi jAya che. dIvA vAyarAnA sapATAthI elavAya che, athavA asthira thAya che, tema A dRSTinA Adha paNa tathAprakAranA bAhya nimittorUpa vAyunA sapATAthI elavAI javAne-paDI javAnA bhaya rahe che, athavA asthira-ca'cala thavAne sabhava rahe che, ityAdi aneka prakAre A dRSTinA beAdhane dIpakanI upamA kharAkhara ghaTe che. atre dRSTi'nA agAu kahelA lakSaNa pramANe sazraddhAsaMgata edha hAya che, tethI karIne asat pravRttinA vyAghAta thatA jAya che, ne satpravRttipada nikaTa AvatuM jAya che. --* prANAyAma -- " bAhya bhAva recaka ihAMjI, pUraka aMtara bhAva; kuMbhaka thiratA guNaeN karIjI, prANAyAma svabhAva, mana"--zrI cA. 60 sajjhAya 4-2 atre mukhyapaNe AdhyAtmika bhAvaprANAyAmane nirdeza che. paNa prANAyAma nAmanA zvAsanA ruMdhanarUpa bAhya evA haThayoganA prakAra che, te atre mukhyapaNe prastuta nathI, kAraNa ke te te kAyakalezarUpa mAtra hAI cittaca'calatAnuM kAraNa thavAne dravya prANAyAma saMbhava che. A khAhya prANAyAmanA traNa prakAra che: (1) zvAsane bahAra kADhavA. te recaka* prANAyAma che. (ra) zvAsane aMdara pUravA, te pUraka prANAyAma che. (3) zvAsane ku bhamAM jalanI jema nizcalapaNe thAlI rAkhavA, te kuMbhaka prANAyAma che. * " recakaH syAdvahirvRttirantirvRttizca pUraka: / kuMbhaka: staMbhavRttizca prANAyAmastridhetyayam // dhAraNAyogyatA tasmAt prakAzAvaraNakSayaH / anyairuktaH kvaciccaitadyujyate yogyatAnugam // " (AdhAra mATe jue.) yazA kRta dvA. dvA
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) yogadaSTisamucaya pataMjali Adine abhiprAya che ke-"prANAyAmathI prakAzanA AvaraNane kSaya thAya che, ane dhAraNamAM mananI yogyatA thAya che." eTale ke cittasavagata prakAzanuM je kalezarUpa AvaraNa che tene kSaya thAya che, ane prANAyAmathI sthira karAyeluM citta sukhe karIne niyata dezamAM dhArI rakhAya che. ane A je pataMjali Adie kahyuM che te kavacita puruSavizeSamAM gyatA pramANe yukta che, kAraNa ke yegIonuM nAnArucipaNuM che, tethI.x paNa bhagavat jinapravacanamAM te zvAsocchavAsane dha vyAkulatAne hetu thaI paDe che mATe niSiddha ja che, kAraNa ke jema gasamAdhAna thAya ema ja pravRtti karavI zreyaskara che ane prANadharUpa mathAmaNunuM bahu jhAjhuM prayajana paNa nathI. bAkI bhAvathI joIe te bAhA bhAvenA recanathI, aMtabhAvanA pUraNathI, ne nizcita arthanA kuMbhanathI paramArtharUpa bhAva prANAyAma + thAya che. te A prakAre: (1) jema prANA yAmanI bAhya sthUla kriyAmAM zvAsane bahAra kADhavArUpa recaka kriyA karavAmAM bhAva prANAyAma Ave che, tema A bhAva prANAyAmamAM bAhyabhAva-parabhAvane bahAra kADhavA rUpa-reca devArUpa recaka kriyA karavAmAM Ave che. eTale strI-kuTuMba AdinA mamatvarUpa bAhya bhAvane kADhI nAMkhavAmAM Ave che. (2) jema bAhya prANAyAmamAM zvAsa aMdara bharavArUpa pUraka kriyA karavAmAM Ave che, tema bhAva prANAyAmamAM aMtarAtmabhAva aMtaramAM bharavArUpa pUraka kriyA karAya che. eTale ke zravaNathI upajelA vivekarUpa aMtarbhAva bharAya che. (3) jema haThayogika prANAyAmamAM zvAsane aMdara bharyA pachI tene kuMbhamAM jalanI jema sthira karavArUpa-thaMbhAvI rAkhavArUpa kuMbhaka kriyA karAya che, tema atre bhAva prANAyAmamAM aMtarbhAvanI sthiratArUpa-sthanarUpa kuMbhaka kriyA karavAmAM Ave che. eTale nizcita arthanuM kuMbhana-sthirIkaraNa thAya che. Ama bhAva prANAyAma te AtmabhAvarUpa svabhAva che, ane e ja avyabhicArathI yeganuM aMga che. arthAt bAhya prANAyAma eganuM aMga thAya ke na paNa thAya, paNa A bhAva prANAyAma te cakkasa yoganuM aMga che ja. mATe A AdhyAtmika prANAyAma e ja utkRSTa zreSTha prANAyAma che. ___ " zvAsapazvAsayorgativicchedaH prANAyAmaH / sa tu bAhyAbhyatarastaMbhavRttirdezakAlasaMkhyAbhiH paridRSTA dIrghasUkSmasaMjJaH / bAhyAbhyaMtaraviSayApekSI caturthaH / tataH kSIyate prakAzAvaraNam / dhAraNAsu ca yogyatA manera-pAtao o 2, 4- 53. x" ussAsaM Na NiraMbhaha AbhiggahIovi kimu acetthaa| paNa maf fthe mumukAyuM ja nayA --zrI jinabhadragaNu kSamAzramaNajI, + "nA[himAvAnA manamavaca pUratA jhumanAnizcitArthaca prANAyAma mAvataH "--zrI yazovikRta dvA dvA
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi veganuM anutthAna, tatvazravaNa (37) "bahitarAma taja aMtara, AtamarUpa thaI thira bhAva; paramAtamanuM ho Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva." zrI AnaMdaghanajI "zuddha deva avalaMbana bhajatAM, paraharIe parabhAva." aMtara aMtara AtamatA lahI hejI, parapariNati nirIha"--zrIdevacaMdrajI ganuM utthAna-UThI javuM te atra thatuM nathI, kAraNa ke tevA prakAranI prazAMtavAhitA hoya che, eTale ke evA prakArane prazAMta rasano pravAha pravahe che ke yegamAMthI citta UtuM nathI. jema zAMta saritAne pravAha akhaMDa zAMtapaNe vahyA kare, anusthAna temAM taraMga UThe nahi, tema atre gasaritAnA zAMta rasane pravAha akhaMDapaNe vahyA kare che, temAM uthAnarUpa taraMga UThato nathI. kAraNa ke AgalI dRSTimAM kSepa nAmane doSa TaLyo, eTale keI paNa prakAre cittamAM vikSepa upaja nathI, tethI cittamAM zAMtarasa pravahe che, ane mane potAnA sthAnamAMthI UThavAnuM banatuM nathI, ArabhelI gakriyAmAM ja citta cuMTayuM rahe che. Ama anusthAna ghaTe che. paNa AvI A zAMtavAhitA-TharelapaNuM na hoya, to yegamAM utthAna thAya che, eTale ke prArabdha yogakriyAmAMthI mana UThI jAya che, ucaka thAya che, unmAna thAya che, citta cuMTatuM nathI-haratuM nathI. chatAM tevI unmAna sthitimAM tyAgavA yogya evI te gakiyA cheDAtI paNa nathI. jemake keIe dIkSA lIdhI hoya, ane te pALavAne sarvathA asamartha hoI temAMthI tenuM mana UThI gayuM hoya, tevAne te dIkSA cheDI zrAvakanuM liMga dharavuM vadhAre yogya che, * tathApi te lekaniMdA Adi bhayathI te muniliMga chAMDato nathI. A utthAna doSanuM udAharaNa che. A utthAnadeSa ahIM TaLe che. zAMtavAhitA viNa have re, je ge utthAna re, tyAga ega che tehathI re, aNachaDAtuM dhyAna re....prabhutra" -sAva tragADha staDhA-10 AgalI daSTimAM zuzraSA-sAMbhaLavAnI IcchAne guNa pragaTayo che, eTale tenA pachI svAbhAvika krame atra tattvanuM zravaNa bane che. AgaLamAM kahyuM hatuM tema, zuzruSA eTale sAMbhaLavAnI utkaMThA-aMtaraMga jijJAsA vinAnuM zravaNa vRthA che, e khAsa tattvazravaNu lakSamAM rAkhavA yogya che. kadApi zravaNa vinAnI zuzraSA kalyANakArI thAya, paNa zuzraSA vinAnuM zravaNa kalyANakArI thatuM nathI. mATe zuzraSAnA anuvedhavALuM--anusaMdhAnavALuM zravaNa ja upakArI thAya che. ane A zravaNa eTale kaNendriya para zabdonuM athaDAvuM ne sAMbhaLavuM ema nathI, paraMtu aMtarAtmAthI aMtaHkaNendriyadvArA zabdanuM arthagrahaNu-bhAvagrahaNa karavuM, tenuM nAma zravaNa che. ema te A jIve karNapaTa * "jai na tarasi dhAreu mUlaguNabharaM uttaraguNabharaM ca / mojULa tofsa mU isunAvana varatArA "--zrI upadezamAlA,
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ (238) gadaSTisamuccaya para athaDAvArUpa zabdazravaNa te eTaluM badhuM karyA karyuM che ke tenA kAnanA paDadA paNa gUTI gayA che ! te paNa tene brahmajJAna thayuM nathI ! kAraNa ke kharUM tattvazravaNa thayuM ja nathI, arthagrahaNa-bhAvagrahaNarUpa aMtarAtmAthI zravaNa thayuM ja nathI. zrI akhAbhakta mArmika vacana kahyuM che ke-kathA sUNI sUNI phUTayA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna." bhAvarecaka Adi guNa kahe che - prANebhyo'pi gurudharmaH satyAmasyAmasaMzayam / prANAMstyajati dharmArtha na dharma prANasaMkaTe // 58 // prANathIya moTo gaNe, ni:saMzaya ahiM dharma; dharma artha prANa tyaje, prANasaMkaTa na dharma, 58, artha-A daSTi hatAM, prANa karatAM paNa dharmane niHsaMzaya guru-moTo mAne; dharmane arthe prANa cheDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDaye dharma na choDe. vivecana dhama artha ahI prANane jI, De-paNa nahi dharma prANa athe saMkaTa paDe che, juo ! e dRSTine marma..mana"--2 da0 sajhAya-4-3 A daSTimAM vartanAra yogIne mana niHsaMzayapaNe prANa karatAM paNa dharma ghaNuM vadhAre meTo lAge che, dharmanuM mAhAtma prANa karatAM paNa adhika bhAse che. AkhA jagatamAM hAlAmAM vahAlI vastu prANu gaNAya che, te prANanI jALavaNI arthe prANuthIya samasta jagat pravRtti karI rahyuM che, ne tenI rakSA mATe game te karavA dharma priya te taiyAra rahe che. paNa A jogIjanane te AvA priyatama prANa karatAM paNa dharma vadhAre priya bhAsyamAna thAya che. eTale ja te dharmanI khAtara prANa paNa choDI devA paDe- chAvara karavA paDe, te te AMcake khAto nathI, ane prANasaMkaTa AvI paDe, prANa javAne prasaMga AvI paDe, te paNa te prANa bacAvavAnI khAtara dharmane cheDatuM nathI. prANanI ke dharmanI rakSA karavAnI hoya, to tenI prathama pasaMdagI dharmarakSA para utare che, prANanA bhoge paNa te dharmanuM paripAlana kare che. jemake - "raghukula rIti sadA calI AI, prAna jAya aru bacana na jAI."--zrI tulasIdAsajIkRta rAmAyaNa. tRtti -Akhyoti-prANathI paNa, Idriya Adi prANI karatAM paNa, guru-dharma guru, mahattara, vadhAre moTo hoya, saranAmAma-A adhikRta daSTi-DIjhA hete sate, alaMkAyamU-asaMzayapaNe, A kayAMthI ? te mATe kahyuM-kALAMtyAti dharmArtha--dharma athe praNe tyaje che -taravarga pravRttivaDe karIne, (paNa) na dharma kAraMva-prANasaMkaTe dharma na tyaje-tavautsaga pravRttivaDe karIne ja
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdRSTi : 'sAcA ra'ga te dhanA', dhama arthe prANa tyaje (239) Ave te dRDhadhamI hoya che, AvA dRDha dharma ra'ga- ceALa majIThanA ra'ga'-tene lAgele hoya che. ane A dhama nA raMga ja sAcA ra'ga che, bAkI khIjo badhA raMga pataMga samAna che--cAra divasanI caTakI che. * sAcA raMga te dharmAMnA'. deha bhale jINu thAya, saDI jAya, paDI jAya, vidhvaMsa pAmI jAya, paNa dharmAMraga kadI jINu thatA nathI, saDatA nathI, paDatA nathI, vighna'sa pAmatA nathI. " zrI ana'tajina zuM kare....sAhelaDIA, ceALa majIne raMga re....guNavelaDIA sAcA raga te dharmane....sAhe. bIjo raMga pataMga re....guNa. dharma raMga jIraNu nahiM....sAhe. deha te jIraNa thAya re...guNu sAnu te vaNase nahi....sAhe. ghATa ghaDAmaNu jAya re....guNu. trAMbu... je rasavedhiyuM....sAhe. hAya te jAcu hema re...guNu. pharI te trAMbuM nivaeN huve....sAhe.tima prabhu zu muja prema re....guNu" zrI yazeAvijayajI ane Ave sAcA dharaga-dhama prema lAgavAnuM kAraNa, te dharmonuM parama mAhAtmya tene mana vastu che te che. jemake-- t cAturA cAMpethI cAhI ciMtAmaNi citta gaNe, pa'DitA pramANe che pArasamaNi premathI; kaviye| kalyANukArI kalpataru kathe jene, sudhAnA sAgara kathe sAdhu zubha kSemathI; AtmanA uddhArane umaMgathI anusarA jo, niLa thavAne kAje, nameA nIti nemathI; vade rAyaca'da vIra, evuM dharUpa jANI, dhavRtti dhyAna dhareA, vilakhA na vemathI." --zrImad rAjaca'drajI tema ja A mumukSu jogIjana jANe che ke A sa'sArane viSe vizuddha dharma ja budhajanAne muktimartha sadA upAdeya che-AdarathI grahaNa karavA ceAgya che, kAraNa ke khIjuM badhuya du:khanuM kAraNa che. A saMsAramAM badhuya prakRtithI asuMdara che, dharmaja upAdeya svabhAvathI asuMdara che. eTalA mATe atre dha sivAya bIje kayAMya vivekIAne AsthA dharavI zu yukta che? te he jIva! tuM kahe. ane te dharma tA jagaMdya che, niSkaMlaka che, sanAtana che, parAnA sAdhaka che, ane zIlava'ta dhIrajanAe te sevelA che. mATe te dhama sivAya anyatra kAMya AsthA karavI cukta nathI.'x X " upAdeyazca saMsAre dharma eva sadA budhaiH / vizuddho muktaye sarvaM yato'nyadduHkhakAraNam // prakRtyasuMdaraM hyevaM saMsAre sarvameva hi / ato'tra vada kiM yuktA kacidAsthA vivekinAm // muktvA dharma jagadvaMdyamakalaGkaM sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH // " maharSi haribhadrAcAryajI praNIta zAAvArtAsamuccaya
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ (240) gadaSTisamucca Ama parama kalyANakArI, duHkhahAraka ne sukhakAraka, evA nirmala dharmanuM mAhAmya tenA hRdayamAM vasyuM hovAthI, A mumukSu puruSa te dharmanI khAtara potAnA prANano paNa bhega ApI devo paDe, potAnA prANanI paNa kurabAnI karavI paDe, tepaNa pAchuM vALIne jue nahiM, emAM zuM navAI? kAraNa ke te dharmane ja potAne bhAva-prANa jANe che, te dharma je gayo te te pitAne muvele ja samaje che, te dharma je rakSAyo te pitAne prANa paNa rakSA ema te kharA aMtaHkaraNathI mAne che. eTale AvA bhAvaprANarUpa dharmane saMcaya karate rahI, saMrakSaNa karato rahI, te bhAva prANAyAmanI vRddhi karato rahe che, ane te dharmane arthe prANa tyaje che. arthAt jema bane tema Atmatatvane utsarga thAya, jema bane tema AtmatatvanA pragaTapaNArUpa kAryasiddhi-tattvaniSpatti thAya evI satupravRttimAM jIvana arpaNa kare che, ane tema karatAM kavacit prANasaMkaTa AvI paDe, te paNa te tatvautsarga pravRtti karato ja rahI-Atmasiddhi sAdhate ja rahI kadI dharmane choDatA nathI,-evo te daDhadharmo hoya che. atra pratibaMdhana kahe che - eka eva suhRddharmo mRtamapyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyattu gacchati // 59 // eka ja suhRdu dharma je, muvA pAchaLe jAya; anya sarva to dehanI, sAthe nAza ja thAya, 59. artha -dharma e eka ja suha6-mitra che, ke je marelAnI pAchaLa paNa jAya che. bAkI bIjuM badhuM te zarIranI sAthe ja nAza pAmI jAya che. vivecana dharma ja eka sAce-kharekha "mitra che, kAraNa ke je maitrI eTale ke sahavAsasahayogIpaNuM na choDe te mitra kahevAya. sukhamAM ke duHkhamAM, saMpattimAM ke vipattimAM, sArI sthitimAM ke mAThI sthitimAM je sAtha na cheDe, sadA pitAnA dharma ja eka hRdayarUpa rahI "suhRda" bhAva na tyaje, te kharekhara mitra athavA saha mitra kahevAya che. evA "mitra" zabdanA yathArtha arthamAM je koIne paNa "mitra" nAma chAjatuM hoya te te dharmane ja che. kAraNa ke mRtyu pAmyA pachI paNa eka dharma ja te gharma karanArane anusare che, enI pAchaLa pAchaLa jAya che, sadA eno saMgAthI rahe che. kRttiA- va suda eka ja suha-mitra dharma che, anya nathI,-tenA lakSaNanA yogane lIdhe. tethI kahyuM-mRtama anucAri caDa-je mRta-marelAnI pAchaLa paNa jAya che. zarIre sa nA zarIranI sAthe nAzamaya, sarvanuM chatti-bIjuM badhu-svajanAdi te pAme che,
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : "dhamaprema e ja sAce prema che, je jyAMnI te tyAM rahI (ra41) bAkI bIjA badhA kahevAtA svajana-saMbadhI te dehanA saMbaMdhI hoI, deha naSTa thatAM tenI sAthe ja naSTa thAya che, dehaparyAya chUTI jatAM te te saMbaMdha paNa chUTI jAya che. svajanAdi te mRtadehane bALI-jALI smazAnamAMthI pAchA vaLe che, snAna-sUtaka karI, dA'De-pavADe karI, thoDo vakhata sAco-beTe svArthamaya kheda karI, maranAranA nAmanI moTI pika mUkI pitAnA svArthane raDatA rahI, thaDA vakhata pachI maranAranA nAmane paNa visarI jAya che ! are ! eTaluM ja nahi, paNa keTalIka vAra te maranAranA nAme, maranAranI milakata mATe aneka prakAranA jhaghaDA kare che, korTa-kajI A UbhA kare che, ne maranAra pAchaLa bhavADA karI tenA nAmane jagabatrIzIe caDhAve che! phajetI kare che ! sAkSaravarya zrI sva. manasukhabhAIe vedhaka zabdomAM A aMge AbehUba citAra khaDe karyo che ke cetana ! tArA javA pachI e zuM kare che? tuM je teone mATe Akho bhava dhULa ghAlI ravyo, kho, tenuM te game te thAo; sArI gati thAo ke mAThI gati thAo, tene te teone vicAra paNa nathI. paNa ulaTA tArA javA pachI tArAM dravyanI bhAMgapheDa kare che; te heMcI le che; te vaheMcaNImAM tephAna kare che; keI ne ochuM maLe che, keI ne vadhAre maLe che,-AthI virodha thAya che. koI tane jaza Ape che, ke tArAthI ceDAM kADhe che. Ama pachavADe tArA prati vItaka thAya che, vIte che. pitAnuM sukha gayuM jANI strIo lAMbA kALa sudhI raDApITa kare che, tArA nAmane cheDe tANe che. puruSe paNa tArA saMbaMdharUpa nAma yAda karI, keI bhAI kahI, keI beTA kahI, tane lAMbA sAde yAda kare che; paNa kaI ema nathI vicAratuM ke tArI zI gati thaI? tuM kaI gatimAM paDyo? tAruM zuM thayuM? tuM sukhI che ke duHkhI ? ene cetana! kaI vicAra karatuM nathI. " (ItyAdi )*-zrI manasukhabhAI kiratacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana, mRtyu sudhAraka bedha, pR. 46. Apa muA pI che, DUba gaI dunIyA."-saMta bIrajI Ama potapotAnA svArthane AzrayIne jagatamAM sarva kaI prIta-sagAI kare che, paNa te badhI prIta-sagAI sAcI nathI-TI che, mAyAjAlarUpa che, e sopAdhika prItamAM kAMI mAla nathI-kAMI kiMmata nathI. kharI prIta-sagAI to nirapAdhika che, svArtha Adi upAdhithI rahita che, kevaLa paramArtha premamaya che. "prIta sagAI re jagamAM sahu kare che, prIta sagAI na keya; prIta sagAI re nirupAdhika kahI re, pAdhika dhana khoya-rASabha." zrI AnaMdaghanajI * " pratApApannaM galitamatha tejobhiruditairgataM dhairyodyogaiH lathitamatha puSTena vpussaa| pravRttaM tadravyagrahaNaviSaye bAMdhavajanairjane kInAzena prasabhamupanIte nijavazam // " zrI vinayavijayajIta zrI zAMtasudhArasa,
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24ra) yogadaSTisamuccaya ane evI nirupAdhika, nisvArtha, kevaLa paramArtha premamaya prIta-sagAI te dhamanI ja che. "dharmaprema e ja sAce prema che." kAraNake dharma ja parama mitra-suhanI jema jyAM jayAM A jIva jAya che tyAM tyAM sarvatra tene anu* dharma prema gAmI thaI, sAcuM mitrapaNuM adA kare che; sarvatra hitasvI rahI Atmae ja sAce kalyANa sAdhI, sAce nircAja mitrabhAva bajAvate rahe che. eTalA prema che" mATe AvA paramArtha premI dharmarUpa parama kalyANamitrane saMsarga kadI paNa choDavA gya nathI, ema A uparathI sAra bedha phalita thAya che. kAraNa ke sarva zAstro pikArIne kahe che ke -"pApathI duHkha ne dharmathI sukha che, eTalA mATe pApa karavuM nahi, ne dharmane saMcaya kara. jha' kAraNake manuSya game teTalA chaLaprapa karI, game teTalA kALA dheLA karI, game teTaluM dhana saMcaya kare, game teTalI " de-lata" ekaThI kare, game teTalA vADIvajIphA ne bAga-baMgalA baMdhAve, game teTalI traddhi-samRddhi meLave, are ! je jyAMnI te sakala zatrudalane padadalita karI vizvanuM ekachatrI sAmrAjya sAdhI tyAM rahIjI' cakravatI padavI paNa prApta kare, te paNa jyAre mRtyuveLA AvI pahoMce che, tyAre te badhuMya emane ema thayuM rahe che, je jyAMnuM che te tyAMnuM tyAM ja paDayuM rahe che, ne yamarAjanI AjJAthI A kAyArUpa koTaDI eka kSaNanI paNa neTIsa vinA tAbaDatoDa khAlI karI, e badheya parigraha parANe mUkIne jevA AvyA tevA khAlI hAthe pAchA cAlyA javuM paDe che. mahAparAkramI vijetA eNlekajhAMDara (sIkaMdara) aMge kahevAya che ke-te jyAre mRtyuzayyA para hatuM, tyAre teNe evo Adeza karyo hate ke hArI ThAThaDI jyAre laI javAmAM Ave tyAre mahArI muThThI khullI rAkhaje, ne jagatane batAvajo ke A sIkaMdara khAlI hAthe AvyA hatA ne khAlI hAthe jAya che. " parigrahanI mamatA karIjI, bhavabhava melI re Atha; je jyAMnI te tyAM rahIjI, keI na AvI sAtha re....jinAjI! micchA dukkaDa Aja." zrI vinayavijayajIkRta zrI puNyaprakAzastavana "pahavIne je chatra pare kare, merune kare daMDa re; te paNa gayA hAtha ghasatA, mUkI sarva akhaMDa mAyAjAlaze."--zrI rUpavijayajI, * "kudae pApAna sura ghasarvazarg saMrithatiH | rja camata: pApaM tho dharmasaMnaH "--zAstravArtAsamuccaya "pApAhuHkhaM dharmAtsukhamiti sarvajanasuprasiddhamidam / tamAhUidAya paraM tu suddhArthI na dharman -AtmAnuzAsana,
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImadaSTi sadAzayathI tattvazravaNa, vastudhama-Atmadharma (24) sAthe Ave che mAtra ema dharmamitra ja, eTale " hAthe te sAthe' ema samajI AtmAthI vivekI puruSa potAnA hAthe jeTaluM bane teTaluM dharmanuM ArAdhana kare che. itthaM sdaashyopetstttvshrvnnttprH| prANebhyaH paramaM dharma balAdeva prapadyate // 60 // Ama sadAzaya yukta te, tava zravaNa taiyAra prANathI parama dharmane kare baLe ja svIkAra 60 artha - Ama sad AzayathI yukta e te, tattvazravaNamAM tatpara rahI, prANe karatAM parama evA dharmane baLathI ja aMgIkAra kare che, mAnya kare che. vivecana Ama uparamAM kahyuM tema A daSTivALo yegI puruSa dharmane parama mitra-suhadu jANe che, eTale tene dharmanI gADha mitrI jAme che, daDha dhamaraMga lAge che, ane "jene je saMga, tene te raMga" e ukti pramANe te dharmanI saMgatinA prabhAvathI te pite sAce dharmAtmA-dharmamUrti banI jAya che, te dharmanA saMskAra tene asthimajajA paryata hADohADa vyApI jAya che. kAraNa ke- " uttama guNa anurAgathI.....sAhe2 lahIe uttama ThAmare....guNa. uttama nija mahimA vadhe....sAhedIpe uttama dhAma re....guNa." zrI yazovijayajI uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anaMtajI."-zrI devacaMdrajI. ane tethI karIne tene citta Azaya sphIta-ujajavala thAya che, sadu-zubha pariNAmavALe thAya che, tenI cittabhUmikA sphaTikanA jevI svaccha ne cakakhI thAya che, ke jethI te tatvarUpa nirmala jalane jhIlavA mATe yogya pAtra (Receptacle) sadAzaya : bane che. sArA mitranI sobatathI avaguNadoSa dUra thAya che ne sadguNa tattvazravaNa Ave che, tema A dharma sanmitranI saMgatithI azubha AcaraNarUpa deSa TaLe che ne zubha AcaraNarUpa sadguNanI prApti thAya che, citta cekhuM nirmaLa ne nirvikAra bane che, ane Ama citta cakhuM thAya tyAre ja temAM bhakti pramukha guNa pariName che -Thare che. - vRtti -hyuM -ema, sArAta-sad AzayathI saMyukta hoI taravazALatA tatvazravaNamAM tatpara, A tavazravaNa-pradhAna evo te kALekhyo paramaM ya caDhAva gati-prANo karatAM parama evA dhamane balathI ja mAnya kare che, tenA svabhAvapaNAne lIdhe. svata eva (AtAnI meLe ja) veganuM utthAna Ane hetuM nathI.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ (244) gadaSTisamucaya zrI zItala jina bheTiye, karI bhakta cokakhuM citta ho."--zrI yazovijayajI. "zuddhAzaya prabhu thira upage, je samare tuja nAmajI; avyAbAdha anaMta pAme, parama amRta rasa dhAmay."--zrI devacaMdrajI. ane Ama jyAre cittanI pATI cokakhI (Clean Slate) thAya che, tyAre ja temAM tattvazravaNarUpa akSara lakhAya che, tyAre ja jIva tattvazravaNanuM yogya pAtra bane che. eTale te mumukSu jogIjana tatvazravaNamAM tatpara-ughukta thAya che, dharmatattva sAMbhaLavAne rasIo thAya che. A AkhuM jagat "dharma dharma" ema kahetuM phare che, paNa A dharmane marma kaI jANatuM nathI, mATe A dharma eTale zuM? dharmanuM vAstavika tattvasvarUpa zuM? ItyAdi tattvavArtA sadgurumukhe zravaNa karavAmAM e sadA utkaMThita rahe che. eTale zrI sadguru bhagavAna prakAze che ke -"raghuvo dhamo'-'vastune svabhAva te dharma." Atmavastune svabhAva te Atmadharma, eTale ke AtmAnuM sva-svabhAvamAM vartavuM tenuM nAma dharma. je je prakAre AtmA svabhAvamAM-AtmabhAvamAM Ave te vastudharma dharmanuM vAstavika svarUpa che. upazama, kSayopazama ke kSAyika bhAvarUpe je nija guNanuM pragaTapaNe chevaTe pUrNa avasthA nIpajAve che, te svabhAvarUpa AtmadharmanA sAdhana che, mATe te paNa sAdhanarUpa dharma che. samakita guNathI mAMDIne zelezI avasthA sudhI je AtmAne anugata-anusaratA bhAva che, te AtmadharmarUpa sAdhyane avalaMbatA hoI, saMvaranirjarAnA hetu thaI paDI upAdAna kAraNane pragaTa kare che, mATe te badhAya dharmanA prakAra che. ane pachI sarva pradeze karmane abhAva thaI, pUrNAnaMdasvarUpa je AtmaguNanI saMpUrNatA thavI, sahajAnmasvarUpanI pUrNa pragaTatA thavI, te anupama e siddha svabhAvarUpa dharma che. Ama sAdhya evA vastu dharmanuM sAdhana ke siddhi te ja kharo bhAvadharma che. bAkI nAmadharma, sthApanAdharma, dravyadharma, kSetradharma, kAladharma, vagere je dharmanA prakAra che, te to je bhAvadharmanA heturUpa thatA hoya te bhalA che-rUDA che, nahiM te bhAva vinA e badhAya "Ala" che, mithyA che, vyartha che. AvA zuddha vastudharmane-Atmadharmane athavA te zuddha dharma jene pragaTyo che evA dharmamUrti prabhune je jANI, sahIne ArAdhe che, te pachI karma bAMdhate nathI, ne tene vastu svabhAvarUpa dharma pragaTe che. svAmI svayaMprabhane huM jAuM bhAmaNe, harakhe vAra hajAra; vastudharma pUraNa jasu nIpa, bhAva kRpA kiratAra svAmI. nAma dharma ho ThavaNa dharma tathA, dravya kSetra tima kAla; bhAva dharmanA hA hetupaNe bhalA, bhAva vinA sahu Ala.... svAmI.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi: dhamanuM zaraNAga bIja praha (245) zraddhA bhAsana ho tatva ramaNapaNe, karatAM tanmaya bhAva devacaMdra he jinavara pada sevatAM, pragaTe vastu svabhAva...svAmI."-zrI devacaMdrajI. "dharama dharama karato jaga sahu phire, dharma na jANe che mama....jinesara ! dharma jinesara caraNa grahyA pachI, keI na bAMdhe che karma..jinesara ! dharma jinesara gAuM raMgazuM."--zrI AnaMdaghanajI. je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che...jIve dharma pitAnI kalpanAvaDe athavA kalpanAprApta anya puruSavaDe zravaNa karavA jega, manana karavA jega, ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA puruSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvat ArAdhavA joga che."--zrImad rAjacaMdrajI. - ItyAdi prakAre jyAre sadaguru dharmanI vyAkhyA kare che, dharmanuM tattvasvarUpe pragaTa kare che, tyAre A mumukSu zrotA puruSa tanmayapaNe-tatparapaNe te zravaNa kare che. ane prANathI paNa parama evA te dhamane balathI ja mAnya kare che, te dharma pratye ene e premapravAha vachUTe che ke tenA svIkAra vinA tene cAlatuM nathI. kAraNa ke te tene svabhAva che, eTale te anAyAse ja-sahaja svabhAve ja prANAdhika dharmanuM zaraNa grahe che, ane bhAve che ke "zAdhi mAM -vAM gArna' he dhama ! tyAre zaraNe Avyo chuM, tuM mAruM rakSaNa karo ane Ama je dharmanI rakSA kare che, tene dharma rakSe che. "dharmo rakSati rakSitaH' " sarvane dhama suzaNuM jANI, ArAdhya! ArAdhya ! prabhAva ANI; anAtha ekAMta sanAtha thAze, enA vinA keI na bAMhyA hAze."_zrImad rAjacaMdrajI. te zravaNa guNa kahe che- kSArAmbhastyAgato yadvanmadhurodakayogataH / bIjaM prarohamAdhatte tadvattattvazrutenaraH // 6 // khArA jalanA tyAgathI, madhura bhege jema; pAma bIja prarohane, tatvazravaNathI tema 1 vRtti:kSA/mararaMthAro cahna madhurori:-khArA pANInA tyAgathI, madhura--mIThA pANInA gathI jema - tenA mAdhuryanuM spaSTa saMcitithI saMvedanAthI ajANapaNuM chatAM, vIgaM gharomAdharo-bIja praha dhAre che-pAme che, (bIja UgI nIkaLe che) tatUra taravazruternaraH-tenI jema tattvazrutithI nara (praha pAme che),-tatvazrutinA acinya sAmarthyathakI mahAprabhAvapaNAne lIdhe.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ (246) yogadaSTisamuccaya artha :-khArA pANInA tyAgathI ane mIThA pANInA vegathI jema bIja prareha pAme che-UgI nIkaLe che, tema tattvazravaNathakI nara prahane pAme che. vivecana tattvazravaNu madhudakeru, IhAM hoya bIja praha; khAra udaka sama bhava tyajesTa, guru bhakti adroha....mana."- zrI. ke. da. sajhAya -4 tatvazravaNane mahimA ahIM batAvyuM che. A "tavazravaNu madhurodakejI - tattvazravaNarUpa mIThA pANInA jegathI, ahIM bIjane praroha thAya che, aMkura phUTe che. khAruM pANI hoya te bIja Uge nahi; paNa je khAruM pANI choDI, mIThA pANIne joga bane te bIja UgI nIkaLe, bhale tenI mIThAzanuM spaSTa saMcetana vaDe bhAna-jANapaNuM na hoya, te paNa aMkurA phUTI nIkaLe. te ja prakAre saMsAra samudranA khArA pANIne jaMga jyAM sudhI hoya, tyAM sudhI bedhanuM bIja Uge nahi; paNa te khAruM pANI choDI, tavazravaNarUpa madhura jalana joga je banI Ave te bodharUpa bIja UgI nIkaLe-praroha pAme." bhale te tatvathatinA mAdhuryanuM spaSTa saMcetana-saMvedana haju na hoya, te paNa tene aMkurA te jarUra Ave. atre "praha' zabda bane arthamAM ghaTe che (leSa); praha eTale UgI nIkaLavuM te, athavA uttarottara caDhatI padavI pAmavI te. tattvazravaNanA aciMtya mahAprabhAvathI nara uttarottara praha-caDhatI kaLA para ArUDha thatuM jAya che, te vArtA spaSTa che. ahIM "nara' zabdanuM grahaNa karyuM che, te mukhyapaNe manuSya ja tattvazravaNanuM pAtra bane che, e sUcavavA mATe che, kAraNa ke manuSya paryAyamAM ja pUrNa saddavivekane udaya thaI, yAvat mokSanI prApti thaI zake che. AvuM tattvazravaNanuM acinya sAmarthya hoya che, A mATe prabhAva hoya che. AkRti-10 badha-aMkura --0bIja * ** puNya-maja saMsAraHkhAruM pANI tava zravaNa = mIThuM pANI. "jinavara vacana amRta anusariye, tatvaramaNa Adariye re; dravya-bhAva Azrava paraharie, devacaMdrapada varIe re"-zrI devacaMdrajI. "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa." "teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukULa." -zrImad rAjacaMdrajI
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprA STi: tattvAvaNa madhu jalathI yAgabIja a'kura ( 247) Ama AgalI mitrA Adi dRSTimAM je cAga-bIjonu' cittabhUmimAM rApaNu thayuM hatuM, tene atre aMkurA phuTe che, arthAt te paripASaNathI vRddhi pAme che. eTale- prabhubhakti- paramAtmA ahuta bhagavata pratyenI bhakti uttarAttara adhika mAtrA pAmatI jAya che. A bhakti prabhu pratye parama upAdeya bhAvavALI, AhArAdi daza sajJAthI rahita, ane lakAmanA vinAnI-- niSkAma evI heAya che. ane te bhakti karanAra bhakta jogIjananu' citta atyata cAkapu` hAya che, sazuddha-nimala heAya che. AvI akuti bhaktithI mana e ja vaikuMTha-sva thaI paDe che, ema yAgIjananA anubhava kahe che, ane evA zuddhacitta yAgIjane parama premAvezamAM prabhune kahe che ke-he prabhu ! ame tamane amArA managharamAM padharAvazu' eTale tenI zaiAbhA dekhIne tame tyAM ja sthira thaI jaze ! " mana gharamAM dhariyA ghara zaiAbhA, dekhata nitya rahezeA thira theAbhA; sAhebA vAsu; " mana vaikuMTha aku MThita bhakate, yAgI bhAkhe anubhava yukate. sAhekhA vAsu."--zrI yazAvijayajI. cAgamIja a'kura sadgurubhakti--sanmArge caDhAvanAra zrImad sadguru bhagavAna pratye atre atyaMta bhakti ulluse che; bhAvayeAgI evA bhAvAcAryAdi pratye paramAdara yukta vinaya-khahumAna hAya che. ane te parama upakArI pratye niSkAma evA zuddha AzayathI bhaktajana vidhi pramANe yathAzakti vaiyAvacca-sevA kare che. tana-mana-dhanathI tenI upAsanAmAM tatpara rahe che. satzAstrabhakti-parama upakArI evA sanmACdaka sadAgama pratye adhikAdhika bhakti sku ratI jAya che. sat zrutanA lekhana-pUjana-dAna-citana-bhAvana-svAdhyAya Adi parama gauravabahumAna yuktapaNe atra karAya che. jinabhakti Adi parama caiAgamIja pratye atre parama upAdeya bhAva pragaTe che. temaja bhava vairAgya-sa'sAra pratye tenA svarUpadarzanathI upajatA sahaja vairAgya atra khaLavattara bane che, janma-maraNAdi du:khathI duHkhamaya evA saMsAra pratye atyaMta udvega upaje che. ityAdi cAgabIja atre paripANa pAmI yeAga-a'kurapaNAne pAme che. AnA ja bhAvArtha kahe che kSArAmbhastulya iha ca bhavayogo'khileA mataH / madhurodakayogena samA tatvazrutistathA // 62 // vRtti:-kSArAmanuttva krudda 2 mayonoviko mataH- ane ahIM samasta saMsArayAga khArA pANI kharAkhara mAnavAmAM AvyA che,--atattvazravaNurUpa paNu (temaja che.) madhurojhyonena samA tattvavrutiAEthA --tathA madhura jalanA ye samAna tattvazruti (tattvazravaNu ) mAnela che, tenA aMgapaNAthI tattvazruti paNa ( temaja che ).
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ (248) gadaSTisamuccaya khArA pANI sama badhe, bhavo ahIM jANa; tavazruti te te mITha, jalanA joga samAna, 62 artha--ane ahIM khArA pANI sarakho sakala saMsAra yuga mAnya che, tathA tattvazrutine madhura jalanA yoga samAna mAnI che. vivecana khAra udaka sama bhava tyajesTa'-zrI je. i. sa. uparamAM je khAruM pANI-mIThuM pANI vagere kahyuM, te zuM? tenuM atra spaSTIkaraNa karyuM che. samasta saMsAra yoga-sakala saMsAraprasaMga che, te khArA pANI barAbara che. atattvazravaNarUpa saMsAraprasaMga paNa temaja khArA pANI jevo che. khArA pANInA ge bIja saMsAra Uge nahiM, baLI jAya, tema saMsAraprasaMga athavA atattvazravaNarUpa khArA khArU pANI pANInA vegathI puNyabIja vA bebIja Uge nahiM, paNa baLI jAya. jyAM lagI A saMsAra samudranuM khAruM pANI pIvAnI hoMza manuSya dharAve, tyAM lagI bedhabIja pAmavAnI AzA rAkhavI te AkAzakusumavata che. jyAM lagI A khArUM pANI pIvAnuM choDI daI, cittamAM daDha vairAgyaraMga na lAge, bhaveDhega na upaje, tyAM lagI jJAnane uddabhava the saMbhava nathI. tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, te bhUle nija bhAna.-zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi ane vivekIne mana te A saMsArasAgara kharekhara khAre ja lAge che, pratikSaNe tene tene te kaDa anubhava thAya che, eTale te kSaNabhara paNa te saMsAramAM rahevAne icchate nathI. kAraNa ke te vairAgyabhAvanA bhAve che ke A saMsAra samudramAM * upajatA sarva saMbaMdhe manuSyone vipadAnA sthAna thaI paDe * " bhavAbdhiprabhavAH sarvaM saMbaMdhA vipadAspadam / saMbhavanti manuSyANAM tathAnte suSThu nIrasAH // vastujAtamidaM mUDha pratikSaNavinazvaram / jAnannapi na jAnAsi grahaH ko'yabhanauSadhaH // yadvaddezAntarAdetya vasanti vihagA nage ! tathA janmAntarAnmUDha prANinaH kulpaadpe|| prAtastaruM parityajya yathaite yAnti patriNaH / svakarmavazagAH zazvattathaite kvApi dehinaH // zarIraM zIryate nAzA galatyAyurna pApadhIH / moha : sphurati nAtmArthaH pazya vRtta' zarIriNAm // " zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta jJAnArNava, A bhAvanAonuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAvamAM, zrImad rAjacaMdrajIta bhAvanAvabodhamAM, ane zrI vinayavijayajI upAdhyAyajIkRta zrI zAMtasudhArasamAM atyaMta vistArathI varNavyuM che. vizeSa jijJAsue te te sthaLe jovuM. ane tenA AdhAre saMkSepamAM kahyuM che..
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : varAgya bhAvanA-duHkhamaya saMsAra svarUpa (29) che ane aMte atyaMta nIrasa nIvaDe che. A zarIra rogathI AkrAMta thayeluM che, yauvana jarAthI AkAMta che, azvaya ane vinAza che, ane jIvananA aMte maraNa che. iMdriya viSayathI upajatA evA kSaNabhaMgura sukhamAM rati karIne tribhuvana naSTa thayuM che. A vastumAtra pratikSaNe vinazvara che, te jANatAM chatAM tuM jANatuM nathI ! te he mUDha ! hAra ke graha che ke jenuM osaDa nathI ! je pUrve hArA zatruo hatA te A janmamAM karmavaze mhArA baMdhuo banyA che ! ane pUrva janmamAM je hAra baMdhuo hatA, te A janmamAM mhArA zatrupaNe upajyA che ! jema dezAMtarathI AvIne pakSIo vRkSamAM vAsa kare che, tema prANIo janmAMtarathI AvIne kularUpa vRkSamAM vase che. pachI prabhAta thatAM A paMkhIo jema jhADane cheDIne potapotAnI dizAmAM cAlyA jAya che, tema A prANIo paNa AyupUrNatArUpa prAtaHkALa thatAM potapotAnA karma pramANe judI judI gatimAM kayAMya cAlyA jAya che ! Ama A badheya paMkhI meLe che. chatAM prANIonuM A vicitra caritra te juo ! zarIra zIrNa (jIrNa) thAya che, paNa AzA zIrNa thatI nathI ! AyuSya gaNe che, paNa pApabuddhi gaLatI nathI ! meha kure che, paNa AtmArtha spharate nathI ! kharekhara ! Ayu to vAyunA taraMga jevuM taralacaMcala che, saMpadAo ApadAo sAthe joDAyelI che, sarva iMdriya viSaya saMdhyA samayanA vAdaLAnA raMga jevA che, mitra-strI-svajanAdinA saMgamanuM sukha svapna-iMdrajAla samAna che. tethI A saMsAramAM evI te kaI vastu che ke je saMtajanene AnaMdanuM kAraNa thAya ? A tribhuvanamAM e kaI paNa zarIradhArI nathI ke jenA kaMThamAM kRtAntane pAza nahiM AvI paDe. yama-kesarIne pAchA na ThelAya evA pagalAM jyAre paDe che, tyAre mahAmahenata karatAM dethI paNa prANuM rakSI zakAto nathI, te pachI mAnava-kIDAnuM zuM gajuM?" "janma jarA maraNa karI e, A saMsAra asAra te; kya karma sahu anubhave e, keI na rAkhaNahAra te. zaraNa eka arihaMtanuM e, zaraNa siddha bhagavaMta te; zaraNa dharma zrI jainane e, sAdhu zaraNa guNavaMta te. zrI vinayavijayakata zrI puNyaprakAza stavana +"AyurvAyutarattaraMgataralaM lagnApadaH saMpadaH, sarve'pIndriyagocarAzca caTulAH sandhyAbhrarAgAdivat / mitrastrIsvajanAdisaGgamasukhaM svapneMdrajAlopamam , tatkiM vastu bhave bhavediha mudAmA lamvanaM yat satAm / / zAMtasudhArasa (juo zrI manasukhabhAI kIratacaMdrakRta vivecana )
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ (250) yogadaSTisamuccaya "cha khaMDanA adhirAja je caDe karIne nIpajyA, brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhUpa bhAre upajyA; e catura cakrI cAliyA hotA na hotA hoIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke keIne. maNimaya mugaTa mAthe dharIne karNa kuMDala nAMkhatA, kAMcana kaDA karamAM dharI kazIe kacAza na rAkhatA; paLamAM paDayA pRthvIpati e bhAna bhUtaLa khAIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke keIne." "vidyuta lakSmI prabhutA pataMga AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAcie tyAM kSaNane prasaMga? nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI nA putra ke bhrAta nA, nA mArAM bhUta snehIo svajana ke nA gotra ke jJAti nA; nA mArAM dhana dhAma yauvana dharA e moha ajJAtvanA, re re jIva ! vicAra emaja sadA anyatvadA bhAvanA." - zrImad rAjacaMdrajI. vaLI te mumukSu jogIjana bhAve che ke- A saMsAra prati jIve lezamAtra moha karavA jevuM nathI. jJAnIoe A saMsArane anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, avyavasthita, caLa-vicaLa ane anitya kahyo che. anaMta tApa anaMta zeka, anaMta duHkha joIne eoe A saMsArane puMTha dIdhI che, khamaya te satya ja che. e bhaNI pAchuM vALI jevA jevuM nathI. tyAM, du:kha, duHkha saMsAra ne du:kha ja che. duHkhane e samudra che. kAraNa ke jIva prathama te mAtAnI kUkhamAM-garbhamAMja aneka saMtApa sahana kare che. pachI janma pAmI aneka prakAranA mahAkaSTa pAmI meTa thaI, hAza, have duHkhano aMta Avyo, have nirAMta thaI, ema jyAM dekhItAM sukha, kAlpanika sukhane sparza kare che, tyAM ja mRtyunI benapaNI jarA avasthA kAyAne keLiye karI jAya che, arthAt ghaDapaNa Ave che, deha jarjarita thavA mAMDe che, ane kALa AvI eciMte prANa harI le che. A du:kharUpa A saMsAra che. gabharanA du:khathI mAMDI maraNa payata jIva da:khIja che." 4 zrI manasukhabhAI kiratacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana + " galatyekA ciMtA bhavati punaranyA tadadhikA, manovAkkAye hA vikRtiratiroSAttarajasaH / vipadgartAvarte jhaditi patayAloH pratipadaM, na jaMtoH saMsAre bhavati kathamapyAtiviratiH // sAhitvA saMtApAnazucijananIkukSikuhare, tato janma prApya pracuratarakaSTakramahataH / sukhAbhAsaryAvaspRzati kathamapyativirati, jarA tAvatkAyaM kavalayati mRtyoH sahacarI / " -zAMtasudhArasa,
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : atattvAvaNa khArUM' jala-tattvati madhura jala (251) * cAra gatirUpa jyAM meATA AvartA che ane duHkharUpa dAvAnala jyAM prajvalI rahyo che, evA A bhavasAgaramAM prANIe bicArA nira Mtara bhamI rahyA che. eka rUpa cheADIne khIjA grahaNa karatA A yatravAhaka jIva, ragabhUmi para nATakIAnI jema niraMtara navanavA veSa dhAraNa karI, A bhavamaMDapamAM nATaka nAcI rahyo che. dravya, kSetra, kAla, bhava ne bhAva ema pAMca prakAranA parAvartta nAvaDe A sasAra duHkhathI ThAMsI ThAMsIne bharelA che. anAdi kALathI bhramaNa karatA A jIve trasa-sthAvara ceAniemAM savanI sAthe sava" saMbadhA prApta karyAM che. devaleAkamAM ke manuSya leAkamAM, tiyA~camAM ke narakamAM evI eka paNa ceAni nathI, evuM eka paNu rUpa nathI, evA eka paNu deza nathI, evu eka paNa kula nathI, evuM eka paNa du:kha nathI, evu' eka paNa sukha nathI, eve eka paNa paryAya nathI ke jyAM nira'tara gamanAgamana karI A jIva khaMDita na thayA hoya * * * A vicitra sa'sAramAM deva AkraMda karatA nIce paDe che ne zvAna svage caDe che ! zrotriya brAhmaNa kUtaro ane che, vA kRmi ke zvapAka cAMDAla iMdra bane che! rAjA kIDA thAya che ne kIDA iMdra ane che! Ama kathI balAtkAre prANInA parAvartana thAya che! are ! A viSama saMsAramAM mAtA hoya te mRtyu pAmIne putrI ane che! mhena heAya te strI thAya che! te strI vaLI putrI tarIke avatare che! pitA hAya te putrarUpe janme che! te putra vaLI marIne pautra paNa bane che!' Ama A sasAra kharekhara ! sAva asAra che. AvA anitya, azaraNa, du:khamaya, vicitra ne viSama saMsArane dhikkAra hA! dhikkAra hA ! ityAdi prakAre A vivekI vairAgyavaMta puruSa bhAve che. eTale tene samasta sa*sAra sabadha khAreA lAge emAM zu' navAi? ane tethI ubhagIne, virakta thai, te A sasArasamudranA khArA pANInA tyAga karavAne pravarte emAM zu' Azcaya ? vaLI je atattvazravaNa che te paNa khArA pANI samAna che. anAdi kALathI A jIve atattvazravaNurUpa khArU pANI pIdhA karyu che, tethI ja tenA aMtaramAM sayeAganu khIja rApATu' nathI, kAraNa ke mithyAtvavAsanAthI vAsita evu' atattva atattvazravaNa- jyAM sudhI jIva sAMbhaLyA kare, tyAMsudhI jIvane satsa`skAra Uge ja kema ? khArUM jala A jIve zravaNu karavAmAM te kAMi bAkI rAkhyuM nathI, paNa te tA teNe *"caturgatimahAvate duHkhavADavadIpite / bhramanti bhavino'jasraM varAkA janmasAgare // rUpANyekAni gRhNAti tyajatyanyAni santatam / yathA raGge'tra zailUSastathAyaM yantravAhakaH // sarvaiH sarve'pi saMmbandhA saMprAptA dehadhAribhiH / anAdikAla saMbhrAntai sasthAvarayoniSu // bhUpaH kRmibhavatyatra kRmivAmaranAyakaH / zarIrI parivarteta karmaNA vaJcito balAt // mAtA putrI svasA bhAryA saiva saMpadyate'GgajA / pitA putraH punaH so'pi labhate pautrika padaM // " --zrI zubhacaMdrAcArya kRta zrI jJAnAva.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ (252 ) gadaSTisamuccaya kAmaga anubaddha-viSaya saMbaMdhI asakathA ja zravaNa karI che, paNa teNe kadI "sat " sucyuM nathI, tethI ja tenuM atyArasudhI akalyANa thayuM che. paNa have atre A daSTine pAmatAM jIva A atattvazravaNarUpa khArA jalane tilAMjali Ape che. ane je A khArA pANIne tyAga thAya che, tenI sAthe sAthe tavazruti-tattvazravaNarUpa mIThA pANune jega paNa bane che, eTale ahIM bodha-bIja UgI nIkaLe che. atre tattvakRti eTale tatvanA pratipAdaka evA tattvazAstra-paramArthazAstra te madhurAM-mIThA jalanA joga tattvazrati samAna che ane tenA bIjA arthamAM laIe te tattvakRti (= tatvazravaNa) madhura jala te paNa tatvazrutinA-tattvazAstranA aMgarUpa heI, madhura jalanA joga barAbara che. Ama tattvazAstra tathA tatvazAstradvArA thatuM tatvazravaNa te banne mIThA pANI jevA che. ane tattvazrutidvArA je tattvazravaNa kahyuM, temAM saddagurunuM grahaNa aMtarbhAva pAme che. kAraNa ke sAMbhaLavAnI kriyA to kaI bese tyAre thAya, eTale tattvazrutinA-paramArtha zAstranA AzayanA yathArtha vaktA te zrImadda saru ja heI, tenA zrImukhe ja mukhya karIne tattvazravaNane joga banI zake che, athavA saddaguru virahe arthagrahaNarUpa zravaNu parokSa saguru sapuruSe praNIta karelA vacanAmRta-paramakRta dvArA paNa thAya che. tatva vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ?"-zrI AnaMdaghanajI. "AtmAdi astitvanA, eha nirUpaka zAstra; pratyakSa sadguru vega nahiM, tyAM AdhAra supAtra, athavA saddagurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja." zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi. Ano (tatvazrutine ) ja guNa kahe che atastu niyamAdeva kalyANamakhilaM nRNAm / gurubhaktisukhopetaM lokadvayahitAvaham // 63 // kRtti-sattaratu ane AthI karIne ja, eTale ke tatvazruti thakI ja, zuM? to ke--niramA deva cALa-niyamathI ja kalyANa. paropakAra Adi, aNiruM kUNAM-badhuMya narene-manuSyone hoya che. -tatvazruti thakI tathA prakAranA AzayabhAvane lIdhe. tenuM ja vizeSaNa kare che: "mariguNotta-gurubhaktinA sU yA evuM kalyANa, tenI AjJAthI tenA karaNanuM-karavAnuM tattavathI kayANapaNuM che, teTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM : cihitA dama-ubhaya lekamAM hitAvaha-Dita ANanArUM-anubaMdhanuM gurubhaktidvArA sAyapaNuM che, tene lIdhe.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi: tava zravaNathI sakala kalyANa (253) niyamathI ja ethI karI, narene sakala kalyANa gubhakti sukha yukta je, ubhaya leka hita sthAna. 63 artha :-ane e-tattvakRti thakI ja manuSyane niyamathI ja sakala kalyANa hoya che,-ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane bane lekamAM hitAvaha-hita karanAra evuM hoya che. . vivecana tase manase dhanase sabase, gurudevakI Ana sva Atma base; taba kAraja siddha bane apane, rasa amRta pAhi premaghano."--zrImad rAjacaMdrajI. ane e tattvazrati-tatvazravaNa thakI ja niyamathI ja manuSyane paropakAra vagere sakala kalyANanI prApti thAya che. kAraNa ke satzAstranA sadupadezazravaNathI ja parepakAra, dayA, dAna, zIla AdinA kalyANakArI saMskAra bIja AtmAmAM ropAya che; ane tattvazravaNathI tethI karIne ja tevA prakAranA nirmala citta-Azaya pragaTe che, mana:zuddhi sakala kalyANa thAya che, ane tenA pariNAme paropakAra Adi kalyANaprada pravRtti saMbhave che. artha-kAmanI 4 bAbatamAM to leke vinA upadeze paNa 5Tu-heziyAra hoya che, paNa dharma te zAstra-zruti vinA thaI zakato nathI, eTale temAM-te kalyANakara zAstramAM Apta satpuruSanA vacanamAM Adara kare te hitakAraka che," parama kalyANakArI che. parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM vacanAmRta che ke - "aho ! puruSanA vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama. suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzana mAtrathI nirdoSa, apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nivikalapa svabhAvanA kAraNabhUta, chelle agI svabhAva pragaTa karI, anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra, trikALa jyavaMta vatte ! 39 zAMtiH zAMtiH zAMti" -zrImada rAjacaMdra ane te kalyANa paNa gurubhaktinA sukhathI yukta evuM hoya che, kAraNa ke zrI sazurunI AjJAthI ja kalyANa hoya che. paropakArAdi kalyANakArya paNa zrImad guru bhagavAnanI AjJApUrvaka karavAmAM Ave te ja tattvathI-paramArthathI vAstavika kalyANarUpa thAya che; svachaMda karavAmAM Ave te vAstavika kalyANarUpa thatuM nathI. ema bhagavAna zAstrakArane x" upadezaM vinApyarthakAmau prati paTurjanaH / paratu na vinA jJAti tatrAro dvitaH !"--zrI gibindu,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ (254) gadaSTisamuccaya abhiprAya che. kAraNake-guru AjJAne tyAga karyo eTale bhagavAnanI AjJAne* tyAga karyo, ane bhagavAnanI AjJAne tyAga karyo eTale ubhaya lekano tyAga karyo." dAna tapa zIla vrata, nAtha ANu vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi... dhanya tuM ! dhanya tuM ! dhanya jinarAja tuM !" ANaraMge citta dharI, devacaMdra pada zIvra varI je."--zrI devacaMdrajI. AvuM je guru AjJApUrvaka kalyANa kArya hoya che, te anubaMdhavALuM hoya che. eTale ke tethI uttarottara viziSTatA kalyANanI paraMparA prApta thayA ja kare che, puNyAnubaMdhI puNyanI uttarottara caDhatI kaLA-abhyadaya thayA ja kare che. Ama A kalyANakArya A leka-paralekamAM hitanuM kAraNa thAya che, "lekadrayahitAvaha"--ubhaya lekamAM hitane kheMcI lAvanAruM bane che. "mAghA, Akhara ta"--zrI jinapravacana. AnuM (gurubhaktinuM) ja vizeSathI parama phala kahe che- gurubhaktiprabhAvena tIrthakudarzanaM matam / samApattyAdibhedena nirvANaikanibandhanam // 64 // prabhAvathI gurubhaktinA, tIrthakara darzana mAna; samApatti Adi bhedathI, mekSanuM eka nidAna. 64 artha -gurubhaktinA prabhAvathI samApatti Adi bhede karIne tIrthakara darzana mAnyuM che,-ke je mokSanuM eka nibaMdhana-kAraNa che. kRttiH-gurumattikamAna-gurubhaktinA prabhAvathI, sAmarthyathI, tenAthI upajelA karmavipAkathI, zuM ? te ke tIrthadana mara-tIrthakaranuM darzana, bhagavaMtanuM darzana mAnyuM che-ISTa gaNyuM che. kevI rIte ? te ke sAmena-samAputti Adi bhedathI. samApatti eTale dhyAnathI spazana, te vaDe karIne. Adi zabdathI te nAmakarmanA baMdha, vipAka ane tabhAva ApattinI upapattinuM grahaNa che. (eTale ke tIrthaMkaranAmakamane baMdha, udaya ane tIrthaMkarabhAvanI prAptinI yuktiyuktatAnuM-gyatAnuM grahaNa che.) te tIrthakara darzana AvuM viziSTa che-nirvAgainivazvanabhU-nirvANanuM eka nibaMdhana-kAraNa che, asAdhAraNa evuM avaMdhya (acUka) mekSa kAraNa che. * " guru ANAe cAe jiNavara ANA na hAi NiyameNa / sacchaMdavihArANaM haribhaddeNa jao bhaNiaM / / eammi paricatte ANA khalu bhagavao pariccattA / tIe a paricAe duNDa vi legANa cAotti // " zrI yazovijyajIta zrI tilakSaNasamuccaya,
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTiH gurubhaktiprabhA tIrthaMkaradazana-samA5ttisvarUpa (55) vivecana "prabhu bhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna guru oLakhavA ghaTa vairAgya, teha upajavA pUvita bhAgya."--zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM je gurubhakti kahI tene mahAprabhAva-mAhAsya-sAmarthya atra batAvyuM che. gurubhaktinA prabhAvathI zrI tIrthakaranuM darzana prApta thAya che, ema sapuruSonuM mAnavuM che. te kevI rIte? tene mATe kahyuM ke samApatti vagere bhedathI te darzana sAMpaDe che. samApatti eTale dhyAnathI sparzanA, prabhunA svarUpanI arthAt zuddha AtmasvarUpanI dhyAnathI je pharasanA thavI, tethI karIne tIrthakara "darzana' sAMpaDe che, athavA te tIrthakara nAmakarma baMdhAya che, ane tene vipAka thaye tIrthakara bhAvanI prApti thAya che. Ama paNa tIrthakara darzana prApta thAya che. ane AvuM je bhagavAna tIrthaMkaranuM--dharma tIrthasaMsthApakanuM darzana che, te mokSanuM eka advitIya kAraNa che, amegha-acUka evuM asAdhAraNa ananya kAraNa che. Ama gurubhaktine mahimA apUrva che. saddagurunI bhaktithI-sevAthI-upAsanAthI zrI jinezvara bhagavaMtanuM svarUpa samajAya che, temanuM svarUpadarzana thAya che, jethI amegha mokSaphaLa avazya maLe che ane je "darzana' che te "daSTi ? binA nayana vinA-nayana vinA thatuM nathI, "binA nayana pAve nahiM;" vinA nayananI pAve nahiM? je vAta che, arthAt carmacakSune agocara evI je vAta che, te nayana' vinA arthAt sadgurunI deravaNa vinA athavA sagurue apelA divya AMtarU cakSu vinA prApta thatI nathI. paNa je sadgurunA caraNa seve che, te te te "binA nayanakI bAta" sAkSAt pAme che vinayavaMta vineya-ziSya sadgurunA nayanathI divya nayana pAmI jinasvarUpane sAkSAtkAra kare che. Ama atIndriya evA prabhunA zuddha sahajAnaMda svarUpanuM darzana sadgurue ApelA divya nayana dvArA thAya che,-e zrImad sadguru bhagavAnane parama upakAra che. mULa sthiti je pUcho mane, te seMpI dauM yogI kane."-zrImad rAjacaMdrajI -- samApattinuM svarUpa - uparamAM je samApatti kahI tenuM svarUpa rasaprada-badhaprada heI khAsa samajavA jevuM che samApatti eTale dhyAna dvArA sparzanA. jenuM dhyAna karavAmAM Ave che tene svarUpanuM dhyAnathI sparzana-anubhavana thavuM, tadrupatAnI samyapha Apatti-prApti thavI, tadrupapaNuM pAmavuM te samApatti. athavA jenuM dhyAna karavAmAM Ave che tene svarUpanI samatulya ApattiprApti thavI, tenI samAna tapa AtmAnubhava thavo te samApatti. A samajavA mATe sphaTika ratnanuM dRSTAMta che. jAtavaMta evuM nimala sphaTika ratna rAtA ke kALA phUlanI
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ (256) gadaSTisamuccaya uparamAM rAkhyuM hoya, te temAM tenI tevI jhAMI- chAyA paDe che, tevI raMgachAyAthI tadrapApatti-tadrapapaNAnI prApti thAya che, tema nirmala citta-ratna jenuM dhyAna kare che, tenI tevI chAyA temAM paDe che, te te bhAvavAmAM AvatI vastunA uparAgathI tene tadUpApatti-takUpapaNuM prApta thAya che. Ama jAtivaMta nirmala sphaTika ratnanI jema kSINavRttivALAne (1) tAzyathI? arthAt temAM sthitirUpa ekAgrapaNAthI ane (2) "taraMjanapaNathI" arthAt tenuM aMjana-raMga lAgavArUpa tanmayapaNAthI samApatti hoya che. A samApattijha thavAmAM traNa mukhya Avazyaka zarata che-(1) prathama te Tika ratnanI jema citta kSINavRttivALuM nirmala hovuM joIe. ema hoya to ja samApatti thavAnI yogyatA prApta thAya. (2) eka phUlanI pAse mUkelA sphaTikanI samApatti jema, bhAvavAmAM AvatA viSaya pratye cittanuM sthira ekAgrapaNuM kema thAya? thavuM joIe. A na hoya te samApatti thAya ja kema? (3) ane pachI phUlanI raMgachAyA sphaTikamAM paDe, tema tanmayapaNuM thavuM joIe, dhyAna viSayane dRDha bhAvaraMga lAgI ja joIe. Ama thAya tyAre ja samApatti thAya. temaja A samApatti thavAmAM Avazyaka evI je A traNa zarata (Essential conditions) kahI, temAM AgalI hoya te pAchalInuM kAraNa thAya che. kAraNa ke sauthI prathama te cittasattva sphaTika jevuM atyaMta nirmala-zuddha thavuM joIe, arthAt citta atyaMta sAtvika pariNAmI thaI javuM joIe. Ama je na thAya te pattharamAM jema phUlanI chAyA na paDe, tema malina cittamAM paNa bhAvavA yogya vastunI chAyA na paDe, samApatti na thAya. paNa jyAre citta nirmalakSINavRttivALuM, saphaTika jevuM pAradarzaka svaccha (Crystal-clear) thaI jAya, tyAre te anya vRtti pratye doDatuM nahi hovAthI sthira thaI ekAgrapaNuM pAme; ane Ama jyAre te ekAgrapaNuM pAme tyAre ja te tanmaya bhAvane pAme. tAtparya ke citta nirmala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te tanmaya thAya. Ama samApattine * upakrama 4 "manirivAminAhya zILaphyuro saMzayaY I sAravAranavA ja samarmtti: kIrtitA zrI yaza, kata dvA dvA 2. 10 * pAtaMjala yogazAstranI paribhASA pramANe grAhya, grahaNa ane gRhItu ema traNa prakAranI samApatti che. temAM grAhya samApatti nivicAra samAdhi paryate, grahaNa samApatti sAnaMda samAdhi 5ya te, ane gRha samApatti sAsmita samAdhi pate vizrAma pAme che. vaLI tenA cAra prakAra che. (1) savitarka, (2) nirvita, (3) savicAra, (4) nirvicAra. A samApattio saMprajJAta samAdhi (savika95) che, ane te ja "sabIja samAdhi kahevAya che. temAM chellI nirvicAra samA5ttinuM nimalapaNuM thaye adhyAmaprasAda thAya che, tethI taMbharA prajJA upaje che, ke je zrata-anumAna karatAM adhika hoya che. te RtaMbharA prajJAthI saMskAramaMtarane bAdhaka e tattvasaMskAra upaje che. ane tenA nirodhathI asaMprajJAta (nivika95) nAme samAdhi upaje che. virAma pratyayanA abhyAsathI ane neti neti" evA saMskArazeSathI te asaM prajJAta samAdhithI kaivalya pragaTe che-AtmAnuM kevala svarU5pratikava thAya che. Ama nirvicAra samApatti-adhyAtmaprasAda RtaMbharA prajJAtavasaMskAra-asaMprajJAta samAdhi kaivalya, A krama che. (vizeSa mATe juo pAtaMjala, tathA yazovijyajIkRta dvA. dvA. 20).
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi: tAvikI paramAtma samA5tti; trividha AtmA ( ra57 ) che. AmAM cittasthiratA e madhyavatI guNa che, tenI keTalI badhI mahattvatA che e sUcavatuM zrImad rAjacaMdrajInuM parama tatvagaMbhIra vacana che ke-- bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza." have samApatti kenI ? kayA dhyAnaviSayanI? tene vicAra karavA yogya che. dhyAnaviSaya jo jaDa heya ne dhyAtA cetana heya te ene ekatvapariNAmarUpa meLa kema bane? mATe jaDa vastune dhyAnathI tAvika+ samApatti thAya nahiM. tAtvika tAvikI samApatti te AtmA je bhAvanAviSaya hoya te ja thAya. ane paramAtmA paramAtma e zuddha AtmA ja che, eTale paramAtmAnI* samApatti jIvAtmAmAM samApatti yukta che. huM chuM te paramAtmA chuM, paramAtmA che te huM chuM, "paramAtamanuM he Atama bhAvavuM' evuM abheda dhyAna dharavAthI jIvAtmAne paramAtmAnI samApti thAya che, kAraNa ke dravyathI AtmAnI ne paramAtmAnI tArika ekatA che, eka cetana svarUpapaNAthI samAnatA che, eTale tenI samarasIbhAvarUpa samApattiabheda ekatA thavA yogya che. eTalA mATe ja "je ahaMtane (zuddha AtmAne) svadravyaguNa-paryayathI jANe che, te ja sva AtmAne jANe che, ane tene moha nizcaya laya pAme che," ema maharSi kuMdakuMdAcAryajIe kahyuM che. ___ " jo jANai arahate, davvattaguNattapajjayattehiM / so jANai appANaM, moho khalu jAi tassa laya / / " -zrI pravacanasAra je upAya bahuvidhanI racanA, gamAyA te jANe ; zuddha dravya guNa paryaya dhyAne, ziva diye prabhu saparANe re....zrI ara" zrI yazovijayajI. "pragaTa tattvatA dhyAvatAM, nija tatvane dhyAtA thAya re. "--zrI devacaMdrajI. Ama paramAtmAnI samApti thAya che tenuM kAraNa ema che ke jIvamAM pitAnI aMtaraMga upAdAnabhUta tevI paramAtma zakti rahelI che. tenI vyakti arthAt pragaTapaNuM vyakta-pragaTa paramAtmAnA tevA prakAre dhyAnarUpa sAmagrIsagathI hoya che, pragaTa paramAtmAnuM dhyAnAlaMbanarUpa uttama nimitta pAmI jIvanI te upAdAnazakti pragaTa paramAtmapaNe pariName che. +" saMprajJAto'vatarati dhyAnabhede'tra tattvataH / taritra samApasarnAmeno mAcatAM vinA !" -aa, hA. 20-15 *" paramAtmasamApattirjIvAtmani hi yujyate / mena tathANAnAntazatiH || -dvA, dvA. 20
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ (258) yogadaSTisamuccaya ane jIvAtmAmAM tevA prakAre paramAtmAnuM sarva-zakti che, tenI upapatti mATe traNa prakAranA AtmA gavAmayamAM prasiddha cheH * bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. temAM (1) kAyAmAM jene Atmabuddhi che ane tethI huM skUla, huM kRza" trividha AtmA ItyAdi prakAre je pratIta thAya che, te kAya athavA bahirAtmA che. (2) kAyAdikamAM jene Atmabuddhi nathI paNa AtmAmAM ja Atmabuddhi che, eTale kAyAdikamAM je sAkSIrUpa rahI tene adhiSThAtA thaIne rahe che, te adhiSThAyaka athavA aMtarAtmA che. (3) jJAnAnaMde je pUrNa pAvana ane sarva upAdhithI rahita che, ane je atIndriya guNaratnanA Akara che, te paramAtmA che. A traNa prakAranA AtmAmAM bahirAtmA dhyAnane adhikArI hoI dhyAtA thaI zakatuM nathI, aMtarAtmA adhikArI heI dhyAtA hoya che, ane paramAtmA te dhyAnamAM lAvavA yogya evA dhyeya che. Ama dhyAnano upayoga hoya che. athavA bIjA zabdomAM kahIe te bahirAtmabhAva tyajI, aMtarAtmarUpa thaI, sthira bhAve paramAtmAnuM je AtmArUpa bhAvavuM, te ja samApattine vidhi che, Atma apaNane dAva che, "Atama arapaNa dAva." jema avikAra evA nirmala darpaNamAM puruSanA svarUpanuM arpaNa thAya che, tema nirvikAra evA nimala aMtarAtmAmAM paramapuruSa paramAtmAnA svarUpanuM arpaNa thAya che, arthAta te paramAtmasvarUpa temAM pragaTa anubhavarUpe dekhAya che. A ja samApatti che. kAyAdike ho Atama buddha grahyo, bahirAtama agharUpasugyAnI; kAyAdike he sAkhIdhara thaI rahyo, aMtara AtamarUpa sugyAnI. jJAnAnaMde he pUraNa pAvane, varjita sakala upAdhi sugyAnI; atIndriya guNagaNamaNi Aga, Ima paramAtama sAdha sugyAnI. bahirAma taja aMtara, AtamarUpa thaI thira bhAva..sugyAnI; paramAtamanuM ho Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva-sugyAnI. sumati caraNakaja Atama arapaNa, darapaNa jima avikAra..sugyAnI " -zrI AnaMdaghanajI A sarva parathI phalita thAya che ke bahirAtmAmAM zaktithI paramAtmapaNuM che, tethI yathAyogya kArage tenI vyaktine-Avibhavano saMbhava che. eTale ke bahirAtmabhAva tyajI daI, nirmala ne sthira thayela aMtarAtmA jo paramezvara-paramAtmAnuM ekAgra dhyAna kare, te tenA avalaMbane dhyAtA ne dhyeyane abheda thAya, arthAt dhyAna x"bAhyAtmA cAntarAsmA ca paramAtmeti ca trayaH / kAyAdhiSThAyakadhyeyAH prasiddhAyogavAGmaye // "-500 "bahirantaH parazceti tridhAtmA sarvadehiSu / gvecAttatra para mapAyAhUhitya -samAdhizataka,
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi: "bhRgI IlikAne caTakAve"-tIrthakaradazana (259) karanAra pote ja dhyeya evA paramAtmasvarUpa thaI jAya, dhyeyanI samApatti thAya ane sAdhyanI akhaMDa siddhi sAMpaDe. paramezvara avalaMbane re.....mana dhyAtA dhyeya abheda re....bhavi. dhyeya samApatti have re....mana sAdhya siddhi aviccheda re...bhavi."--zrI devacaMdrajI "tAruM dhyAna te samakitarUpa, tehI ja jJAna ne cAritra te ja chejI, tethI jAye saghaLA ho pApa, dhyAtA dhyeya svarUpa hoye pache."--zrI yazovijayajI Ama dravyanA-tattvanA sAdhamyathI aMtarAtmAne paramAtmAnI samApatti thAya che, arthAta sabhyaprakAre tadrupatA5tti, tadrupapaNuM, tanmayapaNuM thAya che, kAraNa ke je jene dhyAve te te thAya, e niyama che. atre bhamarI ne iyaLanuM dRSTAMta prasiddha che. IyaLa bhamarInuM dhyAna dhare che, te IyaLa bhamarI bane che. zrI AnaMdaghanajIe parama bhAvollAsathI lalakAryuM che ke : "jina thaI jinane je ArAdhe, te sahI jinavara hove re, bhaMgI ilikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re...hUdarizaNa jina aMga bhaNIje." zrImad rAjacaMdrajI A vacanane uttama paramArtha samajAvatAM kahe che ke -"jina thaI ne eTale sAMsArika bhAvane viSethI AtmabhAva tyAgIne, je kaI jinane eTale kevalya jJAnIne, vItarAgane ArAdhe che, te nizcaye jinavara eTale kaivalyapade yukta hoya che. tene bhamarI ane iyaLanuM pratyakSa samajAya evuM daSTAMta ApyuM che." "dAsa vibhAva apAya, nAse prabhu supasAya; je tanmayatAe dhyAya, tehane sahI devacaMdra pada thAya re...jirNodA tArA nAmathI mana bhIne." "paramaguNa sevana tanmayatA, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAve."--zrI devacaMdrajI. Ama samApatti Adi bhedathI A tIrthakaradarzana-paramAtmadarzana gurubhaktinA prabhAvathI sAMpaDe che ema kahyuM che. arthAt gurubhaktinA prabhAvathI upajelA puyaparipAkathI uparamAM vivaryuM tema samApattithI paramAtmadarzana thAya che, athavA tIrthakara nAmakarma gurubhaktithI baMdhAya che, tene udaya thAya che, ane tIrthaMkarabhAvanI prApti thAya che. ane tIrthakara darzana Ama paNa tIrthakaradarzana-paramAtmadarzana sAMpaDe che. A tIrthakaradarzana-para mAtmadarzana ja nirvANanuM eka nibaMdhana arthAt mokSanuM advitIya kAraNa che. te prApta thayA vinA kadI paNa nirvANa thatuM nathI. jenI prApti parama durlabha che, evuM
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ (260) yogadRSTisamuccaya A paramAtmadarzana parama dulabha che. A paramAtmadarzananI prAptithI parama bhAvAvezamAM AvI jaI zrI Ana MdaghanajIe gAyuM che ke-- A tIrthaMkaradananI prApti vinA ja A jIva anAdi kALathI A sa'sAramAM rakhaDaco che, ane tenI prApti thaye ja A jIvane saMsArathI nistAra thAya che. ane tenI prApti paNa nirmIla sAdhubhakti vinA-saMta sadgurunI bhakti vinA thatI nathI. "caMdraprabhu mukha ca'da re....sakhI ! dekhaNu de ! upazama rasanA kaMda....sakhI. seve sura nara iMda....sakhI. gatakalimala du:kha ....re khi suhuma nigeAda na dekhiyA....sakhi, khAdara atiddhi vizeSa....re sakhI. puDhavI Au na pekhiyeA....sakhi. teu vAu na leza re....sakhI. " ityAdi, (jue. pR. 147). 66 nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDaco te mAtra enA nirupama dhamanA abhAve X xx zI enI zailI '' --zrImad rAjaca'dra, patrAMka 31. (para) "jagatAraka prabhu vinavuM, vinataDI avadhAra re; tuja dareizaNu viSNu huM bhamyA, kALa anaMta apAra re."-zrI devaca`drajI ra AvuM parama adbhuta ne parama durlabha tIrthaMkaradarzana eTale zu? tenA aneka atha ghaTe che. jemake (1) prabhunI mudrAnuM-vItarAgabhAvasUcaka tadAkAra sthApanArUpa pratimAnuM darzIna, (2) tIrthaMkaranA guNasvarUpanu' sAmAnyapaNe sthUla i'na, (3) tattvanuM yathA darzona karI tattvadraSTA tIrthaMkarai yathAvat prarUpela tattvadarzIna, (4) temanA paramAtma svarUpanuM sAkSAt dana-sAkSAtkAra. ityAdi prakAre A dazanane pratyeka prakAra anaMtara ke parapara rIte parama upakArI che. temAM prathamanA traNa prakAra paNa anukrame cAthA prakAranA kAraNarUpa thavAthI upakArI thAya che. ane Avu' A parama upakArI tIrthaMkaradarzana paNa padma parama upakArI zrImad saddagurUthI ja samajAya che, mATe meTAmAM meTo upakAra zrImad sadguru bhagavAneA ja che. tIrthaMkara dananA vividha a sadgurunA upadeza vaNu, samajAya na jinarUpa; samajyA vadhu upakAra hyeA ? samajyuM jinasvarUpa,"--zrImadrAjacadrajI praNIta zrI Atmasidi ET
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ (261) dImAdaSTi: sUma bedhanuM lakSaNa, tanya nirNayanI nyAyapaddhati ahIM pratiSedha karelA sUma bedhanuM lakSaNa batAvavA mATe kahe che - samyaghe tvAdibhedena loke yastattvanirNayaH / vedyasaMvedyapadataH sUkSmabodhaH sa ucyate // 65 // samyaga hetu AdithI je tatvanirNajya janamAMya; vidyasaMvedya padathI-te, sUkSma bedha kahevAya. 65. artha -samyapha hetu vagere bhede karIne, lekamAM je vedhasavedya pada thakI tasvanirNaya thAya che, te sUkSma bodha kahevAya che. vivecana "sUmabodha te paNa IhAMjI, samakita viNa na hoya; vedyasaMvedya pade kahyo che, te na avelve jeya...manamehana."-zrI . da. sajhAya 5 uparamAM sUphamabodha haju A daSTimAM na hoya ema kahyuM hatuM, tene khulAso karavA mATe "sUkSmabodha" eTale zuM? tenuM atra kathana che. hetu svarUpa ane phalathI karIne vidvata samAjarUpa lekamAM, paMDita jananA samudAyamAM, vedyasaMvedyapadathakI je sabhyaprakAre tattvanirNaya karavAmAM Ave, eTale ke paramArthane pariccheda karAya, paramArthanuM parijJAna thAya, tene sUkSama bodha" kahyo che. tatvanirNayanI nyAyapaddhati keIpaNu tatvane nirNaya karavo hoya, te te kAma sAcA paMDita jananuM-kharekhara vidvAnuM che, kAraNa ke teo ja hetuthI, varUpathI ane phaLathI tatvanI samyaka parIkSA karI, kaSa-cheda-tApa Adi prakArathI samyaka kasoTI karI, tatvane-paramArthane nirNaya karavAne samartha hoya che. teo sarva AgrahathI para heI, tattvanI madhyasthapaNe nyAya paddhatithI cakAsaNI kare che. jema kuzala nyAyAdhIza-nyAyamUrti nyAyatulA barAbara jALavIne pakSapAtarahitapaNe nyAya tole che, tema A nyAyapriya vidvajane paNa niSpakSapAtapaNe tatvanI tulanA kare che, kAraNa ke teo nyAyapaddhatimAM niSNAta hoya che. te A prakAre - vRttisAjU-sabhyapaNe, aviparIta vidhithI, ri -hetu Adi bhedathI; hetu, svarUpa ne kalanA bhedathI, DholakamAM, eTale ke vidyuta samAjamAM catarasanirNaya-je tatvanirNamA, paramArtha paricacheda. kayA kAraNathI ? te ke- ghavata:-vedyasaMvedyapada thakI, jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che evA dAvedya padathakI, sUkSmapoSaH sa 32 te-te sakSmadha, nipuNa bedha kahevAya che, ema artha che.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ cogadaSTisamuccaya (262) sAthe ja, 1. tattvanA niya karavAmAM nyAyavettAe prathama te (1) sAdhya nakkI kare che,* sAdhyanA svIkArarUpa amuka pakSa sthApe che, ane te pratyakSa AdithI abAdhita evA heAya che. te hetune viSaya prakAze che, mATe tenA prayAga karavA joIe, nahi teA lakSya vinAnA khANa jevI sthiti thai paDe, ema tee jANe che. ( 5 ) Ama sAdhya nizcita karI teo tenA hetu vicAre che. sAdhyane avinAbhAvI, eTale sAdhyane sAdhyA vinA na rahe--avazya te hetu kahevAya che. sAdhya ane hetunA sabaMdha avinAbhAvI eTale ke eka khIjA vinA na cAle evA che. tathAprakAre upapattithI ane anyathA prakAre anupapattithI, ema e prakAre hetunA prayeAgavaDe karIne sAdhyanI siddhi thAya che. Ama anyathA anupapannapaNuM eTale ke A ja prakAre ghaTe, khIjA prakAre na ghaTe, e hetunuM lakSaNa che. tenI apratIti, saMdeha ke viparyAsa hAya, tA hetvAbhAsa kahevAya che. te hetvAbhAsane A vicakSaNa puruSo prayatnathI vaje che. ( ) Ama hetuvaDe sAdhyanI siddhi karI, teo tenI dRSTAMtathI puSTi kare che. jemAM sAdhana-sAdhyanI vyApti vizeSe karIne saMbadhasmaraNathI vinizcita karavAmAM Ave te, sAdhanya thI dAMta che; ane jyAM sAdhya nivRtta thatAM sAdhanane paNa asa'bhava kahevAmAM Ave, te vaidha thI dRSTAMta che. aMtar vyAptithI ja sAdhyanI siddhi hoya, te khAdya udAharaNa sAtha ka che, nahi teA tenA abhAve vyatha che, (3) AvA dRSTAMtathI puSTi karatAM A nyAyavizAradA asiddha, apratIta, anyathApapanna, viruddha, te anaikAMtika evA sAdhamma thI upajatA daSTAMta deSo AvavA detA nathI, temaja apalakSaNa hetuthI upajatA sAdhyavikala vageredeSo paNa AvavA detA nathI. ane vaidhamyathI upajatA dRSTAMtadeSo dUrathI parihare che. Ama A vicakSaNa jane anumAnatra pramANathI niSNu evA samyak hetuvaDe sAdhyanI siddhi karI, ne nirdoSa dRSTAMtathI tenI puSTi karI, tattvanuM astitva sthApe che. sAdhyuM, hetu ane dAMta 2. tattvani yamAM bIjI vastu tattvanuM svarUpa vicAravAnI che. eTale tattvanuM svarUpa-svalakSaNa zuM che? tenA sAmAnya-vizeSa guNu zu che ? ene tee vicAra kare che. pratyeka vastu anekAMtasvarUpa che tenA eka dezane-aMzane grahaNa kare te naya kahevAya che. * te ekaniSTha nayAnI zrutamAgamAM pravRtti thakI saMpUNuM' aneA vinizcaya karAvanArU *66 sAdhyA vinAbhuvo hetorvaco yat pratipAdakam / parArthamanumAnaM tat pakSAdivacanAtmakam // anyathAnuvapannathuM hetojekSaLamIptim / tannattiyanTenivAsastanAmanA / / '' ityAdi. (vizeSa mATe juo) zrI siddhasena divAkarakRta zrI nyAyAvatAra, + " sAdhyA vinAbhuvo liGgAt sAdhyanizcAyaka smRtam 1 anumAna tarUvrata pramALayAta samakSatrata | '--nyAyAvatAra.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprApti: odhanu' sUkSmapaNuM zI rIte ? syAdvAdazruta kahevAya che ' mATe Azraya kare che. (263 ) evA pramANabhUta syAdvAda zrutane tee vastusvarUpa samajavA k: zrutajJAne nayapatha lIje, anubhava AsvAdana kIje." --zrI devacaMdrajI. 3. tattvaniNaeNyamAM trIjI vastu phaLa zu' te nirdhAravAnuM che. eTale amuka tattvanuM svarUpa nakkI karyu, nizcita karyu, tenu phaLa zuM, pariNAma zu, ane prastuta tattvanI phaLarUpa prApti kevA prakAre thAya, prastuta tattva kema niSpanna--siddha thAya, tenI phla vicAraNA teo kare che. pramANabhUta evA savajJAnanuM phUla sAkSAt ajJAnanuM dUra thavu te che, kevalajJAnanuM phUla sukha ne upekSA che, ane bAkInA jJAnanuM phala grahaNa-tyAga buddhi upajavI te che, eTale ke satttA grahaNa ane asanA tyAgarUpa vivekabuddhi upajavI te che. * " aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza." --zrImad rAjacaMdrajI, Ama vidvajanA hetuthI svarUpathI ane phalathI tattvane samyak, yathAsthita, avisaMvAdI evA nirNaya kare che, paramAnA suvinizcaya kare che; ane te karI zake che tenu kAraNa vedyasa'vedya padanI prApti che. vedya eTale jANavA ceAgya jyAM savedAya che, samyak prakAre jaNAya che, anubhavAya che, te vedyasa'vedya pada kahevAya che. AnuM svarUpa have pachI graMthakAra maharSi kaheze. AvA je avisa'vAdI tattvani ya vedhasa vedya padathI thAya che, tene ja sUkSma bodha' evu nAma ApavAmAM Avyu che. * ahIja vizeSathI pravRttinu' nimitta kahe che-- bhavAmbhodhisamuttarAtkarmavajra vibhedataH / jJeyAca kArtsnyena sUkSmatvaM nAyamatra tu // 66 // vRtti:---mavAjhmodhisamunnArAj-bhavasamudramAMthI samuttArathI, saMsArasAgaramAMthI pAra utAravA vaDe karIne, leAkeAttara pravRttinA hetupaNAne lIdhe. tathA mavanimattaH-kama`rUpa vAnA vibhedathI,-apunargrahaNathI vibhedavaDe karIne. zeyakhyAnnastra jAtmyana-ane jJeyavyAptinA kAntya thI-saMpU`paNAthI-samagrapaNAthI,-anaMta dharmAMtmaka tattvanI pratipratti vaDe karIte, sUkSmartya-sUkSmatva, sUkSmapaNuM, medhanuM nipuNapaNuM. sAyamantra tu-paNa (Ave) A sUkSma medha atre nathI hatA, atre eTale dIA dRSTimAM ane tenI nIcenI dRSTiemAM nathI hotA. tattvathI gracibhedanI asiddhine lIdhe. * x nayA nAmekaniSThAnAM pravRtteH zrutavartmani / samULAvinizcAci cAdArajItamukhyate ||--nyAyAvatAra. 26 pramANasya phalaM sAkSAdajJAnavinivarttanam / nasya mulopekSe zevasya vAnAnIH||" -- yAyAvatAra.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamucaya bhavasAgara nistArathI, karma ja bhede ja; seya sakala vyApti thakI, sUkSmatA -ahiM na e ja. 66 artha :-bhavasamudranA samunnAraNa thakI, karmarUpa vajUnA vibheda thakI ane reya vyAptinA saMpUrNa paNa thakI sUkSmapaNuM hoya che, paNa (A) A sUma baMdha atreA dRSTimAM hotuM nathI. vivecana uparamAM je bodhanuM sUkamapaNuM kahyuM. te zA kAraNathI hoya che, te atra vivayuM cheH (1) saMsArasAgaranA nistArane lIdhe, (2) tathA kamarUpa vAnA vibhedane lIdhe, (3) tathA anaMta dharmAtmaka evuM je ya vastutatva tenA saMpUrNapaNAne lIdhe-samagrapaNAne lIdhe, A sUkSmapaNuM kahyuM che. te A prakAre : bodhanuM sUkSmapaNuM zI rIte? (1) jyAre A sUkSama bodha upaje che, tyAre jIva anaMta apAra evo bhavasAgara tarI jAya che, tene bhavanistAra thAya che. saMsArasamudra gempada je sukhethI lIlAmAM eLagI javAya evuM banI jAya che. Ama A sUkSma bhavasAgara bhavanistAra kare che, kAraNa ke te lokettara pravRttine hetu thaI paDe nistArathI che. athavA te jyAre jIvane bhavanistAra thavAnuM hoya che, jIva jyAre bhavasamudranA kAMThA pAse AvI pahoMce che, tyAre lokottara pravRttino hetubhUta e A sUkSmabodha prApta thAya che. ane Ama enA zIghra tArakapaNune lIdhe enuM sUphamapaNuM ghaTe che. (2) tathA kamarUpa vajane vibheda thAya che, tethI paNa A bedhanuM sUkSmapaNuM che. vaja (hIro) jema bheda-cUra muzkela che, tema kamanI mahAmeharUpa graMthi durbhedya bhedI duSkara che, tene atra vibheda thAya che. vibheda e ke jethI kamavajI apunagrahaNa hoya che, eTale ke evA prakAre bheda thAya ke pharIne vibhedathI tenuM tevA prakAre grahaNa karavApaNuM hoya nahiM. AvA karmavajInA vize dathI "tIvra saMkaleza-daDha kaSAyadaya thatuM nathI, tethI karIne te sadA niHzreyasAvaha-nirvANa hetu thAya che. + ane Ama te sUma bedhanuM kAraNa thaI paDe che. + "meroDani jAra vize na mUko meva tathA tIvra vikAmAtta sayA nicalAvaDa -zrI gibiMdu
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : samasta vastunuM' anekAMta svarUpa (265) (3) temaja anaMtadharmAtmaka evA akhaMDa vastu-tattvanuM atra samagrapaNe ( Comprehensive & Collective ) grahaNa thAya che, tethI karIne paNa A bodhanuM sUphamapaNuM nIpaje che. kAraNa ke * syAdavAda ja e samasta vastutattvanuM sAdhaka anekAMta evuM eka akhalita arhat sarvasanuM zAsana che; ane te sarva anevastunA samagra kAMtAtmaka che ema anuzAsana kare che, kAraNa ke sarva vastune anekAMta grahaNathI svabhAva che. temAM je tat che. te ja atat che; je eka che te ja aneka che; je sat che, te ja asat che je nitya che, te ja anitya che,-ema eka vastunA vastRtvanuM sAdhanAra evuM je paraspara viruddha be zaktinuM prakAzana te anekAMta che. ema tattvavyavasthitithI pite pitAne vyavasthApita karate, alaL jaina zAsana e anekAMta vyavasthita che. A "anekAMta te paramAgamane* jIva-prANa che. ane janmAMdha puruSonA hAthInA svarUpa viSenA jhaghaDAne zamAvanAro, tathA sakala navilasitenA virodhane mathI nAkhanAre, e parama udAra gaMbhIra ne sarvagrAhI che. kAraNa ke te bhinna bhinna naya-apekSA lakSamAM rAkhI, judA judA daSTikoNathI samagra-saMpUrNa vastunuM svarUpa tapAse che, tethI paraspara kalaha karatA nAnI takarArane aMta Ave che, ane koI paNa prakAranA matAgrahane ubhavAnuM sthAna rahetuM nathI. tattvanA jIvanarUpa A anekAMtanA AvA parama abhuta camatkArika sarvasamAdhAnakArI svarUpathI mugdha thaIne, parama tatvajJoe udArazeSA ughoSaNA karI che ke- "anekAMta sivAya tatvavyavasthA nathI," te atyaMta satya che. *" syAdvAdo hi samastavastutattvasAdhakamekamaskhalitaM zAsanamarhatsarvajJasya / sa tu sarvamanekAMtAtmakamityanuzAsti sarvasyApi vastuno'nekAMtasvabhAvatvAt / + + tatra yadeva tattadevAtat , yadevaka tadevAnekaM, yadeva sattadevAsat , yadeva nityaM tadevA nityamityekavastuvastutvaniSpAdakaM parasparaviruddhazaktidvaya- . kAnamawtaH 19 (ItyAdi, anekAMtanI parama vizada hRdayaMgama vivecanA mATe juo) -zrI amRtacaMdrAcAryajI viracita samayasAra TakA pariziSTa. x "paramAgamasya jIvaM niSiddhajAtyaMdhasiMdhuravidhAnam / sakalanayavilasitAnAM virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIpraNIta zrI puruSArthasiddhiupAya. " evaM tattvavyavasthityA svaM vyavasthApayansvayam / alaGgadhyaM zAsanaM jainamanekAMto vyavasthitaH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasAraTIkA-pariziSTa, + "imA samakSaM pratipakSasAkSiNA mudAraghoSAmudaghoSaNAM bruve / na vItarAgAtparamasti daivataM na cApyenakAntamRte nayasthitiH // " kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIkRta anya vyaya, hA
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ (266) gidaSTisamucaya Ama anaMtadharmAtmaka akhaMDa vastutattvanuM saMpUrNa paNe-samagrapaNe (as a whole) atra grahaNa thAya che. eTale ke pratyeka vastumAM-dhamImAM anaMta dharma rahyA che, vastutatva anekAMta che, chatAM vastu eka akhaMDa ne abheda che,-ema samagrapaNe-saMpUrNapaNe ahIM vastu tattva samajAya che. tethI paNa A bodhanuM sUphamapaNuM hoya che. syAdvAdI vastu kahIe, tasu dharma anaMta lahaje; sAmAnya vizeSanuM dhAma, te dravyAstika pariNAma....svAmI sujAta."--zrI devacaMdrajI anaMta dharmAtmaka vastu atra, syAdvAdanuM zAsana eka chatra; syAdvAda mudrA jana jeha lepe, sarvasva tenuM nRpa leja kope."--(De. bhagavAnadAsa) Ama bhavasamudranA vistArane lIdhe, karmavAnA vibhedane lIdhe, tathA ya vastutatvanA samagrapaNe grahaNane lIdhe, -A bedhanuM sUmapaNuM kahyuM che, paraMtu AvA sUkSmapaNAvALe bedha haju A daSTimAM pragaTatuM nathI, temaja tenI nIcenI dRSTiemAM paNa hotuM nathI, kAraNa ke temAM tatvathI graMthibhedane abhAva hoya che. avedyasaMvedyapadaM yasmAdAsu tatholbaNam / pakSicchAyAjalacarapravRttyAbhamataH param // 67 // 5da aghasaMvedya te, tevuM prabala A sthAna; bIjuM pakSichAyA viSe, jalacara pravRtti samAna. 67. artha-kAraNa ke A pahelI cAra dRSTiemAM avedyasaMvedya pada tathA prakAre ulmaNaprabaLa hoca che; ane AnAthI bIju evuM je vevasaMvedya pada che, te te ahI paMkhInA paDachAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM hoya che. vivecana sUkama badha A mitrA vagere cAra dRSTiemAM nathI hota ema uparamAM kahyuM, tenuM kAraNa e che ke atre aghasaMvedya pada ubaNa-prabala hoya che ane AnAthI vRtti - vevaghATuM-- adyavedya padA-jenuM lakSaNa kahevAmAM AvanAra che te, varNAvAyu-kAraNa ke AmAM-mitrA Adi cAra daSTiemAM, tathoravaLa-tevuM ubaNu, te nivRtti di 5danA prakArathI prabala- uddhata, 'AichalakAvavAmaw-pakSInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM', pakSInA paDachAyAmAM te pakSInI budithI jalacaranI pravRtti jevuM, : pUja-AnAthI para-bIjuM, eTale vaidyavedyapada, A dRSTimAM tAvika nathI hotuM, ema artha che, kAraNa ke aMthibhedanI siddhi che tethI karIna, A atAvika vedasarvapada paNa A mitrA Adi cAra daSTiemAM carama yathApravRttikaraNathI ja hoya che,-ema AcAryo
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprASTi avegha savaidya pada prabalaH vedha saMgha atAtvika (267) bIjuM-ulaTuM evuM je vedyasaMvedya pada te atre tAtvika hotuM nathI, paraMtu pakSInI chAyA pratye jalacaranI pravRtti jevuM mithyA-atAtvika hoya che. jema AkAzamAM paMkhI uDatuM hoya, tene paDachAye pANImAM paDe, ane te paDachAyAne paMkhI jANa kaI jalacara tene pakaDavAnI ceSTA kare-tenI pAchaLa doDe, paNa tenA hAthamAM kAMI AvatuM nahi hevAthI te ceSTA jema niSphaLa-mithyA jAya; tema A ve. saM. pada cAra daSTiemAM paNa vedasaMvedya pada te jalacaranI paDachAyA pAchaLa paDachAyArUpa deDavArUpa khATI niSphaLa pravRti jevuM hoI, yathArtha, tAtvika ( Real, Genuine) hetuM nathI, mithyA paDachAyArUpa (shadow-like) hoya che, mAtra tadAbhAsarUpa hoya che. kAraNa ke haju sudhI atra graMthibheda thaye nathI, eTale tAtvika vedyasaMvedyapadanI prApti hotI nathI, paNa atAtvika evuM vedyasaMvedyapada atre A mitrAdi pahelI cAra dRSTimAM hoya che, ane te paNa chelA yathApravRttakaraNavaDe karIne ja sAMpaDe che, ema AcArya bhagavaMtenuM kathana che, kAraNa ke karmavivararUpa piliye dvArapAla jyAre poLa arthAt tattamaMdiranuM mukhadvAra ughADe tyAre ja kharekharUM tattvadarzana thAya che. "bhava anaMtamAM darzana dIThuM, prabhu ehavA dekhADejI; vikaTa graMtha je paLa piLiye, karmavivara ughADeche......... seva bhaviyAM vimala jisesara."--zrI yazovijayajI. A yathApravRttakaraNa AdinuM svarUpa AgaLa pahelI daSTinA varNanamAM kahevAI cUkayuM che. jIvana bhAvamala jyAre ghaNe kSINa thAya che, tyAre chellA pudgalAvartAmAM vattatA jIvane A chelluM yathApravRttakaraNa-AtmapariNAmavizeSa sAMpaDe che. yathApravRtta tethI karIne apUrva Atmaviyano ullAsa thaI "apUrvakaraNa thAya che. karaNAdi ane te pachI samyaktvanI prApti karAvyA vinA rahe ja nahiM-nivate ja nahi, evuM "anivRttikaraNa" hoya che. temAM java graMthi sudhI Ave tyAMsudhI yathApravRttakaraNa, graMthibheda karatAM apUrvakaraNa, ane graMthibheda karI chava samyaphavAbhimukha thAya tyAre anivRttakaraNa hoya che. AmAM A carama yathApravRttakaraNa pahelI cAra daSTiemAM sAMpaDe che. paNa samyakatvanI prApti te pAMcamI daSTithI ja hoya che, tyAra pahelAnI cAra dRSTi sudhI te mithyAtva ja hoya che. (juo pR. 46, 170 ) Ama pahelI cAra daSTiomAM mithyAtvane sabhAva hovAthI " avedyasaMvedya pada? ulabaNa-utkaTa prakAranuM hoya che, bahu baLavAna hoya che, jethI dazanAmahane lIdhe jIvanI mehadazA haju hoya che. ane atre vedyasaMvedyapada je hoya che te sthala bAdha tAttvika-vAstavika hetuM nathI, paNa tadAbhAsarUpa-paDachAyArUpa atAtvika
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ (268). gyadaSTisamucaya evuM hoya che, eTale jIvanI jJAnadazA hatI nathI. eTalA mATe ja A pahelI cAra dRSTiemAM jIvane je kAMI tattvajJAnano baMdha thato dekhAya che, te mAtra uparachale ne uparaTapakAne hoya che, sthUla prakAranuM hoya che, paNa UDe ne tavarahasyagAmI e sUkSama heto nathI. A uparathI-pustaka vAMcIne ke ahIMthI tahIthI kaMIka jANIne uparachalA tatvabodhathI potAnuM jJAnIpaNuM mAnI besanArA paMDitamae ke jJAnIonA anubhavanI malAIrUpa "taiyAra mAla" para besI gayelA zuSka adhyAtmIoe ghaNe dhaDa levA jevuM che, A uparathI ghaNe bedha levA jevuM che. kAraNa ke samyaktvanI prApti te upara kahyuM levA yogya dhaDe tema pAMcamI daSTimAM ghaNI UMcI dazA prApta thaye hoya che, ane tenI prApti pUrve prathama cAra dRSTimAM ke apUrva guNagaNa prApta karavo paDe che, te te pratyeka dRSTimAM vistArathI varNavyuM che. te yakta "guNasthAna prApta karyA vinA samyaktvanI yogyatA paNa prApta thatI nathI. chatAM tathArUpa AtmabhAvanI prApti vinA, mehabhAva rahita evI tathArUpa jJAnadazA vinA, pitAne "jJAnI" mAnI besavAnI "kalpanA karavI te kalpanA" ja che, ane te potAnA AtmAne vaMcavA chetaravA barAbara che. kAraNa ke " dazAnuM phaLa che, mAnyAnuM phaLa nathI "--e parama tatvaSTA zrImad rAjacaMdrajInuM kelkIrNa vacanAmRta atra barAbara lAgu paDe che. mehabhAva kSaya hoya jyAM athavA heya prazAMta, te kahiye jJAnI dazA, bAkI kahiye brAMta. sakaLa jagata te eThavat , athavA svapna samAna; te kahiye jJAnI dazA, bAkI vAcAjJAna" -zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi, A ema kema che? te mATe kahe che - apAyazaktimAlinyaM sUkSmabodhavibaMdhakRt / naitadvato'yaM tattattve kadAcidupajAyate // 68 // apAyazakti mAlitya kare, sUkSma bodha pratibaMdha eha-vaMtane tatvamAM, kadI na A upajata. 68. artha -apAya zaktinuM malinapaNuM sUphamadhane pratibaMdha karanAruM che, tethI karIne A apAyazaktinA malinapaNAvALAne tatvaviSayamAM A sUkSma bedha kadI upaja nathI. 1 jUti -apAyamarivye apAyazaktinuM mAlitya, narakAdi apAyazaktinuM malinapaNuM, zuM ? te ke-sUkSmAvigaMdhA-sUma bedhane vibaMdha-pratibaMdha karanAruM che, kAraNa ke apAyahetu enA sevanarU5 kilaSTa bIjane bhAva-hovApaNuM che, tethI karIne. nitADacaM--e apAyazaktinA malinapaNAvALAne A-sUkSma baMdha nathI, tata-tethI karIne, tarave-tattva viSayamAM, rAhunAte-kadI upaja, avaMya evA sthUla bebIjanA bhAvathI-hovApaNAthI.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : sUkSmabodharedhaka apAya-zaktimAlinya (ra69) vivecana uparamAM ema je kahyuM ke A mitrA Adi cAra daSTimAM adyasaMvedya pada prabaLa hoya che, paNa tAtvika evuM vevasaMvedya pada paNa hetuM nathI, ane tethI karIne sUkSma bodha atra hato nathI, te zA kAraNathI ema hoya che, teno ahIM spaSTa apAya zakti khulAso karyo che. naraka vagere apAyanuM je zaktirUpa malinapaNuM che, te mAlinya sUkSma bodhane vibaMdha-pratibaMdha karanAruM, dhanAruM--aTakAvanAruM che. kAraNa ke naraka vagere Ape evA apAyahetuonuM-kilaSTa karmanA kAraNonuM AsevanarUpa bIja haju ahIM sattAmAM che, zaktirUpe rahyuM che. A apAya eTale zuM ? * "nirupakrama nAmathI oLakhAtuM evuM pUrva karma ja apAya che, ema nirapAya puruSe kahe che, A apAyarUpa vicitra karma pApa Azaya upajAve che." ane pApa Azaya upajAvanAruM A apAyarUpa liSTa karmanuM bIja jyAM sudhI zaktirUpe paNa hoya che, tyAMsudhI te sUkSama bodha upajavA detuM nathI, kAraNa ke te cittanuM evuM malinapaNuM upajAve che ke temAM sUkSma bedhane aMtaHpraveza thaI sUkSmabodha zakatuM nathI. melI pATI para jema cokhA akSara lakhI zakAtA nathI, redhaka tema cittanI pATI jyAM sudhI malina hoya tyAM sudhI temAM sUphama bedharUpa cokhA akSara lakhI zakAtA nathI, jema cIkAzavALI sapATI ( Greasy surface) para pANI TharatuM nathI, tema kilaSTa karmamalathI cIkaNI cittabhUmi para sUma bodharUpa nirmala jala TharatuM nathI-pravezatuM nathI. A apAya bIjarUpa kIDe aMdarathI jyAM sudhI aMtarane kerI khAte hoya, tyAM sudhI tattvasaMbadhI sU dha utpattinI AzA rAkhavI AkAzakusumavat phegaTa che, tyAM sudhI je baMdha thAya te pile ja-pokaLa ja rahevAne. kAraNa ke te zaktirUpe raheluM apAya-bIja paNa jyAM sudhI hoya, tyAM sudhI te sUphama bodhane ADA aMtarAyarUpa thaI paDe che, eTaluM ja nahi, paNa tathArUpa nimitta pAmI temAMthI vRkSa thaI tevA vyakta phala pariNAmanI paNa saMbhAvanA rahe che. bIjamAMthI jyAM sudhI roganuM bIja na gayuM hoya, rega nirmULa na thayA hoya, vRkSa tyAMsudhI roga kayAre uMbarI nIkaLaze, kayAre uthale mAraze, te kahI zakatuM nathI; tema apAyabIja paNa jyAM sudhI hoya, tyAM sudhI te kyAre ubarI AvI-kta svarUpe phUlIphAlI AtmAnA svAthyane bagADI nAMkhaze, te kaLI zakAtuM nathI. Ama A apAyazaktinuM malinapaNuM kharekhara ! apAyarUpa ja thaI paDe che, kAraNa ke tenA thakI apAya (apa+Aya) thAya che, Avela lAbha hAthamAMthI cAlyo * "apAyamA. nipAyA: purAtano pApArAya citra nipasaMjJaE >>- gabinda.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra70) gidaSTisamucaya jAya che, eTale ke je kAMI bedhana lAbha thAya, te sUkSmajodharUpa ISTa pariNAma ApyA vinA cAlyA jAya che. ane Ama AvA apAyanuM-kilaSTa kamaMdaSanuM bIjarUpa-zaktirUpa malinapaNuM jenAmAM hoya, tene sUmabodhanI prApti hetI nathI, eTale ke tatvaviSayanuM aMtargata rahasyabhUta jJAna hotuM nathI, tattvanI UMDI yathArtha sAMgopAMga samajaNa hotI sthalabadha to nathI. te paNa A mitrAdi cAra daSTimAM tattvasaMbaMdhI skUla bedha te hAya ja avazya hoya che, kAraNa ke avaMdhya-amegha-acUka evA sthala bodha bIjanuM atra hovApaNuM che, ane te avaMdhya hoI, AgaLa upara bhAvI zubha phaLa pariNAmanuM eTale ke bhAvI sUkSma bedhanuM kAraNa thaI paDe che. sUkama bodha te paNa IhAjI, samakti viNa na hoya."--che. sajhAya. Ama che tethI karIne- apAyadarzanaM tasmAcchrutadIpAna tAttvikam / tadAbhAlaMbanaM tvasya tathA pApe pravRttitaH // 69 // zradIpathI tAvika nA apAya darzana tAsa; tevI pApa pravRttithI, te hoya tadAbhAsa, 60 artha--tethI karIne kRtarUpa dIpakathI enuM apAya darzana tAvika hetuM nathI, paNa ene tenI AbhAnuM-tadAbhAsanuM avalaMbana hoya che, kAraNa ke tevA prakAre pApamAM enI pravRtti hoya che. vivecana Ama apAyazaktinA malinapaNane lIdhe sthala bodha atre hoya che, paNa sUphamabedha nathI hoto, tethI karIne AgamarUpa dIpakavaDe karIne A daSTivALAne apAyadarzana eTale vRtti -apAyavanam -apAyadarzana, apAyanuM-deSanuM darzana, tamAZ-tethI karIne, zratItta-zrutarUpa dIpathI, AgamathI, tAjiktAtvika nathI hotuM, pAramArthika nathI hotuM, kazya-AnuM-ema saMbaMdha che. tAmArcane ta--paNa tenI AbhAnA avalaMbanavALa te, paramArthabhAviSayI te bhrAMtithI hoya che. (eTale ke tavAbhAsa, paramArthabhAsarUpa apAyadarzana hoya che, tavadarzana nahiM). zA kAraNathI ? te ke-tathA Tamtti: tevA prakAre pApamAM 4 pravRttithI, tevA prakAre vicitra anAga-ajANatA prakArathI pApamAM pravRtti hoya che teTalA mATe. pAThAMtara-zA-arthAta apAyamAM, pAparUpa cheSamAM,
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : Agama-dI, tattvAbhAsarUpa skUla baMdha (271) ke kilaSTa karyadoSanuM je darzana thAya che, te tAtvika-pAramArthika hotuM nathI, paraMtu tatvanAparamArthanA AbhAsarUpa, tatvAbhAsarUpa, paramArthAbhAsarUpa hoya che, tadAbhAsarUpa hoya che. AgamarUpa dI mehadhakAra bharyA A lekamAM sarva padArthanuM yathArtha darzana karAve che, ane AtmasvarUpane apAya-hAni pahoMcADanAra evA liSTa karmarUpa apAyanuM samyaga savarUpa dekhADI te karmadeSane kema dUra kare tene sAco rasto batAve che. jemake Agama-dIpaka -A AtmA svarUpathI zuddha, buddha, caitanyaghana svayaMti ne sukhadhAma che. paNa ajIvarUpa jaDa karmanA deSathI tenuM te zuddha svarUpa avarAyuM-DhaMkAI gayuM che. tenA sahajAnmasvarUpane apAya-hAni pahoMcela che, ane A puNya-pAparUpa karma apAyathI te narakAdi cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kare che. atrata-viSaya-kaSAya AdithI te karmane Azrava thAya che ne pachI baMdha thAya che. dazavidha dharma Adi saMvarathI navAM karmo AvatA aTakI jAya che, ne tapathI jUnA karmonI nirjarA thAya che.-kharI jAya che. ane Ama sarva karmone kSaya thaye, AtmAnA zuddha svabhAvanA pragaTapaNArUpa mokSa thAya che. karma bhAva ajJAna che, makSa bhAva nija vAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza. AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita, jethI kevaLa pAmiye, mikSapaMtha te rIta. je je kAraNa baMdhanA, teha baMdhane paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhava aMta. makSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM, kara vicAra te pAma." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi ItyAdi prakAre sadAgamarUpa dIpaka tattvanuM samyapha svarUpa prakAze che, karma-AtmAne saMbaMdha darzAvI te karma-apAya dUra karavAne zuddha mArge spaSTapaNe dekhADe che. tathApi A jIvanI tevA sUma baMdhanI UNapane lIdhe tene yathArtha tatvadarzana thatuM nathI. Agama35 dIpakanA prakAzathI je ke A jIvane kamarUpa apAya doSanuM sthUla svarUpa bhAsyamAna thAya che, te paNa baMdhanI daSTimaMdatAne lIdhe tene tenuM tAtvika svarUpa-paramArtha svarUpa haju samajAtuM nathI, barAbara lakSamAM AvatuM nathI.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ (272) gadaSTisamuccaya eTale tene A sthUla baMdha tattvAbhAsarUpa, paramArthAbhAsarUpa hoya che, uparachale ne paDachAyA je (Shadow-like) hoya che. Ama A sthUla bedha tavana-paramArthane AbhAsa A pe e hoya che, paNa tattvathI cittamAM aMtaHpravezarUpatattvAbhAsarUpa sajajaDa chApa lAgI jAya evo hato nathI. ethI karIne upara uparathI te sthala bodha A jIvane AtmA-karma apAya Adine baMdha hoya evuM dekhAya che, evo AbhAsa upaje che. kAraNa ke zratazravaNAdi dvArA tevA sthUla prakAre jANa tevI vAta paNa te kare che; paraMtu tene te bodha tatvathI nahi heI, bhrAMtirUpa hoya che, kharekharI aMta:pratItirUpa hoto nathI. kAraNa ke A dRSTimAM vartato jIva haju ajANatAM paNa tevA prakAranA nAnAvidha pApamAM pravRtti kare che, tethI karIne ema jaNAya che ke haju tene narakAdi apAyanuM tatvathI darzana thayuM nathI; je thayuM hota te te bhISaNa narakAdi gatinA anaMta duHkhathI bhaya pAmIne te te pApathI Darato rahI-pApabhIru rahI, tathA prakAranI pApapravRtimAM ajANyuM paNa pravartata nahiM, tethI dUrathIja bhAgata. ato'nyaduttarAsvasmAta pApe karmAgaso'pi hi / taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvacidyadi // 7 // pada aghasaghathI, anya vedhasaMvedya te te chellI cAra te, daSTimAMja saMvedya, AthI karma aparAdhathI, pApakarmamAM keya; tasa lehupada nyAsa sama, vRtti kavacita ja hoya. 70 artha -A avevasaMvedya padathI anya evuM je vedyasaMvedya pada che, te pAchalI cAra daSTiemAM hoya che. ane A vevasaMvedya padane lIdhe, karmanA aparAdhathI paNa pApamAM je kavacit pravRtti hoya, te te paNa tapelA leDhA para paga mUkavA jevI hoya che. vivecana e pada graMthi vibhedathIjI, chellI pApa pravRti; tapta leha pada dhRti samIjI, aMtasamaya nivRtti manamehana"--. sajajhA. 4-7 kRttiH-toDavat uttarA--AnAthI eTale prakramathI prastuta adyasaMvedya padathI anya te vedya vidya padauttara eTale sthira Adi pAchalI cAra dRSTiomAM hoya che. tamA-AnA thakI, A dyasaMvedya pada thakI, -pApakarmamAM, hiMsA AdimAM, varmAnagari hi-kamane aparAdhathI paNa, (kamanA doSe karIne paNa ), zuM ? te ke-topabhyAsatunyA kuttiH-leha56nyAsa tulya vRtti, eTale tapelA loDhA para paga mUkavA jevI vRtti,-apAyamAM-apAya thAya tyAre saMvegasAra-saMvegapradhAna e sI, vidya-kavacita hoya te hoya, paNa prAye te hotI ja nathI.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : takhtaloha pada vyAsavRtti, bhAva apratibaMdha (273) uparamAM je adyasaMvedya pada kahyuM, tenAthI itara-bIju evuM je vedhasaMvedya pada che, te sthirA vagere pAchalI cAra daSTiomAM hoya che. ane A vedyasaMvedyapadanA parama prabhAvathI A dRSTivALo jogIjana apAyamAM athavA pApamAM taptAhapada prAye pravRtti karatA ja nathI; ane pUrva karmanA deSa karIne paNa je nyAsavRtti kavacit kare, te tenI te pApa pravRtti, taptAhapadanyAsa jevI, eTale ke tapelA leDhA para mUkavA jevI hoya che. jema tapelA leDhA para paga mUkatAM tarata ja AMcako anubhavAya che, paNa tyAM jhAjho vakhata sthiti karate nathI, tarata ja ApoApa pAcho kheMcI levAya che, tema A daSTivALe mahAtmA samyagU- -- dRSTi puruSa eTale badhe pApabhIru hoya che, eTale badhe pApathI Darato rahe che, ke kavacit karmanA aparAdhane lIdhe paNa je jANatAM-ajANatAM paNa tenI hiMsAdi pApamAM kaMI pravRtti thaI jAya, to te tarata ekadama AMcaka anubhave che, pApamAM te jhAjho vakhata Takato nathI, tyAMthI te takSaNa ja pAcho vaLI jAya che-pratikramI jAya che. ane te pravRtti paNa te atyaMta nIrasapaNe-aMtaraMga khedapaNe kare che, AtmabhAvathI te karate ja nathI; nirvasa pariNAmathI karato nathI, pUrva karmathI prerAIne parANe na chUTake karavI paDe te kare che. A samyagra daSTi jIva kAyapAtI ja + kAyapAtI, paNa hoya che, kAyAthI ja enuM patana thAya che, eTale ke kAyA mAtrathI ja cittapAtI nahiM te kavacit pApamAM paDe-pApakriyA kare, paNa te cittapAtI te heto ja nathI, cittathI tenuM kadI pApamAM patana thatuM ja nathI. kAraNa ke te bhinnagraMthi samyagadaSTi puruSanuM citta mokSamAM hoya che je zarIra saMsAramAM hoya che. ri ma tanu ." eTale tene sarva ja ga-dharma arthAdi saMbaMdhI vyApAra garUpa ja hoya che. zrI kRSNAdikanI kriyA udAsIna jevI hatI. je jIvane samyatva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kiyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. ghaNuM karI evI koI paNa kiyA te jIvanI hotI nathI ke jethI paramArthane viSe bhrAMti thAya; saMsArakriyAmAM ane jyAM sudhI paramArthane viSe bhrAMti thAya nahIM tyAM sudhI nIrasapaNu bIjI kriyAthI samyaktvane bAdha thAya nahIM. x x x samyagadaSTi jIva te saMsArane bhajato dekhAya che, te pUrve nibaMdhana karelAM + "yatina pad vodhisattva: pavitA na cittapAtinastAvadetadatrApi yuktimat // bhinnagranthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / taraya tarasa ivendra cono goLo hi mAvataH " --zrI yogabiMdu,
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ (274) yeAgaSTisamuccaya evAM prArabdha karmAMthI dekhAya che. vAstatryapaNe bhAvathI te sa*sAramAM tene pratiba`dha ghaTe nahi. pUrva karmanA udayarUpa bhayathI ghaTe che. jeTale aMze bhAvapratibadha na heAya teTale aMze ja samyaSTipaNu` te jIvane hAya che. " anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lAbha samyaktva sivAya gayAM sabhave nahi, ema je kahevAya che te yathArtha che. x x x paramA mAnu lakSaNa e che ke apamAne bhajatAM jIva badhA prakAre kAyara thayA kare, sukhe athavA du:khe. du:khamAM kAcarapaNuM kadApi bIjA jIvAnu paNa sa'bhave che. paNa sa`sArasukhanI prAptimAM paNa kAyarapaNuM, te sukhanu aNugamavApaNuM, nIrasapaNuM paramA mAgI puruSanu hAya che. " ( vizeSa mATe juo)--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 375. (459) Ama samyagdaSTi puruSanI samasta saMsAra ceSTA, bhAvapratibadha vinAnI hAya che, anAsakta bhAvavALI heAya che. Anu uttama dRSTAMta zrI jinezvara bhagavAna che. te gRhasthAvAsamAM hatA tyAre paNa parama vairAgyathI vAsita hatA. bheAgI chatAM cAgI hatA. sa`sAramAM anAsaktabhAve jalakamalavat nilepa rahyA hatA. AvuM temanu leAkeAttara citra caritra AcAryAMnA AcArya jevA samartha kavivara yazAvijayajI upAdhyAyajIe suMdara bhAvavAhI zabdomAM AlekhyuM che ke-- " rAga bhare jana mana raheA, paNa tihu kALa vairAga; citta tamArA re samudranA, koI na pAme he| tAga... zrI zreyAMsa kRpA kare." zrIyazovijayajI "yadA marunnareMdra zrIstvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma viraktatvaM tadApi te // " --zrI hemaca'drAcArya jI kRta zrI vItarAgastava. ane evuM ja ujvala jIvatuM jAgatu' jvalaMta dRSTAMta vamAnayugamAM zrImad rAjacadrajI jevA parama adhyAtmayAgI samyagdaSTi vItarAga puruSe peAtAnA uttama adhyAtmacaritrathI pUrU pADayu' che. te temanuM adhyAtma jIvana jemAM etapreta guMthAyelu che evA temanA vacanAmRtane madhyastha bhAvathI sAdya'ta avalAkanArane sahaje pratIta thAya che. dAkhalA tarIke k " rAtri ane divasa eka paramAtha viSayanu' ja manana rahe che. AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhAga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTiH samyagraSTinuM saMsArakriyAmAM nirasapaNuM -udAsInapaNuM (ra75) adhika zuM kahevuM ? hADa, mAMsa ane tenI miMjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka rema paNa ene ja jANe vicAra kare che. "cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che, jethI vyavahAranA badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe." amane te evI jaMjALa viSe udAsInapaNuM vate che. amAre viSe vatate parama vairAgya vyavahArane viSe kayAreya mane maLavA detA nathI. je ke amAruM citta netra jevuM che. netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che, amane vate che evuM citta te netrarUpa che. XXX AvI sthiti chatAM upAdhioga te baLavAnapaNe ArAdhiye chIe. e vedavuM vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che; te jema du:khe, atyaMta dukhe thavuM vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. sugamapaNue sthita citta hevAthI vedanAne samyaphaprakAre vede che, akhaMDa samAdhipaNe vede che." ItyAdi. (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra. A uparathI samajI zakAze ke samyagadaSTi jIva prAye pApa Acare ja nahi, ane kadAcane pUrva karmanI preraNAthI-prArabdha udayathI te kiMcitmAtra paNa kavacit Acare, te te nirvasa pariNAmathI to tema kare ja nahi, tethI karIne tene baMdhax samyagadaSTine paNa a5 hoya che. te pApakarma AcaratAM paNa tene tapAvelA leDhA para alapa baMdha paga mUkavAnI jema ekadama AMcako lAge che, arerATI upaje che, ne hRdayanA UMDANamAMthI cittanA sAcA bhAvathI atyaMta atyaMta kheda thAya che. kAraNa ke jeNe samati amRta rasane leza paNa svAda cAkhe, tene bAkasabukasa jevA bIjA rasa kema game ? tuja samakita rasasvAdane jANa, pApa kubhakate he bahu dina seviyuMjI; seve je karamane joge tehi, vAM che te samakita amRta dhure lakhyuM che. jANe re jeNe tuja guNa leza, bIjA re rasa tehane mana navi gamejI. cAkhyo che jeNe amI lava leza, bAkasabukasa tasa na ruce kimejI."--zrI yazovijayajI A evA prakAranI kema hoya che? te mATe kahe che - x "sammaviTThI jIvo jaivi hu pAvaM samAyare kiMci / kapANi ho vaMdho nA nidhae kuLag / zrI pratikramaNusUtra-vaMdittA sUtra
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ (276) gadaSTisamuccaya vedyasaMvedyapadataH saMvegAtizayAditi / caramaiva bhavatyeSA punartutyayogataH // 71 // saMgatizaye karI, vadyasaMvedya prabhAva; puna: durgati agathI, chellI hoya A sAva, 71 artha :-vedyasaMvedya padathakI saMgatizayane lIdhe, A pApapravRtti chelI ja hoya che, kAraNake (tene) pharIne durgatine vega hetuM nathI. vivecana uparanA lekamAM ema kahyuM ke vedyasaMvedya padavALAne kadAca pApapravRtti je thAya, te te tapelA loDhA para paga mUkavA jevI hoya che, eTale karmoSa vaze te karatAM tene aMtaraMga kheda-pazcAttAparUpa tIvra baLatarA thAya che. AvI vilakSaNa prakAranI maMdatama rasavALI A pravRtti kema hoya che? tene ahIM khulAso hoya che. prathama te vedyasaMvedyapadanI prApti thaI hovAne lIdhe ja AvI pravRtti hoya che. A vedyasaMvedyapada (samyagadarzana) graMthibhedathI prApta thAya che, tenuM svarUpa nice kahevAmAM Avaze. atyaMta dAruNa evI karmagraMthine zubha bhAvavaDe bhedI nAMkhIne kadAcit koIka ja te darzanane pAme che." vRtti vecApato-vidyAsa vidya pada thI, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze te vedasaMvedya padane lIdhe, saMvefrtirAva7-saMvega atizayathI, atizaya saMvegane lIdhe, rAmaitra maratyeSAA pApapravRtti cheTalI ja hoya che. zA kAraNathI? te ke-punatyayota -punaH-pharIne durgatinA ayogathI, pharIne durgatine yoga thato nathI teTalA mATe. zreNika AdinA udAharaNa uparathI. zaMkA-jenuM sadarzana pratipatita (AvIne pAchuM paDI gayuM che) thayuM che, evA anaMta saMsArIone anekavAra durgatine vega hoya che, eTalA mATe A yata kiMcita che. ( AmAM kAMI sAra nathI). kAraNake amArA abhiprAyanuM parijJAna nathI-amAro abhiprAya barAbara samajAyo nathI. kSAyika samyagRSTine ja naizcayika vadyasaMvedya padane bhAva hoya che, evA abhiprAyathI e (samyagadarzana) vyAvahArika che. temaja A ja (nizcaya vedyasaMvedya pada) cArusuMdara che, kAraNa ke e hotAM, prAye durgatimAM paNa mAnasa duHkhane abhAva hoya che,-ja taMdulanI jema (vajInA cekhAnI jema) Ane bhAva pAkane aga hoya che tene lIdhe, paNa AnAthI bIjuM evuM vyAvahArika vedhasaMvidha pada te ekatithI ja acA-asuMdara che. * tadarzanamavApnoti karmagraMthiM sudAruNam / nirbhidya zubhabhAvena kadAcitkazcideva hi // sati cAsminnasau dhanyaH samyagdarzanasaMyutaH / tattvazraddhAnapUtAtmA na ramate bhodadhau // " - maharSi haribhadrAcAryajI kRta zAstravArtAsamuccaya,
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : savegAtizaya-samyagadarzanane apUva mahimA (27 7) bIjuM te savegAtizaya-atizaya saMvegane lIdhe AvI pravRtti hoya che. ane A saMvegAtizaya paNa vedhasaMvedyapadanI prAptinuM phaLa pariNAma che. kAraNa ke samyagadarzana thatAM, bhavasAgaranuM sAcesAcuM svarUpa pratIta thAya che, saMsAranuM dAruNa saMvega=atyaMta anaMta duHkhamaya svarUpa sAkSAt jaNAya che ane AtmAnuM anaMta vega sukhamaya svarUpa pratyakSa pragaTa anubhavagocara thAya che. eTale te jIva AvA du:khamaya bhayarUpa saMsAramAM ramatuM nathI, paNa jema bhayasthAnathI ke mUThIo vALIne vege dUra bhAgI jAya, tema A samyagdaSTi mumukSu jIva paNa saMvegathIatyaMta vegathI te saMsArathI bhaDakIne bhAge che. kSaNabhara tene saMsAranI mohinI rucikara lAgatI nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM parama saMvegabhAvamaya vacanAmRta che ke he nAtha ! sAtamI tamatamaprabhA narkanI vedanA maLI hoya te vakhate sammata karata. paNa jaganI mAhitI sammata thatI nathI."-zrImad rAjacaMdrajI. naM. 58 (85) athavA saMvega eTale atyaMta mekSAbhilASa, tIvra mumukSu paNuM. samyagadaSTi puruSe sahaja AtmasvarUpane paramAnaMdamaya rasAsvAda karyo che, adbhuta samakita amRtarasa cAkhe che, eTale svAbhAvika rIte ja tenI sahaja AtmapariNati atyaMta saMvegathI- " saMvega=kSA- atyaMta atyaMta vegathI sahajAnmasvarUpe sthitirUpa mekSa bhaNI doDe bhilASa che. eTale ke jema bane tema tvarAthI samasta saMsArabaMdhanathI chUTI, sakala karma jAlamAMthI mukta thaI, AtmasvabhAvarUpa mekSa pAmavAnI tene utkaTaatizaya IcchA hoya che. kAraNa ke te bhAve che ke-janma, mRtyu, jarA, vyAdhi, roga, zoka vagerethI upadrava pAmI rahele A bhayaMkara bhavasAgara puruSone kevaLa kalezanuM ja kAraNa thAya che, ane sukhanuM kAraNa te mAtra mekSa ja che, ke je mekSa janma vagere kalezathI rahita, bhayazaktithI vimukta ane sadA vyAbAdhAthI vajita che "+ ane Ave tIvra mokSAbhilASarUpa saMga hovAthI, upalakSaNathI te mokSanA sAdhanarUpakAraNarUpa ahaMdabhakti-vAtsalya vagere satUsAdhana pratye paNa saMvega-parama rucibhAva dharAve che. kAraNa ke kAraNathI ja kAryanipatti-kAryasiddhi thAya che, saMvega=parama e akhaMDa sanAtana siddhAMta trikAlAbAdhita nizcala nizcaya te hadayamAM bhaktirAga avadhAre che. eTale te bhagavAna aha tenI bhakti-vAtsalya Adi pratye saMvegathI-atyaMta vegathI, pUrNa utsAhathI, parama AtmollAsathI, + "janmamRtyunAvyAnavAyu duH. klezAya kevala puMsAmaho bhImo bhavodadhiH // sukhAya tu paraM mokSo janmAdiklezabarjitaH / / aparAyA vinamo cAvavAnA sI -zAstravArtAsamuccaya,
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ (278) yogadRSTisamuccaya atyaMta cittaprasannatAthI pravarte che. ane jema pANInu pUra kayu zakAtuM nathI, tema samyagdaSTine A satsAdhana pratyenA atyata vega-saMvega-adamya utsAha zakayo rAkAtA nathI. "6 'yathA samyaktvabhAvasya saMvego lakSaNaM guNaH / sa copalakSyate bhaktivAtsalyenA'thavArhatAm // 66 66 maharSi amRtacadrAcArya chakRta paMcAdhyAcI, kAraNathI kAraja huve, e zrI jina mukha vANu....jinavara ! puSTa hetu muja siddhinA, jANI kIdha pramANu....jinavara ! "--zrI devaca'drajI, '' jinase bhAva vinA kabU, nahi chUTata duHkhadAva."--zrImad rAjacaMdrajI, Ama vedyasa'vedya padanA pratApe, uparokta traNe amAM saveganI prApti hoya che. eTale A sabhyaSTi mumukSu AtmAthI jIva atyaMta saMvegathI atyaMta atyaMta vegathI saMsArathI dUra bhAge che, atyaMta savegathI meAkSa pratye dADe che, atyaMta saMvegathI parameAllAsathI -parama bhaktirAgathI jinabhakti Adi meAkSasAdhanane ArAdhe che. ane Ama vedhasa vedyapadanI prApti thai heAvAthI, tathA savegAtizaya upajyeA heAvAthI, uparamAM kahI te tatalAhapadanyAsa jevI pApapravRtti kadAca hAya tA hAya; ane te paNa carama-eTale chellI ja, chevaTanI ja heAya che, have pachI bhaviSyamAM koI kALe tenAthI tevI pApapravRtti krIthI thavI sabhavatI nathI. A pApa pravRtti chellI ja kahI, tenuM kAraNa e che ke tyAra pachI punaH kadI paNu durgatinA-mAThI gatine te samyagdaSTi puruSane cAga thavAneA nathI. atre zrImAn zreNika rAjAnuM udAharaNa suprasiddha che. te mahAnubhAva mahAtmAne kSAyika samyaktva prApta thayuM hatuM, chatAM pUrva kama prayAgathI-prArabdhavaze karIne temanI chellI; pApapravRtti hatI, vrata-paccakhANa Adi te grahI zaktA nhAtA, avirati samyagdaSTi hatA, ane jo ke samyagdarzana pUrve khAMdhelA Acukama nA prabhAve temane narakagatinI prApti thaI che, teA paNa te chevaTanI ja che. te pachI te te AgAmI caivIzImAM mahApadma nAmanA tIrthaMkara thavAnA che. AveA apUrva mahimA vedyasa'vedha padarUpa-svasaMvedranarUpa samyagdarzananA che, parama satakavivara zrImad rAjacadrajIe gAyu' che ke:-- punaHdu`ti ayeAga " vrata nahIM pacakhANa nahIM, nahIM tyAga vastu kAine; mahApadma tIrthaMkara thaze, zreNika TANuMga joI lyeA. jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavye sAMbhaLe.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImadaSTi : kSAcika sabhyadaSTine ja nizcaya vevasaMvedyapada (279) A vacana koI aviratipaNAnI prazaMsArUpa nathI, paraMtu bAhya-dravya avirati chatAM paNa samyagadarzanane, AtmajJAnano, AtmAnubhUtine keTale badho acinya apUrva mahimA che, te sUcavavA mATe ja che. vaLI bhAvathI joIe te tevA sAcA samyagadarzanane samyagadaSTi puruSa aMtarAtmAthI parabhAvathI virAma-virati pAmyA ja apUrva mahimA hoya che. bAkI samyagadarzana ne bAhya viratine sumeLa te te sonAmAM sugaMdha bhaLyA barAbara che. paNa samyagadarzana vinAnuM je jJAna jANyuM te na jANyA barAbara che; moTA mIDArUpa-zUnyarUpa che; temaja samyagadarzana vinAnuM je cAritra-virati-vratapaccakhANa te paNa mokSaprApti arthe zUnyarUpa-moTA mIMDA jevuM cheema zrI bhagavatI sUtramAM bhAkhyuM che. ene ja bhAva sUcavatA parama rahasyapUrNa paramArthagaMbhIra zabdomAM e ja sthaLe kavirAja zrImad rAjacaMdrajI vade che ke "jo hoya pUrva bhaNela nava paNa jIvane jANe nahi, te sarva te ajJAna bhAkhyuM sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahyA vize jIva karavA nirmaLe, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. nahi graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahi kavi cAturI, nahIM maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA TharI; nahIM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. A jIva ne A deha e bheda je bhA nahI, pacakhANa kIdhAM tyAMsudhI mekSArtha te bhAkhyAM nahIM e pAMcame aMge kahyo upadeza kevaLa nimaLe, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. zAstro vizeSa sahita paNa je jANiyuM nija rUpane, kAM teha Azraya karaje bhAvathI sAcA mane, te jJAna tene bhAkhiyuM, je sammati Adi sthaLe, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe." zrImad rAjacaMdrajI AtmAnubhUtithI avinAbhAvI eTale ke nizcayathI jemAM AtmAnubhava hoya ja evA samyagadarzanane A parama prabhAva che. eTale te prApta thayA pachI pharIne durgatine yoga thatuM nathI. atra keIne zaMkA uddabhavavAne saMbhava che ke-jenuM samyagadarzana AvIne cAlI gayuM che, pratipAtI thayuM che, paDI gayuM che, evA anaMta saMsArIone anekavAra durgatine vega hoya che, tenuM kema?
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ (280) gaNisamuccaya enuM samAdhAna ema che ke evI zaMkA karanAra abhiprAya Azaya samaja nathI, kAraNa ke kSAyika samyagadaSTine ja nizcayathI vedhasaMvedya pada hoya che, tene apekSIne atra kathana che, teNe mAnelA vyAvahArika vedyasaMvedya padanI-vyAvahAra nizcaya vedya- samyagadarzananI vAta ahIM che nahiM. te vyAvahArika samyagadarzana suMdara saMvedya pada nathI, kAraNake tethI bhavabhramaNano aMta Avato nathI. bhavabhramaNane aMta to nizcaya vedhasaMvedya padanI prApti pachI ja Ave che. mATe A nizcaya vedhasaMvedya pada je che, te ja suMdara che, rUDuM che, bhaluM che, nirvyAja sAcesAcuM kalyANakara che, te ja zIvra mokSagati prApta karAvanAra che. ane e prApta thaye, prAye durgatimAM javuM ja paDatuM nathI, paNa kavacit karmavaze karIne chevaTane mATe ekAdavAra ja je javuM paDyuM (mahAnubhAva mahAtmA zreNika mahArAjanI jema), te paNa tyAM narakamAM paNa tevA kSAyika samyagadaSTi puruSane mAnasika duHkhane abhAva hoya che; vajana cekhA jema pAke nahi, tema mAnasika duHkhanA tApathI tenA bhAvano pAka thato nathI, tenA bhAva tapatA nathI, tene unhI AMca paNa AvatI nathI, te to nirAkulapaNe svasvabhAvamAM ja samavasthita rahI samatAbhAve sarva sukha-duHkha vede che. "jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na keya; jJAnI vede haiyethI, ajJAnI vede rAya"--zrImad rAjacaMdrajI kAraNa ke te AtmAnubhavI nizcaya samyagadaSTi saMtajana jANe che, vede che, anubhave che, ne Atma bhAvanA bhAve che ke abadhU ! kyA terA ? kayA merA ? terA he so terI pAse, avara saba anerA....abadhU" huM nizcaya eka, zuddha, darzanajJAnamaya, sadA arUpI e AtmA chuM. bIjuM kaMI paNa, paramANu mAtra paNa, hAruM nathI. huM abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa, ne asaMyukta e zuddha AtmA chuM. " sarva taraphathI svarasathI nirbhara bhAvavALA eka evA svane-AtmAne huM ahIM svayaM anubhavI rahyo chuM. mahAre kaI meha che nahiM-che nahi. huM zuddha cighana tejenidhi chuM." "ahamiko khalu suddho dasaNaNANamaio sadArUvI / Navi asthi majjha kiMcivi aNNaM paramANuminrtapi / / jo passadi appANaM abaddhapuTThamaNaNNayaM NiyadaM / visamasaMgutta taM suddhanace viyALI -zrI samayasAra
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhImAdaSTi : vedhasa vedha pada- icche che je jogIjana' " sarvata: svattanime mAthuM, cetaye yamad svamiem | nAsti nAsti mama zcana meddaH, zuddhavinamanhe nidhirazmi / / " --samayasArakaLaza " paryAyaSTi na dIjIe, eka ja kanaka abha'ga re nivikalpa rasa pIjIe, zuddha nirjana eka re,"--AnaMdaghanajI. ityAdi prakAre AtmabhAvanA bhAvatA A prastuta parama bhAvitAtmA nizcaya sabhyaSTi jIva kayAreya paNa koI paNa prakAranI AkulatA pAmatA nathI, sadAya udAsIna bhAvathI svastha rahe che, niraMtara AtmAnA nijAna4mAM nimagna rahe che. paNa AvA A nizcaya vedyasa vedyapadathI anya evu* je vyAvahArika vedhasa vedhapada che, te te ekAMte ja asuMdara che, bhaluM nathI, rUDuM nathI. kAraNa ke upara kahyu. tema tenAthI bhavabhramaNanI rakhaDapaTTI adha thatI nathI, sasAra paribhramaNa cAlu ja rahe che. hA, puNyadha thAya che, paNa bhaviccheda thatA nathI, mATe tenA avalabane paNa padma suMdara nizcaya vedhasa vedhapada pAmavAnA niratara lakSa AtmAthI e rAkhavA joie. je kahe che-- (281) avedyasaMvedyapadamapadaM paramArthataH padaM tu vedyasaMvedyapadameva hi yoginAm // 72 // apa ja che paramAthI, padma avedhasa vedya, padma tA nizcaya cAginuM pada ja vedyasa'vedya, 72 atha avedhasa vedya pada e paramAthI apada ja che. nizcaya yAgIonu pada tA vedhasa vedha pada ja che, vivecana avedhasavedya pada je uparamAM ekAMte ja asuMdara kahyuM, sArU rUDu nathI ema kahyuM, te zA kAraNathI ema che, tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM" che. avedhasavedyapadya jo paramAthI vRtti:-vedyasaMvedyaparm-avedyasaMvedya pada mithyAdaSTi AzayasthAna. eTalA mATe ja kahyu' -ApaT paramArthata:-paramAthathI apada che.yathAvasthita vastu tattvatAnA apadanathI-ajANapaNAthI. paOM tu--paNa pada tA, vedyasaMvedyaparametha-vedyasa'vaidya pada ja, jenu lakSaNa kahevAmAM Ave che te, anva yeAgathI, (zabdanA thAya atha pramANe e ja 'pa6' che,) dvi-nizcaya, yozinAm--yAgIonuM,
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ (282) yogadakTisamucaya vicArIe te "apada" ja che, ene "pada" nAma ja ghaTatuM nathI. vedhasaMvedya ja kAraNake te mithyAdaSTivALuM AzayasthAna che, eTale samyagadaSTi evA "pada" gIjanene te pada (paga) mUkavAnuM ThekANuM ja nathI, sthAna ja nathI. tyAM te zrImAna AnaMdaghanajInA vacana pramANe "caraNuM dharaNu nahi ThAya" evI sthiti che. paNa vegIonuM kharUM pada te-paga mUkavAnuM sthAna te, vedhasaMvedya pada ja che; kAraNake te ja "pada" zabdanA yathArtha artha pramANe "para" kahevAne gya che, tene ja "pada" nAma ghaTe che. asaMvedya pada athavA vyAvahArika vedyasaMvedya pada je che te sthira nathI, asthira che, tene patanane bhaya che, ane te pite bhavabhramaNane aMta karI zakatuM nathI, paNa jo te paraMparAe nizcaya vedhasaMvedya padanuM kAraNa thAya, eTale ke tenA Icche che je dvArA prApta thayelI gyatAthI-pAtratAthI jIvane je nizcaya vedhasaMvedya jogIjana pada prApta thAya, te ja ane tyAre ja jIvane bhavabhramaNane aMta Ave che, ane mekSane pega thAya che. A nizcaya vedhasaMvedya pada asthira nathI, sthira ja hoya che, tene patanane bhaya hotuM nathI, ane tethI zIdhra bhavabhramaNa aTakI paDI mukti sAMpaDe che. Ama nizcaya vedhasaMvedya pada ja mokSane avilaMbe yoga karAve che, eTale mokSanA athI yogIjane sadAya A nizcaya vedhasavedya padane ja Icche che, paramArthathI tene ja parama ISTa gaNe che, ane bAkI bIjA badhAM padane apada jANI, eka nizcaya vedhasaMvedya padane ja pitAnuM pada mAne che, tene ja parama pUjya-ArAdhya-upAsya samajI ArAdhe che-upAse che. ane tevA prakAre kahe che - vedyaM saMvedyate yasminnapAyAdinibandhanam / tathApravRttibuddhayApi svyAdyAgamavizuddhayA // 73 // kRtti --vedya, vedanIya, veThavA gya vastu. vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI avikalpaka jJAna vaDe grAhya evI vastu, ema artha che. saMve-saMvedAya che, kSayapazamane anurU55Ne nizcaya ahithI paNa jaNAya che, parima-jemAM, je padamAM-AzayasthAnamAM, te kevuM viziSTa ? te mATe kahyuM avasAnidhana-apAya AdinuM nibaMdhana-kAraNa, naraka-svaga vagerenuM kAraNa, cAri-Adi, tathA-tevA prakAre jethI sAmAnyathI anuviddha (sAmAnya sAthe saMkaLAyeluM) agravRttivRSi -apravRttibuddhithI paNa. eTale ke tenA upAdAna-tyAga AzayAmaka buddhithI, tenA upAdAna-tyAga (grahaNa -tyAga) AzayavALI buddhivaDe karIne, have-saMvedAya che, (strIAdi vedya) sAmavizuddhA-AgamathI vizuddha evI. eTale zratathI jene viparyayamala dara karAve che evI buddhithI. prekSAvaMtane-vicAravAnuM chevAne paNuM A ja pradhAna baMdhakAraNa che, eTalA mATe strIAdi grahaNa karyuM,
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : vedya padanI vyAkhyA, nArI nidA (283) apAya Adi nidAna jyAM, strI Adi vedya vedAya; Agamavizuddha tehavI, apravRtti mati chatAMya; 73. artha -jemAM,-apAya AdinA kAraNarUpa strI Adi vedya-davA yogya vastu, AgamathI vizuddha evI tevA prakAre apravRtti buddhithI paNa, saMvedAya che,- (A lekane uttara saMbaMdha nIcenA zlokamAM che. ) vivecana naraka-svarga vagere apAyanA nibaMdhanarUpa-kAraNarUpa strI vagere vedya jyAM AgamathI vizuddha evI tevA prakAranI apravRtti buddhithI paNa saMvedAya che-samyak prakAre vedAya cheanubhavAya che, ( tenuM nAma vedhasaMvedya pada che, ema pachInA kamAM saMbaMdha che. ) te A prakAre vedha eTale vedanIya, vedavA gya, anubhavavA gya. eTale ke vastusthitithI tathAprakAranA bhAvagI sAmAnyathI avikalpaka jJAnavaDe grAhya-grahaNa thAya evuM vedavA vastusvarUpa. bhAgIne sAmAnyapaNe vastusvarUpanuM je darzanajyAM strI Adi anubhavana-vedana thavA gya che, tenuM nAma vedya che. atre vedya eTale strI vedha saMvedAya vagere padArtha -ke je naraka-svarga vagerenA kAraNe thAya che. A strI Adi te ve. saM. padArthanuM, tenA tenA tevA tevA yathAvasthita svarUpe, vastusthiti pramANe jema che tema, bhAvagIne sAmAnyapaNe vedanA anubhavana thavuM, te vedya che. A strI Adi vedya-anubhava cogya vastu jyAM potapotAnA kSayopazamane anurUpapaNe, nizcayabuddhithI saMvedAya che, samyak prakAre jema che tema vedAya che, anubhavAya che, jANavAmAM Ave che, te (vedyasaMvedya pada kahevAya che, ema nIcenA lekamAM saMbaMdha che.) eTale ke narakAdi apAyanA kAraNarUpa strI AdinuM jevuM vAstavika sAcuM svarUpa che, tenuM tevA yathArtha svarUpamAM, trikALamAM na phare evI nizcaya buddhithI saMvedana thavuM, bhAna thavuM, darzana thavuM, anubhavana thavuM te vedhasaMvedya pada che. A nizcayabuddhi AgamathI-sazAstrathI vizuddha thayelI evI hoya che, teno viparyaya mala-vimaryAsa mala AgamarUpa nirmala jalathI dhovAI gaye hoya che. ane A nizcayabuddhimAM strI Adi padArtha pratye tathA prakAranI apravRttibuddhi Agamavizuddha hoya che, eTale ke vedyasaMvedyapada-samyagadarzana prApta thayA pachI, A apravRttibuddhi strI Adi padArtha heya che, tyAgavA gya che, cheDI devA yogya che, anAdeya che-grahaNa karavA yogya nathI, e dRDha nizcaya-traNe kALamAM kadI na phare e nirdhAra aMtarAtmAmAM sthira thAya che. ane evA nizcayane lIdhe samyaga
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ (284) gadarisamuccaya daSTi puruSane, pUrvakamathI kadAca tyAga na karI zakAya te paNa, strI Adi apAyahetu pratye aMtarAtmAthI sadAya apravRttibuddhi ja hoya te te padArtha pratye te kadI paNa AtmabhAve pravate nahi ja. kAraNa ke "saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya, te te puruSe jJAnInAM vacana sAMbhaLyA nathI, athavA jJAnI puruSanA darzana paNa teNe kya nathI, ema tIrthakara kahe che. jJAnI puruSane joyA pachI strIne joI je rAga utpana thato hoya te jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANe. jJAnI puruSanAM vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM. kharekhara pRthvIne vikAra dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnI puruSa sivAya tene AtmA bIje kayAMya kSaNavAra sthAyI thavAne viSe che nahIM." (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 371. (454) atre strInuM mukhyapaNuM kahyuM, tenuM kAraNa e che ke bhalabhalA moTA vicArazIla jIvane paNa strI e moTAmAM moTA pratibaMdhanuM kAraNa thaI paDe che. durbhaya kAmacAMDAla paMDitene paNa paDe che. "strI vagere moTA phAMsAthI khUba jakaDAyelA saMsArI musAphare "bhava' nAmanA moTA aMdhArA kUvAmAM paDe che." mATe mukhya e A strI-pratibaMdha TaLatAM, bIjA pratibaMdha paNa saheje tUTavAno avakAza maLe che. * "A saghaLA saMsAranI, ramaNI nAyakarUpa; e tyAgI tyAguM badhuM, kevaLa zoka svarUpa. eka viSayane jItatAM, chatie sau saMsAra; nRpati jItatAM chatie, daLa pura ne adhikAra." -zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI mokSamALA. jIvane A jagatamAM je moTAmAM moTuM apAyanuM-AtmahAninuM kaI kAraNa heya, kalyANanuM moTAmAM moTuM pratibaMdhaka kaI paNa kAraNa hoya, te te strI ja che. eTalA mATe ja jJAnI puruSoe A strInI niMdA karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI. nArI niMdA jema ke-vANImAM * je amRta ane hRdayamAM hAlAhala viSa dhAre che evI A nisarga-kuTila strI keNe nirmANa karI che te ame jANatA nathI ! * "nica: jAmavALyA: vaMditAna vaceta di nALAsarAtriArthodhodha mata - zrI adhyAtmasAra, "aGganAdimahApAzairatigADhaM niyaMtritAH / patatyaMdhamahAkUpe bhavAkhye bhavino'dhvagAH // " -zrI zubhacaMdrAcAryajI praNIta zrI jJAnArNava, *"dhArayantyamRtaM vAci hRdi hAlAhalaM viSam / nisargakuTilA nAryo na vidmaH kena nirmitaaH|| vanajvalanalekheva bhogidaMSTreva kevalam / vaniteyaM manuSyANAM sNtaapbhydaayinii|"
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdiSTa bhedavijJAna-mULa vastunuM bIjabhUta jJAna (285) vajagninI lekhAnI jema ane sApanI dADhanI jema A vanitA manuSyane kevaLa saMtApa ane bhaya ApanArI che. saMtenA paNa cittamAM vasati bAMdhatI evI A ni:zaMka strI jagatupUjya evA guNasamUhane uddavAsita kare che-dezavaTo de che. krodha pAmelI kuMphADA mAratI nAgaNane AliMgana karavuM sAruM, paNa narakapaddhatirUpa nArIne kautukathI paNa AliMgavuM sAruM nahiM. iDhiyArthIne prakopa karanArI strI puruSonA hRdayamAM e dAha upajAve che ke jevo sparzavAmAM AvelI agnizikhA upajAvatI nathI. strI saMdhyAnI peThe kSaNarAgavaMtI che, nimna (nadI ) jema nIca-priyA che, tathA bIjanA caMdramAnI peThe vaka-vAMkI hoya che. ItyAdi. ane Ama strInuM svarUpa jema atyaMta heyabuddhithI saMvedAya che, tema "Adi" zabdathI anya sarva vastusvarUpa paNa tenA yathArtha svarUpe atre samyagRSTi puruSane saMvedAya che. tethI te sarva heya-upAdeya viveka barAbara jANe che. A vastu heya-upAdeya tyAgavA yogya che, ane A vastu AdaravA gya-grahaNa karavA yogya viveka che, e spaSTa viveka, nirdhAra, nizcaya buddhi, saMvedana tenA AtmAmAM daDha chApapaNe aMkita thaI gayela hoya che. eTale bhale kadAca te te pramANe AcaraNa na paNa karI zake, arthAt strI Adi heya che, tene te tyAga na karI zakato hoya, athavA virati-pratyAkhyAna Adi Adeya che, tenuM te upAdAna-grahaNa na karI zakato hoya, te paNa A vastu cekakasa choDI devA gya che, ane A vastu cokkasa AdaravA yogya che, evI je tenI aMtaraMga lAgaNI, saMvedanA, pratIti, akhaMDa nizcayatA temAM kaMI paNa phera paDato nathI. karmadeSa vaze tema karavAnI kadAca pitAnI azaktinirbaLatA hoya to tene mATe paNa tene niraMtara kharekhara AtmasaMvedanamaya kheda rahe che ke are ! huM A heya vastu tyAgI zakato nathI, A virati Adi huM AdarI zakato nathI. Ama te jJAnInA aMtamAM bheda paDI jAya che, ajJAnIne tevo saMvedanarUpa aMtarabheda hetuM nathI. Ama jJAnI ane ajJAnInI dRSTimAM, vRttimAM, ane pravRttimAM AkAzapAtAlanuM aMtara hoya che. kAraNa ke samyagdaSTi jJAnIne bhedavijJAna thayuM che. sva-para vastune bheda teNe jANe che. sarva anya dravyathI bhinna evo huM zuddha AtmA chuM, evA bIjabhUta-mULabhUta jJAnanuM aMtaHpratItimaya akhaMDa saMvedana-anubhavane tene vate che. svaparanA bhedavijJAnarUpa udvAsayati niHzaGkA jagatpUjyaM guNavrajam / banatI vasati citte satAmapi nitambinI / / varamAliGgitA kruddhA calallolA'tra sarpiNI / na punaH kautukenApi nArI narakapaddhatiH // hRdi datte tathA dAhaM na spRSTA hutabhuzikhaH / vaniteyaM yathA puMsAmindriyArthaprakopinI / / sandhyeva kSaNarAgADhathA nimnagevAdharapriyA / vakrA bAlendulekheva bhavanti niyataM striyaH / / " -- zrI zAnArNava
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ (286) gadaSTisamuccaya A AtmasaMvedana sarva bhAvagIne sAmAnya ( Common) che. eTale ke avikalpa jJAnavaDe (dazanavaDe) grAhya evI vidya vastunuM A sAmAnya darzana sarva bhAvagIne hoya che, ane teone A vedya varatu potapotAnA kSapazama pramANe nizcayabuddhithI saMvedAya che. paNa sAmAnya darzana je thayuM tenuM samyaga darzana-zraddhAna-AtmasaMvedana- anubhavana-saMpratIti te te sarvane sAmAnya che. arthAt je kaI bhAvagI che, tene A samyagadarzanarUpa vedyasaMvedya pada hoya che ane jene A samyagadarzanarUpa vedhasaMvedya pada che, te ja bhAvagI che. samyagRSTi puruSa e ja bhAvagI che. A uparathI parama paramArthabhUta tAtparya e nikaLe che ke bAdhabIjabhUta-mULabhUta AtmasaMvedanavALuM, AtmAnubhUtivALuM jaghanya jJAna paNa hoya, to tyAM vedyasaMvedya pada che. paNa te bIjabhUta jJAna vinAnuM-AtmasaMvedana vinAnuM bIjuM badhuMya mULa vastunuM game teTaluM utkRSTa jJAna hoya, te tyAM vedyasaMvedya pada nathI. eTalA bIjabhUta jJAna mATe ja sva-para bhedavijJAnarUpa mULa bIjabhUta Avazyaka tatvamaya jJAna jene hatuM, paNa bIju kAMI paNa jJAna jene hatuM, evA "tuSamASa" jevA ati maMda kSapazamI paNa tarI gayA che; ane cauda pUrva kaMIka UNuM jANanArA atimahA kSapazamI zAstrapAraMgata paNa rakhaDyA che, tenuM kAraNa A bIjabhUta saMvedana jJAna hetuM e che. temaNe sarva zA jANyA, paNa mULa bIjabhUta je A vedhasaMvedya pada te pharahyuM nahiM, A jIva ane A deha evo spaSTa AtmasaMvedanarUpa nizcaya temaNe karyo nahiM, tethI tema thayuM. Ama mULa bIjabhUta jJAna jyAM avazya che evA vedyasaMvedya padanA saddabhAve DuM jaghanya jJAna paNa zIdhra mahAkalyANakArI thAya che, ane tene abhAve utkRSTa jJAna paNa tevuM kalyANakArI thatuM nathI. A vedyasaMvedya padano-samyaga darzanane ati ati adbhuta mahimA batAve che. A aMge ati addabhuta camatkArika rahasyamaya samAdhAna zrImad rAjacaMdrajIe prakAzita karyuM che - bIju prazna. cauda pUrvadhArI kaMI jJAne UNu evA anaMta nigodamAM lAbhe ane jaghanya jJAnavALA paNa adhikamAM adhika paMdara bhave mokSe jAya e vAtanuM samAdhAna kema?-ene uttara je mArA hRdayamAM che te ja jaNAvI dauM chuM ke e jaghanya jJAna bIju ane e prasaMga paNa bIjo che. jaghanya jJAna eTale sAmAnyapaNe paNa mULa vastunuM jJAna, atizaya saMkSepamAM chatAM mekSanA bIjarUpa che. eTalA mATe ema kahyuM. ane eka deze UNuM evuM cauda pUrvadhArInuM jJAna te eka mULa vastunAM jJAna sivAya bIjuM badhuM jANanAra thayuM; paNa dehadevaLamAM rahele zAzvata padArtha jANanAra na thayuM. ane e na thayuM te pachI lakSa vagaranuM phekeluM tIra lahayArthInuM kAraNa nathI tema A paNa thayuM. je vastu prApta karavA cauda pUrvanuM jJAna jine bedhyuM che te vastu na maLI to pachI cauda pUrvanuM jJAna ajJAnarUpa ja thayuM. ahIM deze UNuM cauda pUrvanuM jJAna samajavuM. deza UNuM kahevAthI
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : vedhasa vedha pada ja yathArtha padma-AtmasvabhAva parda (287) : - ApaNI sAdhAraNa matithI ema samajAya ke caudapUrvane cheDe bhaNI bhaNI AvI paheAMcatAM ekAda adhyayana ke tevuM rahI gayu. ane tethI rakhaDayA, paraMtu ema teA nahI. eTalA badhA jJAnanA abhyAsI eka alpa bhAga mATe abhyAsamAM parAbhava pAme e mAnavA jevuM nathI. arthAt kai bhASA agharI, athavA a agharo nathI ke smaraNamAM rAkhavuM temane dudhabha paDe. mAtra mULa vastunuM jJAna na maLyu eTalI ja UNAi, teNe cauda pUrva khAkInuM jJAna niSphaLa karyu. eka nayathI evI vicAraNA paNa thai zake che ke zAstro ( lakhelAMnAM pAnA) upADavAM ane bhaNavAM emAM kai aMtara nathI, jo tattva na manyu tA. kAraNa ece bendre ja upADayo. pAnAM upADayAM teNe kAyAe bejo upaDagho, bhaNI gayA teNe mane bejo upADyo, paraMtu vAstavika lakSA vinA tenu nirupayegIpaNu thAya ema samajaNu che. jene ghera AkhA lavaNu samudra che te tRSAturanI tRSA maTADavA samartha nathI; paNa jene ghera eka mIThA pANInI vIraDI che, te peAtAnI ane khIjA keTalAkanI tRSA maTADavA samatha che. ane jJAna dRSTie jotAM mahatvanuM te ja che. tA paNa have khIjA naya para STi karavI paDe che. ane te e ke kaI rIte paNu zAztrAbhyAsa haze teA kaI pAtra thavAnI jijJAsA thaze, ane kALe karIne pAtratA paNa pAmaze, ane pAtratA bIjAne paNa Apaze. eTale zAsrAbhyAsanA niSedha ahIM karavAnA hetu nathI. paNa mULa vastuthI dUra javAya evA zAstrAbhyAsanA te niSedha karIe ta ekAMtavAdI nahI kahevAie. '' ityAdi.-( jue ) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 125. (139) tatpadaM sAdhvavasthAnAdbhinnagranthayAdilakSaNam / artha yogatatantre vedyasaMvedyamucyate // 74 // te padma samyak sthiti thakI, bhinna grathyAdirUpa; * vedyasa'vedya' zAstramAM, kahyuM arzI anurUpa 74 a:-- te bhinnagra Mthi vagere lakSaNavALuM pada, samyak avasthAnane-sthitine lIdhe, zabdanA yathArtha artha pramANe, zAstramAM 'vedyasavedya ' kahevAya che. " vivecana uparamAM kahyA pramANe, jyAM zrI Adi vedya yathAvasthitapaNe, jema che tema, savedAya vRtti:--tasparm--te pada padmana thakI padmarUpa thavAthakI pa6, eTale AzayasthAna, sAvasthAnAtasAdhu avasthAnane lIdhe, paricchedathI sammam avasthAnane lIdhe, samyak sthitithI. minnatraeAnirukSaLam bhinnagraMthimAdi lakSaNavALu, bhinnagra Mthi-dezaviratirUpa. zuM ? tA ke-anyathayotaH-annatha yAgathI, taMtretatramAM, siddhAMtamAM, vedyasaMvedyamucyate-vedhasa vedha kahevAya chaeN,--AnA vaDe karIne vedya sa MvedAya che, eTalA mATe,
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ (285) yogaztisamuccaya che, AtmAnubhavageAcara thAya che, te padma vedyasavedyapada'nAmathI zAstramAM eLakhAya che. samyak prakAre avasthAnavALuM, sthitivALuM, sthiratAvALuM hAvAthI tene pada' nAma kharAbara ghaTe che, kAraNa ke padma ' eTale pada-paga mUkavAnuM sthAna; ane te sthiratAvALu hAya, Dagamagatu na hAya, teA ja tyAM padma ( paga ) mUkI zakAya; nahi' te tyAM caraNu dharaNu nahi hAya, '- tyAM paga mUkI zakAya ja nahi. paNa atre te bhAvathI tevI sthiratA hAya ja che, eTale Apane vedhasavedya pada' nAma Apyu, te te zabdanA yathArtha arthamAM kharAkhara ghaTe che, paramAthI tema ja che. 6 vedhasa vedha teja yathArtha pada' kAraNa ke A vedhasa vedha pada svasa`vedanarUpa-AtmAnubhavapradhAna che. ane A Atma pada ja vAstavika pada che, bAkI bIjA badhA apada che, kAraNa ke je sahaja AtmasvarUpa che, sahaja AtmasvabhAva che, te ja trikAlAbAdhitapaNe sthira hAya che, eTale te sahajAtmasvarUpa padanuM--zuddha AtmasvabhAvanuM je nizcayarUpa bhAna thavuM, anubhavana thavu, saMvedyana thavuM, te paNa traNe kALamAM k nahiM evuM sthira nizcala hAi pada' nAmane ceAgya che. te zivAyanAAtmasvabhAva padathI atirikta evA khIjA badhAya kahevAtA padma te padma nathI, paNa apada che, kAraNu ke te svabhAvarUpa na hovAthI, asthira che, aniyata che. eTale A asthirarUpa dravya-bhAva apane mUkI i, nizcaya samyagdaSTi puruSa A eka, niyata, sthira, eve svabhAvathI prApta thatA bhAva (pa6) grahaNa kare che. AtmasvabhAva pada " Adamhi davvabhAve apade mottUNa ginha taha giyadaM / thiramegamimaM bhAvaM upalabbhataM sahAveNa // " --zrI samayasAra, gA. 203 kAraNa ke * A bhagavAn AtmAmAM bahu dravya-bhAvonI madhye je atat svabhAvathI upalabdha thatA-anubhavAtA, aniyatapaNAnI avasthAvALA, aneka, kSaNika, evA vyabhicArI bhAvA che, te sarve. peAte asthAyIpaNAne lIdhe sthiti karanAranuM sthAna thavAne azakaya heAvAthI apadarUpa che. ane je tat svabhAvathI-AtmasvabhAvathI upalabdha thatA--anubhavAtA, niyatapaNAnI avasthAvALA, eka, nitya evA anyabhicArI bhAva che, -te eka ja, pAte sthAyIpaNAne lIdhe sthiti apada aneka, pada eka ja - * iha khalu bhagavatyAtmani bahUnAM dravyabhAvAnAM madhye ye kila atatsvabhAvenopalabhyamAnAH, aniyatatvAvasthAH aneke, kSaNikAH vyabhicAriNo bhAvAH te sarve'pi svayamasthAyitvena sthAtuH sthAnaM bhavitumazakyatvAta apadabhUtAH / yastu tatsvabhAvenopalabhyamAnaH, niyatatvAvatthaH, ekaH, nityaH, avyabhicArI bhAvaH, sa eka eva svayaM sthAyitvena sthAtuH sthAnaM bhavituM zakyatvAt padabhUtaH / tataH sarvAMnevAsthAyibhAvAn muktvA sthAyibhAvabhUtaM paramArtharasatayA svadamAnaM jJAnamekamevedaM svAdye || 2 --zrI amRtacaMdrAcAryajInI samayasATIkA, gA. 203
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : svarUpa padane mahimA-samyagRSTinI caraNa dhArA (289) karanAranuM sthAna thavAne zakya hovAthI, padarUpa che. tethI karIne sarveya asthAyI bhAvene mUkIne, sthAyI bhAvarUpa, paramArtha rasapaNe svAdamAM AvatuM, evuM A jJAna eka ja svAdya-svAda levA gya che,-(saMvedya che). tAtparya ke sahaja svabhAvarUpa jJAyaka evA eka AtmabhAva ja-Atmapada ja sthAyI che, sthira che, eTale tyAM ja sthiti-sthiratA thaI zake, mATe te ja paramArthathI kharekharUM pada che. bAkI e AtmabhAva sivAyanA bIjA badhAya bhAve pite ja asthAyI che, asthira che, DagamagatA che, eTale tyAM sthiti-sthiratA thaI zakavI saMbhavatI nathI, mATe te badhAya apada che. ane A AtmapadarUpa pAramArthika pada te svasaMvedanajJAnI samyagadaSTine sAkSAt anubhavagocara hoya ja che, eTale te sthira padamAM tenI sthiti hovAthI, enA e vedyasaMvedya padane "pada" kahyuM te sarvathA yathArtha che. A zuddha sahajAnmasvarUpa padanI parama samyagadaSTi AtmajJAnI puruSoe Thera Thera muktakaMThe stuti karI, te svarUpa padane khUba mahimA gAya che. jemake je svarUpa samajyA vinA pApe duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI guru bhagavaMta. icche che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sagI jina svarUpa."-parama AtmadraSTA zrImad rAjacaMdrajI. caraNa kamala kamalA vase re, nirmala thira pada dekha; samala athira pada pariharI re, paMkaja pAmara dekha vimalajina dIThA leyaNa Aja. muja mana tuja pada paMkaje re, lIne guNa makaraMda raMka gaNe maMdara dharA re, iMdra caMdra nAgaeNdravimala0 abhiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpati na hoya...vimala"--girAja AnaMdaghanajI. "zrI caMdraprabha jina pada sevA, havAe je haLiyAjI; Atama anubhava guNathI maLiyA, te bhAvabhayathI TaLiyAjI."--tattvaraMgI munivarya zrI devacaMdrajI. Ama A svasaMvedanarUpa-AtmAnubhavarUpa vedhasadya pada samyaka sthitivALuM hoya che ane graMthibheda, dezavirati Adi lakSaNothI te sUcita thAya che. "A karma- graMthi je atyaMta kaleza upajAvanArI ane parvata jevI mahAbalavALI hoI bhedI duSkara che,
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra90) yogadaSTisamucaya te jyAre tIkSaNa bhAva vajathI bhedAI jAya che, tyAre A samyagadaSTi mahAtmAne atyaMta tAtvika AnaMda upaje che,-jema regIne auSadhavaDe karIne rega dUra thatAM upaje che tema." (gabindu ) dezavirati,-samyagadarzana jenuM mUla che evI bhAva dezavirati, bhAva sarvavirati Adi paNa A vedasaMvedya padanuM lakSaNa che, kAraNa ke vastusvarUpanuM yathArtha bhAna thayA pachI jIva svayameva svAbhAvika rIte ja parapariNatithI-parabhAvathI bhAva dezavirati esara jAya che, ane svabhAvapariNati bhaNI DhaLatI jAya che-saMcara Adi jAya che. samAdhirasa bharyA zuddha nija sahaja AtmasvarUpanuM athavA - jinasvarUpanuM darzana thayA pachI, anAdikALathI visarAI gayelA Atma- svarUpanuM bhAna AvyA pachI, jIva avazyameva sakala vibhAva upAdhithI bhAvathI pAchA haTha che, osare che, pratikrame che ane zuddha AtmasattAnI sAdhanA pratye pravarte che. ane Ama anAdinI mahAdinI vRmi (ghUmAve-jamaNe) utarI jatAM ne amala akhaMDa alipta e AtmasvabhAva sAMbharI AvatAM, tattvaramaNarUpa zuci-pavitra-zula-zuddha dhyAnane jIva Adare ja che, ane samatArasanA dhAmarUpa jinamudrAnesamyagdaSTinI zuddha AtmasvarUpane vare che, prApta kare che. jinadarzana Adi zuddha uttama caraNudhArA nimittanI prApti thakI, vastunA sAdhamyathI AtmasvarUpanI yathArtha oLakhANa thatAM, te pratye bahumAnayukta ruci upaje che, eTale pachI te rucine anuyAyI-anusaratuM vIrya-AtmasAmarthya pravarte che ane te "caraNudhArA" AtmacAritranI akhaMDa paraMparA sAdhe che. AmAM dezavirati-sarvavirati Adine bhAvathI samAveza thaI jAya che. mahAna tattvadaSTA zrImAn devacaMdrajIe sAkSAt jinadarzanane anubhava thatAM parama bhAvAvezathI lalakAryuM che ke - "dITho suvidhi niNaMda samAdhirase bharyo... he lAla bhAsya AtmasvarUpa anAdine visaryo. , sakala vibhAva upAdhi thakI mana esa. ) sattA sAdhana mArga bhaNI e saMcaryo..,, ,, dITho. mahAdinI dhUmi anAdinI utare..... , amala akhaMDa alipta svabhAva ja sAMbhare..,, , tattvaramaNa zuci dhyAna bhaNI je Adare., , te samatArasa dhAma svAmI mudrA vare, , dIThe x jaha mUlAo khaMdho sAhAparivArabahuguNo hoi| ta6 HisAmU giThThio mova4Hf/rasa -zrI kuMdakuMdAcAryajI kRta zrI aSTaprAbhRta,
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprApti: ajJAnarUpa avedhasa vaidya bhavAbhina dIne prabhu mudrAne ceAga prabhu prabhutA lakhe....hA lAla. dravya taNe sAdhamya sva sapatti eLakhe....,, eLakhatAM bahumAna sahita ruci vadhe....,, ruci anuyAyI vIya caraNudhArA sadhe....hA lAla dITho "--zrI devaca'drujI. Ama AtmasvarUpanuM bhAna thatAM parabhAva pravRtti ghaTe che, ne svabhAva pravRtti vadhe che, eTale zrI Adi samasta parabhAva heya che--tyAgavA yAgya che, ane eka zuddha AtmabhAva ja Adaiya che-grahaNa karavA ceAgya che, evA nizcala nizcayarUpa viveka AtmagrAhaka AtmAmAM thAya che. tethI karIne kharekharA bhAvathI A jIvanA dezathaye TaLe par- virati, savarati Adi pariNAma avazya upaje che. ane A grahaNutA ' samastanI parama rahasyabhUta mukhya cAvI (Master-Key) A che keAtmAnA grAhaka thAya eTale paranu' grahaNapaNu' enI meLe chUTI jAya che, tattvanA bhAgI thAya eTale paranuM bhAgyapaNuM ApeAApa TaLe che. " AtmagrAhaka thaye TaLe paragrahaNutA, 39 tenAthI anya kahe che- "" (291) tattvaeAgI thaye TaLe parabhAgyatA. dharma" zrI devaca'drajI A uparathI tAtparya e che ke-kSAyika samyagdaSTipaNu e ja nizcaya vedhasavedya pada che, e ja sAcu' samakita, pAramArthika samyagdarzana che. e ' padma'nI prApti vinA vyavahAra samyagdarzana mAtrathI peAtAnuM vAstavika samakitIpaNuM mAnI besanArA bhrAMtimAM rame che, ane tevI bhrAMtithI AgaLa AdhyAtmika pragati karatAM aTake che. paNa je vyavahAra samyagdarzana mAtrathI saMtASa na mAnatAM, vyavahAra samyagdarzananA Alekhana sAdhanathI paNa sAdhya nizcaya samyagdarzananA niraMtara lakSa rAkhI-tAttvika nizcaya vedyasavedya padane jha MkhatA rahI tenI prApti vinA japatA nathI, te avazya AdhyAtmika pragati karatA rahe che. e A uparathI saheje samajAya che. / iti vedyasaMvedya padAdhikAraH / avedhasavadha pada adhikAra avedyasaMvedyapadaM viparItamatA matam / bhavAbhinandiviSayaM samAropasamAkulam // 75 // vRtti:-beyasaMvedhavanuMvitam avedhasa vedha pada viparIta, to-AnAthI, A vedhasa vedha padmathI, mattaC--mata che, iSTa che, mAnelu che. te A prakAre vedya ' eTale avedanIya--na vedI zakAya te, vastusthitithI tathAprakAranA bhAvaceAgI sAmAnyathI paNu avikalpaka jJAnavarDe grAhya nahi. te grahaNa na karI zakAya evuM,--tathAprakAranA
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) yogadakTisamucaya pada aghasaMvedya te, eha thakI viparIta; bhavAbhinaMdI viSacI te, samAre paNa sahita. 75, artha -enAthI viparIta te asaMvedya pada kahyuM che. tene viSaya bhavAbhinadI che, -(bhavAbhinaMdI jIvane te hoya che); ane te samApathI samAkula evuM hoya che. vivecana "eha thakI viparIta chejI, pada te avedyasaMvedya bhavabhinaMdI jIvane jI, hoya te vajI abhedya manI"--zrI je. da. sajajhAya. 4-8 uparamAM je vedhasaMvedya padanuM lakSaNa karyuM, tenAthI viparIta-ulaTA prakAranuM je che, te "adyasaMvedya pada' kahyuM che. tenuM kAraNa A pramANe cheH avedya eTale avedanIya,-na vedAya, na anubhavAya evuM. vastusthiti pramANe tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI paNa avikalpaka jJAnavaDe je grAhyagrahaNa karI zakAya evuM nathI, te avedya che. kAraNa ke tevA prakAranA samAna pariavedya NAmanuM atra upajavuM thatuM nathI. eTalA mATe ja A "aveva" kahyuM che. eTale zuM? bhAvagIone sAmAnyapaNe vastusthitinuM amuka prakAranuM sAmAnya samAna bhAvavALuM saMvedana, anubhavana, samyagadarzana hoya che. jethI teone samAna pariNAmarUpa svasaMvedana, samyagadarzana, anubhUti hoya che. jemake-che dehAdithI bhinna AtamA re"--evA bhedajJAnarUpa samAna anubhavane nizcaya sAmAnyapaNe sarva bhAvagIone hoyaja che. evo anubhava avikalparUpa-nirvikalpa bedharUpa heya che, emAM kaI paNa vikalpa hotuM nathI, eTale tavavinizcayarUpa A nivikalpa anubhava samyagadarzana svarUpa che. kAraNa ke "darzana" avikalparUpa kahyuM che, ne jJAna samAna pariNAmanI anupattine lIdhe. (tevuM samAna pariNAma ghaTatuM nathI tethI). AvuM je "a " te saMdAya che, eTale ke ajJAnAvaraNanA kSapazamane anurUpapaNe upakSavasAravipasarU5 ( goTALAvALI ) evI nizcayabuddhi vaDe karIne mRgatRSNA jalanI jema je padamAM jaNAya che, te tathA prakAranuM adyasaMvedya che. eTalA mATe ja kahyuM - mavAminaviSacaM-bhavAbhinaMdI jene viSama che evuM, bhavAbhinaMdIrUpa viSayavALuM. enuM lakSaNa kahevAmAM Avaze. (bhavAbhinaMdI eTale bhava-saMsArane abhinaMdanAre, vakhANanAre, saMsAramAM rAcanAre ). samAropaNamavum-samAropathI samAmula-atyaMta Akula. mithyAtvanA deSathI apAya pratye gamanAbhimukha evA samAropathI tevA prakAre paNa te malita che, ema artha che.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : samAre parUpa aghasavedya pada (20) vikalparUpa che. paNa adya"mAM te tevA prakAranuM bhAvagIgamya evuM kaI paNa sAmAnya saMvedana-darzana hotuM nathI. tethI ja tene "adya" nAma ApyuM che. athavA bIjI rIte ghaTAvIe te bhAvagIonI sAmAnyapaNe potapotAnI AtmadazA anusAra jUdI jUdI samAna kakSAo hoya che, ke jemAM sAmAnyapaNe vastusthiti pramANe amuka vastunuM amuka prakAranuM samAna saMvedana, darzana, anubhavana hoya che. paNa A "avedyamAM te evI koI samyagadaSTinI kakSAnA samAna saMvedanA pariNAmanI upapatti thatI nathI, adya" evI kaI jaghanya koTimAM paNa AvatuM nathI-prApta thatuM nathI, eTale ja ene "adya' kahyuM che. saMvedya eTale evuM ane jyAM sadAya che, jaNAya che, anubhavAya che te atre mithyAtvano sadbhAva hovAthI jJAna ajJAnarUpa ja hoya che. eTale te ajJAnanuM AvaraNa jeTaluM khasyuM hoya, teTalA kSayopazama pramANe upappavarUpa-viparyAsarUpaajJAnarUpa gaDabaDagoTALArUpa nizcayabuddhithI je ajJAnarUpa jJAna-jANapaNuM atre mithyA saMvedana thAya che, te mRgatRSNA jevuM khoTuM hoya che. mRgatRSNA (jhAMjhavAnuM jala) jema jUThI hoya che, mithyA hoya che, tema A adyasaMvedana paNa jUThuM che, mithyA che; kAraNa ke mithyAbhAsarUpa beTA jhAMjhavAnA pANIne sAcA mAnavArUpa mithyA bhrAMti-bhramaNa ahIM hoya che. parama* tAtvikazekhara zrImAna amRtacaMdrAcAryajI ajJAnathI mRgatRSNAne-jhAMjhavAnA jalane jalabuddhithI pIvAne mRgalAo doDe che, ajJAnathI aMdhakAramAM rajune viSe sapanI bhrAMtithI leke bhAge che ane ajJAnathI vikalpacakana karavAvaDe karIne A (AtmA), pote zuddha jJAnamaya chatAM, vAyuthI jemAM taraMga UThe che evA samudranI peThe, kartA thaI Akula bane che. AvA ajJAnathI jhAMjhavAnA jala jevuM mithyAbhAsarUpa saMvedana jyAM thAya che, te avedhasaMvedya pada che, ane vAstavika rIte te te upara kahyuM tema "pada" nAmane paNa yogya nathI. AvuM A adyasaMvedya pada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che. bhavAbhinaMdI eTale bhavane-saMsArane abhinaMdanAre, saMsArane prazaMsanAro-vakhANanAro, saMsArathI rAcanAra, saMsAramAM rapa rahenAra, saMsAra jene mITho lAge che (Hails) evo viSayakaSAyane kIDo, kSudra jaMtu AnuM lakSaNa have pachI kaheze. * " ajJAnAnmRgatRSNiko jaladhiyA dhAvaMti pAtuM mRgAH / ajJAnAttamasi dravaMti bhujagAdhyAsena rajau janAH // ajJAnAcca vikalpacakrakaraNAdvAtottaraGgAbdhivata / dhvajJAnanA apa vAna camatsAha: zrI samayasAra kalaza, 58
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24). yogadakTisamuccaya vaLI A adyasaMvedya pada samApathI samAkula hoya che, eTale ke AmAM eka vastunuM bIjI para AropaNa heya che, upacAra hoya che, ekanI TepalI bIjAne mAthe oDhADavAmAM Ave che, paravastumAM svanuM-pitAnuM AropaNa karAya che, samArepa svavastumAM paranuM AropaNa karAya che. eTale avedyasaMvedya padamAM sthiti samAkula karate bhavAbhinaMdI jIva paravastune pitAnI mAnI bese che, dehAdimAM AtmAne adhyAsa-Atmabuddhi kare che, bIjAnI beThaka upara pate caDhI bese che, pArakI gAdI pite pacAvI pADe che ! AtmA pote ja sukhasvarUpa chatAM te sukhane Aropa pudgala-viSayamAM kare che ! ane te samApanI AkulatAnuM phala paNa pate AkulatAmaya duHkhasvarUpe bhegave che!! kAraNa ke A samAre paNa mithyAtvadeSathI apAyagamanAbhimukha-narakAdi apAya pratye janArA jIvane hoya che, tethI AtmasvarUpanI hAnirUpa apAya thAya che, ane narakAdi apAyanI prAptithI AkulatArUpa duHkha upaje che. A je samAre paNa upacAra che te vyavahAra nayano viSaya che. eTale adyasaMvedya padavALe jIva vyavahAra pradhAna daSTivALe hoya che. ane vyavahAramAM ja jenI daSTi rahyA kare che, tene nizcayarUpa paramArthane lakSa thatuM nathI, te te vyavahAranA vyavahAre "kAMI anaMta bhedarUpa kuMDALAmAM ja ramyA kare che, cakrAvAmAM ja bhamyA kare che, na Ave paNa tene eka nizcayarUpa akhaMDa vastunI prApti thatI nathI, kAraNa ke hAtha re upacArarUpa-samAre parUpa vyavahArane ja lakSa rAkhyA kare, tenA hAthamAM kAMI vastu AvatI nathI; eka paramArthane ja lakSa rAkhI je pravarte, tene ja vastugate vastu prApta thAya che,-jema vedhasavedya padavatane thAya che tema. paramAratha paMtha je vahe, te je eka saMta re; - vyavahAre lakha je rahe, tehanA bheda anaMta re-dharama parama aranAthane vyavahAre lakha dehile, kAMI na Ave hAtha re; zuddha naya thApanA sevatAM, rahe na duvidhA sAtha re-dharama" zrI AnaMdaghanajI. AvuM samApavALuM aghasavedya pada mithyAtvadeSathI upajatuM hoI galata che, mithyA che, mithyAbhAsarUpa che, ane tenuM pAtra bhavAbhinadI jIva che. bhavAbhinaMdInuM lakSaNa kahe che - kSudro lobharatirdIno matsarI bhayavAn zaThaH / / ajJo bhavAbhinandI syAniSphalArambhasaMgataH // 76 // kRtti-- zuddha, kRpaNa, sAmati:-lAbharati, lAbhamAM ratitivALA, lebI, pAMcAzIla ( mAgaNa svabhAvavALa ), nadIna, sadAya akathAzudazI', marata-matsaravaMta, para kalyANamAM duHsthita
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi: bhavAbhina'dInA lakSaNa kSudra lAdIna matsarI, za temaja bhayavaMta; bhavAbhina TvI anna ne, Arbha aphaLava'ta. 76. (295) artha:--kSudra, leAbhI, dIna, matsaravata, bhayavALA, za, ajJAnI evo bhaSAbhinaMdI niSkula ArabhathI saMyukta hAya che. vivecana sasAramAM rAcanArA-racyApacyA rahenArA bhavAlina'dI jIva kevo haiAya ? tenA mukhya lakSaNu ahIM sUcavyA che H---- te kSudra eTale ke kRpaNu, pAmara, tuccha hoya che; kAraNa ke tuccha-pAmara sAMsArika viSayane te bahu mAnanArA hAi, tenA Adarzo ne vicAraNAe paNa tuccha, pAmara, kaMjUsa jevA anudAra ne chIcharA heAya che; eTale te pAte paNa tevo pAmara, tuccha, kSudravRttivALA hAya che. tuccha, kSudra, kSaNika sAMsArika lAbhathI te malakAI jAya che, harSAvezamAM AvI kAkIDAnI jema nAcavA kUdavA maDI jai peAtAnI pAmaratAnuM pradezadna (Vanity fair) kare che! ane rakhene te cAlyA jaze ema jANI tene kRSNanI jema sAcavI rAkhavA mathe che! paNu AtmAnI anaMta guNusaMpattinuM tene bhAna paNa nathI ! kSudra-lAbhI te lAbhati-lAlI hAya che. te sadAya lAbhamAM rati-prItivALA hAya che, eTale ke mane lAbha sadAya maLyA kare evo te leAbhI-lAlacu hAya che. pAMca maLe teA pacIza, pacIza maLe te sA, sA maLe tA hajAra, hajAra maLe teA lAkha, lAkha maLe te kroDa, kroDa maLe teA abaja, -ema uttarAttara tenA aAbhanuM pramANa vadhatuM jAya che. dInatAi hAya tyAre te paTelAi icche che, paTelAI maLe eTale te zeThAi icche che, zeThAI maLe eTale ma'tritAi icche che, matritAI maLe eTale nRpatAi (rAjApaNuM ) icche che, nRpatAI maLe eTale devatAI icche che, devatAi maLe eTale iMdratAi icche che.' ema tenA leAbhane thela nathI. jema lAbha vadhe tema lAbha vadhatA jAya che. ane Avo leAbhI-lAlacu hAvAthI te yA~cAzIla eTale ke yAcanA karavAnA svabhAvavALA, mAgaNuvRttivALA bhIkhArI hAya che, kAraNa ke sAMsArika viSayanI bhUkhathI pIDAtA hoi, te bhUkha bhAMgatrAne mATe--viSaya bubhukSAne TALavAne mATe te 'nipuNyaka raka' karamAM ghaTapAtra laine duHkhIe, (eTale ke khIjAtu bhaluM dekhIne du:khI thanArA), macatrAt--bhayavAna, nitya bhIta, sadA haranArA, mATa: zaTha, mAyAvI, kapaTI, banna:-ajJAnI, mUrkha, majAminanI--bhavAbhina'dI, saMsAra bahumAnI, sasArane bahu mAnanArA, cAr--evA hoya te, nindvAramalanatA-nila ArbhathI saMgata-saMyukta hoya,----sa tra atattvAbhinivezane lIdhe.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ (296 ) yogadRSTisamuccaya bhIkha mAMgatA phare che ! viSayatRSNA chIpAvavA mATe mRgatRSNA pAchaLa doDe che! paNu pAtAmAM ja rahelI AtmAnI anata Rddhine te ulladhI jAya che ! bhavanagarImAM jIva bhikhArI, karamAM laI ghaTapAtra; viSayaSubhukSu bhIkha mAMgatA, bhame divasa ne rAtra."--maneAnadana (DaoN. bhagavAnadAsa ) dIna-satsava ta te dIna hAya che. te sadAya akalyANudazI, haMmezAM bhUMDuM ja dekhanArA ( Pessimistic ) hoya che. te dIna, garIkhaDA, rAMka jevo thai sadA akalyANu dekhe che, khUrU ja jue che, nirAzAvAdI ja hAya che. hAya ! A mhArA A ThIbaDAmAM rahelu viSaya kadanta cAlyu jaze teA ? keAi upADI jaze te ? kAi paDAvI leze te ? ema iMdra jevA puruSa pratye paNa sadA AzakA rAkhatA ha|I te khApaDa-bicArA sarvatra akalyANa-amagala dekhatA phare che; satra bhayadazI hAi, bhayAkula rahI, niraMtara phaphaDATamAM rahyA kare che; ane hAthe karIne dIna, lAcAra bicArA, pApaDo, rAMka thaIne kare che! kAraNa ke kalyANamUtti evA sahajAtmasvarUpane tene lakSa nathI. eTale te paranI guNu vaLI A bhavAbhina'dI jIva matsaravata-adekhA heAya che. sapatti pratye dveSavALA heAya che. pArakAnuM bhaluM dekhI ke pArakAne guNa dekhI tene manamAM khaLatarA thAya che, mAga UThe che, parasukhe te duHkhI thAya che. kAraNa ke tene mana tuccha sAMsArika viSayanuM mAhAtmya bhAsyuM che, te sAMsArika viSayathI rIjhe che; ne peAtAne prApta na thayelA, paNa khIjAne prApta evA viSayAdi sukha dekhI, athavA paranA prazasta zubha guNu dekhI, tene manamAM IrSyA upaje che ke A lai gayA ne huM rahI gayA. Avo puNyadveSI ne guNadveSI te hAya che. te bhayavAn hAya che. te sadA bhayAkula rahyA kare che. A leka paraleka sa'badhI bhaya, vedanA bhaya, azaraNubhaya, aguptibhaya, mRtyubhaya, Adi bhaya tene nira Mtara satAvyA kare che, DarAvyA kare che, hAya ! A mhAru lUTAi jaze te ! hAya ! mane vedanA AvI paDaze te ! hAya ! mhAruM mRtyu AvI paDaze te ! ityAdi prakAre te sadAya bhayathI phaphaDatA rahe che; kAraNa ke parama niya evA zAzvata AtmasvarUpanuM tene bhAna nathI, bhayamAnU zaana te zarU eTale mAyAvI, kapaTI haeNAya che. jagatane chetaravAne, jagatanI AMkhamAM dhULa nAMkhavAnA te prayAsa kare che. tenI mana-vacana-kAyAnI ekatA hAtI nathI, manamAM kAMi, vacanamAM kAMI ane varttanamAM kAMI-ema tenA traNe ceganI vaMcakatA hAya che. pote durguNI chatAM sadaguNI dekhAvAne DALa kare che, "bha kare che! tenI ceSTA dAMbhika
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : bhavAbhinadI niSphaLAraMbhI (297) hoya che, ne jagatane huM ke vaMcuM chuM-chetaruM chuM, ema mAnI te manamAM malakAya che. paNa kharI rIte to te pote ja chetarAya che, AtmavaMcanA ja kare che, te te mUkha jANatA nathI. avaguNa DhAMkaNa kAja, karuM jinamata kriyA, chaDuM na avaguNacAla, anAdinI je priyA...viharamAna bhagavAna"-zrI devacaMdrajI te ajJa eTale ajJAnI, mUrNa hoya che, sArAsAranA bhAna vinAno, abUjha, ala vagarane hoya che. ane AvA lakSaNavALe heI, te niSphaLa AraMbhI hoya che, eTale ke tenA sarva AraMbha niSphaLa-aphaLa jAya che, kAraNa ke tenI samasta pravRtti atajvAbhinivezavALI hoya che, eTale atavamAM tattvabuddhirUpa mithyA abhinivezane lIdhe niSphaLa tenI samasta kiyA Adi kAryakArI thatI nathI, kAragata thatI nathI, AraMbhI phogaTa jAya che, eLe jAya che. enuM badhuM karyuM-karAvyuM dhULa thAya che, pANImAM jAya che. "AMdhaLe vaNe ne pADo cAve" enA jevuM thAya che. Ama tenA badhA AraMbha-maMDANa niSphaLa jatA hoI, te te kevaLa niSphaLa kheda ne mithyA zrama ja hAre che. zaddha zraddhAna vinAnI tenI sakala kriyA "chAra para lipaNuM' jevI thAya che. "zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA karI, chAra para lipaNo te jANo."--zrI AnaMdaghanajI Ageke TuMkata dhAya, pAche bacharA carAya, jaise dagahIna nara jevI vaTatu hai; taise mUDha cetana sukRta karatUti karI, zevata hasata phala bevata khaTatu hai."-zrI banArasIdAsajI. Ama tenI samasta pravRtti-samasta AraMbha niSphaLa thAya che, eTaluM ja nahi paNa tenI gapravRtti paNa paramArthathI tevI ja niSphaLa hoya che. kAraNa ke te dharmavyApArarUpa egapravRtti mehagarbhavairAgyathI upajatI heI, apAyajananI mohabhavAbhinaMdinI vAsanA utpanna kare che. ane tenAthI je puNyabaMdha thAya che te paNa cogakriyA paNa pAchaLathI apAyavALo hoya che, eTale ke te puNya pApAnubaMdhI puNya - aphaLa hoya che. ane Ama " avedhasaMvedya padamAM sthiti karatA bhavAbhinaMdI jaMtuone puNya je hoya che, te niranubaMdha hoya che, ane pApa je ya che te sAnubaMdha hoya che. eTale puNyanI paraMparA cAlu rahetI nathI, pApanI * " pravRttirapi yogasya vairAgyAnmoigarbhataH / prasUte'gAyajananImuttarA mohavAsanAm // avedyasaMvedyapade puNyaM niranubandhakam / bhavAbhinaMdijantUnAM pApaM syAtsA nuvandhakam / / " -zrI vijayajI kRta dvA dvA
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ (298) yAgablisamuccaya para'parA cAlu rahe che, kAraNa ke rAgadveSAdinuM A bhavAbhinaMdIne prakhalapaNuM hAya che. Ama bhavAbhinaMdI bicArA je kAMi dharmakaraNI karavA jAya che, te paNa tene niSphaLa thaI paDe che!--AvA A bhavAbhinaMdI jIva, sa`sArane abhinaMdanArA-ahu mAnanArA, sasAramAM rAcanArA, sa'sAramAM racyApacyA mazagUla-tanmaya rahenArA, sa'sAranA kIDA hAya che. "le|bhI kRpaNa dayAmaNeAjI, mAthI macchara ThANu; bhavAbhinaDhI bhaya bharyAMjI, ala AraMbha acANu....mana. "--ceA. 6. sajjhAya 4-9 * jo kharekhara ema che, tethI zuM ? te mATe kahe che-- itya satpariNAmAnuviddho bodho na suMdaraH / tatsaMgAdeva niyamAdviSasaMpRktakAnnavat // 77 // cukta asat pariNAmathI, khAdha na suMdara ema; tAsa sagathI ja niyamathI, viSapRSTha anna jema. 77 aH--ema asat pariNAmathI anuviddha-( saMkaLAyelA ) meSa, tenA sagathakI ja, niyamathI suMdara nathI,-viSamizrita-viSathI kharaDAyelA annanI jema. vivecana uparamAM je bhavAbhina'dInA lakSaNu khatAvyA, te uparathI zuM phalita thAya che, te ahI spaSTa karyuM che. bhavAbhina'dInA-sa'sArathI rAcanArA jIvanA je je pariNAma hAya che, te asat heAya che. eTale tene je kAMi sthULa medha hAya che, te paNa asat pariNAma asat pariNAmathI anuvid-saMkaLAyelA-joDAyelA heAya che. seAyamAM yukta bAdha parAvAyelA deArAnI jema, teneA medhapaNu asat pariNAmamAM parAvAyelA che, eTale asat pariNAmanA saMga thakI ja tenA te Adha paNa niyamathI asat heAya che, su...dara-sArA nathI hAtA, rUDA-bhalA nathI hAtA. kAraNa ke jevA saMga tevA raMga lAge che. Ama asat pariNAmane lIdhe tenA medhanA badhA ghANu bagaDI jAya che. atre viSathI kharaDAyelA, sparzAyelA, bheLa asata vRtti:--kRti--ema bhavAbhinaMdI pariNAma sate--AnA asat pariNAmapaNAne lIdhe, ataLiAnAviddhaH-asat pariNAmathI anuvidva, parAvAyelA, joDAyelA, saMkaLAyelA, koSaHedha,sAmAnyathI, 7 suMdda:su Mdara nathI. zA kAraNathI ? te kettarajJajJAava-tenA saMgathakI ja, vivakSita asat pariNAmanA saMbaMdhathakI ja, niyamA--niyamathI, kAnI jema ? tA ke viSanuMvrutttAjJavatU-viSasa'pRkta annanI jema, viSayathI sparzAyelA-kharaDAyelA annanI jema. ema nirdeza"na mAtradRSTAMta mAtra che.
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ doTAdaH asata pariNAmayukta bedha asata (299) vAyelA viSamizrita annanuM daSTAMta ghaTe che. suMdara pakavAnna hoya, paNa te je viSathI dUSita hoya, tene viSane saMga lAgyo hoya, te te AkhuM bhejana viSarUpa thavAthI asuMdara thaI paDe che, bhakSaNa karavA gya rahetuM nathI. tema bhavAbhinaMdI jIvane paNa svabhAvathI suMdara evA zAstra Adine je kaMI bodha hoya che, te paNa tenA asat-mithyA AtmapariNAmathI dUSita hovAthI, vAsita hovAthI, aprazasta thaI jAya che, asuMdara thaI jAya che; asat pariNAmarUpa viSathI badhI bAjI bagaDI jAya che. te parama amRtarUpa Agamabedha paNa te asat pariNAmavaMta adhikArI jIvane abhimAnAdi vikAra upajAvI viSarUpa pariName che. eTale A uparathI e spaSTa phalita thAya che ke-bhavAbhinaMdI jIva bhale game teTale paMDita hoya, game teTale dravya kRtajJAnI hoya, game te AgamavettA-Agamadhara zAstravizArada kahevAtuM hoya, game te vAkapaTu hoI vAcaspati badha paNa kahevAtuM hoya, game tevo zAstra dharAvato hoya, to paNa tenA abodha pariNAma asat hovAthI, mithyA vAsanAthI vAsita hovAthI, te ajJAnI ja che, tene te sava bodha abodharUpa ja che. kSayopazamanI taratamatA pramANe bhale tenAmAM taratama kSayopazama hoya, te paNa tene AdhAra vAsanAmaya baMdha hovAthI, "vAsita bodha AdhAra hovAthI, tene te bedha vAstavika rIte abodha ja che. kAraNa ke- vastu vicAre re! divya nayana taNe re, viraha paDyo niradhAra; taratama ge re taratama vAsanA re, vAsita bodha AdhAra. paMthaDo."--zrI AnaMdaghanajI vaLI A uparathI e paNa spaSTa thAya che ke jyAM lagI asata pariNAmanI vAsanA hoya che, tyAM lagI game teTaluM zAstrajJAna paNa ajJAnarUpa ja hoya che, game teTale dravya zrutabadha paNa adharUpa ja hoya che. zAstramAM kahyuM che ke-"abhavya sArI bhavAbhinaMdInA peThe zAstro abhyAsIne paNa prakRti cheDate nathI,-sAkaravALuM dUdha pIne jJAna-kiyA paNa pannaga (viSadhara-sA5) nirviSa-jhera vagaranA nathI hotA tema." niSphaLa (juo pR. 79 ). A abhavyanA daSTAMta uparathI e sUcita thAya che ke abhavya to kadI paNa anAdi asat vAsanA cheData nathI, svaparano bheda jANavArUpa bhedajJAna pAmI AtmajJAna kadI pAmato nathI, tethI tene kadI mekSa thato nathI. tema anya jIva paNa-bhavya paNa jyAMlagI anAdi kuvAsanA-asat vAsanA choDatuM nathI, jyAM lagI sva-parano bheda jANavArUpa bheda jJAna pAmI AtmajJAnane pAmate nathI, tyAM lagI te paNa ajJAnI heI saMsAramAM rakhaDayA kare che. arthAt jyAM lagI jIvanuM bhavAbhinaMdIpaNuM TaLe nahiM tyAM lagI bhavabhramaNa paNuM TaLe nahiM; kAraNe ke
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ (300) gadaSTisamuccaya jyAMlagI para vastumAM Atmabuddhi TaLatI nathI, parabhAva-vibhAva pratyenI aMtaraMga ramaNatArUpa duSTa durvAsanA jyAM lagI dUra thatI nathI, jIvanI pariNati ane vRtti jyAM lagI parabhAvavibhAvamAM rAcI rahI che, tyAM lagI tenuM samasta jJAna paNa ajJAna che, ane tenI anaMta dravya kriyA paNa niSphaLa-nakAmI che. dravya kriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAMcI; pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI re manamehanA"- zrI devacaMdrajI phala thakI A ja kahe che - etadvanto'ta eveha viparyAsaparA narAH / hitAhitavivekAndhA khidyante sAMpratekSiNaH // 78 // ehIjuM kAraNathI ahIM, aghasavedyavaMta; viparyAsamAM tatparA, evA nare havata. vaLI te hita-ahitanA vivekamAMhi aMdha; kheda prApta karatA rahe, vartamAna dekhaMta, 78 artha eTalA mATe ja ahIM A adyapadavALA manuSya viparyAsaparAyaNa hoya che, eTale hita-ahitanA vivekamAM aMdha evA teo vartamAnane ja dekhanArA heI, kheda pAme che. vivecana eTalA mATe ja, uparamAM je kahyuM te kAraNane lIdhe, A aghasavedya padamAM je va che, evA manuSya A lekamAM viparyAsaparAyaNa hoya che, eTale ke vastusthitithI - viparIta-ulaTI buddhi dharAve che. teo sane asat jANe che, ane vipasa sat jANe che; tattvane atattva jANe che, atattvane tatva jANe che; nityane anitya jANe che, anityane nitya jANe che, dhamane adharma jANe che, adharmane dharma jANe che, hitane ahita jANe che, ahitane hita jANe che; heyane Adeya jANe che, Adeyane heya jANe che, reyane jJAna jANe che, jJAnane ya jANe che; AtmAne anAtmA jANe che, anAtmAne AtmA jANe che. ItyAdi aneka prakAre te viparyAsaneUMdhI buddhino AviSkAra thAya che, pragaTa bhAva dekhAya che. tAtparya ke vastu sthitithI viparIta-ulaTI mAnyatA tenuM nAma viparyAsa che. vRtti -Natatte-A adApadavALA, atta ga-Aja kAraNathI, rU-ahIM, lekamAM, vipata para -viparyAsapradhAna, nA --nare, manuSyo, zuM ? te ke:-hitAvejAbhyA-hitAhita vivekamAM aMdha, AthI rahita ema artha che. eTalA mATe ja kahyuM ke vizvane kaLi -sAMpratekSIo kheda pAme che, vartamAnadazI hAI kheda pAme che.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTiH viparyAsa-dehamAM AtmabuddhithI ja saMsAra (301) paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viparyAsabhAvane pAmelI evI buddhi che, ke je vyaktapaNe ke avyaktapaNe vipasapaNe padArtha svarUpane niradhArI le che. jene vairAgya upazama saMbaMdhI upadeza baMdha thayo nathI, tene buddhinuM viparyAsapaNuM varcA kare che, ane jyAM sudhI buddhinuM viparyAsapaNuM hoya tyAMsudhI siddhAMtanuM vicAravuM paNa viparyAsapaNe thayuM ja saMbhave che. gRha-kuTuMba parigrahAdi bhAvane viSe je ahaMtA mamatA che, ane tenI prApti aprApti prasaMgamAM je rAgadveSa kaSAya che, te ja viparyAsabuddhi che." -zrImad rAjacaMdra patrAMka 418. (506 ) ane AvI viparyAsabuddhi-ulaTI mati hovAthI, te jIva hita ahita vivekamAM aMdha-AMdhaLA hoya che, hita-ahitanuM tene bhAna hotuM nathI, eTale te hita choDI ahitamAM pravRtti karI hAthe karIne duHkhI thAya che. "hitaM hitvA hite sthitvA durdhIrduHkhAyase bhRzam / viparyaye tayoredhi tvaM sukhAyiSyase sudhIH // " -zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana arthAt hitane cheDA, ahitamAM sthiti karI tuM dubuddhi atyaMta duHkhI thAya che. ane te bannenA viparyayane tuM pAma, eTale ke ahitane choDI hitamAM sthiti kara, eTale subuddhi e tuM sukhI thaze. je vATe sukha maLe che te vATe sukha nahi maLe, evI khetI mati jIvane thAya te te sAcI vATe prayatna karate te aTake che. mane A vATe sukha nahi maLe, sukha te. bIjI vATe maLaze, AthI te kharI vATe prayatna karato aTake che. ane satya sukhano aMtarAya pAme che....A eTI matine jJAnIe mithyAtva kahe che." -zrI manaHsukhabhAI ki. kRta zAMtasudhArasa vivecana. ethI karIne ja teo mAtra sAMpratekSI hoya che, vartamAnadazI ja hoya che, mAtra vartamAnakALane ja dekhe che, AgaLa pAchaLane vicAra karatA nathI. te te "A bhava mIThA parabhava keNa dIThA' ema mAnI mAtra vartamAnane ja vicAre che. eTale vartAmAnadazI parAkane bhUlI jaI, visArI mUkI, A bhavAbhinaMdI che A dehAzrita samasta kattavyamAMja ItikartavyatA mAnI, sarvasva mAnI, tenI pravRttimAMja AMkha mIMcIne racyA-pacyA rahe che. ane tema karatAM te hitAhita-aMdha ja kRtyAkRtyanuM, gamyAgamyanuM, khAdyAkhAdyanuM, piyAyinuM bhAna bhUlI jAya che. tathA jaDa dehathI sarvathA judA zuddha caitanyamUti AtmAnA abhAnapaNathI, deha-AtmAne ekava adhyAsa rAkhI te bebhAnapaNe-mehamUrNitapaNe dehanI veTha karyA ja kare che.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ (302) gadaSTisamuccaya ane je jaDa dehanA saMbaMdhanI khAtara A bicArA ATalI badhI veTha UThAve che, ATalI badhI jahemata kare che, te dehane saMbaMdha te ulaTe tene baMdharUpa nIvaDe che ! kAraNa ke je dehane teNe ATale badhe gADha saMbaMdha rAkhe, te deha veThanI poTha paNa badalAmAM baMdharUpa saMbaMdha kema na rAkhe ? zuM te kAMI akRtajJa che-zuM kRtapta che vAru ? eTale dehamAM AtmabuddhithI tene dehane baMdhasaMbaMdha chUTa nathI; te baMdha che tyAMsudhI janma-maraNa chUTatA nathI; janma maraNa chUTatA nathI tyAMsudhI duHkha chUTatuM nathI ane A janma maraNa duHkha chUTatuM nathI, tyAM sudhI saMsAra paribhramaNa chUTatuM nathI. Ama potAnA mAnelA saMbaMdhI evA dehano sabaMdha jALavavA khAtara (!) pite pitAne bAMdhI pApane piTale mAthe caDhAvI, veThanI piTha UThAvI, A veThIA baLada jevA bhavAbhinaMdI jIva saMsAramArgamAM niraMtara paribhramaNano kheda pAmyA kare che! zrImAna pUjyapAda svAmIjIe prakAryuM che ke "dehamAM 4 Atmabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaye yoje che; ane sva AtmAmAM ja Atmabuddhi te dehathI AtmAne vije che-vikhUTo paDe che. dehamAM AtmabuddhithI putra strI vagere kalpanAo (Unrealities, Imaginations, Illusions) dehamAM Atma- upajI che. ane te kalpanAo vaDe AtmAnI-pitAnI saMpatti mAnatuM buddhithI ja A abhAgIyuM jagat arere ! haNAI gayuM che ! A saMsAra duHkhanuM saMsAra mUla dehamAM Atmabuddhi e ja che, tethI A dehAtmabuddhi cheDIne, hAramAM indriyane pravRtta nahiM karatAM, aMtaramAM praveza kare." paNa bhavAbhinaMdI jIvane te dehamAM Atmabuddhi hoya che. ane AvI viparyAsarUpa ulaTI buddhithI te deha sAthe baMdhAIne saMsAra paribhramaNa duHkha pAme che. Ama viparyAsathI aviveka, avivekathI vartamAnane ja dekhanArI mithyA pravRtti, ane mithyA pravRttithI saMsAra kheda upaje che, ema spaSTa thayuM. janmamRtyujarAvyAdhirogazokAyupadrutam / vIkSamANA api bhavaM nodvijante'timohataH / / 79 / / vRtti -nama-janma, prAdurbhAva-janmavuM jenuM lakSaNa che tenuM mRtyu:-mRtyu, prANatyAgarUpa, karA-jA, ghaDapaNu, vayahAnirUpa vRddhAvasthA, kathAdhi-vyAdhi ke vagere lakSaNavALe, roga-roga, vizacikA vagere AtaMka-asaMta tIvra AvegavALI pIDA, zoka:-zAka ISTaviyAga vagerethI upaja mane vikAra mAhi-Adi zabdathI graha AdinuM grahaNa che, eethI- kUta-upadrava pAmI rahelA x " dehe svabuddhirAtmAnaM yunattyetena nizcayAt / svAtmanyevAtmadhIstasmAdviyojayati dehinam / / deheSvAsmadhiyA jAtAH putra bhAryAdikalpanAH / sampattimAtmanastAbhirmanyate hA hataM jagat // mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyatkvairnA pravizedantarbahiravyApRtendriyaH / / -zrI samAdhizataka,
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImANiH bhavAbhinadIne mahAmaha, janma-maraNAdi duHkha (303) janma maraNa vyAdhi jarA, roga zoka duHkhavaMta; bhava tAMya udvega nA, ati mehathI lahaMta, 79 artha :- janma, maraNa, jarA, vyAdhi, rega, zoka vagerethI upadrava pAmatA saMsArane dekhatAM chatAM, teo ati mahane lIdhe udvega pAmatA nathI! vivecana "janma jarA ne mRtyu, mukhya duHkhanA hetu kAraNa tene be kahyA, rAga dveSa aNuhetu"--zrImada rAjacaMdrajI uparamAM bhavAbhinaMdI jIva viparIta mativALA, UdhI buddhivALA hoI, hita-ahitanA vivekamAM aMdha hoya che, ane mAtra vartamAnane ja jonArA hoya che,-ema kahyuM. Ama avivekI ne vartamAnadazI hovAthI ja, saMsAranuM pragaTa duHkhada svarUpa mahAmehanuM pratyakSa dekhatAM chatAM, teo tethI udvega pAmatA nathI, kaMTALatA nathI, vilasita ulaTA temAM ja gADha moha pAme che! punaH puna: janmavuM, punaH punaH maravuM, punaH punaH jananInA jaTharamAM garbhavAsa kare, punaH punaH cAre gatimAM rakhaDavuM, evI atyaMta pragaTa duHkhamaya avasthAo punaH punaH A saMsAramAM pratyakSa anubhavavI paDe che. chatAM A saMsArathI A jIva udvega pAmatA nathI, temAMthI ud eTale atyaMta vegathI bhAgI chUTavAno vicAra karatA nathI, eTaluM ja nahi paNa tene ulaTA deDha AsaktithI vaLagI rahe che, e kAMI jevuM tevuM Azcarya nathI. kharekhara A badhuM mahAhanuM vilasita che. kAraNa ke azucimaya mAtAnA udaramAM jANe tapazcaryA karatuM hoya ema nava mAsa parvata udhe mAthe laTakate rahI, A jIva jyAre janma pAme che, te samaye je vedanA thAya che, te ati ati tIvra, ati ati asahya, akathya ne avazya hoya che. evI janma dukha vedanA pratyeka janmamAM-bhavamAM vedavI paDe che. kahyuM che ke- " jenA bane cheDe agni saLagAvela che evA lAkaDAnI aMdaramAM rahelA kIDAnI jema, he jIva! tuM janmamRtyuthI bheTAyelA zarIramAM arere ! sIdAya che ! * zrImad rAjacaMdrajInuM parama saMvegaraMgI vacanAmRta che kekarthanA-herAnagatI anubhavatA, vIkSanA dekhatAM chatAya, sarva-saMsArane, nodinanta-uga pAmatA nathI,-AnA thakI uga pAmatA nathI ema prakrama che-cAlu saMbaMdha che, rimoTato-ati maharUpa hetune lIdhe. * "rIDhosathApravAtAriNavAra . mamRtyupatra vAre vata sIla " zrI guNabhadasvAmIkRta AtmAnuzAsana puttara gamanaM punagva maf, punaraSi kAnanagaraje zayanaM "zrI zaMkarAcArya
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ (304) gadaSTisamucacaya "aMtarnAnathI smaraNa karatAM e kaI kALa jaNane nathI vA sAMbhara nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na kyuM hoya, ane e vaDe samAdhi na bhUlyA heya, niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahAvairAgyane Ape che. vaLI jenuM mukha keI kALe paNa nahi jou; jene keI kALe huM grahaNa nahIM ja karUM; tene ghera putrapaNe, strIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jatapaNe zA mATe janmyo ? arthAta evA dveSathI evA rUpe janmavuM paDayuM ! ane tema karavAnI te icchA nahatI ! kahe, e smaraNa thatAM A kalezita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya ? arthAt Ave che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 115 (128) vaLI jyAre mRtyu Ave che tyAre paNa A jIvane tevI ja asahya tIvra vedanA thAya che. temaja je dehamAM AyuSya payata Akho bhava sthiti karI te dehane ane te dehane Azrita evI anya vaLagaNuone saMbaMdha vagara neTise tAbaDamaraNa dukha taba cheDatI veLAe, A jIva atyaMta AMtarikamAnasika vyathA anubhave che. pratyeka deha choDatI veLAe te te dehanA mamatvathI AvI asahya AMtara vedanA bhogavavI paDe che. ane te te bhavane parigraha te choDavA Icchato nathI, chatAM tene parANe choDavo paDe che. tethI tenuM aMtara kapAI jAya che. paNa te teNe pitAnI mAnelI badhI saMpatti tyAMnI tyAM ja paDI rahe che, koI sAthe AvatI nathI. vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM jIvI nahIM zaku evA keTalAka padArtho (DhiyAdika) te anaMtavAra choDatAM tene viyegA thayAM anaMta kALa paNa thaI gayo; tathApi tenA vinA jIvAyuM e kaMI thoDuM AzcaryakAraka nathI. arthAt je je veLA te prItibhAva karyo hate te te veLA te kahipata hate. e prItibhAva kAM thaye? e pharI pharI vairAgya Ape che." -zrImad rAjacaMdra. patrAMka 115. AvA ghara mRtyu-vyAghathIx suMghAyelA prANIne deve paNuM zaraNurUpa thatA nathI, te x " upaghAtasya ghoreNa mRtyuvyAghraNa dehinaH / revA api = gAyatte rALa viday mAnanar - zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta zrI tattvArthasA. " janmatAladrumAjantuphalAni pracyutAnyadhaH / bALa mRtyummA mantare zu: vivimA"--zrI guNabhadrasvAmI kRta zrI AtmAnuzAsana
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : jarA-rega-zAka Adi duHkha (305) pachI mAnavAnuM zuM gajuM? janmarUpa tADavRkSamAMthI nIce bhraSTa thayelA jaMturUpa phaLeA mRtyurUpa bhUmibhAge pahoMcatAM pahelAM vaccamAM keTalIka vAra raheze ? tADanA jhADamAMthI chUTA paDelA phaLane bhUmi para pahoMcatAM vAra lAgatI nathI, tema janmamAMthI jIvane mRtyu pAmatAM vAra lAgatI nathI. " naguNI kAyA terA kayA guNa gAvuM? mahela racyA time rahena na pAvuM; jA mukha cAvata pAnakI khIrI, tA mukha tere saMgata kIrI."--sata kabIrajI Ama janma mRtyu paparA-zRMkhalA cAlyA ja kare che. janma pachI maraNu, ne maraNa pachI janma,--ema anaMta anubaMdha-paraMparA cAlyA ja kare che. ane tethI A jIva araghaTTaghaTI nyAye, kUvAnA reMTa jevI A saMsAranI rakhaDapaTTImAM, anaMta duHkhaparaMparA anubhavyA kare che. vaLI pratyeka janmamAM paNa bIjA zA zA mukhya duHkha bhAgavavA paDe che, tene paNa ahIM nirdeza karyAM che. te A pramANe-- jyAre jarA--ghaDapaNa Ave che tyAre paNa A jIvanA hAlahavAla thavAmAM kAMI khAkI rahetI nathI. jyAre pAMca iMdriyAnI zakti zithila-DhIlI thai jAya che, vikala-pAMgaLI banI jAya che, UThavAnI zakti aMgamAM rahetI nathI, hAthamAM lAkaDIne Teke cAlavu paDe che, keDa vAMkI vaLI jAya che, zarIramAM karacolI paDe che, vaLIA-paLIA Ave che, ane jyAre parAdhIna-paravaza thaIne rahevu paDe che, bIjAnA meNAToNA sahana karavA paDe che, ne A DAkarA ' maratA nathI ne mAMcA mUkatA nathI' evA kaDavA vacana sAMbhaLavA paDe che,-evI vRddhAvasthA paNa kAMI ochI du: khadAyaka nathI. vaLI A vRddhAvasthAmAM+ bIjAonA tiraskAra veNu jANe sAMbhaLavAne IcchatA na heAya ema kAna mherA thaI jAya che ! peAtAnI dRSya lAcAra dazA dekhavAne jANe asama hAya ema AMkha adhapaNAne pAme che ! sAme AvelA camarAjanI bhItithI jANe kAyA paNa khUba kaMpe che ! tApaNu jarAthI khakhaDI gayela A pradIpta bhavanamAM paNa aho ! A jIva niSkapa rahe che !' sat kavIzvara zrImad rAjaca`drajIe meAkSamALAmAM svabhAvAktithI tAdRzya varSoMna karyuM" che ke :~ ghaDapaNanuM duHkha " karacolI paDI dADhI DAcA taLeA DATa vaLyo, kALI kezapaTI viSe zvetatA chavAI gaI; suMghavu' sAMbhaLavu' ne dekhavu' te mAMDI vaLyu', vaLI daMta vile te kharI ke khavAi gai; + azrotrIva tiraskRtA paratiraskArazrutInAM zrutiH cakSurvIkSitumakSamaM tava dazAM dUSyAmivAndhyaM gatam / bhItyevAbhimukhAntakAdatittarAM kAyo'pyayaM kampate, nivRtrano pratIpsamane'vyAre nAganare / / " --zrI AtmAnuzAsana
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ (306). gadaSTisamuccaya vaLI keDa vAMkI hADa gayA aMga raMga gaye, UThavAnI Aya jatAM lAkaDI levAI gaI; aho rAjyacaMdra ! ema yuvAnI harAI paNa, manathI ne teya rAMDa mamatA marAI gaI." temaja koDha vagere aneka jAtanA du:sAdhya asAdhya vyAdhio (Chronic diseases) athavA visUcikA (Cholera) vagere aneka tIvra AtyaMtika pIDA upajAvanArA-vedanAmaya rege (Acute Ailments) jyAre A zarIra para AkramaNa kare che, jyAre A zarIra para jorathI hale lAvI tene cotaraphathI gherI vaLe che, tyAre A pitAne hAla deha paNa atyaMta akAro thaI paDe che, ane te choDavAnuM mana paNa kayAreka thaI Ave, evuM asahya du:kha atra vedAya che. jyAre e regI jaNAze, mUkavAnuM mana thAze; tana tuM gaNe che tAruM re, te nathI tAruM."--kavi zrI dalapatarAma, tathA ISTa vastune viyoga thatAM ke aniSTane saMga thatAM, tene zoka karavArUpa AMtaruM duHkha atre hRdayane atyaMta saMtApa Ape che. keI iccha-mane vAMcchita vastu na maLI, te arere ! A mane na maLI, A lAga AvyuM hatuM te mArA zoka hAthamAMthI hAthatALI daIne cAlyA gaye, ema aMtastApa thAya che. athavA svajanAdi koI ISTa-priya janane mRtyu Adi kAraNe viyega thAya to tene zoca thayA kare che ke-are ! A te gaye, enA vinA huM kema jIvIza ? athavA regApatti, dhanahAni, ke mAnahAni Adi keI aniSTa prasaMga AvI paDe, tyAre paNa e jhUryA kare che ke-are ! A aniSTa prasaMga kema dUra thaze ? A muzkelImAMthI kayAre Are Avaze ? ItyAdi aneka prakAre A saMsAramAM ISTanA asaMgathI ke viyegathI, athavA aniSTanA saMyegathI ke aviyegathI ArtadhyAnarUpa zekathI upajatuM AMtar duHkha jIvanA hRdayane kIDAnI jema korI khAya che. A badhAnA sArasamuccayarUpa jIvaMta zabdacitra A che - eka taruNa sukumArane rome reme lAlacoLa suyA ghecavAthI je asahA vedanA upaje che, te karatAM AThaguNa vedanA garbha sthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. lagabhaga nava mahinA maLa, mUtra, lehI, paru AdimAM aherAvya mUcchagata sthitimAM vedanA duHkha sukha jogavI bheLavIne janma pAme che. garbha sthAnanI vedanAthI anaMtaguNa vidane ne duHkha janmasamaye utpanna thAya che. tyAra pachI bALAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, dhULa, ane nagnAvasthAmAM aNasamajathI rajhaLI raDIne te bALAvasthA pUrNa thAya che, ane yuvAvasthA Ave che. dhana upArjana karavA mATe nAnA prakAranA pApamAM paDavuM paDe che jyAMthI utpanna thaye che tyAM eTale viSaya vikAramAM vRtti jAya che. unmAda, ALasa, abhimAna, niMdya daSTi, saMga, viyega, ema ghaTamALamAM yuvAvaya cAlyuM jAya che.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImASTi kRtyakRtya vimUDhatA, dukhamAM sukhabuddhi ( 307) tyAM vRddhAvasthA Ave che. zarIra kaMpe che, mukhe lALa jhare che; tvacA para karacalI paDI jAya che; suMghavuM, sAMbhaLavuM ane dekhavuM e zaktio kevaLa maMda thaI jAya che, keza dhavaLa thaI kharavA mAMDe che; cAlavAnI Aya rahetI nathI, hAthamAM lAkaDI laI laDathaDI khAtAM cAlavuM paDe che; kAM te jIvana paryata khATale paDyA rahevuM paDe che, zvAsa, khAMsI ItyAdika rega AvIne vaLage che, ane thoDA kALamAM kALa AvIne keLIo karI jAya che. A dehamAMthI jIva cAlI nIkaLe che. kAyA hatI na hatI thaI jAya che. maraNa samaye paNa keTalI keTalI badhI vedanA che? caturgatinA duHkhamAM je manuSya deha zreSTha temAM paNa keTalAM badhAM du:kha rahyA che ! tema chatAM upara jaNAvyA pramANe anukrame kALa Ave che, ema paNa nathI. game te vakhate te AvIne laI jAya che, mATe ja vicakSaNa puruSa pramAda vinA AtmakalyANane ArAdhe che." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta mokSamALA pATha 18. A sarvAMgasuMdara zabdacitramAM saMsAraduHkhanuM tAdrazya Abehuba citra doryuM che. ane Ama pragaTapaNe janma-maraNAdi duHkhanA upadravathI herAna herAna evuM saMsAra sva rUpa pratyakSa dekhatAM chatAM, A che tenAthI kema udvega nahi pAmatA chatAM udvega hoya? temAMthI atyaMta vegathI kema nAzI chUTatA nahi hoya? A nahiM! baLatA gharamAM rahevAne kema IcchatA haze? e svAbhAvika prazna udbhave che. tenuM samAdhAna mahAtmA graMthakAraja svayaM kahe che ke -"ati mehathI, mehanA atizaya prabaLapaNArUpa hetuthI, A mahA mehamUDha che te saMsArathI udvega-kaMTALe pAmatA nathI, sUga pAmatA nathI, tethI trAsI jaI tene aMta lAvavAne IcchatA nathI ! ulaTA mehathI muMjhAI jaIne tene ja daDha AsaktithI vaLagI rahe che ! temAM ja rAce che ! saMsArasamudranuM khAruM pANI hoMzathI mIThuM mAnIne pIe che! ne potAnA "bhavAbhinaMdI" nAmane sArthaka kare che !! dAkhalA tarIke, eene zuM hoya che? te kahe che - kukRtyaM kRtyamAbhAti kRtyaM cAkRtyavatsadA / duHkhe sukhadhiyAkRSTA kacchUkaNDUyakAdivat // 8 // vRtti-kucaM-mukRtya, prANAtipAta-AraMbha Adi kRtya, cAmAri-kRtya bhAse che,- mehane lIdhe, yaM -ane kRtya, ahiMsA-anAraMbha Adi kRtya, aAvA sA-akRtya jevuM sadA bhAse che,mAhathI ja. :-du:khamAM, samAraMbha AdimAM, sudhiyAMsukha buddhithI, zANA--AkarSAyelo, kenI jema? te ke-- kUfugvArika-kahU kaMThThayaka AdinI jema, khasane khaNanArA vagerenI jema. kachUpAma, khasa tene kaMDUke, kaMDU-khajavALa kare te kaMDUSaka, khajavALanArA, khaNunArA, tenI jema. Adi zabdathI kRmithI herAna thaI rahela evA agnisevaka-agni sevanArA DhIAnuM grahaNa che.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ (308) gadaSTisamuccaya kukRtya kRtya bhAse sadA, kRtya akRtya ja tema; duHkhamAM sukhabuddhi dhare, khasa khaNanArA jema, 80 artha eone kukRtya sadA kRtya bhAse che, temaja kRtya akRtya jevuM bhAse che; ane khasane khaNanArA vagerenI jema teo duHkhamAM sukhabuddhithI AkarSAyelA hoya che. vivecana ati mahamUDha evA bhavAbhinadI jIvonI viparyAsa mati-ulaTI buddhi kevA kevA prakAre vyakta thAya che, te ahIM batAvyuM cheH -hiMsA, AraMbha vagere je duSTa kRtya che, kukRtya che, akRtya che, te teone mana sadA kRtyarUpa, karavA gya kRtyAkRtya lAge che ! ane ahiMsA, anAraMbha vagere je ziSTa kRtya che, sukRtya vimUDhatA che, te teone akRtyarUpa, nahiM karavA yogya lAge che! Ama hovAthI teo duHkhane sukha mAnI bese che, ane tevI mithyA sukhabuddhithI AkarSAIne teo te duHkhamAM ja pravRtti kare che, rAce che, tanmaya thAya che ! jema khasavALe manuSya khasane khaNavAthI sukha mAne che, ane tethI khaNavAnI pravRtti karyA kare che tathA jene kIDA paDyA hoya evo keDhIye agninA sevanathI sukha mAnI temAM pravRtti kare che; tema A viparIta mativALA bhavAbhinaMdI paNa duHkhamaya saMsAramAM kRtyAkRtyanuM bhAna bhUlI jaI dukhadAyaka evA hiMsAdi kukRtyamAM pravarte che, ane sukhadAyaka evA ahiMsAdi sukRtyathI nivatte che ! ! e ati AzcaryakAraka viSama ghaTanA che ! ane A AzcaryakAraka viSama ghaTanAnuM kAraNa paNa A che, ke A jIvane sukhanA sAcA vAstavika svarUpanuM bhAna nathI. sarva jIvane sukha priya che ane duHkha apriya che, paNa teo sukhane sAco mArga jANatA nathI, ne du:khanA mArgane duHkhamAM sukha sukhane mAga mAnI besI-kalpI besI tene pakaDe che. anAkulatA e buddhi ! sukhanuM lakSaNa che, AkulatA e du:khanuM lakSaNa che. prANAtipAta-hiMsA, asatya, cerI Adi anArya kAryo AkulatAnA kAraNarUpa hoI duHkhanA kAraNa che. kAraNa ke je hiMsA kare che, asatya bole che, cerI kare che, abrahmacaryarUpa durazIla seve che, paradravya grahaNa kare che-hare che, te sthUla daSTie upalaka rIte jotAM paNa pite aparAdhI hoI, niraMtara Akula rahyA kare che, ne tethI atyaMta du:khI thayA kare che-e sarva keIne satata pratyakSa anubhava che. te hiMsA-cerI Adi karanArane aMtamAM kadI paNa zAMti hatI nathI, hAya ! kadAca pakaDAI jaIza to!-ema sadAya phaphaDATa rahyA kare che. tethI UlaTuM je prANAtipAta nathI karatA, asatya nathI bolato, cArI nathI karate, du:zIla nathI seva, pAradravya nathI rAhata, te pite niraparAdhI heI, niraMtara nirAkula rahyA kare che, ne tethI atyaMta sukhI varyA kare che. ahiMsaka, satya vakatA,
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAyaSTi : du:khamaya Ara'bha-parigrahanI-khalA (309) suzIla puruSane aMtamAM sadAya zAMti hoya che--nirAMta hoya che,-A savA~ koInA pratyakSa svAnubhava che. paNa A jIve te viparyAsane lIdhe ulaTI buddhi dharI che, ne tethI te ulaTA mArgo pakaDe che. te Rsi'sA Adi karIne sukha pAmavAnI icchA rAkhe che! tethI sukhane mATe jhavA nAMkhatA te bicArA duHkhI thAya che! ane ahi'sAdi sukhane mAga cheDIne hiM...sAdi du:khanA mArga pakaDI sukha pAmavAne phAMphAM mAre che, paNa sukhathI bhraSTa thaI du:kha ja anubhave che! A jIvane javuM che uttara bhaNI, ne pakaDe che dakSiNanA mAga ! A jIvane joIe che sukhaamRta, paNa pIe che duHkhaviSa ! temaja Arbha e pragaTa AkulatAnuM kAraNa ane nirArabha pragaTa nirAkulatAnuM kAraNa che. jeTallI Arabha upAdhi, teTalI AkulatA ne du:kha; jeTalI nirAra'bha nirupAdhi, teTalI nirAkulatA ne sukha, e pratyakSasiddha evI nivivAda vAta che. chatAM viparyAsa buddhivALA jIva ethI ja '' kalpI uMdhuM ja pravatana kare che, ulaTuM ja AcaraNa kare che. te te ema samaje che ke AraMbha samArabha karavAthI mane sukha sAMpaDaze. eTale te hi'sApradhAna kRtya-ArabhA AdarI, pApAcaraNa AcarI, pApApArjana kare che, pApanI kamANI kare che. dAkhalA tarIke-teNe dhanamAM sukha mAnyu che, eTale cena jaina prAreLa game te prakAre te dhana meLavavA mATe te nAnA prakAranA mahApApI kAMdAnI dhaMdhA-AraMbha Adare che. jemake-agnikarma, vanakarma, zakaTama, bhATaka karma, daMta vANijya, lAkha vANijya, rasa vANijya, keza vANijya, viSa vANijya ityAdi.X Arbha e duHkha 4 eTale cAtaraphathI grahe che, ane jema jema AraMbha vadhe che, tema tema Arabhane mitra parigraha paNa sAtheAsAtha vRddhi pAme che. A nAmacIna parigraha ' paNa peAtAnA nAma pramANe, jIvane 8 pari' pakaDI le che, jakaDI le che. pachI teA A ' graha' (bhUta athavA duSTa grahu athavA magara ) jevA parigrahanI jIva para jakaDa-pakaDa evI teA majabUta hAya che, ke temAMthI jIvane chUTavA dhAre tA paNa chUTavu bhAre paDe che. te parigraha-khalA vaLagI te vaLagI, kADhavI muzkela paDe che. mATA vyavasAyA ArabhanArA athavA mATI mATI rAjyAdi upAdhi dhAraNu karanArA janane A rAjane jAtianubhava che. parigrahanI ja'jAlamAM selA te bApaDAone rAte nIrAMte UMgha paNa AvatI nathI. Ama jIve hAthe karIne vhArelI mArabha upAdhi jIvane potAne ja paztriharUpa AkulatA upajAvI duHkhanuM kAraNa thaI paDe che ! hAthanA karyA haiye vAge che! bhesanA zIMgaDA bhesane ja bhArI paDe che ! parigrahanI malA Ama du:khamAM sukhabuddhithI kheMcAine A jIve duHkhadAyaka evA hiMsAdi kukRtyamAM x "i'gAlI vaNa sADI bhADI phoDI suvajjae kammaM / nALiSma caitra kRtajIlasa vijJavisarca ||"--zrI pratikramaNa sUtra
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ (310) gadaSTisamuccaya tathA AraMbha-parigrahamAM pravarte che; paNa sukhadAyaka evA ahiMsAdi sukRtyamAM tathA nirAraMbhamAM pravartatA nathI. te mATe ahIM be prasiddha daSTAMta rajU karyA che - khasa khaNunAra (1) keIne khasanuM darada hoya tene mIThI khUjalI Ave, eTale te jema khasane khaNyA kare che, paNa pariNAme tene baLatarA ja UThe che, lAhya baLe che. (2) keDhIyAne kIDA paDayA hoya te anisevanathI-zeka vagerethI dUra thaze ema mAne che, paNa tema karatAM tene vyAdhi UlaTo vadhI paDe che. zArIrika, mAnasika anaMta prakAranA duHkhAe AkuLavyAkula jIne te duHkhothI chUTavAne bahu bahu prakAre IcchA chatAM, temAMthI te mukta thaI zakatA nathI tenuM zuM kAraNa? e prazna aneka jIvane utpanna thayA kare paNa tenuM yathArtha samAdhAna keI virala jIvane ja prApta thAya che jyAMsudhI duHkhanuM mULa kAraNa yathArthapaNe jANavAmAM na AvyuM hoya tyAM sudhI te TALavAne mATe game tevo prayatna karavAmAM Ave to paNa duHkhane kSaya thaI zake nahIM. ane game teTalI aruci, apriyatA ane abhAva te duHkha pratye hoya chatAM tene anubhavyA ja karavuM paDe. atyaMta suprasiddha che ke prANI mAtrane duHkha pratikULa, apriya ane sukha anukULa tathA priya che. te duHkhathI rahita thavA mATe ane sukhanI prApti mATe prANI mAtranuM prayatna che. prANI mAtranuM evuM prayatna chatAM teo duHkhane anubhava ja karatAM daSTigocara thAya che. kavacit kaMIka sukhanA aMza keIka prANIne prApta thayA dekhAya che, to paNa duHkhanI bAhulyatAthI karIne jovAmAM Ave che. " ItyAdi -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 694 (755) Ama viparyAsathI sukhaduHkhanA sAcA svarUpanuM bhAna nahi hovAthI bhavAbhinaMdI jIvanI ulaTI pravRtti hoya che. asat AcaraNa hoya che. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - yathA kaNDUyaneSveSAM dhIna kacchUnivartane / bhogAGgeSu tathaiteSAM na tadicchAparikSaye // 81 // vRtti --kaI eka khasane khaNunAro daradI hate. khajavALanA atirekathI enA nakha dhasAI gayA. pachI retALa bhUmimAM nivAsane lIdhe, tene khajavALa dUra karavA mATe kema karIne taNakhaluM maLyuM nahi. tyAM bhikSApuTikA (jhoLI) vagere sAthe jeNe tRNune pULo lIdho hato evA vaidya pathikanuM tene darzana thayuM. tenI pAse teNe eka tRNa mAMgyuM ne eNe tene te dIdhuM. eTale te hayama parituSTa thaze ane teSa pAmI ci tavavA lAge-aho ! A khare khara dhanya che ! ke jenI pAse ATalA badhA khajavALavAne hUyana (sAdhano) chepachI teNe tene pUchyuM-vAru, A Ama ATalA badhA kayAM maLe che ? teNe kahyuM-lATa deza AdimAM. hAre enuM zuM prayojana che? teNe kahyuM-khasanI khajavALa dUra karavAnuM (kachUka chUvine da). pathika-je ema che te AnuM zuM kAma che? huM hArI khasane ja sAta rAtamAM dUra karI dauM. tuM triphalAne ga kara teNe
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : khasa khaNanArA jema viSaya sAdhanecachA (311) mati enI khajavALamAM, khasa maTADavA nahi; tyama tasa mati bhegAMgamAM, na tadicchA kSayamAMhi ! artha -A khasane khaNanArAonI buddhi jema khajavALamAM ja hoya che, paNa khasanA maTADavAmAM hotI nathI, tema A bhavAbhinaMdI jInI mati paNa bheganA aMgarUpa viSayamAM ja hoya che, paNa te bhegAMganI (viSayanI) IcchAnA nAzamAM hotI nathI. vivecana atre je suMdara Abehuba dRSTAMta ApyuM che (juo vRtti) te bahu manana karavA jevuM che, ne tene upanayayukta A sAra grahaNa karavA yogya che - khasanA daradIne khajavALa-caLa ghaNI ja mIThI lAge che, ane tethI te khaNavAmAM-bedI nAMkhavAmAM tene eTale badho AnaMda Ave che ke khajavALatAM khajavALatAM tenA nakha ghasAI jAya, te paNa tenI khajavALa khUTatI nathI ! pachI te khajavALavA mATe dRSTAMta tRNa vigere bIjA sAdhana paNa zodhe che. have tene je kaI vaidyarAja maLI upanaya Ave ane tene kahe ke bhAI ! hAra samULago khasa ga ja huM kADhI nAMkhuM, mane triphaLAne prayoga karavA de, pachI tyAre khajavALavAnI paNa paMcAta nahiM rahe, to e sAmuM kaheze-hAre te A hArI khajavALa ja bhalI che, te ja mane mIThI lAge che, mATe barAbara khajavALAya te tene upAya hoya te kare. jo ke A khajavALathI tAtkAlika kalpita mIThAza lAgatAM chatAM pariNAme te baLatarA ja UThe che, khajavALa ulaTI vadhe ja che, ne rega UMDA mULa nAkhe che, paNa pazu je mUrkha te gAmaDIo gamAra tema samajatA nathI. te ja prakAre bhavAbhimaMdIrUpa regIne bhavarUpa khasane mahAroga lAgu paDyo che. tethI A saMsAranA kIDAne viSayecchArUpa mIThI khujalIkhajavALa Ave che, ane viSayasevanathI te khajavALa dUra karavA mathe che, paNa game teTalA viSayagathI te maTatI nathI, agnimAM AhutinI jema ulaTI vadhatI jAya che, ne aMtastAparUpa baLatarA UThe che. viSaya bhegathI saMsAra rega UMDA mULa nAMkhate jAya che. viSayathI tRpti thavAne badale viSaya kahyuM-khasa maTI gaye, kavinedanA abhAve (khajavALanA abhAve) jIvavAnuM phaLa zuM? tethI triphalAthI sayuM! A kayAM maLe che e ja kaho ! ema ne gabharyA che. akSagamanikA (zabdArtha te-cAM za0qca thI jUnivartine tateSa manag na ratiSThA rije-jema enI mati kaMthanAmAM (khajavALanA sAdhanomAM) hoya che, paNa te khasanA nivatanamAM-maTADavAmAM hotI nathI; tema A bhavAbhinaMdIonI mati bhegIMgamAM hoya che, paNa tenI IrachAnA parikSayamAM bhegerachAnI nivRttimAM nathI hotI; tavanA anabhijJapaNathI ja (ajANupaNAthI ) vayanA paripAka thaye paNa. vAjIkaraNamAM Adara hovAthI. ahIM chUchanuM' prahaNu bhegakriyAnA upalakSaNavALuM che.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ (312) yogadRSTisamuccaya tRSNA vadhatI jAya che. IMdhanathI maLataNathI agni jema kSINa thatA nathI, tema viSayeAthI kAma kSINa thatA nathI, ulaTA vizeSa khaLavAna banI vRddhi pAme che. kAraNa ke anaMta vAra prApta thayA chatAM jANe kadI prApta na thayA heAya evA bhramane lIdhe kAmAgAne viSe mUDha jananI icchA upazamatI nathI !+' pachI tene daivAnuyAge-sadbhAgyanA udayathI kei sadgururUpa savaidyane Akasmika bheTa thai jAya, teA te viSayecchArUpa khajavALa-caLaneA sAdhana-upAya (puNyarUpa) pUche che, ane te paNa viSayasAdhanathI ja thAya ema icche che. eTale zrI sadguru tene kahe che-he bhadra ! A khajavALa khajavALa zuM kare che? cAla, huM thArA A khajavALanA mULarUpa bhavarega ja alpa samayamAM maTADI dauM, A samyag darzana-jJAna-cAritrarUpa triphalAnu' tuM sevana kara, eTale Ape|Apa te khajavALa paNa enuM mULa kAraNa dUra thatAM maTI jaze. IcchA paNa te mehamUDha jIva vaLatu ema khele che-he mahAnubhAva ! mhArA e rAga che rahyo ! mhAre te A mArI viSayecchAnI khajavALa-caLanu sAdhana joI e che, te khaNavAmAMja -tene kheADhI nAMkhavAmAMja mane te mIThAza lAge che, mATe tene khAdha viSaya sAdhana na Ave evuM sAdhana hoya tA kaheA. Ama te vastutattvathI anabhijJaajANa hoi, bhAgasAdhanAmAM Asakta rahI, bhavaroganuM nivAraNa icchatA nathI, ane viSayane ja ISTa mAnI temAM ja racyApacyA rahe che, temAMja nimagna thAya che, temAM ja DUbI jAya che! ane Ama tenI bhogecchAnI nivRtti thatI nathI, te eTale sudhI ke uMmara pAkI gai hoya, pete gharaDAkhakha chUTTA khela jevA thaI gayA hoya, chatAM viSayAbhilASanA atirekathI puna: juvAnInuM joma prApta karavAne te vAjIkaraNa' prayAga,dhAtupuSTinA vaidyaka prayAga kare che, rasAyana seve che, ne gheADA jevI tAkAta meLavavA IcchatA te viSayanA gadheDA ane che! AzA jINu thatI nathI, te ja jIrNa thAya che! vaya jAya che, paNa viSayAbhilASa jateA nathI !! : bhArA na lILuM thayameva nII'--zrI bhartRhari. 'gatuM thayo no viSaya mihASa: |'--zrI ratnAkara pacIzI + " viSayaiH kSIyate kAmo dhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUya evopavarddhate // aprAptatvabhramAducairavApteSvapyanaMtazaH / kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati / / " zrI yoAvijayajIkRta adhyAtmasAra, " na hi kenApyupAyena janmajAtaGkasaMbhavA / viSayeSu mahAtRSNA pazya puMsAM prazAmyati" // zrI zubhaca'drAcArya kRta zrI jJAnArNava
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTiH 55dhUlithI pitAnA hAthe AtmAne phAMse ! (313) atre bhegasAdhanane IcchAparikSaya nathI ema kahyuM, te uparathI bhegakriyAne parikSaya paNa nathI thato ema upalakSaNathI samajavAnuM che, kAraNa ke bhegakiyA paNa bhegaIcchA vinA upajatI nathI, eTale gaIcchAne parikSaya-nAza na hoya te bhegakiyAne paNa parikSaya nathI thatuM. IcchA-vAsanA TaLe nahiM tyAM sudhI bhegapravRtti paNa TaLe nahiM. jaba IcchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla" "--zrImad rAjacaMdrajI. ane kAraNa ema che tethI- AtmAnaM pAzayantyete sadAsacceSTayA bhRzam / pApadhUlyA jaDAH kAryamavicAyaiva tattvataH // 82 // kaceSTAthI jaDa e sadA, nAkhe chavane pAza; pApa dhULathI-tAvathI, vinA kArya vimAsa. 82, artha -A jaDa che, tatvathI kArya vicAryA vinA ja, atyaMtapaNe asat ceSTAthI AtmAne pApadhUlivaDe sadA pAza nAMkhe che. vivecana uparamAM kahyuM tema sthiti hovAthI, A bhavAbhinaMdI jIva kSaNika viSayarUpa kusukhamAM- khoTA mAnI lIdhelA kalpita sukhamAM Asakta hoI, te viSayanI prApti arthe hiMsA kare che, asatya bole che, cerI kare che, kuzIla seve che, parigraha vadhAre pitAnA hAthe che, AraMbha Adi kare che, ane te te pApasthAnakonA sevanathI te phAMso ! jJAnAvaraNAdi pApakarma rUpa dhUli-raja AtmAmAM nAMkhI pitAnA AtmAne malina kare che ! te pApadhUlithI AtmAne pAza nAMkhe che, pite pitAne bAMdhe che, pite pitAne verI thaI AtmaghAtI bane che! ane Ama je pitAnA hAthe gaLe phAMse nAMkhe che, AtmAmAM dhULa nAMkhe che, te mUrkha, jaDa, maMdabuddhi kahevA gya che. kAraNa ke koI mANasa potAnA hAthe mAthAmAM dhULa nAMkhate heya, te ApaNe tene mUrkha divAne mAnIe chIe, gAMDAnI ispItAlane lAyaka gaDe pAgala vRttiH- gAbhanaM-AtmAne, jIvane, pArAti-pAza bAMdhe che, jakaDI race che, gaMThI le che, te A adhikRta-prastuta prANIo, sA sadA-sarvakAla aSTayA-asata ceSTAthI, prANutipAta-AraMbharUpa evI. hetubhUta asat ceSTAvaDe karIne, sUrApu-atyaMta. kenAvaDe pAza bAMdhe che ? te mATe kahyuM ke-pApUjA-pApadhUlivaDe, jJAnAvaraNa Adi lakSaNarUpa pApadhUlivaDe, - jaDe, maMda, vivAva-kArya vicAryA vinA ja, tarasatA-tAvathI, paramArthathI, kSaNika kasukhamAM samApaNAthI teo AtmAne pAza nAMkhe che.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ (314) yogadRSTisasu thaya gaNIe chIe, ne tenI mUrkhatA para hasIe chIe. teA pachI A teA amUlya cintAmaNi ratna karatAM paNa adhika evA AtmAmAM pApala nAMkhI tene milana karavA, te teA keTalI aSI mUrkhatAnuM kAma gaNuvu joie ? kharekhara ! viSayAsaktithI pApadhUli AtmAmAM nAMkhanArA mAhamUDha bhavAbhina'dI jIvA bhUkha, divAnA, pAgala ja che, gAMDAnI ispitAlane lAyaka manuSyA ja che. kAraNa ke teo mehumadirAthI masta thai unmatta banyA che ! " pIvA momayItimAM ja mAmunmattImUta jJAt / '--bhahira. dAkhalA tarIke-- dharmavIjaM paraM prApya mAnuSyaM karmabhUmiSu / na satkarmakRSAvasya prayatante'lpamedhasaH // 83 // karmI bhUmimAM lahI parama, dha bIja nara janma; tasa sat ka kRSi viSe, maMda kare na prayatna, 83, atha H--karmabhUmimAM parama dhabIjarUpa manuSyapaNuM pAmIne, enI satkarma rUpa kRSimAM (khetImAM) alpa mativALAe prayatna karatA nathI. vivecana " bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavanA maLyA, tAye are ! bhavacakranA AMTA nahi' eke TaLyA." --zrImad rAjaca drajIpraNIta meAkSamALA ka bhUmimAM dhabIjanI sat krama khetI. dharmanI prAptimAM khIjarUpa pradhAna kAraNu-parama dhama bIja manuSyapaNu che. khIja hAya tA ja aMkura phUTavAnA sa`bhava che, kAraNa ke manuSyapaNuM hAya teA ja bIjA Anu Sagika kAraNAnA joga khanI zake che, ane manuSyapaNAmAM ja pUrNa sadvivekanA udaya thaI mekSanA rAjamAmAM praveza thai zake che,-khIjA koI dehathI mekSanI prApti thai zakatI nathI. eTalA mATe A mAnava deha sarvAMthI uttama che. jJAnIo kahe che ke ghaNA ghaNA puNyanA puja bhegA thAya-mATe puNyarAzi ekaTho thAya, tyAre A manakhA avatAra maLe che, A mAnavadeha parama durlobha che. AvuM manuSyapaNu paNa puNyoge maLyuM hAya, pazu vRtti:-dharmavIna-dharma bIja, dhama kAraNu. paM-para, pradhAna, kAvya-prApta karI; te kayuM ? te kemanuSya --manuSyapaNuM. karyAM? tA-mUmipu-bharata Adi kA~bhUmiemAM. zuM? te kesameMdI-sat karma kRSimAM, dhama' khInnadhAna AdRirUpa satkamanI khetImAM, lakSya--mAnI, A dhamakhIjanI, na prayattoDaqnedhalaH-apamativALA prayatna karatA nathI.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi dharmabhUmimAM dharmabIjanI satakarma khetI (315) je anArya kSetrabhUmimAM janmavuM thayuM hoya, te te manuSyapaNuM paNa aphaLa jAya che, kAraNa ke evI anArya bhUmimAM dharma saMskAranuM durlabhapaNuM che, ulaTuM tyAM te dharmasaMskAra hoya topaNa cAlyA javAno saMbhava che, mATe dharmanI prAptimAM AryakSetranI paNa teTalI ja AvazyakatA che. " Arya' eTale sarva heya-tyAgavA yogya dharmothI je jaldI dUrathI cAlyA gayelA che, te mAnanIya jana. hiMsA-cerI-paradA rAgamana vagere anArya kArya je AcaratA nathI, ane khAdyAkhAdya, paiyApeya, gamyAgamya vagere viveka je kare che, evA saMskArI Arya sajajana jyAM vase che te AyakSetra che. Arya cha prakAranA che-kSetra Arya, jAti Arya, kula Arya, karma Arya, zi95 Arya ane bhASA Aya. paMdara karmabhUmimAM janmelA te kSetra Arya che, ityAdi. devakuru *, uttarakurune bAda karI, pAMca bharata, pAMca aravata ne pAMca videha-e paMdara karmabhUmi kahevAya che, kAraNa ke saMsAra durgane aMta karanArA samyagadarzana jJAna-cAritrarUpa mekSamArganA jJAtA, kartA ne upadeza evA bhagavAna paramarSi tIrtha kare atre upaje che. atre ja janmelA siddha thAya che, anyatra nahiM. eTalA mATe mekSArtha kamanI je siddhibhUmio che, te karmabhUmi che. jyAM mokSa mATe puruSArtha karmavega saphaLa thAya che-siddha thAya che, tene karmabhUmi nAma barAbara ghaTe che. paNa AvuM pradhAna dharmabIjarUpa uttama manuSyapaNuM maLyuM hoya, ane bharatakSetrAdi karmabhUmirUpa AryakSetra paNa sAMpaDayuM hoya, chatAM e dharma bIjane vAvI, UgADI, temAMthI satkarmarUpa khetI na kare, tene kheDavAno prayatna na kare, te zuM kAmanuM ? tevA manuSya te khacita alpamativALA kahevA gya che, kAraNa ke te tevuM uttama manuSyapaNuM hArI jAya che, tene vega pAmI AtmArtha- AtmakalyANa sAdhatA nathI, potAnuM kAma kADhI letA nathI. keI bIja hoya, tene yogya bhUmimAM je vAvavAmAM na Ave, UgADavAmAM na Ave, ne tene nakAmuM paDayuM rahevA devAmAM Ave, te te paDaghuM paDayuM saDI jAya ne nAza pAme. paNa je tene sugya bhUmimAM vAvyuM hoya, te te eka bIjamAMthI bIjamAMthI lAkho, karoDa, abajo, asaMkhya, anaMta bIja UgI nIkaLe. dAkhalA vRkSa tarIke-vaDanuM eka nAnuM sarakhuM bIja vAvyuM hoya, temAMthI moTuM vaTavRkSa phAlIlI nIkaLe che. te vaTavRkSamAM anaMta bIja hoya che, te pratyekamAMthI pAchA anaMta bIja nIpaje che. ema anaMta paraMparA cAlyA ja kare che. tema * * bApAtrAtaH sAdho rUtti bA: - zrI zIlAMkAcAryakuta sUyagaDAMga TIkA. "marataiyatavAra zarSamUmacoDacatra revanyuttaravuM: " zrI tatvArthasUtra
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 316') cogadRSTisasudhaya dhama bIjarUpa manuSyapaNuM sAMpaDayu' hAya, tene satkamayAga vaDe karIne kakSetrarUpa cAgya bhUmimAM vAgyu. hAya, te temAMthI ana Mta kalyANapara parAneA anukha dha thayA ja kare che. A dhakSetrarUpa+ kurukSetramAM-kamakSetramAM zubhavRttirUpa pAMDavA ane azubha vRttirUpa kauvAnu. sanAtana yuddha cAlyA kare che. temAM satkama yAgarUpa satya puruSAtha thIAtmaparAkramathI jyAre asad vRttiene dabAvI dai savruttie vijayI bane che, tyAre paramAthI dharma bIjanI khetI zarU thAya che ema samajavuM, ane pachI uttarAttara kalyANunI zreNI prApta thayA kare che. atre 'ka'bhUmi ' ema je zabda bharatAdi kSetrane mATe caiAjyeA che, te ghaNA a`sUcaka che, ane te ema sUcave che ke-jema kamabhUmimAM dhAnya AdinI khetI karavI paDe che, khIjane vAvI tenuM pirapASaNa karI tenI vRddhi karavI paDe che, kama bhUmi pAmI tema he manuSyA ! tame paNa A kama bhUmimAM janmyA che, te satka kamacAgI rUpa puruSAmAM prayatna karo ! prayatna karo ! satkamayeAga sAdhI sAcA thAo ! kamacAgI aneA ! A uttama dhama bIjarUpa manuSyapaNAne vAvI satka rUpa khetI kareA, saddhama ArAdhanArUpa jalisacanavaDe tenu pirapASaNa karI vRddhi pamADA-jethI karIne te dhama khIja UgI nIkaLI, phAlIphUlI anaMtagaNuA phaLa paripAka Apaze. " jo icche. paramA tA, karA satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma lai, chaMdo nihu AtmA. "" --zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasidi ahe| manuSyA ! nija svarUpanuM sAdhyapaNu lakSamAM rAkhI jo tame paca mahAvratarUpa dhAnyanI khetI karazeA, te kSAyika dazana-jJAna-cAritra vagere guNurUpadhAnya niSpanna thaI AtmAnA gharane bharI deze, ane pachI tamArA AtmapradezamAM paramAnada rUpa subhikSa-sukALa vaze, eTale tame sAdi anatakAla Atmasukha bhAgavaze. Ama A bhUmi jANe A kamabhUminA manuSyane sadeze| ApI rahI che ! " paMca mahAvrata dhAnya taNAM kaNu vadhyA re, sAdhyabhAva nija thApI, sAdhanatAe sadhyA re; kSAyika darasana jJAna, caraNa guNu upanyA re, Adika bahu guNu sasya, Atama ghara nI panyA re. prabhurisaNu mahAme teNe paravezame re, paramAnada subhikSa thayA muja dezameM deva'dra jinacaMdra taNA anubhava kareA re, sAdi anaMta ....zrI nami jinavara seva dhanAdhana kALa Atama sukha anusaro re. unnamyA re" zrI devacaMdrajI '' + dharmakSetre kurukSetre samavetA yuyutsavaH / mAmakAH pANDavAzcaiva kimakurvata saMjaya // " zrI bhagavad gItA. 1-1
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi karmabhUmi pAmI karmavegI thAo ! (317 ) kharekhara ! manuSyapaNuM e dharmaprAptimAM-AtmasiddhimAM apekSA kAraNa che. prabhudarzana Adi nimitta kAraNa pAmI, AtmapariNAmarUpa upAdAna kAraNa je pragaTe te ja te apekSA kAraNanuM saphaLa paNuM che, te ja te lekhe che. nahiM te saMmUThThima jema jo te zuM? ne mue toye zuM? tene kAMI hisAba nathI. mATe saddharmarUpa nimitta pAmI AtmArUpa upAdAnane pragaTAve, e ja A dharma bIjarUpa manuSyapaNAnI khetI che. "nara gati paDhama saMghayaNa te apekSA jANe; nimittAzrita upAdAna, tehane lekhe ANepraName zrI aranAtha. nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI; prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI...praName. "janma kRtArtha tehane re, divasa saphala paNa tAsa; jagata zaraNa jina caraNane re, vaMde dhariya ullAsa. "--zrI devacaMdrajI. "daza daSTAMte durlabha mAnavadeha A, prApta thAya che mahA puNya saMga je; utAvaLe karavuM te sArthaka ehanuM, pharI pharI bAjhe nahi e jaga je."-(DaoN. bhagavAnadAsa) paNa mUrkhaziromaNi evA maMdabuddhi bhavAbhinaMdI che Ama dharmabIjarUpa manuSyapaNAnuM sArthakaya karavAne badale te bIjane veDaphI nAMkhe che ! aneka prakAranA durAcAramAM, mithyAbhimAnamAM, pramAdamAM, viSayamAM ne kaSAyamAM teo amUlya cintAmaNi ratna samAna manuSya jIvana gumAvI de che! ne kAgaDAne uDADavA mATe ciMtAmaNi ratna phagAvI denAra mUrkha jevuM kArya kare che ! tethI temane "eLe gayo avatAra' thAya che. "lakSmI ane adhikAra vadhatAM zuM vadhyuM ? te te kaho, zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavApaNuM? e naya grahe; vadhavApaNuM saMsAranuM naradehane hArI ja, ene vicAra nahiM ahoho ! eka paLa tamane ho !"-zrI mokSamALA 1 tyAre zuM ? baDi zAmiSavattucche kusukhe dAruNodaye / saktAstyajanti sacceSTAM dhigaho dAruNaM tamaH // 84 // vRtti - zanivava7-DizAmiSa jevA, e nidarzana-udAharaNa che; eTale ke mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA, tu-tuca7, alpa, sumu-kusukhamAM, duSTa bhegathI upajatA kusukhamAM, rAhathe dAruNa udayavALA, raudra vipAkavALA,- A samaya (Agama) paribhASA che. sA:-sakta, vRddha, lupI, zuM ? te ke sthAnita sada-sAceSTA tyaje che, dharmasAdhana saje che. A karmane doSa che, te
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ (318) gadarisarbhAzaya dANu udayI gala samA, tucha kusukhe sakta; tyaje suceSTA-dhika ahe, dAruNa tamane atra! 84 artha -baDizAmiSa eTale mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA tuccha, tathA dAruNa udaya-vipAkavALA kusukhamAM sakta thayelA teo saceSTA tyaje che! aho ! dAruNa tamaneajJAna aMdhakArane dhikkAra ho ! vivecana te bhavAbhinaMdI je manuSya janmanuM sArthakya te karatA nathI, paNa ulaTuM tene veDaphI nAMkhe che; manuSya avatArarUpa dharmabIjanI khetI karavI te dUra rahI, paNa te bIjane ja saDAvI nAMkhe che ! kamANI karavI te dUra rahI, ulaTI mUDI gumAvI galanI lAlace nukazAnI ja kare che ! naphAnA badale boTane vyApAra kare che ! kAraNa bUrA hAla ke teo mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA tuccha ane dAruNa-bhayaMkara vipAkavALA duSTa bhegajanya viSayasukhamAM sakta thAya che. mAchalAne lalacAvavA mATe macchImAre mAchalAnA gaLAnuM mAMsa-gala AramAM bharAvIne mUke che. mAchaluM te tuccha mAMsa khAvAnI lAlace, tenI pAchaLa doDI, te AramAM sapaDAI jAya che, ane pachI tenA bhUMDA hAlahavAla thAya che, prANata dAruNa duHkha te anubhave che. tema meharUpa mAchImAra jIvarUpa mAchalAne lalacAvavA mATe duSTa viSayasukharUpa gala mUke che, te tuccha asat sukhanI AzAe te tenI pAchaLa deDI temAM sapaDAI jAya che, Asakta thAya che. ane pachI tenA bUrA hAlahavAla thAya che, narakAdinA dAruNa duHkha vipAka tene davA paDe che. Ama rasaneMdriyanI lelupatAthI jema mAchaluM sapaDAIne duHkhI thAya che tema pazendriyane vaza thavAthI madonmatta hAthI paNa baMdhana pAme che, cakSuIndriyane vaza thavAthI patagIe dIpakamAM jhaMpalAvI baLI mare che, ghANe driyane vaza thavAthI bhamaro kamaLamAM pUrAI jaI prANAMta duHkha pAme che, zrotraMdriyane vaza thavAthI mRgalAM pAradhinI jAlamAM sapaDAI jAya che. Ama ekeka dAdriya viSayanA paravazapaNAthI prANI dANu vipAka pAme che, to pachI pAMca indriya jyAM mokaLI hoya, e bhavAbhinaMdI jIva te keTaluM duHkha pAme emAM pUchavuM ja zuM ? "karijhaSamadhupA re zalabhamRgAdayo, viSayavinodarasena / haMta labhaMte re vividhA vedanA, bata pariNativirasena // jiLavA re guRsimitAbavA " -zrI vinayavijayajIkRta zAMtasudhArasa, mATe kahyuM -dhikAdo vA taH:-aho ! dAruNa tamane dhikkAra che ! A kAraNe asAna aMdhakArane dhikkAra che ! A kaSTarU5 ajJAna che, ema artha che. kAma tAta vira rAma tapAsa
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : 7 viSayAsaktinA dAruNa vipAka (319) manamatha vaza mAtaMga jagatameMparavazatA duHkha pAve re, rasanA lubdha hoya jhakha mUrakha, jALa paDe pachatAve re.... viSaya vAsanA tyAge cetana, sAce mAraga lAge re. prANa suvAsa kAja suna bhamarA, saMpuTamAMhe baMdhAve re te saroja saMpuTa saMyukta kuna, karIke mukha jAve re....viSayaka rUpa manahara dekha pataMga, paData dIpamAM jAI re; dekhe yAku duHkha kAranameM, nayana bhaye he sahAI re....viSayazretredriya Asakta miragalA, chiname ziza kaTAve re, eka eka Asakta jIva ema, nAnAvidha duHkha pAve re....viSaya paMca prabaLa vate nitya jAkuM, tAkahA kyuM kahIe re; cidAnaMda e vacana suNIne, nija svabhAva rahIe re....viSaya." -zrI cidAnaMdajI Ama hovAthI jJAnI puruSoe A viSaya sukhane nAganI pheNanIjha athavA kipAkaphalanI upamA ApI che, ane tene kusukha-asat sukha kahyuM te yathArtha che, athavA te jenA pariNAme du:kha che te vAstavika rIte sukha ja nathI, du:kha ja che. e tyAgavA siddhAMta ke pazcAt duHkha te sukha nahi. - zrImad rAjacaMdrajI Ane atre tuccha ne dAruNa kahyuM te yathAyogya che. kAraNa ke te tuccha, sAra vinAnuM ne jagatanI eka jevuM che. je pudgale anaMta jIvoe vAraMvAra bhegavyA che, tenA ucchiSTa-eThA evA pudgala paramANuonA bhegathI viSayA"figo vALa sakta-bhavAbhinaMdI jIva AnaMda mAne che ! ne tevA jhAMjhavAnA jala jevA tamaH" tuccha kusukha pAchaLa doDI sanmArgathI bhraSTa thAya che, dharmakartavyarUpa sapravRtti cheDI de che ! e mATe zAstrakAra maharSi AcAryajI kheda vyakta kare che-are ! A tamane, ajJAna aMdhakArane dhikkAra he! ke jene laIne A jIva pitAnuM bhAna bhUlI jaIne Ama viparIta pravRtti kare che, khoTuM AcaraNa kare che. AmAM e bicArAne doSa nathI, paNa tenA mehanIya karmane deSa che. te ja aMdhakArarUpa hovAthI, tene sAcI dizA sUjhatI nathI, sAce mArga bhAsato nathI, eTale muMjhAI jaI te samAga chaDI ubhAge jAya che. 4 "mA mukAmar: Hi: vALavALiH | RAmAnA banAvo saMsAre viyApa !"-ii zubhacaMdrAcAryajIta zrI jJAnArNava,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ (320) gadaSTisamuccaya "iMdriyanA viSayarUpI kSetranI jamIna jItavAne AtmA asamarthapaNuM batAve che, ane AkhI pRthvI jItavAmAM samarthapaNuM dhAre che, e kevuM AzcaryarUpa che?"--zrImad rAjacaMdrajI upasaMhAra karatAM kahe che avedyasaMvedyapadamAndhya durgatipAtakRt / satsaMgAgamayogena jeyametanmahAtmabhiH // 85 // pada ave e AMdhyarUpa, karatuM durgati pAta; satsaMgAgama yogathI, jeya mahAtmathI mAtra 85. artha -e adyasaMvedya pada AMdhyarUpa- aMdhapaNArUpa heI, durgatimAM pAta karanAruMpADanAruM che e satsaMga-Agamana yegathI mahAtmAothI jItI zakAya evuM che. vivecana Ama uparamAM jenuM svarUpa vistArathI kahevAmAM AvyuM, te aghasavedya pada AMdhyarUpa eTale ke aMdhapaNurUpa che, ane te durgatimAM pAta karanAruM-pADanAruM che. AvuM A adyasaMvedya pada A ja bhUmikAmAM mahAtmA gIjanethI ja a. . saM. ne satsaMgaAgamanA yoge karIne jItAya evuM che. te A prakAre jema satsaMga-Aga- keI AMdhaLe aMdhapaNAne lIdhe mArge na dekhate hoI UMDA khADAmAM mathI jaya paDI jAya, tema adyasaMvedyarUpa aMdhapaNane lIdhe A jIvane sanmArga na sUjhate hoI te narakAdi dugatirU5 gartAmAM-khADAmAM paDI jAya che. paNa te AMdhaLAne je sAce mArgadarzaka doranAre maLI Ave, te te khADAmAM na paDatAM sIdhe mArge cAlyA jAya che, tema A jIvane paNa sAce raste doranAra satsaMga-sapuruSano ane Agamane-satuzAstrane vega bAjhe, te tevA mArgadarzakanA prabhAve tene sanmArganuM bhAna thAya, ane durgatinA khADAmAM na paDatAM te sanmArge cAlyo jAya. vRtti saMvepaH-ukta lakSaNavALuM adyasaMvedya pada, bhArthe AMdhya bhAvarUpa, aMdhapaNArUpa che. eTalA mATe ja kahyuM--hutipAtazatta-durgatimAM pAta karavAnA zIlavALuM- ravabhAvavALuM che. saraMjAmAna-satsaMga-AgamanA vegathI, viziSTa saMga-AgamanA saMbaMdhathI ema artha che. ekarUpa bhAva puruSaprAdhAnya prakhyApana kare che teyameTu-A adyasaMvedyapada chatAvA egya che, maThThAmami - mahAtmA puruSothI,- A ja bhUmikAmAM; anyAdA jItavAnuM azakayapaNuM che tethI karIne. ethI karIne ja Agama paNa anuvAdapara (Ama ja anukaLa kahenAra ) che, ema megAcAryuM kahe che. " jAnAmi " a5nA niyamanI asiddhine lIdhe.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImASTi: satsaMgane ananya mahimA (31) paricaya pAtakaghAtaka sAdhu zuM, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNu manana karI, parizIlana naya heta...saMbhava." "duSTajana saMgati pariharI, bhaje suguru saMtAna re."--zrI AnaMdaghanajI. atre satsaMga-Agama nathI ema ekavacanarUpa praga karI ekabhAva kahyo che, te sahetuka che, kAraNa ke mArganA darzanamAM sat puruSanuM ja prAdhAnya-pradhAnapaNuM che. mArgadiSTA satparuSa sadguru ja mArga dekhADI zake, te ja ajJAnAM jIvanuM "nayana" eTale ke sanmArge doravaNuM karI zake. ane te puruSane samAgama joga bane te tenA anusaMdhAnamAM ja sahRtanA zravaNane jega paNa banI Ave che. athavA temanI AjJA pramANe adhyAtmazAstra vAMcavA-vicAravAnI-avagAhavAnI preraNA maLe che. Ama agama evuM AgamajJAna paNa gurUgamane AdhIna che, mATe bane kAraNanI ekatA kahI. jJAnI puruSoe A satsaMgano mahimA Thera Thera khUba gAya che. satsaMga e jIvane taravAnuM uttama sAdhana che. "kSaNa paNa sajajananI saMgatijha thaI te te bhavasamudra taravAmAM naukA samAna thaI paDe che," ema mahAjane kahe che. kAraNa ke satsaMgathI jIvanA svacchedAdi deSa saheja dUra thAya che, ne AtmaguNanI vRddhi thAya che. Ama satsaMgano Azraya jIvane parama AdhArarUpa, avaSTabharUpa, otharUpa thaI paDe che, ne tenA avalaMbane saMsArasAgara khAbocIA je thaI jaI lIlAthI pAra utarAya che. jIvanA parama bAMdhavarUpa A satsaMganI jeTalI prazaMsA karIe teTalI ochI che, mATe temAM sarvAtmAthI AtmArpaNa karavuM yogya che ema satparuSe upadeze che. "mATe jenI prApta karavAnI dRDha mati thaI che, teNe pote kaMi ja jANato nathI e daDha nizcayavALo prathama vicAra kare. ane pachI "sa" nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM. te jarUrI mArganI prApti thAya. A je vacana lakhyA che, te sarve mumukSune parama baMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che. ane ene samyapha prakAre vicAryothI paramapadane Ape evAM che. emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SaTuM dazananuM sarvottama tatva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe kahyuM che. sarva paramArthanA sAdhanamAM parama sAdhana te satsaMga che. puruSanA caraNa samIpano nivAsa che. badhA kALamAM tenuM dullabhapaNuM che, ane AvA viSama kALamAM tenuM atyaMta dullabhapaNuM jJAnI puruSoe jANyuM che. je puruSa sadgurunI upAsanA vinA nija kalpanAe AtmasvarUpane nirdhAra kare te mAtra potAnA svachaMdanA udayane vede che, ema vicAravuM ghaTe che. avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa gaNI, nirvANane mukhya hetu e satsaMga ja * "kSAna irajJanayaMtire, mavati manAIvara nA />- zrI zaMkarAcArya "pAtayanti bhavAvate ye tvAM te naiva bAMdhavAH / "vaMdhutAM te thinti hitamudirA yoninaH"--zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnArNava,
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3ra) gadaSTisamuccaya sarvArpaNapaNe upAse yogya che ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, e amAro AtmasAkSAtkAra che."--(juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 181-4ra8-pa8 (211, hA-ne. 2-37, 609) I0 AvA uttama satsaMga AgamanA vegathI A avedhasaMvedya pada A cethI daSTivALA mahAtmA puruSethI ja jItI zakAya che, kAraNa ke A ja bhUmikAmAM tene ya karI zakAya ema che. anyatra tema banI zakavuM saMbhavatuM nathI, kAraNa ke tathA prakAranI yegyatAnepAtratAne abhAva hoya che. pUrve te jItavA jeTaluM Atmabala hotuM nathI, ane pachI tene udaya hetuM nathI, te chatAI gayuM hoya che. AgamamAM paNa AnuM samarthana che ke "agyane niyeganI asiddhi che. mATe A dRSTimAM ja adyasaMvedya padane jItavAnI yogyatA A mahAtmA gIjanane sAMpaDe che. ane eTalA mATe ja kahyuM ke"evA avaguNavaMtanuM jI, pada e adya kaThora sAdhu saMga Agamataja, te cha dhuraMdhara... manamehana." -zrI . da. sa. 4-10 aghasavedya ane vedyavedya padanI tulanA keSTaka 7. nAma avedyasaMvedya pada vedyasaMvedya pada kaI daSTimAM kAraNuM vyAkhyA pAtra badhA pApa pravRtti pahelI vAramAM a, saM. pada chellI cAramAM-adya saM. na hoya, prakhala; vedasaMvedya atAvika vedasaMvedya pada tAvika graMthi abheda graMthibheda vedya ne saMvedAya, paramArthathI a58 veda saMvedAya. paramArthathI pada bhavAbhinaMdI, sAMpratadazI mizrAdaSTi mumukSa, nizcaya samyagadaSTi sthUla-asata. kAraNa apAya zakti sUkSma-sata. kAraNa apAya zakti mAlinya mAlina, apAya darzana atAtvika na hoya, apAyadarzana tAvika pApa pravRtti hoya hAya nahi. kavacita hoya te chellI ne talohapadanyAsa jevI vipakSasa, vivekAMdhatA, atimaha, aviparyAsa, saviveka, ameha, - viSama kutaka graha graharahitapaNuM saMsAra prati anuga, bhegAsakti, saMvegAtiza-parama vairAgya, anAsakti, kRtyAkRtyabhrAMti abhrAMti asata ceSTApravRtti, sata ceSTAnivRtti sata ceSTApravRtti, asata ceSTAnivRtti aMdhapaNurUpa samyagadarzanarUpa AtmabaMdhana, durgatipAta abaMdha, sugatiprApti prathama caturtha-dezavirati Adi [ rUtti saMghapAdhivAda: ] lakSaNe pariNAma pravRtti-nivRtti svarUpa phela guNasthAne gi