Book Title: Tattvarthadhigam Sutra Abhinav Tika Adhyaya 08
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005038/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH / tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA AdhyAya : 8 abhinavaTIkAkartA pUjaya munirAja zrI sugharmasAgarajI mahArAja sAhebanA ziSya vApaba sAgara Jain deducation International Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgaragurUbhyo namaH tattvArthAdhigama sUtra bina hIkA adhyAyaH 8 -: prerakaH pUjayamunirAja zrI sudharmasAgarajI ma. sA. :abhinavaTIkA-kartA:abhinava sAhitya sarjaka munidIparatnasAgara tA.16/5/94 somavA2 2050 mAsaH vaizAkha sudaH5 abhinava zruta prakAzana- 39 air Education International F Private & Personal Use www.jainebrany or Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 2,3 on m x 3 sove viSaya-anukrama viSaya 1 baMdhanA hetuo | baMdhanA svarUpa baMdhanA bhedo-4 prakRtibaMdhanA AThabhedo jJAnAvaraNa Adi AThe prakRtinA peTA bhedo dathI 14 jJAnAvaraNa Adi AThe no sthiti baMdha 15 thI 21 anubhAvabaMdha 22, 23 nirjarA kaI rIte thAya? 24 9 karmabaMdha kayAkarmathI kai rIte thAya tenuM viziSTa svarUpa 25 10 punyanI prakRti 34 95 113 121 123 132 pariziSTa 94 prakRti baMdha pariziSTa sthiti baMdha pariziSTa 14 ne aMte 21 ne aMte 105 1 sUtrAnukrama 2 makArAdi sUtrakrama 3] zvetAmbara-digambara pATha bheda 4 Agama saMdarbha 5 saMdarbha sUci 139 140 141 142 143 TAipaseTIMga- re komyuTarsa, 3-digvajaya ploTa,jAmanagara,phonaH 62639 prinTIMga:- navaprabhAta prinTIMga presa,ghI-kAMTA roDa, amadAvAda. prakAzaka:- abhinavazruta prakAzana, pra.je. mahetA, pradhAna DAkaghara pAchaLa jAmanagara-361 001. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala desaNassa ( tavAthadhigama sUtra ) tattvaH (1) yathAvasthita jIvAdi padArthono sva-bhAva te tattva. (2) je padArtha je rUpathI hoya tenuM te ja rUpa hovuM te tattva-jemake jIva jIvarUpe ja rahe ane ajIva - ajIva rUpe rahe che. artha: (1) je jaNAya te artha. (2) je nizcaya karAya ke nizcayano viSaya hoya te artha. tattvArtha: (1) tattva vaDe je arthano nirNaya karavo te tattvArtha. (2) je padArtha je rUpe hoya te padArthane te rUpe ja jANavo ke grahaNa karavo te tattvArtha. adhigamaH (1) jJAna athavA vizeSa jJAna. (2) jJAna thavuM te. sUtraH alpa zabdomAM gaMbhIra ane vistRta bhAva darzAvanAra zAstravAkya te sUtra. prastuta granthamAM jIva-ajIva-Azrava-bandha-saMvara-nirjarA-mokSa e sAta tattvo che. A sAte tattvone te svarUpe ja grahaNa karavA rUpa nizcayAtmaka bodhanI prApti te tattvArthAdhigama. sUtrakAra maharSi pU. umAsvAtijIe samagra granthamAM tattvArtha nI sUtra svarUpe ja guMthaNI karI che mATe tene tattvArthAdhigama sUtra kahayuM che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -:AThamA adhyAyanA AraMbhe - tatvArtha sUtrakAra pUjaya umAsvAtijI mahArAjAe samagra granthane daza adhyAyamAM vibhAjIta karyo che. A daza adhyAya thakI teo zrI sAte tatvo no bodha karAve che. jemAM jIvatatva viSayaka vicAraNA prathama cAra adhyAyamAM karyA pachI, pAMcamAM adhyAyamAM ajIvatatva viSayaka ane chaThThA tathA sAtamA adhyAyamAM Asrava tatvane AzrIne vizavivecana karAyeluM che. prastuta evA A AThamA adhyAyano mukhya pratipAdya viSaya vanyatattva che. svopajJa bhASyamAM paNa sUtrakAra maharSi e ja vAta kahe che ke 38 mAva, vadhuM vasyA: 26 sUtromAM kahevAelA evA A adhyAyamAM prakRti-sthiti -rasa ane pradeza e cAre bhede baMdhanA svarUpa nuM kathana- karavAmAM Avela che. Asrava tatva thakI karmane AvavAmAM kAraNa bhUta tatvo tathA AmravanA bheda-prabhedanA varNananI sAthe sAthe jJAnAvaraNIya Adi karmabaMdhanA hetubhUta AjhUvo jaNAvatI vakhate parokSa rIte te-te karmanA baMdha hetuo kahevAyA hatA. jayAre A sUtramAM anya sAmAnyanA cAra hetuo jaNAvI karmanI prakRti Adi cAre vastune varNave che. A vastunuM saMkalana karatA ema kahI zakAya ke karmaprakRtinuM kathana A adhyAyamAM che. tenA baMdhanA hetuo chaThThA adhyAyamAM kahyA che, vaLI te karma baMdhAyA pachInI sthitinuM varNana A adhyAyamAM che A rIte chako ane AThamo adhyAya e karmagrantha ja che tevuM vidhAna paNa samajavA khAtara karI zakAya che A karmabaMdha e ja samagra saMsAranuM bIja che. temAMthI saMsArarUpI vaTavRkSa thAya che. ane teno cheda karavo te mokSache arthAta mokSanI prApti mATe tenA bAdhaka tatva rUpa evA A karmabaMdhane samajavuM ane pachI tyAga karavo e Avazyaka che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 1 zrI umAsvAti vAcakebhyo namaH ( adhyAyaH8-sUtraH1 ) 1 [1]sUtrahetuH- A sUtra thakI sUtrakAra baMdha hetuono nirdeza kare che [2]sUtra mULaH-mithyAtvanAviratipramaSA yojAnyata: 0 [3]sUtra pRthaka-mithyAna - viti - pramAdri - kSaya -yo: vanyata: U [4] sUtrasAra-mithyAtva,avirati, pramAda, kaSAya ane yoga epAMca baMdhanAtuo che. [5]zabdajJAnaH miththAna-samyagdarzana thI viparIta te mithyAdarzana virata-virati thI viparIta te avirati prama-bhUlI javuM anAdara,yoga duSmaNidhAna RSAya- krodhAdi cAra bhede saMsAranI prApti yo- mana,vacana, kAyAnI pravRtti te yoga U [6]anuvRttiH - prathama sUtra hovAthI anuvRtti nathI, U [7]abhinavaTIkA-ahIM sUtrakAra maharSi baMdhanA hetuono nirdeza kare che, arthAta kayA kayA kAraNothI jIva karmano baMdha kare che te vAtane prastuta sUtra thakI jaNAvavAmAM Avela che, ahIM sUtrakAra maharSie baMdhanA pAMca hetu kahyA che. tatsambandha traNa vibhinna paraMparAno ullekha jovA maLe che. (1) eka paraMparA baMdhanA hetu rUpe kaSAya ane yogane ja jaNAve che. (2)bIjI paraMparA mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e cAra baMdha hetuonI kahI che. je navatatva,karmagrantha karma prakRti AdinA vivecanomAM paNa jovA maLe che. loka prakAzamAM paNa jovA maLe che (3)trIjI paraMparA ahIM je grahaNa karAyela che te paraMparA che. A rIte traNe paraMparAmAM saMkhyAno ane kavacita nAmano paNa bheda jovA maLe che. jo ke tAtvika draSTie e paraMparAmAM kazo ja bheda nathI ja traNe paraMparAno samanvaya kaI rIte? (1)karma pravRtti Adi je grantho baMdhanA cAra hetuone varNave che teonA mate pramAda e eka prakArano asaMyamaja hovAthI teno samAveza kaSAya athavA aviratimAM thaI jAya che mATe tene svataMtra paNe alaga jaNAvela nathI (2) pU.udaya vijayajI gaNi saMpAdita navatatva vRttimAM jaNAvyA mujaba- mithyAtva ane avirati e baMneno samAvaze kaSAyamAM thaI jAya che kemake anaMtAnuM baMdhI kaSAyanA udaye sava nuM AvaraNa thAya che, apratyAkhyAnAdinA udaye viratinA pariNAma thatA nathI. A rIte kaSAya ane yoga e be ja baMdha hetuo gayA che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -A rIte baMdhanA be mukhya hetu (1)kaSAya ane (2)yoga -kaSAyanovistAra karIe to (1)mithyAtva(2)avirati(3)kaSAya ne (4)yoga e cAra thaze -prastuta sUtrAnusAra thoDo vadhu vistAra karatA pramAda sahita pAMca baMdha-hetu thaze ja pAMca kAraNo vize mahatvanuM spaSTIkaraNaH -sidhdhaseniya vRtti-maMdabudhdhivALAne vizeSa samajaNa mATe sUtrakAra maharSie pramAdae pAMcamA kAraNane pRthar jaNAveluM che -sukhalAlajI - jijJAsu ziSyone baMdha hetu vize vistArathI jJAna karAvavuM -paMDita zAMtilAla zAstrAnusArI mukhya cAra hetuoja chee sAthe ahIM pAMcamuM pramAdavizeSamAM jaNAvela che..... kema ke mithyAtva ane aviratinA svarUpano tyAga karI sarvavirati pAMcame guNaThANe jagata bhAvamAM vartato jIva paNa pramAda thakI karmabaMdha karato hoya che amAruM maMtavya tathA sAkSIpATha-sidhdhasaniya vRtti [hArIbhaddIya paNa] tathAsukhalAlajI e baMne nI dalIlatarka zudhdha che. paMDita zAMtilAlajInuM maMtavya paNa te prakAranuM ja che paraMtu zAMtilAlabhAIe prayojela-zAstrAnusArI zabda sarvathA ayogya che. kAraNa ke pU.umAsvAtijI mahArAjA vize ame pUrvanA adhyAyomAM paNa jaNAvI gayA chIe ke teonI vAta AgamAnusArI ja hoya ane ame prAya: karIne sarvatra AgamapATho rajU karela che A sUtra vize paNa amAruM maMtavya e ja che ke kevaLa zAstrAnusAra ke Agama pAThaanusAra ja sUtrakAre ahIM pAMca hetuo jaNAvelA che. sthAnAMga sUtra nAmaka tRtIya Agama ane samavAyAMga nAmaka cothuM Agama e baMnemAM zabdathI baMdhanA A pAMca hetuo ja jaNAvelA che ane te AgamanI sIdhI anuvRttija ahIM sUtrakAre karelI che. mATe ja mithyAdarzanAdi pAMca kAraNo ahIM jovA maLela che. vizeSabodha ke maMdabudhdhi Adi kAraNo dvitIya kakSAnA che. prathama kakSAe to Agama paraMparAnuM anusaraNa ja che A sAthe karmabaMdhanA pa7 bheda [mithyAtva-pa,avirati-12,kaSAya-25,yoga-15] nI kArmagranthikamAnyatAmAM paNa parivartana thaze. kemakesvopajJa bhASyAnusAra mithyAtva Adi badhAnA saMkhyAbeda alaga rIte kahevAyA che. ja mithyAdarzanaH-1- tattvArtha azraddhAnlakSaNam -ra- mithyAdarzana eTale mithyAtva arthAta samyagadarzana thI viparIta hoya te samyadarzana e vastunuM tAtvika zradhdhAna hovAthI. viparIta darzana be prakAranuM phalita thAya che. (1)vastunA yarthAtha zradhdhAno abhAva (2)vastunuM ayarthAtha zradhdhAna A baMnemAM taphAvata eTalo ja che ke paheluM mithyAdarzana taddana mUDha dazAmAM paNa hoya, jayAre bIjuM to vicAradazAmAM ja hoya -vicArazakitano vikAsa thayA chatAM jayAre abhinivezathI koI ekaja draSTine vaLagI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 1 rahevAmAM Ave che. tyAre vicAradazA hovAchatAM atatvanA pakSapAtane lIdhe e dRSTi mithyAdarzana kahevAya che. A mithyAdarzana upadezajanya hovAthI zAstrIya paribhASAmAM tene abhigRhIta mithyAtva kahe che -jayAre vicAradazA jAgI na hoya, tyAre anAdikAlIna AvaraNanA bhArane lIdhe mAtra mUDhatA hoya che. te vakhate jema tatvanuM zradhdhAna nathI tema atatvanuM paNa zradhdhAna nathI. e vakhate mUDhatA hovAthI tatvanuM azradhdhAna hoya che. te naisargika upadeza nirapekSa hovAthI anabhigRhIta kahevAya che. -draSTi ke paMthanA aikAMtika badhA ja kadAgraho abhigRhIta mithyAdarzana che te manuSya jevI vikasita jAtimAM hoi zake che -anabhigRhIta mithyAdarzana kITa, pataMga Adi jevI mUrchita caitanyavALI jAtiomAM sabhave che. -3- mokSa,mokSamArga,mokSanAsAdhaka,mokSamArganA sAdhano vagere tarapha asadbhAva, virodha,durbhAva,tenuM ochuM vattu ajJAna vagere mithyAdarzana che -4- mithyA eTale khoTuM athavA ayathArtha darzana eTale draSTi athavA upalabdhi athavA samyagdarzana thI viparIta te mithyAdarzana pUrve amU. 2-tattvArthazraddhAnaM samyadarzanam mAM samyagdarzananI vyAkhyA thayelI che. tenAthI ulaTuM -eTale ke tatva ne vize azradhdhA athavA atatva ne vize zradhdhA te mithyAdarzana A mithyAdarzananA svopajJa bhASyamAM sUtrakAre be bheda kahyA anabhigRhIta abhigRhIta x abhigRhItaH- 363 kuvAdi ke mithyAdraSTio pAsethI atatva upadeza sAMbhaLIne je asamyagdarzananuM grahaNa thAya che, tene abhigRhIta mithyAtva arthAt bIjAno upadeza sAMbhaLI ane grahaNa karavAthI je atatvanu zradhdhAna thAya che tene abhigRhIta mithyAdarzana kahyuM che TM anabhigRhItaH-jeparopadezathI prApta thatuM nathI athavA je anAdikALathI jIvone lAgeluM che evuM tatvArtha-azradhdhAna te anabhigRhIta mithyAtva che. -5- mithyAdarzana,mithyAtva, azradhdhA vagere zabdo ekArthaka che tenA granthAntara thI pAMcabhedopaNa vyavahAramAM prasidhdha che. [1]AbhigrAhikaH- abhigraha eTale pakaDa, viparIta samajaNa thI atAtvika baudhdha Adi koi eka darzana upara A ja satya che evA abhigrahathI-pakaDathI yukata jIvanI tatvo pratye azradhdhA te AbhigrAhika mithyAtva. AmAM viparIta samajaNa tathA abhigraha- pakaDa mukhya bhAga bhajave che. [2]anAbhigrAhikaH-anAbhigrAhika eTale abhigraha arthAt pakaDathI rahita. amuka ja darzana satya che tevIpakaDanebadale sarva darzano satya che, ema sarvadarzano upara zradhdhA rAkhanAra jIvanI tatvo pratye azradhdhA te anAbhigrAhika mithyAtva. AmAM yathArtha samajaNano abhAva tathA saraLatA mukhya kAraNa che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA []abhinivezakaH- abhiniveza eTale kadAgraha. yathAvasthita tatvone jANavA chatAM ahaMkAra AdinA kAraNe asatya sidhdhAMtane pakaDI rAkhanAra jIvanI tatvo pratye azradhdhA e abhinivezika mithyAtva che. AmAM ahaMkAranI pradhAnatA che. asatya sidhdhAMta vizenA kadAgraha mukhya kAraNa ahaMkAra hoya che [4]sAMzayikaH-sudeva, guru ane sudharmanA viSayamAM kaMI paNa saMzaya hovoe sAMzayika mithyAtva che. ahIM avizvAsa e mukhya kAraNa che. [5]anAbhogika - anAbhoga eTale ajJAnatA,ajJAnatA nA yoge tatvo pratye azradhdhA te anAbhogika mithyAtva che. ahIM samajaNa zakita no abhAva e mukhya kAraNa che AmithyAtva ekendriya Adine tathA koI eka viSayamAM anAbhoganA kAraNe viparIta zradhdhA dharAvanArane hoya che. anAbhogane kAraNe viparIta zradhdhA dharAvanArane jo koI samajAvato te potAnI bhUla sudhArI le che kAraNa ke te Agraha rahita hoya che mithyAdarzana keazradhdhAnApUbearthokalyA che(1)viparita zradhdhA ane(2) zradhdhAno abhAva ukata pAMca mAMthI prathamanA traNa mithyAtvamAM viparIta zradhdhAna rUpa mithyAtva che. cothAmAM viparIta zradhdhAna tathA zradhdhAno abhAva e baMne mizra che jayAre pAMcamAM zradhdhAnA abhAva rUpa mithyAtva hoya che. * aviratiH-1-nivRtti - pApano viratipariNAma-samAva: -2 avirati eTale doSothI na viramavuM te. -3 karmo rokavA mATeno aprayAsa te avirati. IcchApUrvaka tyAgano abhAva, athavA paccakkANa pUrvaka pApathI viramavAnI pravRtti no abhAva tene avirati kahe che. ahIM jIva pApakarma Acare ke na Acare paNa tenA tyAga-ke vrata rUpe viramaNanA abhAve avirati janya karmabaMdha cAlu ja rahe che. -4 pUrve ga.7-gna mAMkahyA mujaba "hiMsakRtasteyAbrahmaparipro vitatraMta'' A sUtramAM kahevAela viti karatA viparita te vAta te che. - vistArathI kahIeto -hiMsA,jUTha,corI,abrahma ane parigraha thI mana-vacanakAyA pUrvaka karavA -karAvavA ke anumodavA thakI aTakavuM te virati ane tethI viparIta te avirati arthAta hiMsA Adine vize pravRtti ke asaMyama -pa-hiMsA Adi pApothI anivRtti athavA hiMsAdi pAMce doSone vize pravRtti tene avirati kahI che. temAM yathokata virati no abhAva varte che. -zrI sthAnAgasUtramAMsUtra423mAM jaNAvyA mujaba pAMca kAraNe jIvo karmaja ekaThI kare che prANAtipAta-hiMsA mRSAvAda-asatya,adattAdAna-corI,maithuna, parigraha ja pramAdaH-1- pramAdaH tu mokSamArgazaithilyam indriyadoSAt pramAdaH -ra-pramAda eTale Atma vismaraNa arthAta kuzaLa kAryomAM Adara na rAkhavo. kartavya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 1 akartavyanI smRti mATe sAvadhAna na rahevuM te -3-pramAda zabdano sAmAnya arthaALasa,ajAgRti vagere thAya che paNa AdhyAtmika paribhASAmAM AdhyAtmika ajAgRti, AdhyAtmika baLadAyaka pravRttio tarapha durlakSya ke anAdara, tevI pravRttino asvIkAra vagere ne pramAda kahevAmAM Ave che arthAt AdhyAtmika vikAsane pratikuLa mana-vacana-kAyAnI pravRtti athavA anukULa pravRtti na karavI te pramAda che ane tethI te karmanA baMdhanuM kAraNa che -4-pUrve 3adhyAya:6 sUtra. 6 mAM nA varNana vakhate kahevAyela vyApI banavaIkSa kriyAmAM parokSa rIte pramAdri no samAveza thaI jAya che ahIM svapajJa bhASyamAM sUtrakAra maharSi tenA traNa bhedonuM kathana kare che. (1)skRti anavasthAna, (2)kuzala pravRttino viSe anAdara, (3)yoga duppaNidhAna [1]skRti anavasthAnaH-pUrve upalabdha thayela vastu viSaya te smRti ane teno braza te anavasthAne arthAta vismaraNa -vikathA mAdaka, AhAra Adi kAraNothI vyagra banelA cittane kAraNe kArya karavAnuM che te yAda na rahe tene vismaraNa ke smRti bhraMza kahe che. []kuzaLa anuSThAnane vize anAdara - mRtti braza nathayo hoyatopaNa kuzaLa arthAta AgamazAstra mAM jaNAvAyelI kriyA-anuSThAnane vize anAdara arthAta anutsAha ke apravRttine zaS nA: kahyuM che [3]yoga-duSmaNidhAna yoga eTalekAyA-vacana-mana novyApAra. dukmaNidhAna eTale duSTaadhyavasAya ke ArtadhyAnamaya citta vaDe kAyA-vacana-mananI pravRtti samAcaravI te. -pa zrI sthAnAMga sUtramAM sUtraH 542mAM jaNAvyA mujaba pramAdanA cha bhedo che (1)maghapramAda(2) nidrApramAda(3) viSayapramAda(4) kaSAya pramAda(5)dyutaprasAda (6)pratilekhanA pramAda - bhUlI javuM, dhArmIka anuSThAnomAM utsAhano abhAva, azubha dhyAna tathA tenAthI thatI pravRtti te pramAda che. tadviSayaka kathana uttarAdhyayana gAthA-180 niryukata mAM mada, viSaya, kaSAya,nidrA ane vikathA e pAMca pramAda gaNavAnuM sUcave che. anyatra paNa kahyuM che ke majjaviSaya-kaSAyA niddAvikahAya paJcamI bhaNiyA ee paJca pamAyA jIvaM pADaMti saMsAre bIjI eka paraMparA mujaba pAsAdanA ATha bhedo paNa kahevAya che. (1)ajJAna(2)saMzaya,(3)mithyAjJAna, (4)rAga, (pa)Sa,(ka)matibhraMza-vismaraNa, (7)dharmane vize anAdara, (8)duSmaNidhAna ja kaSAyaH-1- kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhA: anantAnubandhiprabhRtayaH / -2 kaSAya eTale samabhAvanI maryAdA toDavI te -3 kSamA vagere AtmAnA nirmaLa guNo che ane krodhAdi cAre AtmAne kaluSita, melA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ,gaMdo, tiraskAra pAtra, avizvAsya banAve che A kaSAyanA mukhya cAra ane peTA soLabheda che. jenuM varNana pUrve thayuM cheane A adhyAyamAM paNa thaze. A kaSAyo tarjanya kaluSita pariNAmo ne kAraNe AtmAnI nirmaLatA no nAza kare che tethI teo karmabaMdhanA kAraNa bane che -ahIMkaSAya sAthe nava no kaSAya samajI levAnA che -4 kaSAya zabdane A pUrve 6-. , kaSAyo ...... tathA vratathIye. adda-khU. 6 mAM vyAkhyAyIta karavAmAM Avelo che -A adhyAyamAM paNa mohanIyarmanI prakRttine jaNAvatI vakhate ma8.20-krodha-mAnamAyA-lobhaecAra-anantAnuMbandhI,atyAkhyAnI,pratyAkhyAnI ane saMjavalana cArabhedekahevAze - -pa- zrI sthAnAMga sUtra 249tathA samavAyAMgasUtraH4e baMnemAM krodhAdi cArabheda kahyA che. A krodhAdi cArenA paNa sthAnAMga sUtra cothA sthAnamAM ra93 tathA 311 mAM sUtra mAM viziSTa prakAre cAra-cAra bheda kahyA che anaMtAnubandhI Adi cAra bhedothI taddana alaga ane viziSTa prakAre ja AsoLabhedo kahevAya che. tyAM sthAnAMgasUtramAM AsoLa bheda kevA prakAranA krodhAdi cAre thI jIva narakAdi cAre gatine anukrame prApta kare tenuM suMdara varNana che je prastha gauravanA bhaye atre noMdhela nathI -6-krodha-mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAyo anaMtAnubandhI Adije cAra bhede kahevAze - temAM anaMtAnubandhI kaSAyane kAraNe mithyAtva rUpa kArya thAya che, apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAyanuM kArya avirati che, saMjavalana kaSAya nuM kArya pramAda kahevAyuM che, tethI anaMtAnubandhI Adi cAre kaSAyono kramazaH kSaya thatA mithyAtva,avirati, prAmAdaAdi baMdha hetuonuM nivAraNa thAya che ja yo :-1-manovAvyApArasvamAvI: -2-yoga eTale mAnasika, vAcika, kAyika pravRtti -3-yoganI vyAkhyA 6-2- vAyavAna:karmayo : mAM apAI cUkI che. te mujaba kAyA-vacana-manano vyApAra te yoga -4- traNa prakArano yoga pUrve kahevAyo che je peTA bhede gaNatA paMdara prakAre thAya che. -manoyoga-cArabhede:- satya, asatya,satyAsatya-asatyAsatya -vacanayoga-cArabheda:-satya, asatya, satyAsatya, asatyAsatya -kAyayoga-sAtabheda-dArika, audArikamizra,vaikiya vaikiyamizra,AhArakamizra,kArpaNa ja vanya: to kAzmaNa vargaNAnA pudgalono Atma pradezonI sAthe kSIranIra nI mAphakano gADha saMbaMdha te banya, karmavargaNAyogyaskandhAnAm AtmapradezAnAM ca anyonyAnugati lakSaNa: kSIrodakAde: iva samparze vanya: Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 adhyAyaH 8 sUtra: 1 4 mithyAtvaAdi nimittothI jJAnAvaraNIya Adi rUpe pariNamelA karmano jIva sAthe kSIranIra sarIkho saMbaMdha thavo te bandha tatva be bhede kaheluM che (1)dravya bandha (ra)bhAvabanya ja AtmA sAthe karma pulono je saMbaMdha thavo te vyavanya # te dravya baMdhanA kAraNarUpa je AtmAno adhyavasAya te mAva ja hetu - hetu eTale nimita kAraNa ke prayojana * bandhahetu bandhanA hetuo-mithyAdarzanAdi pAMca te baMdhahetu. A pUrve adhyAyaH chaThThAmAM jaNAvelA tatvadoSAdi paNa hetuo hatA ane ahIMdarzAvelA mithyAtva Adi pAMce paNa hetuo che. tyAM pharka eTalo ja che ke mithyAtvAdi pAMca e sarvakarma baMdhanA sAmAnya hetuo jANavA jayAretantradoSAdichaThThA adhyAyamAM kahevAelA jJAnAvaraNIyaAdi karmonA vizeSa hetuo che tema samajavuM * prazna - baMdhanA je kAraNo ApyA che te ja kAraNo AmravanA che jema ke adhyAyaH 6 mAM mukhyatve yoga ne AmravanuM kAraNa kahyuM che. -prastuta sUtramAM paNa je mithyAtva-avirati-pramAda kaSAya kahyA che. temano samAvezakoIne koI rIte yogamAM thaI ja jAya che. mukhyatve to te manoyogano viSaya ja che eTale arthapattithI yoga ja karma baMdhanuM kAraNa che -jo vistArano vicAra karo to avrata-kaSAya-Indriya ane yoga e cArane Asrava nA kAraNo kahyA che. ahIM kahevAyaelApramAda-mithyAtva ane yogano samAveza kriyAmAM thaI jAya che, avirati ne avrata baMne samAna che. ane kaSAyano to baMnemAM ullekha che ja. to pachI Asrava ane baMdhanA kAraNono bhinna bhinna nideza zAmATe karyo che? samAdhAnaH-paramArtha thI Asrava ane baMdhanA kAraNo samAna ja che. vaLI jayAre tatvonI . vivakSA navane badale pAMca tatva rUpe karAya che tyAre Asrava tatvano samAveza baMdhatatvamAM thaI ja jAya che chatAM baMneno bhinna nirdeza ahIM sUtrakAre karyotanuM kAraNa : (1)sAmAnya ke aparipakava budhdhi nI vyakitao sahelAIthI samajI zake te che (2)Asrava ane baMdha e baMne kAryarUpeche,kArya hoya tyAM kAraNa hovAnAja. tethI baMnenA kAraNono svataMtra nirdeza karela che (3) Agnava nA kAraNo karatA baMdhanA kAraNomAM vizeSatA rahelI che. te AtmAnA vikAsa kramane AzrIne kahevAyA che, jeno ullekha khuda sUtrakAre svIpajJa bhASyamAM karela che -jema jema A hetuono abhAva thato jAya che, tema tema sAdhakanI vikAsakakSA kramazaH uMcI neuMcI thatI jAya che >> sArAMza - atyAra sudhI abhinavaTIkAmAM je kaMI vivaraNa karAyuM tene AdhAre sArAMza rUpe ema kahI zakAya ke sUkSma dRSTie baMdhanA be ja kAraNo che, kaSAya ane yoga - Asrava ane baMdhanA kAraNo paNa sUkSmadraSTie samAna che sAmAnya abhyAsanI sugamatA mATe ahIM baMdhanA pAMca kAraNono alaga nirdeza thayelo che. -baMdhanA pAMca hetuono A krama tenA kramAnusAra nAzanI apekSA e che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA * pAMca hetuonA kramanuM rahasyaHmithyAtvathI mAMDIne yoga sudhInA pAMce hetuomAM jayAre pUrva-pUrvanA baMdha hetuo hoya tyAre tenA pachI-pachInA badhAto hoya ja che jema ke -mithyAtva hoya tyAre avirati Adi cAra hoya ja, avirati hoya tyAre pramAda Adi traNa hoyaja, pramAda hoya tyAre kaSAyane yoga hoya e rIte samajI levuM paraMtu jayAre pachIno hetu hoya tyAre pUrva-pUrvano hetu hoya athavA na paNa hoya [3ttarottaramatu pUrvapAm yamati jemake avirati hoya tyAre pahelA guNaThANemithyAtva hoya paNa bIjA, trIjA,cothA guNaThANe mithyAtva na hoya e ja rIte pramAda hoya tyAre 1 thI 4 guNaThANe avirati hoya paNa pAMcamA guNaThANe avirati ane virati baMne hoya ane chaThTho guNaThANe aviratino abhAva ja thaI jAya che. e rIte pAMcekAraNone vize samajI levuM. A ja rahasya bIjI rIte jaNAvIe to:-1 mithyAdarzana cothA guNaThANe na ja hoya -2 avirati pAMcamA-chaThThA guNaThANe jAya che -3 pramAdano javAno krama sAtame guNaThANe Ave che -4 kaSAya bAramA guNaThANe kSaya pAme che -pa caudamAM guNasthAnake yoganuM astitva rahetu nathI A rIte eka eka hetunA astitva abhAva guNaThANAnA arthAta Atmika vikAsanA krama sAthe saMkaDAyela hoya ahIM paNa te ja rIte sUtrakrama noMdhAyela che. guNaThANA ane baMdha - A rIte eka thI traNa guNaThANe pAMca kAraNo hoya che - cothe guNaThANe mithyAtva jatAM cAra kAraNo bAkI rahe che -pAMcame kaMIka avirati hoya che cha avirati jatA traNa kAraNa rahe. -sAtame guNaThANe pramAda jatAM be kAraNo rahe che. -agIyAramAM guNaThANe upazamathI, bArame kSaya thI yogaja rahe che. -caudame guNaThANe baMdhanuM koI kAraNa rahetuM ja nathI. * praznaH-sidhdhasenIya TIkAmAM jaNAve che ke "amUrti AtmAne hAtha vagere hotA nathI to te karma vargaNAnA pudgalo ne kaI rIte kheMcIne potAnI sAthe joDI zake? samAdhAnaH- A prazna barAbara nathI kema ke karma ane jIvano saMbaMdha anAdino hovAthI ekatva pariNAma ne lIdhe kSIra-nIranI peThe karma-AtmA eka rUpa banI jAya che. jema tela thI kharaDAyela zarIre raja coMTI jAya che, tema mithyAdarzanAdi rUpa adhyasAya ke pravRttinA baLathI rAgadveSa thI malina thayelA AtmAne karmano saMbaMdha thatA karmaja coMTI jAya che. bIjuMahIM bAhya hAthanI vAta nathI. kema kehAtha vaDejamaghaDAne grahaNa karavAmAM Ave che te rIte kaMI karmone hAtha vaDe pakaDavAnA nathI paNa upara kahyA mujaba AtmA ane karmano saMbaMdha thAya che. A ja praznaH sUtrakAre prasidhdha evA mithyAtva zabdane badale mithyAdarzana zabda kema mUkayo? samadhAna - pahelI vAta to e ke A baMne zabdo ekArthaka che. ane bIjI vAta e che ke Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coga kaSAya. virati adhyAyaH 8 sUtraH 1 13 samyagdarzana thI viparIta te mithyAdarzana evI vyAkhyA jaNAvavI che. jethI sAmAnya jIvone paNa teno artha turaMta samajI zakAya tema hovAthI mithyAdarzana' zabda prayojela che - []saMdarbha 4 Agama saMdarbhaH- paM mAsavAra/paUUttA, te gaMdI michatta vira pamAyA vasAyA goI sama, 1-4, 4 thA thA. i-nyU. 418 4 tatvArtha saMdarbha . (1)ma.6-3- vAna:mayo : (2).6-pU.pa pIyaSIyayo:(3) 6.6 vrata pAndraya kriyA kaSAya (4)a.1-sa.2 tattvArthazraddhAnaMsamyagdarzanam mithyAdarzana (5)7-jUra hiMsAnRtasteyAtrahmaparipradegyavirati: (6)ma-8-rU.20 Tursa variSIyAnISAyA kaSAya 4 anya grantha saMdarbha (1)dravya loka prakAza sargaH10 zloka 133 thI 13 baMdhanA hetu (2)navatatva prakaraNa -gAthA-1 vivecana (3) karmagrantha bIjo-gAthA- 1 vivecana U [9]padyaH(1) mithyAdarzana avirati pramAdane kaSAyanA yoga maLIne pAMca thAtAM karmabaMdhana hetunA (2) yoga kaSAya mithyAtva avirati pramattatA e pAMce baMdhanA hetu Ama baMdhAya baMdha A [10] niSkarSa:- sUtrakAra maharSi ahIM karmabaMdhanA hetuone jaNAve che. pratyeka samaye jIva potapotAnA yoganI tIvratA maMdatA anusAra anaMtI kArmaNa vargaNA grahaNa kare te tenA svabhAva mujaba jJAnAvaraNIya AdipaNe athavA prakRtti baMdhAdi cAra bhede karIne potAnA AtmA sAthe kSIra-nIra vatu baMdha pamADe che. A baMdhatattva vaDe sarva saMsArI jIva baMdhAyelA che jayAM sudhI baMdha che tyAM sudhI ja saMsAra che. je divase eka paNa karmano baMdha nahIM hoya te divase AtmA sarva karmothI mukata thaI mokSa tatvane pAmanArothaze. A tatvArtha sUtra e paNa mokSa zAstra hovAthI samagra bandha prakaraNanA abhyAsanuM phaLa paNa tenA saMdarbhamAM ja vicAravuM joIe. tethI sUtra-niSkarSa rUpe ema kahI zakAya ke baMdhanA kAraNonuM nivAraNa karI, karmabaMdha aTakAvI saMcitakarmanI nirjarA thakI mokSane pAmavAnA hetuthI ja baMdhatatvane jANavuM samajavuM ane choDavuM joIe. H I J S S D Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA adhyAyaH8-sUtraH2 [1]sUtrahetu:- A sUtra thakI baMdha kono thAya? kai rIte thAya? ane tenA svAmI koNa? te jaNAvavA A sUtranI racanA thathai che. [] [2]sUtra:mULa:- *saSAyatvAiIva varmanoyo yApurchAnAvo [] [3]sUtraHpRtha-sAyatvAt nIva:rma: yoyAnuM puNvAjAnuM gAvatte [4]sUtrasAraH-kaSAyanA saMbaMdhathI jIva karmane yogya evA pudgalonuM grahaNa kare che [] [5]zabdajJAnaH sAyAt-kaSAya sahita,kaSAyanA saMbaMdhathI nauva- jIva, AtmA pUrve vyAkhyA karAyelI che. rman- 'je karAya te''karma yogya - yogya,anusaratA putttAna- pudgalone Atte - grahaNa karavu, coMTavu [] [6]anuvRttiH- koi pUrvasUtranI anavRtti ahIM vartatI nathI [7]abhinavaTIkAH- sUtrakAra maharSi e baMdhanA pAMca hetu jaNAvyA tyAre sAtho sAtha ja kaSAyanu kathana karela che, tema chatAM ahIM karma pudgalonA grahaNane mATe kaSAyanA saMbaMdhane jaNAvela che, te kaSAyanI pradhAnatA darzAve che. sUtrakAra maharSie Asrava tatvane jaNAvatI vakhate chaThThA adhyAyamAM paNa sAmparAyika AsavanA kAraNamAM sakaSAyI paNAneja kAraNabhUta gaNela che. baMdhanI mAphaka AsavamAM paNa kaSAyane kAraNabhUta gaNelu che chatAM baMne sthAne pradhAna kAraNa paNa kaSAya ja gaNela che. te A rIteH Asava [6:5]sAyAnapAyayo: sAmpayiApathayo baMdha[8:2] savAyatvAt nIva: maLo yogyAnunavatte Asa[6]avata pAyendriya baM[8:1]mithyAdarzanAvitipramAdraSAya. ukata sUtra 6H 6 ane 8:1 mAM kaSAya evividha kAraNomAMnuMeka Aya cheyAresUtra 6H5ane 8:2 to karma AvavAnA ke coMTavAnA ekamAtra mukhya kAraNa rUpe ja kaSAyane jaNAvela che * saSAyAt-- kaSAyapaNA nA saMbaMdhathI pAya :- krodhAdi cAra tathA anaMtAnu baMdhi cAra evA soLa bhede kaSAyanI vyAkhyA A pUrve karAyelI che have pachI A adhyAyanA dazamAM sUtramAM paNa karavAnI che -sAya: saSAyA: kaSAyasahita -sapAyA: tamAva: savAyatva - kaSAyasahitapaNuM -saSAyatve tasmAt saSAyAt- kaSAyapaNAnA saMbaMdha thI. nIvaH- jIva eTale AtmA,upayoga lakSaNavALo -[pUrvekahevAyuM che] digambara AmnAyamAM A sUtra tathA have pachInuM sUtra 3 baMne no eka sAthe eka sUtramAM samAveza karela che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 adhyAyaH 8 sUtra: 2 jIva iti AtmA kartA sthiti utpati vyaya pariNatilakSaNa: ahIM jIvanI kartA Azrita vyAkhyA eTalA mATe lIdhI che ke kartutva sAthe karmabandha ane phaLano anubhava saMkaDAyela che ane A adhyAyamAM karmabaMdha e ja mukhya viSaya che. ja vana-je karAya te karma. jenA ATha mukhya bheda kahevAze prathamakarmagrantha-sukhalAlajI-""mithyAtva,avrata, pramAda, kaSAya ane yogathI jIvadvArA je kaMI karavAmAM Ave che tene karma kahe che arthAt AtmAnI rAgadveSatAtmaka kriyAthI jeTalA AkAza pradeza jIve avagAhyA hoya te AkAza pradezamAM vidyamAna aMnatAnaMta karmanA sUkSma pudagalolohacuMbakanI mAphaka AkarSita thaI ne Atma pradezonI sAthe ciTakI jAya che tene karma kahe che. vieya kaSAyahiM raMgiyahaM jeaNuyA lagaMti gIva pAsa6 didaM te niNa mati paramAtma prakAza 1/2 $ AtmA sAthe saMbaMdha pAmelI kAmaNa vargaNA nekarma kahe che. # jIva vaDe mithyAtva Adi hetuo vaDe je karAya che karma karmayodhyA-karmane yogya jJAnAvaraNAdi karmane yogyaanaMtAnaMta pudgalo]. ahIM "yogya zabdathI te-te prakRttine anusaratI kArmaNa vargaNA "evo artha levAno che * pu pudgala. pUrve 5.pU. 2 mAM tenI vyAkhyA karAI che. & puraNa ane galana arthAt vRdhdhi ane hAninA lakSaNavALAne pudgala kahyA che. ahIM skanda rUpa banelA pudgalonuM grahaNa karavAnuM che. # tethI phakata karAyate karmae vyAkhyA adhurI che. di U>>{ rUpaman Duta che karma eka paudgalika cIja che. jemAM rUpa, rasa,gabdha sparza hoya che tene pudgala kahevAya che. je pudgalo karma bane che. arthAt karma rUpamAM pariNata thAya che te eka prakAranI sUkSma raja che. jene paramaavadhijJAnI ke kevaLajJAnI ja potAnA jJAnathI jANI zake che. AvA karma banavAyogya pudgalonuM jIva dvArA grahaNa thatAM te karma bane che. che mAtte- karmanuM AtmA pradezone lAgavuM ke coMTavuM te mArA * saMkalita artha-[bhASAdhAre jIva kaSAyanA saMbaMdhane lIdhe karmane yogya pudgalonuM grahaNa karyA kare che karmane yogya eTale karmayotinavadhapurmizarIra yodayAt jenI vizeSa vAta A adhyAyanA sUtra 25 nAmapratyayA: sarvato yogavizaS8 mAM kahevAi che. - jIvane grahaNa karavA yogya pudgala vargaNA ATha prakAranI che (1)audArika (2)vaikriya(3)AhAraka (4)taijasa (5)bhASA (IzvAsocchavAsa (7)mana (8) kAmaNa A ATha pudgala vargaNAmAM karmane yogya -arthAt karma mATe grAhya vargaNA-phakata "kAmarNa vargaNA' ja che Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA * sArAMza-pudgalonI vargaNAo eTaleke pudgalonA prakAro aneka che -temAMthI amuka vargaNA karmarUpa pariNAma pAmavAnI yogyatA dharAve che. -AvI karmane yogya vargaNAne ja AtmA grahaNa kare che. -grahaNa karIne potAnA Atma pradezo sAthe viziSTa rIte joDe che. -arthAt jIvasvabhAve amUrta hovA chatAM anAdi kALathI karmasaMbaMdha vALo hovAthI mUrta jevo thaI javAne lIdhe mUrti pudagalonuM grahaNa kare che. - je rIte dIvo vATa dvArA telane grahaNa karIne potAnI uSNatAthI tene juvALArUpe pariNAve che, tema jIva kASAyika vikArathI, yogya pudgalone grahaNa karIne karmabhAva rUpe pariNAve che * jIva karmane anAdino saMbaMdha kaI rIte kahyo? jIva ane karmanA anAdikAlina saMbaMdhane samajAvavAsonuM ane mATInuM udAharaNa Ape che. jema sonuM ane mATI kayAre bhaLI gayA te koIneya khabara nathI chatAM sonuM ane mATI no saMbaMdha anAdi kAlina che. e rIte jIva ane karma kSIra-nIra peThe ekamekamAM bhaLI gayelA che te vAta paNa anAdi kAlina che. ahIMAtmA ane karmavargaNA baMnemAM ekabIjAne sAthe joDAvAno svabhAva che mATe AvuM bane che. jema loDhuM ane agni. loDhAne tapAvatA temAM agni paraspara guMthAI jAya che kAraNake te baMnano evo svabhAva che. paNa jene agni sparzI na zake te vastu sAthe agni guMthAIzakato nathI jayAre amUrta AtmAne lAgelI mUrta vargaNAne lIdhe te paNa kaMthacita mUrta javo banI jato hoya bIjI karmavargaNAne kheMcIne potAnI sAthe ekarUpa banAve che. * praznaH-ATha prakAranA karmabandha rUpa evA mithyAdarzanAdi pAMca sAmAnya hetuonuM kathana prathama sUtramAM kareluM chatAM ahIM alaga grahaNa zAmATe karyuM? samAdhAnaH- kaSAyanI pradhAnatAne pratipAdita karavA mATe tenuM alaga kathana karela che. kaSAyanuM AvuM ja bhinna kathana Asrava tatvamAM paNa sUtrakAre A pUrve kareluM ja che. jo ke yogathI paNa karma pudgalo grahaNa thAya che.chatAM phakata yogathI grahaNa thatA pudgalo rasabaMdha rahitanA hoya che, prakRttithI mAtra zAtA vedanIya ja hoya che, sthitithI mAtra eka samayanA hoya che. jayAre kaSAyo AThekarmonI utkRSTasthiti,utkRSTarasavageremAM kAraNabhUta bane che. mATe kaSAyanI pradhAnatA rahe che. tethI karmabaMdhanA viziSTa kAraNa rUpe teno alaga nirdeza karyo che. * prazna - pharmayoppAna evA prakAranAlaghu nirdezane badale mane yAyAna evo pRthapha vibhakita nirdeza zAmATe karyo che? samAdhAnaH- myodhyAna evo pRthaphavibhakita nirdeza be vAkayo ne sUcita kare che (1)karmaNo jIva: sakaSAyo bhavati (2)o yogya arthAta (1)karmanA kAraNe jIva sakaSAyI hoya che karma rahita jIvane kaSAya no saMbaMdha hoI zake nahIM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 2 17 (2)jIva karmane yogya-kAzmaNa vargaNA rUpapudgalo ne ja grahaNa kare che, anya pudgalo ne grahaNa karato nathI. prathama vAkyamAM phaLo epaMcamI vibhakatyanta che, bIjA vAkayamAM e ja varmaLa SaSThI vibhaphatyanta thaI jaze. []saMdarbha AgamasaMdarbha-A sUtrano AgamasaMdarbhahave pachInA sUtranA AgamasaMdarbha sAthe joDelo ja che chatAM sidhdhasena gaNijI kRtavRttimAM saMgRhIta thayelazavaivisUtranA pAThanI anurupatA jANI teno atre nirdeza karelo che. koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pavaDhamANA cattAri ee kasiNA kaSAyA, siMcaMti mUlAI puNabbhavassa dasa. a. 8 u.2,sU.40 sUtrapATha saMbaMdha-kaSAyathakI punarbhava nA mULane siMce che, tema kahevAthI parokSa rIte karmanA vRkSa ke mULane siMce che teno artha thaze ke karma hoyatoja punarjanmAdi thavAnA che. anyathA mokSa ja thAya. # tatvArtha saMdarbhaH(1) kaSAya-sAyaNIyo: sAparyApacaya: . 6: (2)kaSAya-matratawSAdrikriyA:..sUtra. 66 (3) pudgala maLIvayA dharmAdhApu0: mUtra. 12 (4)yogathIkama- nAmapratyayA: sarvato yo vizeSAsUmaikSetrIvaIDhazitA: sarvAtmapradezeSvanantAntapradezA: sUtra. 8:25 4 anya grantha saMdarbhaH(1) karmagrantha pahelo gAthA-1 vivecana (2)dravya loka prakAza sarga-10 zloka 131,132 U [9]padhaH(1) kaSAyatAnA hetu sAthe karma yogya pudgalo lohacuMbaka soyanI jema prahe jIvana ekalo (2) grahe jIva kaSAyo thI karmane yogya pagalo temAM rasa vadhu ocho kaSAya baMdha ja thatAM nioMdhaH- A bIjA padyamAM sUtra2 tathA sUtraH3 baMne nuM saMyukta padya che) 3 [10]niSkarSa-AsUtramAM strakAra maharSi, karmajIvane kyA kAraNe lAgechete jaNAvatA kimane yogya pudgala grahaNa karavAnuM mukhya paribaLa kaSAyatva kahyuM che. pUrvokata mithyAdi pAMce baMdha hatuomAM kaSAyapaNAne pradhAna kAraNa rUpe vyakta karavA mATe ja sUranI racanA thaI che. arthAt jIva A saMsAramAM karmane lIdhe rakhaDe che. paNa A karmone niyaMtraNa karavA ke nivAravA mATe pAyAnuM tatva che kaSAya nivRtti. krodha-mAna-mAyA-lobha rUpa cAra kaSAyanA a. 8/2 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA saMbaMdha vaDe karIneja jIve A saMsAranI bhavAI ke bhava bhramaNAnI ghaTamALa sarjI che. have jo tenAthI chUTavuM hoya, jAtane mukata karavI hoya to kSamA-namratA-saraLatA ane saMtoSa e cAra guNone jIvanamAM vikasAvavA jarUrI che. jIvanI mithyAtvathI mokSa sudhInI samagra yAtrAmAM nirNAyaka paribaLa A kaSAyo che. jo mokSe javuM che, jo sukhI thavuM che, jo svarga ane apavarganA sukho joIe che, jo jIvanamAM zAMti ane samAdhi no khapa che. to ekamAtra rAmabANa ilAja che kaSAyone pAtaLA pALIne chevaTe tenAthI mukata thavAno. kaSAyathI mukita eTale baMdhathI mukita eTale sarvasaMsArathI mukita OOOOOOO (adhyAyaH8-sUtraH3) D [1] sUtrahetu- pUrvokatU sUtra mAM jaNAvyA mujaba pudgalo nA aneka bheda che, temAMthI jepudgalomAM ATha prakAranA karmarUpe pariNata thavAnI yogyatA hoya tene ja sakaSAyI jIva grahaNa kare che, ane A rIte karmavargaNAnA grahaNa ne ja bandha kahe che te darzAvavA sUtrakAre A sUtranI racanA karI che. D [2] sUtra mULaH- *va4: [3] sUtra pRthaka-sUtra spaSTa che. pRthakkaraNanI jarUra nathI. U [4]sUtrasAra -te baMdha che, arthAt kArmaNa vargaNAnA karmane yogya pugalono AtmAnI sAthe kSIranIravat ke lohAgni vat ekameka rUpe saMbaMdha te ja baMdha U [5]zabdajJAnaHsa-te, kaSAya saMbaMdha thI jIvanuM karmane yogya pudgalanuM grahaNa karavuM varSa:- bandha, jIva-karmanuM ekameka rUpa thavuM te U [6]anuvRtti-saSayatvajJIva: varmo yoyAnuM purAnagattei U [7]abhinavaTIkA-sUtrakAramaharSiahIMvardhatatvanI oLakha Apeche.AsravatatvanI mAphaka bandha tatvanA svarUpane jaNAvavAmAM paNa teoe AgavI zailIno upayoga karyo che. jema vADamana: yo; pachI sa mAva sUtra mUkIne sAva tatvane jaNAveluM te ja padhdhati e ahIM vanya nA svarUpane rajU karyu che. 4 AtmapradezasAthe karmabhAve pariNAma pAmelA pudgalono saMbaMdha tene baMdha kahevAmAM Ave che. # svapajJa bhASya - Tw karma zarIra pu chato vanyo bhavati | sa - Atma pradeza ane karma pudgala piNDa e baMnenuM paraspara ekarUpa thavuM te B - Aja. matalaba anya nahIM - arthAt Atma pradezo ane pudgalonA anyonya gati lakSaNane ja baMdha kahyo che. karmazarIra: karmaiva aSTavidhaM zarIram uktam *A sUtra digambara AmnAya mujaba pUrva sUtra ra nI sAthe joDAIne eka sUtra rUpe banela che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 3 19 -aSTavidha karmaja zarIra kahyuM che tene kAzmaNa zarIra kahe che. pupri - kAzmaNa zarIra ane AtmAnA aikaya vaDe [yoga] kaSAya pariNati yukata thaIne karmane yogya pudgalanuM grahaNa arthAta AtmasAt karaNamAM, ekatvapariNAma. e pramANe karma zarIra vaDe pudgalona je grahaNa te ja baMdha ema samajavuM. bandha:- bandhanaM bandhaH / # dudha ane pANInI mAphaka Atma pradeza ane pudgalono paraspara AzleSa ke jenA prakRtti Adi cAra bheda sUitraH4mAM] kahevAze tene bandha kahe che. - $ athavA jenA vaDe AtmA baMdhAya che, asvAtannatA ne pAme che. te jJAnAvaraNa - Adi pudgala pariNAma ne baMdha kahe che. ja prazna-adhyAyaH5 mAM sUtra 24zadvasauthyathauca mAM vacce zabda Ave che. sUtrakAra maharSie tyAM vadhe eTale paraspara be vastuono saMyoga evo artha karyo che ane ahIM paNa Atma pradezo ane karma pudgalono paraspara AzleSa kahyo che to baMne vacce bheda zo? samAdhAnaH- pAMcamo adhyAya ajIva viSayaka hato, tyAM pudgala dravyanuM varNana mukhya hovAthI te baMdhano artha pudgalonA paraspara saMbaMdhane spaSTa karato hato ahIM bandha zabda karma pudgalonA bandhane AzrIne kahevAyo che. tethI AtmAnA pradezo ane kAzmaNa vargaNAnA pudgalono dudha pANI mAphaka paraspara saMbaMdha te vanya kahyo che. te bandha zabda joDANa ke saMyoga arthamAM vaparAyo che, jayAre ahIM bandha zabda sAtatatva mAM nA eka evA vanyatattva nA svarUpano nirdeza kare che. U [8]saMdarbhache Agama saMdarbha (1)dohiM ThANehiM pAvakammA baMdhaMti taM jahA rAgeNa ya doseNa ya * sthA. sthA. 2,u4, jU. 16-2 (2)dohiM ThANehiM pAvakammA baMdhati / rAgeNa ya doseNa y| rAge duvihe....mAyA ya lobheyA rose vide pautte, kore ya mALe ya * prA. 5.23,32, rU. 210-2 # tatvArtha saMdarbhaH(1)bandhaH-zabdasaucasthaulya sUtra. -24 (2) bandhanA bheda-pratisthitabanumAvazAstadhiya: 8:4 4 anya grantha saMdarbha(1)navatatva prakaraNa gAthA 1 - vivecana (2)karmagrantha bIjo gAthA 1 - vivecana U [9]padya(1) sUtra 3 ane sUtrajanuM saMyukata padya baMdha tene jina kahetA, cAra bhede sAdhanA prakRtti sthiti rasa pradeze jIva sAthe mizratA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tatvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (2) A sUtranuM bIjuM padya A pUrve sUtra mAM kahevAI gayuM che U [10]niSkarSa - A sUtramAM mukhya rUpe baMdhanI vyAkhyA karavAmAM AvI che. jIva dravyanuM taMtra astitva hovA chatAM anAdikALathI te karmone AdhIna rahela che. jene lIdhe tene nAraka-manuSya Adi vividha gatiomAM paribhramaNa karavuM paDe che. A sUtramAM jIva karma AdhIna kaI rIte thAya che tenuM varNana karAyeluM che. sUtrokata rIte karmonA kAraNe jIva kaSAyA viSTa thAya che. ane tenA vaDe te karmane yogya pudgalone grahaNa kare che, te ja baMdha che. A vAta parathI be bAbata sAbita thAya che. (1)karmanA nimitte jIvamAM azudhdhatA Ave che. ane A azudhdhine kAraNe karmano baMdha thAya che. (2)jIva ane karmano A baMdha paraMparAthI anAdi che. jo karmathI azudhdhi ane azudhdhithI karmae paraMparA cAlu raheto kadApi jIvamukata thAya ja nahIM. paNa zAstrakAro A anAdi karma paraMparA anAdi ananta tathA ana sana be rIte oLakhAve che. jayAre jIva sarvakarmathI mukta thAya che tyAre pharI karmabaMdha thato nathI. A paraMparAne enasIna kahI che. jo mokSane prApta karavAnI icchA hoya to A anAdri sAnta paraMparAne vaLagI rahIne karmothI mukata thavA satata puruSArtha karavo e ja A sUtrano mahatvano niSkarSa che. _ _ _ _ _ _ adhyAyaH8-sUtra:4) [1]sUtrahetuH A sUtrathI baMdhanA bhedo ke prakArone jaNAve che. [2]sUtramULa pratisthityanumAvazAstaSaya: U [3]sUtrapRthaka-prati - sthiti - anumAva - praveza: tad viSaya: U [4] sUtrasAra-prakRtti, sthiti,anubhAva [-rasa ane pradeza tenA arthAt baMdhanA cAra] prakAro che. U [5]zabdajJAnaHpravRtti-svabhAva, jJAnAvaraNa Adi viSaya: prakAro-[baMdhanA prakAro] sthiti-samaya,kALa maryAdA mAva -rasa, tIvratA ke maMdatA praveza - karmapudgala no jaththo ta -te, baMdhanA U [6]anuvRtti- vanya: 8:3 thI varce nI anuvRtti 1 [7]abhinavaTIkA-karmapudgalojIvAra grahaNathaIkarmarUpe pariNAma pAmeeno artha e che ke te ja vakhate temAM cAra aMzonuM nirmANa thAya che. ane A cAra aMzo eja baMdhanA prakAro che. jema gAya,bheMsa, bakarI vagere ghAsa Adi khAya che tyAre A ghAsa Adi khorAka dUdha rUpe *digambara AmnAyamAM pratisthityanumavadezIsta viSaya: e pramANe sUtra che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 4 pariName che. A dUdha mAM cAra vastu noMdhI zakAya. -1 te dUdhamAM madhuratAno svabhAva baMdhAya che -rate dUdhano AsvabhAva amuka vakhata sudhI te svarUpeTakI rahe che. AmaTakI rahevAnI kALamaryAdA niyata thAya che -3 e madhuratAmAM pazunI jAti anusAra tIvratA-maMdatA Adi vizeSatAo hoya che. -4 e dUdhanuM paudgalika pariNAma paNa sAtheja nirmAya che. eja rIte jIvadvArA grahaNa thaIne tenA Atma)pradezamAM saMzleSa pAmelA karmapudgalomAM paNa cAra aMzonuM nirmANa thAya che arthAta jayAre karmanA aNuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che tyAre svabhAva, sthiti, phaLa ApavAnI zakita ane karmanA aNuonI vaheMcaNI e cAra bAbato nakkI thAya che. ecAra aMza kecAra bAbato tejaprastuta prakRti baMdha sthitibaMdha, anubhAvabaMdha ane pradezabaMdha ja prakRti baMdhaH 4 karma pudgalomAM je jJAnane AvRtta karavAno,darzanane aTakAvavAno,sukhaduHkha anubhavAvAno vagere svabhAva baMdhAya che, te svabhAva nirmANa e ja prakRtibaMdha. 4 AtmA sAthe saMbaMdha pAmatA karmapulo zI asara utpanna karaze? te nakkI thavuM tenuM nAma prakRti baMdha ahIM karmano svabhAva nakkI thAya che, tene AdhAreja karmazAstranA vivecana mATe dareka karmonA anvartha nAmo niyata karavAmAM AvyA che. bAkInA traNe baMdhanA vibhAgono vyavahAra paNa e ja nAmathI karmazAstramAM karAyelo che mATe ahIM prakRti baMdhanI mukhyatA rAkhavAmAM AvelI che. 4 jIva dvArA grahaNa karelA karma pudgalomAM bhinna bhinna svabhAvo arthAt zakitao je utpanna thAya che tene prakRti baMdha kahevAya che. 4 prakRti eTale svabhAva. karmanA je aNuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thayo te aNuomAM kayA kayA aNuo AtmAnA kayA kayA guNane dabAvaze? AtmAne kevI kevI asaro pahoMcADaze? ema emanA svabhAvano nirNaya thAya che. karmANuonA A svabhAva nirNayane prakRttibaMdha kahevAmAM Ave che. ramAtmAnA anaMta guNo che temAM mukhya guNo anaMtajJAna vagere ATha che karmANuono jayAre AtmAnA pradezo sAthe saMyoga thAya che, tyAre baMdhAyela karmANuomAMthI amuka aNuomAM jJAna guNane dabAvavAno svabhAva niyata thAya che. amuka karmANuomAM darzanaguNane AvaravAno svabhAva nakkI thAya che. amuka karmANuomAM AtmAnA avyAbAdha sukhane rokIne bAhya sukha athavA du:kha ApavAno svabhAva niyata thAya che. keTalAMka karmANuo cAritra guNane dabAve che. A pramANe ATha guNonA AvaraNa samajI levA. karmANuonA A svabhAvane AzrIne AtmA sAthe kSIra-nIra banelA karma pudgalonA mukhya ATha prakAro paDe che A ATha prakAro paDe che A ATha prakArane karmanI mULa ATha prakRtti o kahevAmAM Ave che tenI baMdhane AzrIne uttara pravRtti-karmagranthAnusAra-120bhede prasidhdha che. tatvArthamAM tenA97 uttara bhedo satrakAre kahelA che jio satra 8:[noMdhaH- nAmakarmanA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA bhedone lIdhe A saMkhyAmAM parivartano Ave che. tenI carcA te sUtranI TIkAmAM kahevAze je-je karmano [udayakALe] jevo jevo vipAka ApavAno svabhAva hoya che tene prakRtti svarUpa baMdha jANavo OM AtmA sAthe baMdhAyelI kArmaNa vargaNA te karma, ane kArpaNa vargaNA tathA AtmAno saMbaMdha te baMdha. Avo baMdha koipaNa prakArano svabhAva nakkI karavA pUrvaka ja thAya che mATe tene prakRtti baMdha kahyo che. karmagrantha prasidhdha lADavAno dRSTAnta thI vicArI e to jelADavAmAM suMTha mukhya hoya,te lADu vAyune haravAnA svabhAva vALo hoya che, jIrU vagere no banela lADupittane haranAro kahyo che ane kapha-apahArI dravyano lADavo kaphane haranArA svabhAvano hoya che. ArIte jUdI jUdI prakRti ke svabhAvanI peThe karmamAM paNa jJAnAvaraNa-Adi ATha mukhya prakRtti che. te-te anusAra karmonI je vaheMcaNI tene prakRtti baMdha kahe che. sthitibaMdhaH OM svabhAva baMdhAvA sAthe ja te svabhAva thI amuka vakhata sudhI cyuta na thavAnI maryAdA pudgalomAM nirmita thAya che, te kAlamaryAdA nuM nirmANa e sthitibaMdha karmavargaNAo grahaNa karyA pachI teno svabhAva [prakRtti] nakkI thai gai. paraMtu A karmaprakRtti keTalo vakhata sudhI Takaze? athavA AtmA sAthe joDAyela te-te svabhAva vALA karma pudgalo keTalo vakhata sudhI saMbaMdha TakAvI zakaze? te''vakhata'' nuM mApa e sthiti baMdha. jIvadvArA grahaNa karAyelA pudgalonI amuka kALa sudhI potAnA svabhAvane choDyA vagara jIvanIsAthe rahevAnI kALamaryAdA ne sthiti bandha kahevAya che. karmANuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che te vakhate jema te te karmANuonA AtmAnA te te guNone AvaravA vagereno svabhAva niyata thAya che tema te te karmANuomAM e svabhAva kayA sudhI raheze, arthAt te te karma AtmAmAM keTalA kALa sudhI asara karaze, te paNa te ja vakhate nakkI thai jAya che. karmANuomAM AtmAne asara pahoMcaDavAnA kALano nirNaya te sthitibaMdha. AvI sthitinA utkRSTa ane jadhanya be bheda che. vadhAremAM vadhAre sthiti-jenAthI vadhu sthiti na hoyate utkRSTa sthiti. -ochAmAM ochI sthiti-jenAthI ochI sthiti hoya te jadhanya sthiti. jeje karmajeTalo kALasudhItenAvipAka ApavAsamarthache, te kALanI maryAdAnesthiti baMdha jANavo. je karma je samaye baMdhAya che, te ja samaye A karma amuka kALa sudhI AtmA pradezo sAthe raheze ema vakhata nakkI thai jAya che.A vakhatanuM nakkI thavuM te sthitibaMdha kahevAya. jema koi lADavo evo hoya ke te eka mAsa sudhI rahe pachI bagaDe, koi lADavo 15 divasa pachI paNa bagaDI jAya paNa amuka lADavo amuka kALa pachI vikAra AvatA bagaDI jAya che, niyata maryAdA nI mAphaka karmomAM paNa koi karma utkRSTa 70 koDA koDI sAgaropama sudhI rahe che,koi karma utkRSTa 30 koDA koDI sAgaropama rahe che. te sthiti baMdha. anubhAva baMdhaH svabhAvanuMnirmANa thavAnI sAthe ja te karmavargaNAomAM tIvratA,maMdatA AdipaNe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 adhyAyaH 8 sUtra: 4 phalAnubhava karAvanArI vizeSatAo baMdhAya che evI vizeSatAo te ja anubhAva baMdha. amuka pravRtti ke svabhAva dharAvatI kArmaNa vargaNA potAnI prakRttine anukULa phaLa keTalA jorathI banAvaze? te joke baLake karmanuM sAmarthya ke vipAkAdi nakkI thayuM te anubhAvabaMdha. -arthAt karmanuM phaLadAna sAmarthya te anubhAva baMdha. jene rasabaMdha paNa kahe che. # jIvadvArA grahaNa karAyelA karmapudgalomAM rasanA taratamabhAvonuM arthAt phaLa devA ochI vadhatI zakitanuM hovuM tene anubhAva baMdha, rasabaMdha ke anubhava bandha paNa kahe che. # je karmavargaNAne AtmA grahaNa kare che, te te karmamAM AtmAnA te te guNane dabAvavAno svabhAva che, paNa te svabhAva dareka vakhate samAna hoto nathI nyUnAdhika paNa hoya che. jema dArUmAM nazo lAvavAno svabhAva che paNa dareka dAramAM eka sarakho nazo kaMI Avato nathI koika dArUmAM khUbaja nazo caDe, koIkamAM ocho nazo caDe. e rIte karmonA AtmAguNane dabAvavAnA svabhAvamAM paNa taratamatA hoya che. arthAta karmonA AtmaguNa ne dabAvavA vagere vipAkamAM- phaLamAM taratamatA hoya che. te te karma keTale aMze potAno vipAka ke phaLa Apaze teno nirNaya te anubhAva ke rasabaMdha. jema ke jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAna guNane roke che paNa ApaNe joI zakIe chIe ke dareka jIvamAM jJAnaguNanuM AvaraNa eka samAna hotuM nathI. koI vyakita eka divasamAM 25 gAthA gokhe, koI 15 gAthA gokhe, koI 10gAthA gokhe koI eka viSayane sUkSma rIte samajI zake, koI sthULa rIte paNa muzkelIthI samajI zake ,koIne dravyAnuyoga sAro hoya to koIne gaNitAnuMyoga sAro hoya. A pramANe bodha mAM jovA maLatuM tAratamya anubhAva baMdhane AbhArI che -rasa/anubhAva nA cArabhedo karmANuomAM utpanna thatA rasanI asaMkhya taratamatA o che. chatAM karmagranthakAre tenA cAra bhedo jaNAve che. te A pramANe, eka sthAnikarasa, kristhAnika rasa, tristhAnika rasa, ane catuHsthAnika rasa. jene vyavahAramAM eka ThANiyo, be ThANiyo, traNa ThANiyo, cAra ThANiyo rasa ema kahevAmAM Ave che. sAmAnya maMda rasane eka sthAnika rasa kahevAmAM Ave che, tenAthI AtmAnA guNonuM AvaraNa alpAMze thAya che, eka sthAnika rasa thI adhika tIvra rasane dristhAnika rasa kahevAmAM Ave che, tenAthI paNa adhika tIvra rasane tristhAnika rasa kahevAmAM Ave che. tristhAnika rasa karatA paNa adhika tIvra rasane catuHsthAnika rasa kahevAmAM Ave che. rasanI A taratamatA mATe karmagranthakAra lImaDA ane zeraDI nA rasanuM dRSTAnta Ape che azubha karma mATe lImaDAno rasa ane zubha karma mATe zeraDInA rasanI upamA apAyelI che. mAno ke lImaDA athavA zeraDIno rasa je svabhAvika che tene eka pAtramAM levAmAM Ave tyAre te eka sthAnika rasa hoya che tenA be bhAga kalpI eka bhAga jeTalo bALI nAkhavAmAM Ave tyAre te bacela eka bhAgane dvi sthAnika rasa kahevAmAM Ave che. jo te rasanA traNa sarakhA bhAga kalpIne be bhAga baLI jAya teTalo ghaTTa rasa banAvavAmAM Ave to te banelo rasa tristhAnika rasa kahevAya che. jo te rasanA cAra bhAga kalpavAmAM Ave ane traNa bhAgabaLI jAya teTalo ukALavAmAM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA Ave to ja eka bhAga jeTalo bace tene catuHsthAnika rasa kahevAmAM Ave che. A pramANe karmanA rasa vize jANavuM zeraDIno rasa jema sukha Ape che tema zubha karma nuM phaLa paNa sukha Ape che tathA jema lImaDAno rasaduHkha Ape che tema azubha karmanuM phaLa paNa duHkha Ape che. zeraDIno rasa jema vadhu baLe tema tenI madhuratA adhikAdhika thatI jAya che ane lImaDAno rasa jema vadhu baLe tema adhikAdhika kaDavo banato jAya che. ejarIte zubha pravRttimAM jema rasanI tIvratA vadhu tema tenuM adhika zubhaphaLa ane azubhaprakRttimAM jema jema vadhu tIvrarasatema tema tenuM azubhaphaLa adhika maLe. A rasanI taratamatAne lIdhe koikane duHkhano anubhava adhika thAya che e ja prakAra nuM duHkha bIjAne alpa paNa lAge che. 4 anubhAvabaMdha eTale rasabaMdha. te jevA jevA svarUpe udayamAM Ave che tevA tevA svarUpe te-te karma tIvrayA maMda bhAve AtmAne vedana Ape che A rIte AtmAne thanAra vedana ke tenA guNanuM avarAvApaNuM tenuM niyAmaka tatva te anubhAva baMdha che. # je samaye je karma baMdhAya che, te karmanuM phaLa jIvane aphlAdakArI zubha ke duHkhadAyI -azubha prApta thaze? te zubhAzubhatA paNa teja samaye niyata thAya che. temaja te karma jayAre zubhAzubha rUpe udayamAM Ave tyAre tIvra ke maMda kaI rIte udayamAM Avaze? te tIvramaMdatA paNa teja samaye niyata thAya che. mATe zubhAzubhatA tIvramaMdatA nuM je niyata paNe baMdha samaye thavuM te anumA vanya athavA rasa vanya kahevAya jema koi lADavo ocho ke vadhumadhura hoya, athavA alpake ati kaDavo hoya te rIte karmamAM paNa tenA rasa [-anubhAva mujaba temAM tIvake maMda zubhAzubha phaLa ApavAnI tAkAta rahelI che. navatatva vivecana - mithyAtva Adi pAMce karmabaMdhanA kAraNo thI jIvakarma bAMdhe che. abhavya jIvarAzi thI anantaguNa ane sidhdha jIvanI rAzithI ananta mo bhAga eTalA paramANuo vaDe je eka skandha bane che evAananta karmaskandho rUpa kArmaNa vargaNA pratisamaye jIva grahaNa karavA vaDe karmabAMdhe che. te karma skandhanA pratyeka paramANamAM kaSAyanA hetu vaDe sarva jIvarAzithI anaMtaguNa rasa vibhAga ke rasAMza utpanna thAya che. te karmano rasa tIvra-tIvrataratIvratama ke manda-mandIra-mandatama ItyAdi aneka prakAra hoya che ahIM82pApaprakRttinotIvarasa,tIvravizudhdhivaDebaMdhAya che. maMdarasatethI viparIta rIte baMdhAya che arthAta zubha prakRttino maMdarasa saMleza vaDe ane azubha prakRttino maMdarasa vizudhdhi vaDe baMdhAya che. $ zubha ane azubha pravRttionA eka sthAnika AdicAra prakAranA rasabaMdha,cAra prakAranA kaSAyamAMthI je kaSAya vaDe baMdhAya che te darzAvatuM koSTaka kayA kaSAya vaDe? puNya prakRttino pApaprakRttino ! anaMtAnu bandhi kaSAya vaDe | dvi sthAnika rasa baMdha catuHsthAnika rasa baMdha apratyAkhyAna kaSAya vaDe tri sthAnika rasa baMdha ! tri sthAnika rasa baMdha pratyAkhyAna kaSAya vaDe catuHsthAnika rasa baMdha dvi sthAnika rasa baMdha saMjavalana kaSAya vaDe catuHsthAnika rasa baMdha eka sthAnika rasa baMdha Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 4 25 ahIM zubha prakRttino eka sthAnika rasabaMdha hoya ja nahIM ane azubhamAM paNa mati Adi 4- jJAnAvaraNIya, 3-darzanAvaraNIya saMjvalanA krodhAdi -4, puruSaveda ane pa-antarAya e 17 azubha pravRttiono ja eka sthAnika rasabaMdhame guNaThANe hoya che. bAkInI azubha prakRttiono jadhanyathI paNa dvi sthAnika rasa baMdha thAya che. ja pradeza baMdhaH 4 grahaNa karyA pachI bhinna bhinna svabhAvamAM parINAma pAmato karma pudgala rAzi svabhAvadITha amuka amuka parimANamAM vaheMcAI jAya che, e parimANa vibhAgane tapradezabaMdha. # prakRtti baMdha anusAra jate te karmane ochAvattA pramANamAM karmanA jatthAno bhAga maLe che e mukhya ane peTA bhAgo te ja pahele samaye kheMcAI jAya che te vhecaNanuM nAma pradezabaMdha che. A rIte baMdhakALe pradezanuM becANa te pradezabaMdha 4 nyunAdhika paramANuvALA karma skanvono AtmapradezonI sAthe je saMbaMdha thAya che tene pradeza baMdha kahevAya che. karmANuono AtmAnI sAthe saMbaMdha thAya che, tyAre e karmANuonI AThe prakRttiomAM [-karmomAM vaheMcaNI thAya che. e ATha prakRttiomAM karmANuonI vaheMcaNI e pradezabaMdha ATha prakAranI pudgala vargaNAo che temAMthI pratyeka saMsArI jIva-mAtrane upayogamAM AvatI vargaNAomAMthI je chella kArmaNa vargaNAo che ke je abhavya thI anaMtaguNA paramANuonI banelI hoya che, temaja sarva jIvarAzi karatAM anaMtaguNA rasathI yukata hoya che, te vargaNAono jeTalo jeTalo jaththo jIva grahaNa kare, grahaNa karIne tenA Atma pradezo sAthe pUrvabAMdhelA karmanI sAthe je baMdha karechetevargaNAnAochA-vattA jaththAne pradezabaMdha jANavo 4 pUrvokatalADavAnAdRSTAntathIja AvAta samajavI paDaze. koilADavA 20Amano hoya, koI lADavo 40 gAmano hoya, eja rIte baMdha samaye karmANuonA ghaNA pradezo hoya ane koI karmANuonA alpa pradezo paNa hoya dareka karmanA pradezonI sarakhI saMkhyA baMdhAtI nathI. te pramANeAyuSyanA sarvathI alpa, nAma gotranAtethI vizeSa paNa parasparatulya, jJAna-darzana-aMtarAyanAtethI paNa vizeSa ane paraspara tulya, mohanIyanA tethI paNa vizeSa, ane vedanIyanA sarvathI vizeSa pradezo baMdhAya che. te pradezabaMdha jANavo- navatatvaprakaraNa vivecana-mahesANA tatvavidhaya: eTale tasya vidhaya: ahIM vidhi zabda no artha bheda athavA prakAra thAya che ane A vidhi zabda nuM bahuvacana te ja vidhaya: arthAta baMdhanA bhedo. ja sArAMza - cAre baMdhane spaSTa karato eka zloka svabhAva:prakRttiH proktaH sthiti: kAlAvadhAraNam anubhAgo raso jJeyaH pradezAH dalasaJcayaH arthAta svabhAva te prakRtti,kAla maryAdA te sthiti, anubhAga eTale rasa ane pulonI saMkhyA ne pradeza kahe che. baMdhanA A cAra prakAromAM pahelo ane chellA arthAta prakRtti ane pradeza e baMne baMdha yogane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA AbhArI che. kemake yoganA taratamabhAvauparaHbaMne baMdhanotaratamabhAva AdhArita che.jayAre bIjo ane trIjo baMdha arthAta sthiti ane anubhAga baMdha kaSAyane AbhArI che. kAraNake kaSAyanI tIvratAmaMdatA uparaja sthitinI ane anubhava baMdhanI adhikatA ke alpatA avalaMbe che. U [8] saMdarbhaH 4 Agama saMdarbhaH-vavide vanya paUtte, nahIM paphavaje, Diphavajo, majumAvavajo, paesabandhe ja sama, 4-5 4 tatvArtha saMdarbhaH(1)prakRttibaMdhasaMbaMdhe- 4. 8 -. thI 24,26 (2)sthitibaMdha saMbaMdhe e 8 - 25 thI 22 (3)anubhAga baMdha saMbaMdhema, 8 -. 22 thI 24 (4)pradeza baMdha saMbaMdhe . 8 - 4 anyagrantha saMdarbha(1)lokaprakAza-sargaH10 zloka 137 thI 143 (2)navatatva-gAthA:37 (3) karmagrantha pahelo-gAthA 2 U [9]padya paheluM padya pUrvokata sUtra 3 nA padyamAM apAI gayuM che jIva grahaNa kare che karmacAra prakAre prakRtti sthiti pradeza ne vipAka svarUpe nahIM prakRtti pradeze mukhya AdhAra yoga vaLI sthiti anubhAve che kaSAya prayoga U [10] niSkarSa:- A sUtramAM baMdhanA svarUpa dvArA philosophI nA bIja mukI dIdhAM che. have pachInA sUtro paNa A cAra bheda upara AdhArIta che. ahIM mukhya vAta karmanI che. -samaye samaye jIva je karma bAMdhe che temAM anaMtI kArmaNa vargaNAone ne grahaNa kare che. -A kArmaNa vargaNA prakRtti Adi cAra bhede pratipAdIta karI che ApaNe samajavA yogya vAta e ja che ke samaye samaye karmabaMdha cAluMja che tadanusAra prakRtti-sthiti-anubhAva-pradezabaMdha paNa thAya ja che mATe jIve vadhune vadhu zubhamAM pravartana karavuM. jo karmabaMdha cAlu ja rahevAno che to zubhano baMdha ane sakAmanirjarAno puruSArtha zAmATe cAlu na rAkhavo? A zubha bhAva thakI ja kayAreka zudhdha bhAva janma ane AtmA vikAsanI sarvocca kakSAne sidhdha karAvanAra thaze. _ _ _ _ _ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sutra: 5 27 (adhyAyaH8-sUtraH5) U [1]sUtratu-sUtrakAra maharSiA sUtrathakI mUla prakRttinA ATha bhedono nirdeza kare che. [2] sUtra mULaH "mAghorArzanAvaraNavenIyamodanIyAyunAmatrAya: [3]sUtra pRthaka-jhAdya: jJAna, Tana varaNa - venIya - mohanIya - gAyu - nAma - gotra - mArIyA: I [4]sUtrasAra-pahelo [arthAtaprakRttibandha jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa,vedanIya, mohanIya, AyuSka,nAma gotra, aMtarAyarUpa che [eTale ke prakRttibaMdhanA jJAnAvaraNa-Adi ATha bhedo che] O [5]zabdajJAnaHmAdya-paheluM arthAt prakRtti jJAna-vizeSabodha Tarzana-sAmAnya bodha bAvaLA-avAranavAra vedanIya- vedanA Ape te modanI-moha pamADe te mAyu-jIvavAnI samayamaryAdA nAma- AtmAne namAve te gotra- ucca nIccapaNuM aMtarIya- dAnAdi AMtare te [6] anuvRttiH- (1)pratithityanumAva. sUtraH 8:4 thI prakRti (2) vanya: sUtraH 8:3 thI 15 U [7]abhinavaTIkA - adhyavasAyavizeSa thI jIva dvArA ekaja vakhata grahaNa karAyela karmapugala rAzimAM eka sAthe AdhyavasAyika zakitanI vividhatA pramANe aneka svabhAvonuM nirmANa thAya che. e svabhAva adrazya che chatAM tenuM parigaNana mAtra temanA kAryo . asaro dvArA thaI zake che. eka ke aneka saMsArI jIvo uparathatI karmanI asaMkhya asaro abhAvAyache e asaronA utpAdaka svabhAvo kharI rIte asaMkhyAta ja che. tema chatAM TUMkamAM vargIkaraNa karI te badhAne ATha bhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvyA che. te mUla prakRttibaMdha kahevAya che. e ja AThamUla pravRtti bhedano nirdeza karavAmAM Avyo che. jema ke jJAnAvaraNa Adi je rIte eka vakhata karAyeluM bhojana rasa, rudhira,mAMsa vagere aneka rUpathI pariNata thaI jAya che te prakAre eka sAthe baMdhane prApta thayela karma paramANu paNa jJAnAvaraNa Adi AThe nimnota prakRttimAM pheravAya jAya che sAmAnyathI karma eka che. punya-pApanI apekSAe karmanA be bheda che. prakRtti, sthiti,anubhAva ane pradezanI apekSAe karmanA cAra bheda che. jJAnAvaraNa AdinI dRSTie karmanA ATha bheda che. uttara prakRtinI apekSAe karmanA 97 bheda che ane AgaLa vicArIe to karmanA saMkhyAta asaMkhyAta ane anaMta bhedo che * mAdha:- mA eTale paheluM. A pUrvenA anantara sUtraH4 mujaba arthAt te sUtramAM "mAro jJAnAvara"veranI modinIyApunamamtrAnarAyA. e pramANenuM sUtra digambara AkhAyamAM che Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA sUcavAyelA kramanI prAmANyatA anusAra prathama arthAt prakRttibaMdha zabda levAze. jJAnAvaraNa:- [mULa karma prakRtti bandha-1 jenA vaDe jJAna arthAt vizeSa bodha AvarAya te jJAnAvaraNa je karmANuo AtmAnA jJAnaguNane dabAve te karmANuo jJAnAvaraNIya karma. karmapradezanA je jatthAno mati Adi pAMca jJAnonuM AvaraNa karavAno svabhAvanakkI thaine te jattho AtmA sAthe baMdhAya che te jJAnAvaraNa mULa prakRti baMdha je karma AtmAnA jJAnaguNa ne DhAMkIde te jJAnAvaraNIya kahevAya che 28 jagatanA pratyeka AtmAmAM jagatanA samasta jJeya tatvane samasta bhAve jANavAnI jJAna zakita rahelI che. te jJAnaguNane jJAnAvaraNa karma pAMca prakAre AvRta kare che-DhAMke che,jethI te AtmA jJeyane tathA prakAre jANI zakato nathI. jayAre A pAMca prakAranA AvRtta karmomAMthI je-je AtmAe je je karmono jeTalo jeTalo kSayopazama prApta karelo hoya che te thakI tenI jJAnazakita AvirbhAva pAmelI hovAthI te anusAre te jIva zeyane jANI zake che ane jJAnAvaraNIya karmonA sarvathA kSaya vaDe kevaLajJAnanI prApti vaDe sarvajJa ane sarvadarzI banI zake che jJAnam eva bodhalakSaNo vizeSaviSaya: paryAya AtmanaH tasyaAvaraNam - AcchAdanaM OM jJAnAvaraNa karmano svabhAva jIvanA jJAnaguNa ne AvaravAno che ane te jJAnAvaraNa karma AMkha uparanA pATA sarakhuM che.jema AMkha upara pATo bAMdhyo hoya to tenA pAtaLA-jADA paNAnuMsAra ochuM vattu dekhAya paNa saMpUrNa dekhI zakAya nahIM, kema ke A karmathI jIvano ananta jJAnaguNa avarAya che. darzanAvaraNaH- [mULa prakRtti bandha-2] jenAvaDe darzana arthAt sAmAnya bodha avarAya te darzanAvaraNa je karmANuo AtmAnA darzana guNano abhibhava kare te darzanAvaraNIya karma. karma pradezanA je jatthAno darzana guNane AvaravAno svabhAva nakkI thaine te jattho AtmAsAthe baMdhAya che te darzanAvaraNa mULa prakRttibaMdha. je karma AtmAnA darzana-guNane AcchAdita kare-DhAMke tene darzanAvaraNIya karma kahevAya. paramajJAnI paramAtmAo e pratyakSa jJAnathI prakAzela che ke pratyeka padArtha sAmAnya vizeSa svarUpathI aneka svarUpI che te mATe tene yarthAtha avirudhdha jANavA saMbaMdhi jJAna paNa sAmAnya temaja vizeSa svarUpI ema banne bhAva svarUpa vALuM hoya che temAMthI prathamanuM je sAmAnya bodhajJAna te pratyeka saMsArI AtmAne prathama darzanAvaraNIya karmanA kSayopazama anusAre thAya che. darzanaparyAya: sAmAnyopalambhalakSaNastasyaAvaraNaM AcchAdanaM darzanAvaraNam darzanAvaraNa karmano svabhAva jIvanA darzana guNane Avare che. jema dvArapALe rokelA manuSyone rAjA joi zakato nathI tema jIvarUpa rAjA darzanAvaraNa karmanA udayathI padArtha ane viSayane dekhI zakato nathI. A karma vaDe jIvano ananta darzana guNa avarAya che Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 adhyAya: 8 sUtraH 5 ja vedanIya - mULa prakRtti banya-3] # jethI sukhakedu:kha anubhavAya te vedanIya # je karmANao AtmAnA anaMta avyAbAdha sukhane rokIne bAhya sukha ane duHkha Ape te karmANuo vedanIyakarma. # akSayasthiti guNanuM AvaraNa karavA sAthe sAMsArika sukha-duHkhanuMvedanakarAvavAno svabhAva je karmapradeza nA jasthAmAM utpanna thAya te svabhAvanuM nAma vedanIya mULa karma prakRtti baMdha. # je karma dvArA jIvane sAMsArika indriya janya sukha-duHkhano anubhava thAya tene vedanIya karma kahevAya che. # je karmaanya saMzliSTayA asaMzliSTasaMbaMdhonuM AtmAne saMvedana-sukha-duHkharUpe upajAve che, je mukhya paNe mithyAdraSTi jIvane saMmohanuM kAraNa bane che. jayAre samyakadraSTi jIvane AtmabhAvamAM sthira thavA mATe preraka bane che. va sukhaduHkharUpeNa anubhavitavyatvAd vedanIyam iti karma sAdhanam / # vedanIya karmano svabhAva jIvane sukha-duHkha ApavAno che. jema madha vaDe lepAyelI talavArane cATatA mIThAza paNa anubhavAya che ane vAra lAgatA duHkha paNa thAya che tema ahIM jIvane zAtAtathA azAtA baMne anubhavavI paDe che. A karma jIvanA avyAbAdha ananta sukha guNane roke che ja mohanIya - mUiLa prakRtti bandha-4]. $ jenA vaDe AtmA moha pAme te mohanIya 4 AtmAnI svabhAva ramaNatA ke sthiratA rUpacAritrane dabAvanArA karmANuo te mohanIya karma 4 darzana mohanIya sabhya darzana guNonuM ane cAritra mohanIya samyaka cAritra guNonuM AvaraNa karavA sAthe jagata nA padArtho tarapha moha-khoTuM AkarSaNa utpanna karavAno je svabhAva, karma pudgalonA jathA dharAvatA thAya che, te svabhAva mohanIya mULakarmaprakRtti baMdha t je karma, jIvanesva-para vivekamAM tathA svarUpa ramaNatAmAM bAdhA pahoMcADe che arthAt je karma AtmAnA samyakta tathA cAritra guNano ghAta kare che tene mohanIya karma kahevAya che. $ AmohanIya karmasau prathama to AtmAne AtmabhAna bhUlAvI para dravyanA saMyogaviyogamAM mUDha banAve che. jemAM prathama darzana mohanIya karmane zAstrakAro e mukhya jaNAvela che te sAthe bIjuM cAritra mohanIya karmanA udaye soLa prakArano kaSAya bhAva temaja nava prakAranA nokaSAyanA pariNAma thAya che, jethI saMsArI jIva AtmArtha sAdhavAthI vimukha thAyache. * mohayati mohanaM vA muhyati anena iti vA mohanIyam mohanIya karmano svabhAva jIvanA samyakta guNa tathA ananta cAritra guNane rokavAno che, e mohanIya karmamadirA sarakhuM che. jema madirA pIvAthI jIva unmatta thAya che, hita-ahitane jANato nathI, tema mohanIya udayathI paNa jIva gharma-adharma kaMI paNa jANI -AdarI- pALI zakato nathI A karmathI jIvano ananta cAritra guNa rokAya che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA - AyuSka karma (mULa prakRtti bandha-4] # jethI bhavadhAraNa thAya te AyuSa. 4 akSaya sthiti guNane rokIne janma maraNano anubhava karAvanArA karmANuo te AyuSka karma. 4 AtmAnA akSaya sthiti guNanuM AvaraNa karavA sAthe navuM zarIra banAvavA tarapha jatAM tathA navuM zarIra banavA mAMDe tyAMthI mAMDIne te chUTI jAya tyAM sudhI TakAvI rAkhavA lAMbITUMkI sthitio utpanna karavAno svabhAvakarmapudgalonAjasthAmAM utpanna thAya te svabhAva AyuSya muLa karma prakRtti bandha. # je karmanA astitva thI prANI jIvato rahe che ane kSaya thavAthI maraNa pAme che Avo jIvana maraNano vyavahAra jenA AdhAre thAya che tene AyuSya karma kahevAya che. che A AyuSya karma dareka saMsArI jIva AkhA bhava pramANa kALamAM ekaja vAra bAMdhe che ane jeTaluM AyuSya bAMdhyuM hoya teTaloja kALa te anya[phakata te pachInA bIjA bhava saMbaMdhi jIvI zake che. tethI vadhu kALa jIvI zakato nathI. kadAca upakramAdi nimitte AyuSya ghaTI jAya kharuM paNa vadhe to nahIja. + eti anena gati antarANi iti AyuH Ayureva cAyuSkaM / 4 AyuSya karmano svabhAva jIva ne amuka gatimAM amuka kALa sudhI rokI rAkhavAno che mATe e karma beDI sarakhuM che. jema beDImAM paDelo manuSya rAjAe niyata karelI mudata sudhI baMdI khAnAmAMthI bahAra nIkaLI zake nahIM tema te gati saMbaMdhi AyuSya karmanA udayathI jIva te gatimAMthI nIkaLI zakato nathI. A karmathI jIvano akSaya sthitiguNa rokAya che. ja nAmakarma- [mULa prakRtti bandha-6] che jethI viziSTa gati- jAti Adi prApta thAya te nAma 4 arUpI paNAne dabAvIne manuSyAdiparyAyono anubhava karAvanArakarmANuo tenAmakarma. 4 AtmAnIarUpAvasthAnuM AvaraNa karavA sAthe AtmAne judA judA AkAro, nAmo vagere dhAraNa karavAnI pharaja pADavAno jesvabhAva-ke te svarUpe namAvavAno che, svabhAva karma pudgala nA jaththamAM utpanna thAya te jatthA no svabhAva eTale nAma-mULakarma prakRtti baMdha. # je karmanA udayathI jIvanarakatiryaMca AdinAmathI saMbodhita thAya che arthAta amuka jIvanArakI che, amuka jIva tiryaMca che, amuka jIva manuSya che, amuka jIva deva che A pramANe kahevAmAM Ave che te nAma karma che # A nAma karmanA udaye jIvanA nAraka tiryaMca deva-manuSyAdi nAmo paDe che te sAthe tenI aneka vidha vicitratA sAthe tenA bIjA paNa aneka nAmo paDe che ke jenuM svarUpa zAstramAM jaNAvAyuM che. tatvataH to AtmA arUpI -anAmI che tethI tenA jeTalA paNa saMbaMdhe che jenAma paDAya che te nAma karmanA udayanA pariNAma jANavA panAmayati nAma prahayatyAtmAnaM gatyAdyabhimukhamiti, namyate vA prahvIkriyate'neneti naam| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 adhyAyaH 8 sUtraH pa # nAmakarmano svabhAva citrakAra sarakho che, nipuNa citAro jema aneka raMgothI aMga upAMgayukata deva,manuSya AdinAaneka rUpo citare che tema citArA sarakhuMnAmakarmapaNa aneka varNavALA aMga upAMga yukata deva, manuSya Adi aneka rUpo banAve che. A karmano svabhAva jIvanA arUpI guNane rokavAno che. ja gotrakarma mULa prakRtti banya-7] jethI uccapaNuM ke nIcapaNuM pamAya te gotra 4 agurulaghupaNAno abhibhava karIne uccakuLa ke nIca kuLano vyavahAra karanAra karmANuo te gotrakarma 4 AtmAnA aguru laghu guNanuM AvaraNa karavA sAthe ja AtmAne uccanIcya tarIke oLakhAvavAno je svabhAva karma pugalonA jatthAmAM utpanna thAya te svabhAva gotra mULakarma prakRtti baMdha 4 AtmA tatvataH zudhdha-budhdha-niraMjana-nirAkAra hovA chatAM saMsArI jIvano karma pramANe A saMsAramAM janma-jIvana ane maraNanI prApti thatI hoya che. A sAthe gotra karmanA udaya pramANe jIvane ucca yA nicca sthAnamAM janma prApta thAya che mahad aMze nIca sthAnamAM janmelAne uttamatA prApta karanAra AtmAne uttamatA prApta karavAmAM aneka vighno thatA hoya che. jayAre uccasthAnamAM janma prApta karanAra AtmAne uttamatA prApta karavA mATe anekavidha anUkULatA o prApta thatI hoya che. + gotraMuccanIcabhedalakSaNaM tad gacchati prApnoti AtmA iti gotram / # gotrakarma kuMbhAra sarakhuM che. jema kuMbhAra corI- kuMbha sthApana mATe uttama ghaDA banAve to te ghaDA mAMgalika tarIke pUjAya che ane madirA AdinA ghaDadha banAve to niMdanIya thAya che. tema jIva paNa ucca gotra mAM janme to pUjanIka ane nIca gotramAM janme to niMdanIya thAya che.A karmano svabhAva jIvanA aguru laghu guNane rokavAno che + antarAya karma mULa prakRtti bandha-8] # jethI levA-devA AdimAM vighna Ave to aMtarAya. 4 anaMta vIrya guNane dabAvanArA karmANuone aMtarAyakarma. 4 AtmAnA dAnadika guNonuM AvaraNa karavA sAthe te te pravRtti karavAmAM rokAvaTa nAMkhavAno je svabhAva karma pudgalonA jathAmAM utpanna thAya te aMtarAya mULakarma prakRti baMdha je karma AtmAnI vIrya,dAna, lAbha, bhoga ane upabhoga rUpa zakitao no ghAta kare che tene aMtarAyakarma kahevAya che. 4 A karmano udaya jIvane potAnI chAtI ane prApta zakitaoe paNa teno upayoga karavAmAM vipnabhUta thato hovAthI AtmA potAnI tathArUpa zakita saMyoganA prarvatanano lAbha meLavI zakato nathI ___ antardhIyate'nenAtmano vIryalAbhAdi antarAyaH antardhAnaM vA''tmanovIryAdipariNAmasya iti antarAyaH Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tattvArthAdhigama sutra abhinavaTIkA 4 aMtarAyakarmabhaMDArI sarakhuM che. jema rAjA dAna ApavAnA svabhAvavALo hoya paraMtu rAjayanI tijorIno vahivaTa karanAra bhaMDArI jo pratikaLa hoya to amuka amuka prakAranI rAjayane khoTaketoTo che evuM vAraMvAra samajAvavAthI rAjA potAnI IcchA mujabadAna na ApI zake, tema jIvano svabhAvato ananta dAna-lAbha bhoga-upabhoga ane vIryalabdhivALo che paraMtu A aMtarAyakarmanA udayathI jIvanA te anaMta dAnAdisvabhAva sArthaka-pragaTa thaI zakatA nathI A rIte A karmano svabhAva jIvanA anaMta vIrya guNane DhAMkavAno che karmanA vividha svabhAvone saMkSepanI dRSTie uparanA ATha bhAgomAM vaheMcI nAkhyA chatAM, visatRta ruci jijJAsuo mATe madhyama mArgathI te AThanA bIjA prakAro varNavavAmAM AvyA che, je uttara pravRttinA bhedathI prasidhdha che, AvA uttara bhedonI saMkhyA 97 che. je have pachInA sUtromAM jaNAvela che. ja kamahetu -sUtrakAre ahIM jJAnAvaraNa Adi je krama pasaMda karela che, e ja krama navatatvamAM che ane e ja krama karmagrantha mAM paNa jaNAvAela che tenuM kAraNa sidhdhasenagaNijI A rIte jaNAve che jJAna darzana AvaraNa udaya janita sarva jIvone bhavavyathA che tene vedatA evAne paNa mohathI abhibhUta thavAthI virakita hotI nathI.avirakita jIvone deva-mAnuSatiryaMca-nAraka Ayu varte che paNa anAmI ne janma hoto nathI janma pAmelAne sadaiva gotra to sAthe ja rahe che. te saMsArIne antarAya kAraNe sarvatra antarAya arthAt vipno naDe che. ja ATha karmonI AtmA upara asaraH AThekarmonA svarUpane jaNAvatI vakhate AThekarmonI AtmA uparananI asaronuM kiMcit svarUpa joyuM paNa spaSTa-alaga rUpe ahIM karmathakI thatA AtmA guNa-AvaraNa ne jaNAvela che (1)jJAna (2)darzana guNa dareka vastu sAmAnya anevizeSa ema be prakAre hoya che temAM vastuno vizeSarUpabo dha te jJAna ane sAmAnyarUpa bodhate darzana matalaba ke jJAna ane darzana e baMne bodha rUpa ja che chatAM vastunA vizeSa bogha ne zAstrakAro jJAna kahe che ane sAmAnya bodhane darzana kahe che A jJAna ane darzananA guNane lIdhe AtmAmAM bhUtabhAvi ane vartamAna e traNe kALanI samasta vastuono sAmAnya ane vizeSa rUpe bodha karavAnI zakita che. atyAre bhUta ane bhAvinI vAta bAjue mUkIne phakata vartamAna kALanI vastunoja vicAra karIe to vartamAna kALe paNa amuka vastuono sAmAnya-vizeSarUpe bodha thAya che, ane te bodha paNa IndriyonI madadathI. AnuM kAraNa zuM? AnuM kAraNa jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya prakRtti che. A baMne prakRttie AtmAnI jJAna ane darzana baMne zakitao ne dabAvI dIdhI che. chatAM te prakRttio sarvathA jJAna darzana guNane dabAvI zakI nathI tethI vAdaLa chAyA sUryanI mAphaka tenA chidromAMthI kicita prakAza dekhAya tema AtmArUpI sUryaparakarmaprakRtti baMdha rUpIvAdaLonuM AvaraNa hovAchatAM kSayopazama rUpI chidro dvArA kaMIka jJAna-darzanaguNa rUpI prakAza vyakata thAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 5 33 (3)avyAbAdha sukha - AtmAno trIjo guNa che anaMta avyAbAdha sukha. A guNathI AtmA koIpaNa vastunI apekSA vinAsvabhAvikasahaja sukhI ja hoya che, chatAM ApaNe duHkhI chIe ane yatkiMcita je kaMI sukha prApta thAya che te paNa bhautika vastuo dvArA thAya che tenuM kAraNa vedanIya karma che. vedanIya karme AtmAnA svabhAvika sukhane DhAMkI dIdhuM che. (4)anaMta cAritra:- AtmAno cotho guNa che anaMta cAritra. jene lIdhe te svabhAva dazAmAMja ramaNa kare che. parabhAva dazAmAM jato nathI. paNa mohanIya karmathI A guNano abhibhava thaI gayo che pariNAme AtmA bhautika vastu paratve rAgadveSa vALo thaI parabhAva dazAmAM ramato thai gayo che. (5) akSayasthitiH-AtmAno pAMcamo guNa che. A guNanA lIdhe AtmAne janma-jarAmaraNa Adi kazuM hotuM nathI paNa AyuSya karmanA kAraNe akSaya guNa AvarAI jatAM tene janmamaraNa karavA paDe che. (6) arUpipaNuM - AtmAnA A chaThThA guNane lIdhe tenerUpa nathI. rasa nathI, gaMdha nathI, sparza nathI chatAM nAma karmane vaza thaIne ApaNe zarIra dhArIthaIe tyAre jADA-pAtaLA, kALA-dhoLA mANasa-deva vagere vikArothIyukata thaIe chIe ArIte nAmakarmathI arUpIpaNuM guNa DhaMkAI jAtra che. (7)agarulaghutA:- sAtamo guNa te agarulaghutA. AguNathI AtmA nathI, ucca ke nathI nIca. chatAM ucca ke nIca kuLa-jAtinA vyavahAra jagatamAM dekhAya che tenuM kAraNa gotra karma che. A gotra karma thakI AtmAno agarulaghuguNa avarAI jAya che (8)ananaMta vIrya AtmAno AThamo guNa che. AtmA A guNathI atulI bali che paNa aMtarAya karmane lIdhe tenI A zakita dabAI gaI che. A rIte ATha karmo ATha guNa ne dabAvanArA che. [8] saMdarbha Agama saMdarbha gaTTaHpADImo paUMAgo, te nahI paIMvarabinna daMsaNAvaraNijjaM vedaNijjaM mohaNijjaM AuyaM nAmaM goyaM aMtarAiyaM * prajJA, 5.23,3jU.288 # tatvArtha saMdarbha-prakRtti baMdhanA A jJAnAvaraNa Adi karmaviSayaka sUtra -A adhyAyamAM 7thI14jovA - jJAnAvaraNa AdinA bhedonI saMkhyA-sUtra 8: 0 anya granatha saMdarbhaH(1)davyalokaprakAza,sarga10 zloka 164,148,153. 155,158,160,165,248 (2)navatatva prakaraNa - gAthA 38 mULa tathA vivecana (3) karma grantha pahelo gAthA 3 mULa tathA vivecana a. 83 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA U [9]padya(1) prathama bhede prakRttinA ATha bhedo mAnavA jJAnAvaraNa karma paheluM bheda bIjA sAdhavA darzana AvaraNa bIjuM vedanIya trIjuM kahe mohanI vaLI karma cothuM bhavika janate saddo AyuSya karma pAMcamuM che chaThTha karmanAmanuM gotra karma sAtamuM ne AThamuM aMtarAyanuM (2) jJAna darzana AvaraNa ubhayeya vedanIya ne mohanIya paNa tema AyuSya nAma gotra aMtarAya e ATha prakRtti bheda gaNAya [10]niSkarSa -AThe karmonI jANakArI pachI tenA niSkarSa mATe ekaja vAtayogya lAge che. jema koi vyakita ApaNuM badhuM luMTIne sAme ubho raheto ApaNI vRtti-pravRtticIjo pAchI meLavavAnI ja hoya, tema ahIM paNa karma zatruo ApaNA mULabhUta AtmAguNone luMTe che dabAve che te jANyA pachI te zatrunI pAsethI ApaNA guNone pAchA meLavavAno arthAta mULabhUta guNo pragaTa karavA A zatrune mArI haThAvavA e ja ApaNo puruSArtha hovo joie ane jo e puruSArtha karavo hazetoA karmaja sarvasukha-duHkha, AdilAyopathamika sarve padArthone tilAMjalI ApIne zAyika guNa prApti janya sukha Adi mATe mokSanA paMthe prayANa karavuM paDaze. DooDoo adhyAya 8-sUtra 6 U [1]sUtraraMtu pUrvasUtramAM je mULa prakRtti darzAvI tenI uttara pravRttinI saMkhyA A sUtra thakI jaNAve che. U [2] sUtra mULa-"paSyanavadrayaviMzativardhavAriddhipaSyameTAyathaksama [3]sUtra pRthaka-ud-va-dikaviNati-vahu-vitvariza di-54 me thAmanuM U [4] sUtrasAra - AiTha mULaprakRttinA yathAkrame pAMca,nava,be,aThThAvIsa,cAra, betAlIsa, be ane pAMca bhedo che. U [5]zabdajJAnaHpanva-pAMca (5). nava-nava (9) di-be (2) aSTAviMzati-aThThAvIsa (28) vitu:-cAra (4) divevAniM- betAlIsa (42) dri- be (2) panva-pAMca (5) merA:- bhedo prakAro yathAzramam -kramAnusAra 3 [6] anuvRtti-mAgho jJAnadarzanAvarAvenIyadinavAyunAmInArAya: sUtra 85 digambara AmnAya mujaba puSyanavaviMzaviddhavatva rAkhe sAmae rIte sUtra che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 6 35 U [7]abhinavaTIka -A pUrvenA sUtraH5mAM jJAnAvaraNaAdi je ATha karmaprakRtti gaNAvI tenI uttara pravRttinI saMkhyAne jaNAvavA mATe A sUtra racanA thayelI che. te mujaba - 1) jJAnAvaraNIya | -5 bhedo | 5 | -AyuSka -4 bhedo ra darzanAvaraNa || -9 bhedo Tda -nAma || -42 bhedo 3| vedanIya -2 bhedo | 7. -gotra || -2 bhedo 4 mohanIya | - 28 bhedo | 8 | -aMtarAya -5 bhedo A rIte tatvArtha sUtrakAra kala-97 bhedone jaNAve che A bhedo kayA kayA ane kaI rIte che? tenuM varNana sUtrakAra pote ja have pachInA sUtromAM karavAnA che. ahIMje AThabhedo darzAvAyA che te anantara evA sUtra 5sAthe saMbaMdha dharAvatA hovAthI pAMcamAM sUtranI anuvRtti lIdhI che ane te saMkhyA mujabanA nAma nirdeza saha badhI peTA prakRtti nuM varNana sUtrakAra have pachInA sUtra 8:7 thI 8:14 mAM kareluM che. A rIte mULa prakRtti bheda bhale ATha hoya paNa uttara pravRtti sahitanA 97 bhedo che. * uttara pravRttinA 97 bheda viSayaka vicAraNA(1) mULa kathana rUpe ahIM 97 bhedaja kahevAyA che. (2)navatatva gAthA--38mAM uttara pravRtti nI saMkhyA 158 kahelI che (3) karmagrantha -pahelo gAthA-3,navatatva ane A gAthA baMne saMpUrNa samAna hovAthI karmagranthakAra paNa 158 uttara pravRtti ja jaNAve che (4)A 158 prakRttine baMne granthomAM satA Azrita pravRtti kahelI che. baMdha AzrIta prakRtti to teo paNa 120ja gaNe che ane udaya AzrIta prakRtti 122 gaNe che. (5) A maMtavya bhedamAM A rIte samAdhAna thaI zake che-ke # paheluM to e ke karmagrantha nA ja vivecanomAM nAmakarmanA 42-47-93 ane 103 bhedo kahyA che. # ahIM 42nI saMkhyA svIkArIe to tatvArthasUtra ane karmagrantha mAM koI maMtavya bheda dekhAze nahIM # jo ka7 nI saMkhyA svIkArIeto-25 uttara pravRtti vadhI jaze 93nI saMkhyA svIkArIe to 51 uttara pravRtti vadhI jaze paNa A badhA bheda viSayaka prazno nuM samAdhAnasUtra8:12 nA bhASyamAM karavAnuM hovAthI ahIM tenI vistRta carcA karI nathI sArAMza - (1)tatvArtha sUtramAM mULa prakRtti-8 ane tenA uttarabhedo 97 ja kahevAyA che. (2) saMkhyAviyaSaka bhedonuM mukhya taphAvatI sUtra nAma karma viSayaka che. (3)nAmakarma aMgenA sUtra 8:12 nA svopajJabhASyamAM sUtrakAra maharSi e aneka khulAsA ApelA che. tadanusAra kula uttara pravRtti 122 ke 158 nahIM paNa anekavidha che tevuM spaSTa thAya che. (4)A rIte navatatva,karmAnya ke karmaprakRtti granthone vaLagI rahyA vinA khullA manathI, tatva Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA jIjJAsAnI dRSTie tatvArthasUtrano abhyAsa karavAthI prakRttinI saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMta bheda vize jANakArI prApta thaze ane zAstraparatvenI zradhdhApUDhathaze.kemake prajJApanAanesamavAyAMganAmaka AgamomAM tatvArtha sUtrAnusAra saMkhyA saMdarbho maLe che. bIjA zabdomAM kahIe to tatvArtha sUtrano mULasrota ja A prajJApanA nAmaka upAMga kesamavAyAMga nAmaka aMga hoya tevuM jaNAya che mATe97 bheda viSayaka vAta mAtra tatvArthanI nahIM paNa Agamika paNa che te vAta dRDha rIte pratIta thAya che. U [8] saMdarbhaH Agama saMdarbha- ahIM phakata saMkhyA viSayaka kathana hovAthI teno alaga Agama saMdarbha nathI kAraNa ke sUtra 8:7 thathI 8:14 mAM rajU thayelA Agama pAThomAM kramAnusAra 59-2 vagere pATho [uttarabhedo svarUpe vyakata thayAja che 4 tatvArtha saMdarbhaH A AThe prakRtinI je peTA prakRti saMkhyA jaNAvI tenuM nAma nirdeza saha varNana A adhyAyanA sUtraH7 thI sUtraH14 mAM kahevAyuM che anyagrantha saMdarbha(1)davyalokaprakAza-sargaH10zloka-147, 148, 153,156, 157, 158, 160, 167, 148, 248 (2)navatatva- prakaraNa-gAthA 38 (3)karmagrantha pahelo gAthA 3 [9padyaH1- pAMca nava be vIza adhike ATha sAthe yogamAM cAra beMtAlIza bethI pAMca saMkhyA sAthamAM bheda AThe prati bhede bheda saMkhyA have suNo . sUtra zailI ya dharatAM karma AThene haNo 2- anukramathI pAMca na vaLe,aThThAvIsane cAra kahyA bhedo beMtAlIza be pAMca AThakama prakRti tethI ceto U [10] uttara prakRtinI saMkhyA thakI AThakarmonI anekavidhatAnuM sUtrakAra darzana karAve che. je ApaNI zradhdhAne majabuta banAvavAnuM prerakabaLa che. jagatamAM dekhAtA vaividhyano ati mahatvapUrNa khulAso A sUtra thakI prApta thAya che. karmo A athavA ATalAja nathI paNa aneka che ane aneka karmone kAraNe jagatamAM jIva-ajIva AdimAM ATaluM badhuM vaividhya jovA maLe che. vaividhyano abhAva ke saMpUrNa samAnatAnI apekSA hoya to mokSa sivAya anya sthaLa nathI. vartamAna rAjakAraNI ke samAjanA agraNI ne paNa A tAraNa upayogI thAya tema che ke jo saMpUrNa bhedabhAva vihina samAja racanAnI apekSA hoya to A karma vihina sthiti prApta karI mokSane prApta karavo. _ _ _ _ _ _ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 7 37 (adhyAyaH8-sUtra:0) U [1]sUkahetu-jJAnAvaraNa nAmaka mULa karmaprakRtinA pAMca uttarabhedono nirdeza karavA A sUtranI racanA thayelI che. U [2] sUtra mULa - "AtyAvInA [3] sUtra pRthaka-mati - grAhInAmuM || [4] sUtrasAramati Adi miti,kRta,avadhi,manaH paryAya ane kevaLa e pAMca jJAnonA AvaraNo e pAMca jJAnAvaraNa karmo che] U [5]zabdajJAna atyAvInA-mati vagerenA, ahIM AvI zabdathI mati,kRta,avadhi,mana:paryAya, kevaLa epAMca bhedo levA. U [6] anuvRtti - (1)gADyo jJAnAvara, sUtra 8:5 thI jJAnAvaraNa zabdanI anuvRtti levI. (2)paSyanavaduSTasUtra 8:6 thI page nI anuvRtti. U [7]abhinavaTIkA-pratyeka AtmAmAM samasta zeyaneAtma pratyakSa jovAnI jJAna zakti rahelI che. paraMtu A jJAnaguNa upara pAMca prakAranA karmonA AvaraNo-DhAMkaNo lAgavAthI te jJAnaguNa dabAI gayelo che. A jJAna e Atmadravyanosva-svabhAva hovAthI koIpaNa kALe koInAthI paNate sarvathA dabAI kena A thaI zake tema nathI, AthI dareka jIvomAM AvaraNonI dUra karAyela liyopazama pramANe) jJAnaguNalabdhi avazya dhyeya cheA mULa jJAnaguNalabdhi jeje rIte prarvata che, tene saMbaMdhone laIne arthAta tenA Avaraka karmone jaNAvavA pUrvaka tenA pAMca mukhya (-peyobho ahIM jaNAvelA che. ja sarva prathama mati-Adi pAMca jJAnonuM svarUpa prathama adhyAyamAM pAMca jJAnanI carcA ati vistArathI thayelI ja che. chatAM jJAnAvaraNa karmasamajI zakAya te hetuthI ahIM punaH te pAMca jJAnonI sAmAnya vyAkhyA karelI che. uMDANathI samajavA mATe to prathama adhyAyanI abhinavaTIkA jovI. -1 matijJAnaH- indriya ane mananI sahAya thI je jJAna thAya che tene matijJAna kahe che. -2-zrutajJAnaH-mana ane indriyonI sahAyathI zabda ane arthanA paryAlocanapUrvaka thato bodha te zrutajJAna. -3avadhijJAna-indriya ane mananI apekSA vinA AtmazakitathI thato rUpIdravyono bodha te avadhijJAna. 4-mana:paryavajJAnaH- aDhIdvIpamAM rahelA saMgni paMcendriya jIvonA mananA vicAronA paryAyono bodha te manaH paryAyajJAna. -pa kevaLajJAnaH-traNe kALanA sarva dravyo tathA sarva paryAyonuM jJAna te kevaLajJAna *digambara AnAmAM A sUtra pratikRtAdhimana: pUrvavatranAm e pramANe che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ahIM pAMca jJAnano sAmAnya bodha jaNAvela che. vistArathI tenA 51 ke tethI paNa vadhu bhedonuM varNana prathama adhyAyamAM karyuM che. A pAMcejJAnane AvaratA karmane lIdhe jJAnAvaraNa karmanA pAMca bhedo sUtrakAra maharSie sUtramAM kahyA che te A pramANe ? 1- matijJAnAvaraNa-matijJAnanuM AvaraNa karavAno svabhAva ke prakRti dharAvatuM karma te matijJAnavaraNa karma. 4 pAMca indriyo ane chaThThA mana dvArA je jJAna thaI zake che te jJAna zakitane rokanAruM karma te matijJAnAvaraNa karma. 2- zrutajJAnAvaraNa- zrutajJAnanuM AvaraNa karavAno svabhAva ke prakRti dharAvatu karma te zrutajJAnAvaraNa karma. # koipaNa dravyane tenA guNa-paryAya vizeSathI upadeza ke AdezAtmaka zabdadvArA jANavAnI zakitane DhAMkanAra [-Avaraka] karmate zrutajJAnAvaraNa karma. 3-avadhi jJAnAvaraNa avadhi jJAnanuM AvaraNa karavAno svabhAva ke prakRti dharAvatuM karma te avadhi jJAnAvaraNa karma. $ AkarmatojagatanAmastarUpIyAne varNa-gaMdha-resa-sparzayukta (pudgala) samastadravyone Atma pratyakSa bhAve jovAnI AtmAnI zakitane Avaraka karmache mATe te avadhi jJAnAvaraNa karma 4-mana:paryAya jJAnAvaraNaH- mana:paryAya jJAnanuM AvaraNa karavAno svabhAva ke prakRti dharAvatuM karma te manaHparyAya jJAnAvaraNa karma 4 AtmAmAM jesaMjJI paMcendriya paryAptA AtmAnAmano dravyonA mananane pratyakSa bhAve jANavAnI zakita AvarelI rahe che. tene mana:paryAya jJAnAvaraNa karma kahe che. pa- kevaLa jJAnAvaraNa karma- kevaLa jJAnanuM AvaraNa karavAno svabhAva- prakRti dharAvatuM karma te kevaLa jJAnAvaraNa karma. $ A karma dareke dareka jIva nitya bAMdhe che. temaja teno udaya sarvathA prakAre sarve mohayukta jIvane avazya hoya che. A karmonA AvaraNa thI AtmAnI samasta dravyonA samasta trikAlika guNa paryAyane pratyakSa jANavAnI zakita te AvarelI hoya che. jayAre sarvathA mohano kSaya karanAra AtmAne kevaLajJAnAvaraNa karmonA AvaraNo sarvathA dUra karavA vaDe sAyika bhAve sarvajJa-sarvadarzI paNuM prApta thAya che. * anuvRttinI spaSTatAH (1)sarvaprathama varaNa ke jJAnAvara" zabdanI sUtra8:5thI anuvRttiahIM levAmAM AvI che. kema ke mata vagere zabda sAthe tene joDavAthI ja matijJAnAvaraNa vagere zabdo niSpanna thaze (2)parva zabda nI sUtra 8:6 thI anuvRtti levI kema ke jJAnAvaraNa Adi karmonI uttara prakRti darzaka saMkhyA che tene lIdhe pati nA padano artha matyAdi pAMca jJAnano evo thaze (3) pUrvokata ga.2.2 nA sAmarthyathI mati-zruta-madha-mana:paryAya-phevana jJAnama e vAta sidhdhaja che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 7 * sUtramAM atyAdri zabda che tenI yarthAthatAmaryAdri eTale pati:DiyAM (tAvIyamAna:paryAyavarTAjJAnInAma DUta IFA badrIhi samAsa che keTalAMka matyAdri ne badale maskRita.....evo pAce jJAnano pATha sUtramAM muke che te anAvazyaka che. kema ke atyAdri zabdanI pUrve anantara sUtramAM pavU meDU: evuM kathana che ja vaLI tyAre pAMce jJAnano ullekha prathama adhyAyamAM karAyelo che. tethI pAMce nAma vALo sUtrapATha ApavAnI jarUra nathI. matyAdri zabda thI grAhaya bhedoHsUtrakAra maharSie,ArSa paraMparAnusAra pAMca bhedonuM ja kathana karela che to paNa bhASyAnusArI sidhdhasenIya TIkAmAM A bhedonI vizeSatA jaNAvatA kahyuM che ke jJAnAvaraNI svasthAne yAvanto vikalpA: sambhavanti sarve te jJAnAvaraNa grahaNainaivagrAhyAiti bhASyArthaH arthAta pahelA adhyAyamAM jeTalA jJAnanA bhedo gaNAvyA che. te sarve peTA bhedone Avaraka karma tarIke jJAnAvaraNa karmanA peTA bhedonI gaNanA karavI evo bhASyakAranA kathanano Azaya che. A rIte matijJAna nA 28 bheda ane bahu-bahuvidha Adi 12 bhede guNIe to 33 bheda ane azrutanizrita matijJAna nA bheda rUpe cAra prakAranI budhdhinA bheda umerIe to kula 340 bheda thAya che A pratyeka bhedane Avaraka karma paNa matijJAnavaraNakarmaja kahevAze. e ja rIte zrutajJAnanA 14 bhedo prasidhdha che ane 20bhedo paNa prathama karmagrantha gAthI7 mAM kahevAyA che. temaja tatvArtha sUtra 1920mujaba aMga aneanaMga evA mukhya be bheda che ane tenA peTA bhedane jaNAvatA aMgapraviSTa nA 12 ane aMgabAhya nA aneka bhedo kahyA che A sarve bhedo mujaba Avaraka karma te zrutajJAnAvaraNa karma. e ja rIte avadhi jJAnanA mukhya be bheda, temaja bIjA kSayopazamana avadhi jJAnanA cha bheda, manaparyAyanA be bheda, kevaLa jJAnano eka bhedachatAM vizeSa vicAratA sayogI ayogI be bheda paNa TIkAkAra maharSie kahyA] A sarve bhedono jJAnAvaraNa karmamAM samAveza thAya. A rIte jJAnAvaraNakarmanA pabhedane mukhya-peTabheda samajavA vyavahAra prasidhdha-51 bheda samajavA ane vistArathI kahIe to uparokata vivaraNAnusAra tamAma bhedo samajI levA. ja vizeSa:- ahIM vizeSatA e che ke jJAnAvaraNa karmanA sarvaghAtI rasayukata pudgalo hovAthI kevaLajJAnanuM AvaraNa kare che ane te sarvaghAtI prakRti gaNAya che. kevaLajJAnanuM AcchAdana thavA chatAM teno je prakAza ughADo rahe che tene dezaghAtI rasavALI avadhi ane mana:paryAya jJAnAvaraNa karma prakRti AvaraNa kare che. tema chatAM je prakAza khullo rahe che tene matijJAnavaraNa zrutajJAnAvaraNa dezaghAtI karma prakRtio AvaraNa kare che. tema chatAMye matijJAna ane zrutajJAnanA kSayopazama rUpe jJAnano je prakAza khullo rahe che. tenA vaDe sarva jIvo pota-potAnA jIvanano vyavahAra yathAzakita jJAnapUrvaka calAve che. jo teTalo paNa prakAzakhullo na hoya to jIva-jaMDa jevo thaI thAya che. ja praznaH abhavya jIvomAM mana:paryAya jJAnazakita ane jvaLajJAnazakita che ke nahIM? jo Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA che ema kahezotoAjIvoabhavya nahIM kahevAya ane jo A zakitanathI ema kahezo toAvone mana:paryAyajJAnAvaraNa ane kvaLajJAnAvaraNa karmano sadbhAva mAnavo ja vyartha banI jaze # samAdhAnaH-jo naya apekSAe vicAravAmAM Ave to A matamAM koI ja doSa Avaze nahIM. dravyArthikanaya apekSAe abhavya jIvomAM paNa manaH paryAya jJAna zakita ane kevalajJAna zakita che ja mATe matijJAnavaraNa ane kevalajJAnAvaraNa karmano sadUbhAva mAnavAmAM koI Apatti nathI AtmAmAM rahela anaMta jJAna nAmaka guNane AzrIne koI jIva bhavi hoya ke abhavijIvamAtramAM rahela A guNa to kayAMya javAno ja nathI. pharkamAtra eTalo ja che ke bhavijIvone kayAreka paNa A guNa pragaTavAno che. jayAre abhavi-jIvane kayAreya pragaTa thavAno nathI bAkItenA astitva no InkArato thaI zake ja nahIM -bIjo prazna chebhavya-abhavyanA vikalpanoH abhavya ne mana:paryAyake kevalajJAna thatuM ja nathI ane bhavya jIvane kayAreka paNa thavAnI saMbhAvanA che. arthAta bhaviabhavi no je bheda kahevAyo che te A baMne jJAnazakita sadUbhAva ke asaddabhAva nI apekSAe nahIM paNa te zakitanI pragaTa ke apragaTa thavAnI saMbhAvanA ne AdhAre kahevAyo che. [8] saMdarbhaH$ Agama saMdarbha:- vide varaNamtame paUUtte, te nahIM AbhiNibohiyaNANAvaraNijje suyaNANAvaraNijje ohiNANAvaraNijje maNapajjavaNANAvaraNijje kevalaNANAvaraNijje * sthA. sthA. 5,u.3,sU.464 4 tatvArtha saMdarbha(1)matikRtArvAdhamana:paryAyavastravijJAnam | .?-khU.1 (2) sa dividhaSTAturma: mara-. -aSTamenTa mAM pAMca jJAna ane traNa ajJAnanI vyAkhyA che (3)jJAnanA vistRta bhedonI jANakArI mATe-02-khU. 20thI 4 anyagrantha saMdarbhaH(1)dravya lokaprakAza-sargaH10- zloka-146, 147, (2)karmagrantha pahelo gAthAH4 thI 9 [9]padya(1) prathama karme bheda pAMca varNavyA sUtre muddA mati jJAnAvaraNa nAme prathama bhedaja sarvadA zruta jJAnAvaraNa bIjo avadhijJAnAvaraNane mana kevalajJAna benA maLI paMcAvaraNa che. sUtra7 tathA sUtraH8nuM saMyukta padya (ra) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 adhyAya: 8 sUtra:8 mati AdinA pAMca banAvyA jJAnAvaraNIya karmatathA, cakSu acakSu avadhi kevala nidrA ne nidrA nidrA pracalA temaja pracalA-pracalA stayAnagRdhdha emanave banyA darzanAvaraNIya karmataNA A bheda batAvyA che saghaLA U [10]niSkarSa -jIvane prapta thatA vizeSa bodhamAM je taratamatA dekhAya che tenuM kAraNa jJAnAvaraNIyakarmanA bheda -prabhedomAM dekhAtuM vaividhya che. A Avaraka karmo dvArA dabAyelA jJAnaguNane lIdhe ja AtmAne sarvajJa paNuM prApta thatuM nathI. A sarvajJa paNAnI prApti mATe anya karmonA kSaya nI sAthe jJAnane Avaraka karmono paNa sarvathA kSaya thavo jarUrI che. ahIM jaNAvelA matyAdi jJAnAvaraNane AdhAre vadhumAM vadhu jJAnAvaraNano kSayopazama thAya ane ochAmAM ochA jJAnAvaraNa karmo baMdhAya te rIte jIve vRtti-pravRtti rAkhavI joie jethI eka divasa jJAnaguNa sarvathA abhivyakata thaI zake. S S S S T US (adhyAyaH8-sUtraH8) U [1]sUtrahetu-darzanAvaraNa nAmanI mULa prakRtinA nava uttara prakRti bhedo A sUtrathakI jaNAve che. I [2] sUtra mULa "vahurAvapavastrAnAMnininidrA prAthavitra styAnagRdhdhivedanIyAnica 1 [3]sUtra pRthaka-valuM. -avaluM - madha - vatrAnAM - nidrA -ninidrA - pravI pracalApracalA - styAnagRdhdhi vedanIyAni ca U [4]sUtrasAra - cakSu dirzanAvaraNa,acakSudarzanAvaraNa,avadhi [darzanAvaraNa kvaLadarzanAvaraNa tathAnidrA, vedanIya,ninidAvedanIya,pracalAvedanIya,pracalApracalAvedanIya ane svAgRdhdhi vedanIyaepAMca) vedanIya erIte darzanAvaraNa karmanI kula nava prakRti che U [5]zabdajJAnaHvadhu AMkha vartu-cakSu sivAyanI indriya ane mana avadhi-avadhi [darzana) jevakevaLa [darzana nidrA-sukhe jANI zakAya tevI uMgha, ninidrA-kaSTa karI jANI zakAya tevI uMgha pravA -beThA beThA uMgha Ave te pravapravI-cAlatA cAlatA uMgha Ave te syAnapRthva-nidrA avasthamAM jAgRta nI peThe atibaLa pragaTa kare vera-pAMce bhedane lAgu paDato zabda che 3 [6]anuvRttiH- (1) panvenavayaSTa, sUtra 8:6 thI nava nI anuvRtti. (2) dozInarzanAvaraNa. sUtra8:5 thI pharzanAvaraNa nI anuvRtti *para huradhavatranAM ninana pravaprajA pravatra sthAnaJzva- e pramANe no sUtrapATha digambaro mAM che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ! [7]abhinavaTIkA-jIva ne bodha be prakAre thAya che (1)sAmAnya ane (2) vizeSa. temAM sAmAnya bodha te darzana ane vizeSa bodha te jJAna che. bahu sUkSmatAthI vicAra karIzuM to darzana paNa e prakAranuM jJAna che. ane tenuM AvaraNa karanArA karmo paNa eka rIte jJAnAvaraNa karmo gaNI zakAya che paraMtu bIjA adhyAyamAM jaNAvyA mujaba sAkAra upayoga rUpa jJAna anenirAkAra upayoga rUpa jJAnano bheda samajavAthI jJAnanA caDatA utaratA aneka prakAranA vividha upayogo vize vadhAre vyavasthita ane vistRta samajavAnuM maLe che. tethI karIne nirakAra upayoga rUpe jJAna ke sAmAnya jJAnanuM nAma darzana evuM paribhASIta karavAmAM AveluM che. ane jJAna tathA darzana spaSTa alaga bhedo pADavAmAM Avela che. ahIMdarzana guNane Avaraka karmanA nava bhedo darzanAvaraNa karmanI uttara prakRti rUpe kahevAyAche. chatAM sUtramAM A nava bhedane be hissAmAM vahecavAmAM Avela che. prathamanA cAra sAthe AvaraNa zabda joDavAmAM Avela che tene darzanAvaraNa catuSka kahechepachInA pAMca sAthevedanIya zabdajoDAyela che. Avo bheda karavAno viziSTa hetu A abhinavaTIkAmAM ja AgaLa kahevAze ja cakSurdarzanAvaraNaH4 cakSu dvArA thato vastuno sAmAnya rUpe bodha jenAthI DhaMkAya te. 4 cakSudvArA thatA sAmAnya avalokanane paNanathavAde te cakSudarzanAvaraNa nAmakakarmaprakRti jANavI 4 jenA nimittathI cakSudvArA rUpanuM sAmAnya] jJAna na karI zakAya te cakSudarzanAvaraNa # prANI ne cakSuvaDe sAmAnyathI bodha thAya tene cakSudrzana kahe che, ane te caurindriya ke tethI uparanA jIvone ja thAya che. A bodhane AvaratuM karma te cakSurdarzanAvaraNa karma $ cakSu dvArA je padArthonA sAmAnya dharmanuM grahaNa thAya che tene cakSudarzana kahe che. ane te sAmAnya dharmanA grahaNane rokanAra karmane cakSudarzanAvaraNa kahevAya che. 4 pUrve matijJAnane pAMca indriya ane mana thakI thAya che tema jaNAvela che. temAMthI phakata ca indriya dvArA padArthane mAtra dekhavA rUpa [pAMcarUpamAMthI game te rUpe sAmAnya bodha thavAmAM je avarodhaka karma che tenecakSudarzanAvaraNIya karmano udaya jANavo tenA kSayopazama anusAra AtmA cakSu dvArA jJeya padArthano sAmAnya bodha karI zake che, anyathA te zeya padArthanA rUpane jANavA asamartha bane che * acakSurdarzanAvaraNa: $ AMkha sivAyanI cAra indriyo ane mana dvArA thato vastuno sAmAnya rUpe bodha te acakSudarzana-tenuM Avaraka karma. # je cakSune choDIne anya indriyo thI thanArA sAmAnya avalokanane na thavA de, te acakSurdarzanAvaraNa karma kahevAya che. # acakSu zabdathI cakSu sivAyanI cAra indriyo ane mana grahaNa karavAmAM Ave che. jenAthI sparzendriya Adi cAra indriyo tathA mana dvArA pota-potAnA viSayanuM sAmAnya jJAna na thaI zake te acakSudarzanAvaraNa kahevAya che. jJAna vize prathama adhyAyamAM joyA mujaba matijJAnamAM indriya ane mananI jarUra che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 8 43 pAMca indriya ane mana thakI thatuM matijJAna sAmAnya ane vizeSa ema ubhayarUpa che. pAMca Indriya ane mananI sahAyatAthI prathama sAmAnya matijJAna thAya che ane pachI vizeSa matijJAna thAya che. temAM cakSu IndriyathI rUpanuM sAmAnya matijJAnatecakSudarzana tathA zeSa cAra indriyo ane mana dvArA te te viSayanuM sAmAnya matijJAna e acakSudarzana che. A baMnenuM AvaraNa thAya che. 4 cakSu sivAya bIjI indriyo vaDe je sAmAnya avabodha thAya te acakSudarzana kahevAya ane te sarve prANIone thAya che 4 AMkha sivAyanI tvacA, jIbha,nAka kAna,ane manathI padArthanA sAmAnya dharmano je pratibhAsa thAya che, tene acakSudarzana kahe che ane tenuM AvaraNa karanAra karmane acakSudarzanA varaNa kahe che. 4 cakSu sivAyanI bAkInI cAra indriyo-sparzendriya, rasanendriya,dhrANendriya,zrotrendriya e cAra indriya dvArA jJeya padArthanu je ATha sparzatmaka jJAna, pAMca prakAranA rasanuM jJAna, be prakAre gaMdhanuM jJAna ane traNa prakAranA zabdanuM jJAna sAmAnya bodha jJAna te tenA Avaraka je karmane lIdhe AtmA karI zakato nathI tene acakdarzanAvaraNIya karmanA udayanuM svarUpa jANavuM - temAMthI je je jIvane jeTalo jeTalo kSayopazama prApta thayelo hoya che te thakI te jIva rUpI [pudgala dravyonA tathA prakAranA guNadharmane jANI zake che. temaja AdarzanAvaraNIya karmanA tIvra,maMda vipAkodaya anusAra jIvane IndriyonI ochI-vatI prApti thAya che. temaja te indriyonI zakitamAM paNa taratamatA prApta thatI hoya che. ja avadhi darzanAvaraNaH $ indriyonI sahAya vinA thato kevaLa rUpI padArthono sAmAnya rUpe bodha teM avadhidarzana, teneAvaraka karma te avadhidarzanAvaraNa. ja avadhijJAnanI pahelAthatAM sAmAnya avalokanane jenathavAde te avadhidarzanAvaraNa. 4 jenAthI avadhijJAnanA upayogamAM sAmAnya bodha thAya che. enuM nAma avadhi darzana. je avadhijJAnIone ja thAya che avadhijJAnanImAphaka vibhaMga jJAnamAM paNa avadhidarzana thAya che kema ke anAkAra upayoga paNe baMne jJAnamAM sAmAnya che. A darzananA DhaMkAvAthI avadhidarzanAvaraNa karma kahevAya indriya ane mananI sahAyatA vinA ja AtmAne rUpIdravyanA sAmAnyadharmanobodha thAya che tene avadhidarzana kahe che.ane tenuM AvaraNa karanAra karmane avadhidarzanAvaraNa kahevAya che. 3 jIvone svayaM AtmapratyakSa bhAvathI sakaLa zeyane jovAno svabhAva hovA chatAM te jJAnAvaraNa-darzanAvaraNathI jeTalo avarAyelo hoya che te thakI te AtmAnI pUrve paNa je avadhidarzananA upayoga vaDe te jIvane te padArthanuM sAmAnya jJAna thAya che e sAmAnya jJAna thavAmAM je avarodhaka karma tene avadhidarzanAvaraNIya karma jANavuM. je kevaLadarzanaH 4 rUpI arUpI sarvavastuono sAmAnya rUpe bodha te kevaladarzana. tene Avaraka karma te kevaLadarzanAvaraNa. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA kevaLa labdhi thI thato sAmAnya bodha te kevaLa darzana. te jenA vaDe DhaMkAya jAya te kevaLa darzanAvaraNa karma. saMsAranAM saMpurNa dravyamAM rahelA sAmAnya dharmanA avabodhane kevaLadarzana kahe che tenuM 44 AvaraNa karanAra karmane kevaLadarzanAvaraNa kahe che. jIvamAtra no rUpArUpI sakaLa zeyane AtmapratyakSa bhAve jANavAno svabhAva che, paNa A guNane lAgelA karmonA AvaraNane lIdhe jIvanI tathA prakAranI zakita dabAyI gayelI che tenA pariNAma svarUpe kevaLa darzanAvaraNa no udaya rahe che. praznaH-matijJAnAdi mAphaka mana:paryavajJAnamAMsAmAnya ane vizeSa bodha evA bheda kama nathI? samAdhAnaH-manaHparyAyajJAna paTu kSayopazamathI thatuM hovAthI A jJAna prathamathIja vizeSa bodha rUpa che tene lIdhe temAM manaHparyAya darzana hotuM nathI. vaLI tenA RRjumati-vipulamati e baMne bheda paNa vizeSa bodhanI ja taratamatA jaNAve che. -have darzanAvaraNa karmanA bheda rUpe nidrA paMcaka ne jaNAve che tyAM sUtrakAre sarvatra vedanIya zabda joDavAnuM sUcita karela che ahIM vedanIya zabdathI A vedanIya karmoche tevuM samajavAnuM nathI. A pAMce darzanAvaraNa rUpa ja che, pharka eTalo ja che ke cakSudarzanAvaraNa vagere karyo mULathIja darzana labdhine roke chejayAre nidrA vedanIya Adi pAMca karme cakSudarzanAvaraNa AdinA kSayopazamathIprApta thayelI darzana labdhi ne roke che. jema ke jIva jayAre uMghI jAya che tyAre cakSudarzana AdithI prApta thayelI labdhino koi upayoga thato nathI.A rIteniTrAvedanIyAdi pAMca karyo paNa darzanAvaraNa karmanA ja bhedo che. ahIMvedanIyazabda ''jevedAya tevedanIya''evA arthamAM rUDha thayelo che.paNa vedanIya karma nA arthamAM abhipreta thayo nathI * nIdrAH je karmanA udayathI sukhapUrvaka jAgI zakAya evI nIdrAAve te nidrAvedanIya. darzanAvaraNa. " sukha parvaka arthAt vizeSa prayatna vinA zIghrajAgI zakAya tevI uMgha te nidrA. je karmanA udayathI nidrA Ave te nidrA vedanIya darzanAvaraNa karma. sutelo jIva thoDAja avAja thI sUkhapUrvaka jAgIjAya arthAt jene jagADavAmAM mahenata paDe nahIM tevI uMghane nidrA kahe che. A nidrA AvavAnuM kAraNa paNa nidrA darzanAvaraNa che capaTI vagADatAMja sahelAi thI jAgI javAya tevI uMgha rUpe vedAtuM indriya darzananuM AvaraNa karanAruM karma. te cakSu ane acakSu indriyonA darzanaguNonuM AvaraNa te te karmoe karavA chatA khullA rahelA darzanaguNanuM A nidrAvedanIya nAmaka darzanAvaraNakarma vadhAre AvaraNa kare che ane vizeSamAM uMgha lAvI jIvane uMghADI de che temaja uMgharUpe te darzanAvaraNIya karma vizeSa rUpe vedAya che. darzanopayoga mUkavAmAM paNa je bAdhaka thAya che tevA nidrAdi pAMca bhedomAMprathamanidrA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 adhyAyaH 8 sUtraH 8 che. ke je karma AvaraNa sahaja dUra thaI jAI zake che ja nidrAnidrA - 4 jenA udayathI nidrAmAMthI jAgavuM vadhAre mukta bane tenidrA nidAvedanIya darzanAvaraNa. # kaSTapUrvaka-ghaNAMja prayatnapUrvaka jAgI zakAya tevI gADha uMgha te nidrAnidrA. je karmanA udayathI te Ave ene nidrAnidrA vedanIya darzanAvaraNa kahe. # je karmanA udayathI gADha nidrA Ave, jagADavAmAM ghaNuM kaSTa paDe, moTA avAjo karavAthI hacamacAvavAthI mahAparANe uDI zake evI uMghane nidrAnidrA kahe che. te karmanuM nAma paNa nidrAnidrA darzanAvaraNa che. $ A nidAne gADha nidrA jANavI te AtmAne temAMthI bahAra lAvavA-arthAt tenA karma AvaraNane zIthIla karavA mahAprayAsa karavo paDe che. * pracalAH4 je karmanA udayathI beThAbeThA ke ubhA ubhA uMgha Ave te pracalA vedanIya darzanAvaraNa 4 beThAbeThAuMgha Ave te pracalA je karmanA udayathI pracalA uMgha Avete pracalAvedanIya darzanAvaraNa karma 4 A nidAne AdhIna AtmA beThA beThA,paNa eTale vyAkhyAna zravaNa Adi prasaMge paNa uMghato hovAthI zravaNabodha karI zakAto nathI eTale teno zravaNAdibodha mATeno prayatna niSphaLa jAya che. tethI A nidrA pracalA vedanIya karmanA udayathI Ave che. 0 pracalA-pracalA - # je karmanA udayathI cAlatA-cAlatA paNa nidrA Ave te pracalA pracalA vedanIya darzanAvaraNa cAlatA-cAlatA uMgha Ave te pracalAmacalA. je karmanA udaya thI AvI uMdha Ave te pracalA pracalA vedanIya darzanAvaraNakarma $ A cothI tIvra nidrAnA AvaraNonA udayavALo AtmA cAlatAM-cAlatAM paNa baLada-ghoDA AdinI mAphaka uMghato hoya te vakhate tenI jJAnopayoga nI zakti tathA prakAre vizeSarUpe avarAyelI hoya che. tenuM kAraNa pracalA pracalA vedanIya darzanAvaraNa karma che svAnagRdhdhi - # je karmanA udayathI jAgRta avasthAmAM ciMtavela kArya nidrAvasthAmAM sAdhavAnuM baLa prakaTe che te svAnagRdhdhi. e nidrAmAM sahaja baLa karatAM aneka gaNuM baLa prakaTe che. # je nidrAnA udayathI jIva uMghamAM evuM asaMbhava karI zake che ke je kArya jAgRta avasthAmAM paNa thavuM saMbhavita na hoya, ane A jAtanI uMdha dUra thaI gayA pachI nidrA avasthAmAM karelA kAryanuM tene smaraNa rahetuM nathI. vaja RSabhanAca saMhanana vALA jIvane jayAre svAnagRdhdhi nidrAno udaya thAya che tyAre nidrAmAM tene vAsudevanA ardhAbaLa jeTaluM baLa AvI jAya che. A nidrAnA udayavALo jIva marIne narakamAM jAya che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA $ A uMghamAM vizeSatA e che ke uMghamAM ane uMghamAM uThIne bhaMyakara kAmo karI Ave che jema ke muninebahAraUDilajatI vakhate koI hAthIeupadravakaryotyAre munineroSacaDelo hato. tethI rAtamAM uMghamAMthI uThIne te hAthInA daMtazuLa kheMcI kADhayA, te pheMkI daI vasatinI bahAra [upAzraya bAra unaghavA lAgyo. savAre gurune khabara paDI ke AnesyAnagRdhdhi nidrA no udaya che. # A syAnagRdhdhi ke syAnadhdhi baMne zabdonuM prAkRta to "thiNadhdhi" zabda ja che Rdhdhi eTale zakita ane gRdhdhi eTale Asakita, svAna eTale ekaThI thayelI dhana banelI. * vedanIyaH-vedAya te vedanIya. ahIM vedanIya zabda pUrvanA nidrAdipaMcaka sAthe joDavAno che. * - sUtramAM vaparAyela avyaya samuccayane mATe che ja vizeSa: (1)darzanAvaraNa karmomAM kevaLadarzanAvaraNa sarvaghAtI che ane bAkInA traNa dezadhAtI che. paraMtu khullA rahelAdarzanaguNane paNa pAMca nidrA vedanIya karmIAvaraNa karIne nidApaNe vedAya che. mATe te paNa sarvaghAtI karmo che ema sarvaghAtI che ane 3 dezaghAtI che (2)anuvRtti thakI darzanAvaraNa zabda kheMcavAmAM Avelo che temaja pachInA sutramAM A darzanAvaraNa nA nava bheda kahyA che te nava saMkhyAnI paNa anuvRtti ahIM karavAmAM AvI che. A rIte cakSudarzana Adi nave sAthe darzanAvaraNIya karma joDavAmAM Avela che. (3) catuSka tathA ni paMcaka e baMnenI vibhakita alaga alaga karAI che. tenuM kAraNa e che ke catuSka sAtharzana zabdane joDavAno che jayAre nidra paMcaka sAthe tenI zabda joDavAno che. I [8] saMdarbhaH 4 Agama saMdarbha-vividha TarzanAvarabinne ne paUre taMgadI- vininiddApylaa-pylaapylaa thINagidhI-cakhudaMsaNAvaraNe acakhudaMsaNAvaraNe avadhidaMsaNAvaraNe kevala viran - thANA. 1-jU. 668 4 tatvArtha saMdarbhasa dividhIvaturma: sUtra. 2:2-nirAkAra upayoga 4 anyagrantha saMdarbhaH(1)karmagrantha pahelo gAthA-9 uttarArdha gAthA,10,11,12 pUrvArdha (2)davyaloka prakAza sarga -10 zloka 148 thI 15ra sarga -3 zloka 1049 thI 1065 U [9]padyaH(1) cakSudarzana prathama bhAkhyuM bIjuM acakutaNuM avadhi trIjuM cothuM kevaLa darzana cAre bhaNuM cAradarzana DhAMkanArA AvaraNa cAre kahyA pAMca nidAtaNA bhedo karmabIje saMgrahyA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 adhyAyaH 8 sUtra: 9 niddAtaNo che bheda pahelo nidrA nidA che bIjo pracalA trIjo bheda cotho pracalA pracalA jANajo syAnagRdhdhi bheda paMcama ema nava saMkhyAgaNo karmabIjuM bheda nava thI sAMbhaLI satvara haNo (2) A sUtranuM bIjuM padya pUrva sUtramAM kahevAI gayuM che U [10]niSkarSa- darzanAvaraNIya A navabhedomAM te-te karmo thakI te-te vastunuM AvaraNa thavA uparAMta te-te indriyonI zakitanuM paNa AvaraNa thAya che. jema ke indriyonI hAnI thavI, ratAMdhaLApaNuM AvavuM vagere A sarve rogathI mukata thavA temaja darzanAvaraNa thI AvRtta zakitaneanAvRta karavAyAvata anaMtadarzanarUpaguNane abhivyakata ke anAvRtta karavA mATe paNa A karmonA kSayane mATe puruSArtha karavo. vaLI nidrA paMcaka mAM chellIcAra nidrA to vyavahArathI paNa chUTI jAya te ja AvakArya che. sidhdhAMta thI to tene nivAryA sivAya mokSa thavAno ja nathI mATe darzanAvaraNa karma kSaya ne vize paruSArtha karavo. ooooooo (adhyAyaH8-sUtra 9) 0 [1] sUtrota-pUrve jaNAvela vedanIya nAmaka pravRtti baMdhanA be bhedane nAma nirdeza pUrvaka jaNAve che. D [2]sUtramULa:- sa rvedya U [3] sUtra pRthak - sad - vedya U [4] sUtrasAra-sava-zatAvedanIya ane asadya [-azAtA vedanIya eima vedanIya prakRttinA be bheda che) I [5]zabdajJAnaH-zAtA asat -azAtA vedya - vedanIya, be bheda hovAthI dvivacana mukela che U [6]anuvRttiH(1)go jJAnararzanAvaraNa, sUtra 8:6thI venIya nI anuvRtti (2)paSyanavadraSTAviMzati. sUtra8:5 thI dri nI anuvRtti [7]abhinavaTIkA-A sUtramAM mukhya vAta to eTalI ja che ke vedanIyakarmasAtA asAtA ema be prakAre che.. (1)sarvedya-zatAvedanIya - # je karmanA udayathI zArIrika ane mAnasika sukhano anubhava thAya te sAtA vedanIya karma che jenA udayathI jIvane sukha-zAMtino anubhava thAya tesAtavedanIya karmache. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA manuSya ke devagatimAM aneka suMdara dravya-kSetra-kALa-bhAva-bhava saMbaMdhe zarIra ane mana dvArA sukha-mIThAza-AnaMda rUpe bhogavAya te sadya ke sukhavedana abhimatamiSTamAtmanaH karturupabhokturmanujadevAdijanmasuzarIramanodvAreNa sukhapariNatirUpa mAgantukAnekamanojJadravyakSetra kAlabhAvabhavasambandha samAsAdita paripAkAvasthamatibahu bhedaM yadudayAd bhavati tadAcakSate / sadvedanIyamabhihitaM / 48 sat zabdano artha prazasta thAyache. prazaMsA eTale AtmAnuM abhimata paNuM. sukha vedAvanAruM ke sukhano anubhava karAvanAruM karma jenA udaya thI jIva iSTa sAdhanadvArA sukhano anubhava kare te zAtA vedanIya je prAyaH deva ane manuSya bhogave che. je karmanA udayathI AtmAne viSaya saMbaMdhi sukhano anubhava thAya che tene sAtA vedanIya kahe che asadhaH- asAtA vedanIyaH je karmanA udayathI zArIrika mAnasika duHkhano anubhava thAya te asAtA vedanIya. jenA udaya thI jIva aniSTa sAdhana dvArAduHkhano anubhava kare te, azAtA vedanIya karma je prAyaH tiryaMca ane nArako bhogave che. TM viparIta rIte aNagamatA dRvyAdinA saMbaMdhe kaDavAza-pIDA dUra karavAnI icchAthI bhogavAya te du:kha vedanA, AvuM du:kha vedAvanAra karma te asadya ke azAtA vedanIya karma. je karmanA udaya thI AtmAne anukULa viSayonI aprApti athavA pratikULa viSayonI prApti thavAthI je duHkhano anubhava thAya che tene asAtA vedanIya karma kahevAya che. A sarvenIyasya viparItam asaghevanIyam / asat eTale aprazasta. AtmAne anabhimata keaniSTa viSayanI prApti. sArAMzaH-koi paNamANasa madha copaDelI talavAranI dhAra cATe tyAre madya mIThuM lAge ane talavAranI dhAra lAgavAthI baLatarA ke du:khapaNa thAya evA prakAranA sukhaduHkhano anubhava karAvatuM A vedanIya karma che arthAt AtmAnA zAzvata sukhano abhibhava karI karmavipAkI sukha-duHkha ApanAruM che. ] [8]saMdarbhaH Agama saMdarbha:-sAve banne ayAvekhane ja prajJApa.23,3.2,pU.263-6 anyagrantha saMdarbhaH (1)dravya loka prakAza sargaH 10 zrlo 153-154 (2)karmagrantha gAthA-12 uttarArdha, 13-pUrvArdha [] [9]padyaH A sUtra nA baMne padyo have pachInA sUtraH10 mAM mukela che Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 10. | U [10]niSkarSa vedanIya karmanA udayathI AtmAne je sukha-duHkha no anubhava thAya che, te sukha-duHkha baMne indriya viSayajanya samajavA joIe. AtmAne je svarUpasvAbhAvika sukhano anubhava thAya che te koI karmanA udayathI thato nathI. vedanIya karma janya sukha-duHkhanI anubhUtikSaNika hoya che. vaiSayika sukha-duHkhathIyukata hoya che te vAta mAMthI kharaDAyela talavAranA draSTAnta thI upara samajAvI che. A vAta khAsa samajavA jevI che. vyavahAramAM loko punya pApaneja sukha duHkhanA sAdhana mAne che. paNa e sukha duHkha kSaNika che. viSaya-IndriyAdijanya che. arthAta karma vipAkI che. zAzvata keavyAbAdha sukha koI karmanA udayathI nahIMpaNa vedanIyAdinA sarvathA kSayathI prApta thAya che. punya thI maLatA sukhanI vAta e bhAmaka sukha che. zAzvata sukha zAzvata sthitimAM ja maLe. ooojoo adhyAya-8-sUtraH 10 1 [1]sUtrahetu-mohanIya karmaprakRttinA 28 uttarabhedanI saMkhyA jaNAvI che tenI nAma nirdeza pUrvaka vyAkhyA ahIM jaNAve che. - 1 [rasUtra mULa "rzanavaritramodanIyakSAyanokAyavenIyAdhyasidipovanavikherA: samyaktvamithyAtvatadubhayAni kaSAyanokaSAyAvanantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnA varaNasaMjvalanavikalpAzcekazaHkrodhamAnamAyAlomA hAsyaratyaratizokabhaya jugupsAstrI punapuMsakavedAH || []sUtra pRthaphana - vAritramodanIya-upAya-noSAya-venIya-gADyA: tri-dvi-SoDaza-navabhedAH samyaktva-mithyAtva-tadubhayAni ,kssaay-nokssaayau,anntaanubndhipratyArAna-pratyAghAnAvara-saM --vi . zodha-mAna-mAyA-auma: hAsya-rati arati-zoka-bhaya-jugupsAH strI-puM-napuMsaka vedAH _[4]sUtrasAra-nidhaH- sUtrArthanI ame svIkArela padhdhati mujaba ahIM sUtrasAra rajU karavAthI te arthaghaTana jaTIla banavAno saMbhava hovAthI sUtra saraLatAthI samajI zakAya te padhdhati e ahIM sUtrasAra rajU karyAbAda svIkRta sUtrArtha padhdhati sUtrasAra jaNAvela che sUtrArthapadhdhatine badale bALabodha padhdhatie sUtra arthaghaTanaH1- mohanIya karmanA mukhya bheda be (1)darzana mohanIya (2)cAritramohanIya 2-darzana mohanIyanA traNa bheda (1) samyakatva mohanIya (2)mithyAtva mohanIya (3) mizramohanIya (1)cAritramohanIyanA be bheda (1)kaSAya vedanIya (2)nokaSAya vedanIya 4-kaSAya vedanIya nA 16 bhedaH*drshncaaritrmohniiykvaaynokpaay vedanIyAkhyAsvidviSoDazanavamedAH samyaktvamithyAtvatadu bhayAnikaSAyanokapAyAvanantAnu bandhyapratyAkhyAnApratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanavikalpAcekazaH krodhamAnamAyAlobhAhAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrI punapuMsaveDA: e mujabanuM sUtra digambara AmnAyamAM jovA maLe che. a. 8/4 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (1)anantAnubandhI(2)apratyAkhyAnI (3)pratyAkhyAnI(4)saMjavalana AcArabhedanA eka-eka nA cAra cAra vikalpa A rIteH (1)krodha (2)mAna (3)mAyA(4)lobha-e rIte 484=16 bheda pa-nokaSAya vedanIya nA nava bheda [A bheda vyavahAramAM hAsyaSarka ane ane vedatrikanA nAme prasidhdha che] 1-hAsya, ra-rati, 3-arati, 4-zoka, 5-bhaya, 6-dugaMchA, 7-strIveda, 8-puruSaveda, 9-napuMsakaveda - sUtrArtha padhdhati e sUtrasAra:- jei ame svIkArelI padhdhati che) darzanamohanIya,cAritramohanIya,kaSAyamohanIya,nokaSAyamohanIyanA anukrame traNa,be,soLa ane nava bhedo che. samyakta, mithyAtva,tadubhaya [darzanamohanIya kaSAya, nokaSAya cAritra mohanIya: anantAnuMbandhI, apratyAkhyAnI,pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalana (te cAramAMthI) eka ekanA cAravikalparUpe krodha, mAna,mAyA,lobhae 16 kaSAya vedanIya ane hAsya,rati,arati, bhaya,zoka,jugupsA,strIveda,puruSaveda, napuMsakaveda[enava nokaSAya vedanIya U [5] zabdazAnaHtana-mohanIyakarmano eka bheda vAritra-mohanIyakarmano bIjo bheda viSaya-jenAthI saMsAra vadhe te navaSaya-kaSAyanI sAthe rahIne phaLa Ape tri-traNa SoDaza soLa nava-nava mevADa-bhedo,prakAro sakhyatva-zradhdhA miththati-jIvAdi tatvo vize ayathArtha zradhdhA ke azradhdhA takumaya-mizra,samyakta-mithyAtva manastAnathI-anaMta saMsArano anubaMdha karAvanAra atyArathAnI-pratyAkhyAna no abhAva karAve te pratyAyAnAvara-sarvaviratinA pratyAkhyAna ne roke te savana-saMjavalana eTale bALanAra,AtmAne malina kare te jo - krodha,gusso mAna-mAna,abhimAna mAyA -mAyA,kapaTa epa -lobha viVcai --eka-eka -[pratyeka nA bhedo (cAra-cAra) aodha-hasavuM te ti-prIti upajavI te hAtha-hasavuM te napuMsave-strI-puruSa ubhayanAsAhacaryanI icchA mati-aprIti upajavI te -bhaya,bIvuM te zozoka, guNa-durgachA zrI(ve)-puruSa sAhacarya icchA purva)-strI sAhacarya icchA dri-be Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 10 U [6]anuvRttiH(1)dhojJAnadarzanAvara, sUtra8:5 thI modanIya nI anuvRtti (2) 4navayaSTIsUtra 8:6thI navazati nI anuvRtti [7]abhinavaTIkAH- A sUtra thakI sUtrakAra maharSi mohanIya nAmaka mULakarma prakRttinA 28 bhedo jaNAve che , sUtramAM je nAma nirdeza che temAM 28nI ja saMkhyA che tevuM niyata karavA mATe pUrva sUtra paSyanavayaSTI thI avaMzati zabdanI anuvRtti levAmAM AvI che ane A bheda mULa "mohanIya" nAmaka pravRttinA ja che te jaNAvavA mATe AdhAra rUpa sUtraH5 che A rIte be sUtronI anuvRtti thakI A sUtranuM arthaghaTana spaSTa bane che. ja mohanIyakarma mohanIyakarmano svabhAva madirA samAna che. jema madirAnA nazAmAM mANasa potAnA hitAhitanuM bhAna bhUlI jAya che, tevIja rIte mohanIya karmanA udayathI jIvane sva-svarUpa saMbaMdhi hitAhitane parakhavAnI budhdhi rahetI nathI. kadAca hitAhitanI parakha budhdhi AvI jAya to paNa mohanIya karmanA prabhAvathI jANapaNA anusAra AcaraNa karavAnuM sAmarthya prApta karI zake nahIM. # mohanIya eTale muMjhavanAra. je karmazradhdhAmAM ke cAritramAM arthAta vicArake vartanamAM muMjhave eTale ke tatvAnusArI vicAra na karavA de, athavA tatyAnusArI vicAra thayA pachI paNa tadanusAra pravRtti na karavA de, te mohanIya karma. darzanamohanIyaH $ je padArtha jevo te che tene tevo ja jovo tathA samajavo tene darzana kahe che. arthAta tatvArtha zradhdhAne darzana kahe che. darzana e AtmAno guNa che teno ghAtakaranAra karmane darzana mohanIya kahevAya che.sAmAnya upayoga rUpe darzana karma pravRtti bIjI darzanAvaraNa e A darzana thI alaga che. $ darzana eTale jIvAdi tatvo pratye zradhdhA. zradhdhAmAM muMjhavaNa ubhI kare, eTale ke utpanna thayelI zradhdhAmAM -sabhyatvamAM dUSaNa lagADe athavA mULathIja zradhdhA utpanna thavA na de te darzana mohanIya A darzana mohanIyanA traNa bhedo sUtrakAre jaNAvela che * 1-samyakta mohanIyaH-je utpanna thayelA samyaktazradhdhAmAM muMjhave-duSaNa lagADe te samyakta mohanIya # mithyAtva mohanIyanA daliko jIvane hitAhitanI parIkSAmAM viphaLa banAve che. temAM sarvaghAti rasa hoya che. dvi sthAnaka,tri sthAnakatathA catuHsthAnaka, rasasarvaghAtI che. jIva potAnA vizudhdha pariNAmonAbaLathI te te pudgalonA sarvAtirasane arthAt zakitane ghaTADI nAkhe che, ane te ghaTatA ghaTatA jayAre eka sthAnika rasa rahe che, tyAre eka sthAnaka rasavALA mithyAtva mohanIyanA pudgalo ne ja samyakta mohanIya kahe che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA jenAmAM eka sthAnaka rasa che evA karma daliko be,traNa ane catuHsthAnaka rasavALA dalIkonI apekSAe zudhdha hovAnA kAraNe,tatvaruci rUpa samyaktvamAM bAdhA pahoMcatI nathI. paraMtu tenA udayathIAtma svabhAvarUpa aupazimika samyaktva tathA kSAyika samyaktva thai zakatuM nathI temaja sUkSma padArthonI vicAraNAmAM zaMkA thayA kare che. jenA kAraNe samyaktvamAM malinatA AvI jAya che. para jeno udaya tAttvika rucinuM nimitta thavA chatAM aupazamika ke kSAyika bhAvavALI tatvarucino pratibaMdha kare te samyaktva mohanIya nAme darzanamohanIya karmano eka bheda che. 2- mithyAtvamohanIyaH jenAthI jIvAdi tatvo vize yarthAtha zradhdhA na thAya tene mithyAtva mohanIya kahe che. sarvathA azudhdha daliko vALuM mithyAtva mohanIya che. A karmanA udayathI jIvane tatvanA yarthAtha svarUpanI ruci ja thatI nathI, temaja sarvajJa praNItamArga upara na cAlatAM tenAthI pratikuLa mArga upara cAleche. jIva-ajIva Aditatvo upara zradhdhA rahetI nathI. ane potAnA hitAhitanovicAra karavAmAM asamartha bane che. A karma pudgalomAM dviHsthAnaka,tristhAnaka,catuHsthAnaka rasa hoya che. * 3-mizramohanIyaH-[tavu mayAni] jenA udayathI jIva-ajIvAdi sAta tatvo vize Aja satya che evI zradhdhA na thAya,tathA A asatya che evI paNa zradhdhA na thAya paNa mizrabhAva rahe te mizra ke tadubhaya mohanIyakarma. keTalAMka karmadalika zudhdha hovA ane keTalAMka azudhdha hovAthI A karma mizra bane che. tenA udayathI jIvane tatvaruci thatI nathI ke aruci paNa thatI nathI. A karma pudagalomAM dvi sthAnaka rasa hoya che ane jIvanI avasthA DAmADoLa jevI hoya che cAritramohanIyaH je cAritramAM hiMsAdi pApothI nivRttimAM muMjhave, eTale ke hiMsAdi pApothI nivRtta na thavA de, ke cAritramAM aticAro lagADe te cAritra mohanIya. OM AtmAnA asalI svarUpanI prApti arthAt sva-rUpa ramaNatAne cAritra kahevAya che. A paNa AtmAno guNa che. AtmA nA cAritra guNano ghAta karanAra karma te cAritra mohanIya kahevAya je kaSAya vedanIya athavA kaSAya cAritramohanIya kaSa eTale saMsAra ane Aya eTale prApti ke lAbha. jenAthI saMsArano lAbha thAya, saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe te kaSAya mohanIya jenA 16 bheda ahIM kahevAze janma maraNarUpa saMsAranuM AvavuM ke prApta thavuM arthAt jenAthI saMsAranI vRdhdhi thAya che te kaSAya --A kaSAyane kaSAya cAritra mohanIya kahe che kAraNa ke te mohanIya karmanA cAritra mohanIya karmano peTA bheda che -vaLI sUtrakAre kaSAya vedanIya kahyuM te vedanIya zabda paNa Agamika paraMparAnuM anusaraNaja che. prajJApanA nAmaka upAMga mAM sayaveginga zabdaja che. ahIM vedanIya zabdano artha pUrvasUtranI mAphaka vedAyate vedanIya evoja karavAno che. tene vedanIya nAmanA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 10 karmano bheda samajavAno nathI. arthAt kaSAya rUpe vedAtuM cAritra mohanIyakarma-samajavuM A kaSAya cAritra mohanIyanA 16 bhedo kahyA te A pramANeH 1- anaMtAnubandhI [kaSAya-cAritramohanIya je kaSAyonA udayathI mithyAtva mohanIya karmano udaya thAya te anaMtAnubaMdhi. A kaSAyo anaMta saMsArano anubaMdha arthAt paraMparA karAvatA hovAthI anaMtAnubaMdhi kahevAya che. A kaSAyanA udayathI jIvane heya-upAdeyano viveka raheto nathI. 53 je kaSAyanA prabhAvathI jIva anaMtakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che, te kaSAyane anaMtAnubaMdhi kaheche. A kaSAyanA cAra bheda che.(1)anaMtAnubaMdhikrodha, (2)anaMtAnubaMdhi mAna, (3)anaMtAnubaMdhi mAyayA (4)anaMtAnubaMdhilobha A anaMtAnubaMdhI kaSAya samyaktvano nAza kare che je karmakrodhAdi cAra kaSAyone eTalA badhA tIvra paNe prakaTAve ke jene lIdhe jIvane anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhaTakavuM paDe, te karma anaMtAnubaMdhI kahevAya. jenA krodhAdi cAra bheda che. 2-apratyAkhyAnI [kaSAya cAritramohanIya] je kaSAyo virati ne roke, koipaNa jAtanA pApathI virati na thavA de te apratyAkhyAna. jenA udayathI pratyAkhyAna no abhAva thAya te apratyAkhyAnI. A kaSAyanA udayathI-jIvanevirati nA pariNAma na thAya athavA pariNAma thayA hoya, puruSArtha kare to paNa pratyAkhyAna thavA na de. je kaSAyanA udayathI dezavirati rUpa pratyAkhyAna paNa thai zake nahIM tene apratyAkhyAnI ke apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya mohanIya kahevAya che. tAtparya e ke A kaSAyanA udayathI zrAvakadharma paNa prApta thai zake nahIM. A kaSAyanA paNa cAra bheda che (1)apratyAkhyAnI krodha,(2)apratyAkhyAnI mAna, (3)apratyAkhyAnI mAyA ane (4)apratyAkhyAnI lobha. je karmonA udayathI AvirbhAva pAmatA kaSAyo viratino pratibaMdha karavA pUratA ja tIvra hoya te apratyAkhyAnAvaraNa krodha mAna,mAyA,lobha kahevAya che. 3- pratyAkhyAnAvaraNa [kaSAya-cAritramohanIya] je kaSAyo sarva viratinA pratyAkhyAna upara AvaraNa-paDado kare, sarvaviratiprApta thavA na de, te pratyAkhyAnAvaraNa. cAritra svIkAravAnI icchA hovA chatAM A kaSAyanA udayathI jIva cAritra grahaNa karI zakato nathI je karmanA udayathI jIva sarvavirati rUpa pUrA pratyAkhyAna karI zake nahIM arthAt sAdhudharmanuM pAlana karI zake nahIM tene pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya kaheche. A kaSAyathI dezazivarita rUpa zrAvakadharma mAM bAdhA pahoMcatI nathI paNa sAdhudharma aMgIkAra thai zakato nathI. tenA cAra bheda che (1)pratyAkhyAnAvaraNa krodha, (2)pratyAkhyAnAvaraNa mAna, (3)pratyAkhyAnAvaraNa mAyA, (4)pratyAkhyAnAvaraNa lobha. jemano vipAka deza viratine na rokatAM arvaviratine roke te pratyAkhyAnAvaraNIya krodha,mAna,mAyA,lobha. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA je 4- saMjavalana kaSAya-cAritramohanIya # je kaSAyanA udayathI cAritramAM aticAro lAge te saMjavalana. # saMjavalana eTale bALanAra-malina karanAra. je kaSAyo aticArothI cAritrane bALamalina kare te saMjvalana. A kaSAyanA udayathI jIvane yathAkhyAta cAritra prApta thatuM nathI. # je kaSAya,pariSaha tathA upasargo AvavA upara yatisAdhuone paNa thoDAka jalAve arthAta temanAM upara thoDIka asara thAya tene saMjvalana kahe che. A kaSAya yathAkhyAta cAritra prApti thavA deto nathI. tenA paNa cAra bheda che. saMjavalana krodha, saMjavalana mAna, saMjavalana mAyA ane saMjavalana lobha # jemanA vipAkanI tIvratA sarvaviratino pratibaMdha karavA jeTalI nahIM paNa temAM alana ane mAlinka karavA jeTalI hoya, te saMjvalana krodha-mAna-mAyA-lobha ja vizeSa: (1)krodha-mAna-mAyA-lobha rUpa cAra kaSAya je have pachI kahevAze te darekanI tIvratAnA taratamabhAvanI dRSTie cAra-cAra prakAra upara mujaba kahevAyA. A anaMtAnubadhyAdi cAramAM paNa nimna vizeSatA che. (2)pUrva-pUrvanA udaya vakhate pachI pachIno udaya avazya hoya che, pachI-pachInA udaya vakhate pUrva pUrvano hoya ke na paNa hoya jema ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udaya vakhate bAkInA traNe hoyaja, apratyAkhyAna kaSAyanA udaya vakhate bAkInA behoya ja. pratyAkhyAnAvaraNanA udaye saMjvalana hoya ja paNa saMjavalanaAdinA udaye pUrva pUrvanA hoya ke na paNa hoya. * tIvratA-maMdatA:-anaMtAnubaMdhi kaSAya atyaMta tIvra hoya che, apratyAkhyAna kaSAya maMda hoya che, pratyAkhyAna kaSAya adhika maMda hoya che ane saMjvalana kaSAya tenAthI paNa adhika maMda hoya che anaMtAnuMbaMdhi pratyekanA cAra-cAra vikalpo 1- krodhaH4 krodha eTale gusso athavA akSamA + krodha: kopo roSo dveSo bhaNDanaM bhAma iti anarthAntaram 4 krodha eTale aprIti, kopa -pahelA karatA badalAI javuM roSa-rIsa caDAvavI, dveSa-AkarA zabdo kahevo bhAMDavuM- kajIyo karavo, gALadevI, vagere irSAdi aneka lAgaNI ra-mAna-mAna eTale ahaMkAra garva ra mAnaH stambho: garva utseko ahaMkAro darpo madaH smayaH iti anarthAntaram $ mAnaH- icchApUrvakanA satkAranI tatparatA -staMbha-akkaDapaNuM -garva-jAti vagerenuM abhimAna -utsuka - baDAI mAravI -ahaMkAraH- rUpa saMpatti AdimAM moTAi mAnavI -darpa -baLanuM abhimAna -mada-dArunI jema moTAIno kepha Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 adhyAya: 8 sUtraH 10 smaya - manamAM ne manamAM moTAIno AnaMda mAnavo 3-mAyA- mAyA eTale daMbha,kapaTa para mAyApraNidhi-upadhi-nikRti-AvaraNa-vaJcanA-dambha-kUTa-atisaMdhAna-anArjava iti anrthaantrm| mAyA - kapaTa,prapaMca, chUpI cAla nikRti-bIjAne ThagavAnI yukita prasidhiH- vratAdikamAM bhAva na TakavA chatAM bahArathI batAvavuM upadhiH- bahArano phaTATopa dekhAva dhAraNa karavo AcaraNaH- varuAdinI mAphaka chUpAIne tarApa mAravI-prapaMca karavo, vaMcanA-ThagAI daMbha-phUDa karavuM atisaMdhAnaH-peTamAM pesIne paga pahoLA karavA,moTo dhokho devo anArjavatA-saraLatAno abhAva, viparita vartana Adi 4- lobha-lobha eTale asaMtoSa Asakita lobhA-rAgo-gAdhya'm-icchA-mUrchA-snehaH kAMkSA-abhiSva iti anarthAntaram / lobha-lalacAvuM, icchavuM rAga-khuzI thavuM, rAjI thavuM gAA:- maLelI vastu sAcavavA khUba mathAmaNa karavI icchA-traNelokanI vastuo maLI jAyato paNa sAruM evuM icchavuM mUrchA- ghaNI Asakati,mamatA sneha-putrAdi upara gADha prema kAMkSA:- bhaviSyamAM meLavavAnI IcchA, abhinkaMgaH- Asakita prazamarati prakaraNamAM jaNAvyA mujaba A cAre kaSAyo rAga-dveSa svarUpa che. temAM krodha ane mAna baMne dveSa rUpa che. jayAre mAyA ane lobhabaMne rAga rUpa che. tathA rAga-dveSa mohasvarUpa che. eTale mohano sAmAnya artha rAga-dveSa athavA krodhAdi kaSAyo che. * kaSAyathI thato guNano ghAtaH- [bhASyAnusAra) 1- anaMtAnubaMdhAdi krodhAdikaSAyaH-anaMtAnubaMdhi kaSAyathI samyagdarzanano upaghAta thAya che. -te cAramAMnA koIpaNa nA udaye samyagdarzana utpanna thatuM nathI. pahelA samyagdarzana utpanna thayuM hoya ane pachI anaMtAnubaMdhi kaSAyano udaya thAya to utpanna thayeluM samyagadarzana paNa nAza pAme che. 2- apratyAkhyAnI krodhAdi kaSAya - -apratyAkhyAnI krodhAdi kaSAya no udaya hoya tyAre eka deza ke sarvathA virati thatI nathI. 3- pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdi kaSAyaH pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdi kaSAyano udaya hoya tyAre viratAvirata arthAt deza virati prApta thAya che paNa sarva virati arthAta mahAvrata no lAbha prApta thato nathI 4- saMjavalana krodhAdi kaSAya:saMjavalana krodhAdi kaSAyanA udayathI yathAkhyAta cAritrano lAbha prApta thato nathI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA krodhAdi nI samajUti dRSTAnta pUrvakaH sUtrakAra maharSie svopajJa bhASyamAM cAraprakAre A krodhAdine dRSTAnta pUrvaka samajAvelA che. jene tIvra-madhyama ane maMda evA cAra bhede oLakhAvela che. jayAre karmagranthakAra teno samAveza anaMtAnubandhyAdi cAra bhedane oLakhAvavA mATe kare che. -1-parvatarAjI sardazakrodhaH-parvata paranI rekhA samAna,jema parvatamAM prayoga pUrvaka, svAbhAvika athavA baMne rIte kadAca tirADa paDI jAya arthAt koipaNa prakAre patthara upara rekhA thai jAya to tene pUravIduHzakayache.terIteanaMtAnubaMdhI krodhanA udayanedUra karavopaNaduHzakyache. ahIMiSTanoviyoga ke aniSTano saMyoga athavA abhilaSita vastuno lAbha na thavo vagere nimittamAMthI koi paNa nimitta prApta karIne jIvane krodha utpanna thAya ke je maraNa sudhI na chUTe, koi upAya thI paNa dUra na thAya evA vilakSaNa krodhane parvata rAjI sardaza kahyo che. pa AvA krodhamAM maraNa pAme tene naraka gati prApta thAya che 2 - bhUmi rAjI sardaza krodhaH- je rIte koi bhInI jamIna upara sUryanA kiraNo paDe ane tenAthI te jamIna nI ArdratA ke bhinAza nAza pAme pachI te vAyuthI tADita thAya ane kadAca te bhUtimAM rekhA paDI jAya ke je varSAkALa sudhI jAya nahIM. paNa vadhumAM vadhu ATha mAsa pachI varSA AvatA te tirADa rikhA] nAza pAme che ane jamIna potAnA mULa-svarUpane prApta kare che. te rIte pUrvokata nimittamAMthI koipaNa nimitta prApta karIne krodha utpanna thai jAya paNa kALakrame mahattama eka varSamAM vizeSa parizramathI te zAnta paNa thai jAya tene bhUmirAji sardaza krodha kahyo che. jenekarma grantha mAM apratyAkhyAna krodha tarIke oLakhAve che. A prakAre krodha sAthe maraNa prApta karanAra jIva tiryaMca gatine prApta kare che. 3- vAlukArAji sardaza krodhaH retImAM utpanna thayelI rekhA jevo je krodha che tene vAlukArAjI jevo kahyo che. je rIte lAkaDI Adi kASTha athavA lokhaMDanA saLIyA vagere nimittathI ke patthara,kAMkarA Adi saMyoga thI retImAM je tirADa- phATake rekhA banIjAya te phakata pavananA jhoMkA ke bIjA sAmAnya nimitto thI paNa naSTa thai jAya che ane pharI te retI jemanItema pUrvavat sthitimAM AvI jAya che. A kAma ekAda mahinAmAM thai jAya che. te rIte pUrvokata nimittane prApta karI utpanna thayela krodha ke je divasa pakSa mahinA ke cAra mahinA sudhI rahevAvALI hoya te vAlukArAji sardaza krodha kahevAya. jenekarmagranthamAM pratyAkhyAnAvaraNa krodha kahe che. A prakAre krodha sAthe maraNa prApta karanAra jIva manuSya bhava prApta kare che 4- udaka rAji sardaza krodhaH pANImAM thayelI tirADa ke rekhA jevA krodhane udaka rAjisardaza krodha kahe che. je rIte lAkaDI,loMkhaDano saLIyo ke AMgaLI dvArA arthAt koika nimittane prAptakarIne pANImAM lakIra banAvavAmAM Ave to tene nAza ke vilaya thavAmAM kaMi samaya lAgato nathI. pANIno svabhAva vahevAno hovAthI turaMta A tirADa pUrAi jAya che. e ja rIte pUrvokata nimitta prApta karIne koividvAna ke apramattamuninekrodha utpanna thAyato paNa turaMta naSTa thai jAya che, teudaka Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 8 sUtra: 10. pa7 rAji sardiza krodha-jene karmagrantha mAM saMjvalana krodha kahe che. A prakAre krodha sAthe maraNa pAme te jIvadevagatine pAme che. je jIva AcAramAMthI eke prakAre krodhathIyukata na hoya athavA jeno krodha kaSAya sarvathA nAza pAmyo hoyate jIvaniyamathI nirvANapada arthAta mokSane prApta kare che. ja cAra prakAranA draSTA thI mAnanuM svarUpa - krodhanI mAphaka mAnanA cAra bhedaH1- zaila sardazamAnaH patthara jevA akkaDa mAnane zaila staMbha sardaza mAne kahyuM che. jema pattharano staMbha game teTalA upAyochatAM namato kevaLato nathI. tevIja rIte AvuMmAnajInavaparyanta dUra karI zakAtuM nathI karmagranthamAM AvA mAnane anaMtAnuMbandhI mAna kaheluM che. A prakAranA mAna sAthe maraNa pAmanAra jIvanarakagati pAme che 2- asthi staMbha sardaza mAnaH- hADakAno banela thAMbhalo hoya to tene namAvavA ghaNI mahenata karavI paDe che. te rIte je mAna ghaNA vilaMbe,kaSTa ke parazrimathI dUra karI zakAya arthAta AvA jIvane ghaNA upAye namAvI zakAtA hovAthI te mAnane asthi staMbha samAna kahyuM che. koipaNa nimitta prApta karI utpanna thayela mAna vadhumAM vadhu eka varSa paryantamAM mahAkASTa nivArI zakAya che. A mAnane karmagranthamAM apratyAkhyAnI mAne kahyuM che AvA mAna kaSAyanA udaya sAthe maraNa pAmanAra jIva tiryaMcagatimAM jAya che. 3-dAru staMbha sardaza mAna lAkaDAno staMbha hoya tene tela, pANI vagerenA prayoga thakI namAvI ke vALI zakAya che. tevIja rIte je jIvano mAna kaSAya upAyo karatAM muzkelIthI paNa dUra thaI zake che tene dArustaMbha sardaza mAna kahyuM che je aThavADIye pakSe-mahine ke cAra mahine paNa dUra thAya che. AvA mAnane karmagranthamAM pratyAkhyAnAvaraNa mAna kahyuM che. AvA mAna kaSAyanA udaya sAthe maraNa pAmanAra manuSyagatimAM jAya che 4-latAstaMbha sardaza mAnaH velano staMbha sauthI vadhu namra hoya che jema velane game tyAre sahelAIthI vALI zakAya che te rIte je jIvano mAna kaSAya zIghadUra thaI zake che tene latA staMbha sardaza mAna kaheluM che, je utpanna thatAM nI sAthe athavA namratA ke mArdavatA pUrvakathoDI vAramAM naSTa pAme che. jene karmagranthamAM saMjvalana mAna kahyuM che AvA mAnakaSAyanA udaya sAthe maraNa pAmanAra devagatimAM jAya che. - krodha ane mAna nI jema tIvratAnI draSTie tIvra-madhya-vimadhya prada evA cAra bhAvo mAyA kaSAyamAM paNa dUSTAnna thI jaNAvelA che. 1-vaMzakuNa sardazI mAyA-vAMsanI gAMThamAM raheluM vAMkAcuMkA paNa jema koipaNa upAyathI dUra karI zakAtuM nathI tevIja rIte je mAyA koIpaNa upAye dUra thaI zakatI nathI tevaMzakuNa sardazI mAyA kahevAya che karmagranthamAM tene anaMtAnubaMdhI mAyA kahI che. A mAyA kaSAya sAthe mRtyu pAmanAra naraka gatimAM jAya che ra-meSaviSANasardazImAyA- gheTAnA zIMgaDA jevI A mAyAche. jema gheTAnA zIMgaDAnuM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA vAMkA-cuMkApaNuM,ghaNI muzkelIthI tathA aneka upayo karIne dUra karIzakAya che evIja rIte A mAyA atyaMta parizramathI dUra karI zakAya che, jemAM mahenata karatA eka varSe paNa saraLatA AvI zake che. karmagranthamAM tene apratyAkhyAnI mAyA kahI che. 58 A mAyA kaSAya sAthe mRtyu pAmanAra tiryaMca gatimAM jAya che 3- gomUtrikA sardazI mAyAH-jema cAlato baLada mUtare to tenI lITI sIdhI na thAya paNa vAMkIcUkIM thAya paNa havAnA jhapATAthI dhULa uDIne tenA upara paDe agara taDakAthI sUkAi jAyato te lITInuM vAMkA TUMkA paNuM dUra thai zake che, tevIja rIte jeno kuTila svabhAva parizrame karIne paNa dUra thai zake tene gomUtrikA sardaza mAyA kahIche. je mAyA aThavADIye-pakhavADIye-mahIne kechevaTe cAra mahine paNa naSTa thAya che karmagrantha vivecanamAM tene pratyAkhyAnI mAyA kahI che A mAyA kaSAya sAthe mRtyu pAmanAra jIva manuSyagatimAM jAya che. 4- nirlekhana sardazImAyAH- te vAMsanI soya samAna che. jema vAMsanI soya vAMkI thai jAyato tene hAthathI ja vinA parizrame sIdhI karI zakAya che tema je mAyA vinA parizrame naSTa thai zake te nirlekhana sardazI mAyA kahevAya. karmagranthamAM jene saMjavalanI mAyA kahI che. A mAyA kaSAya sAthe mRtyu pAmanAra jIva devagatimAM jAya che. * krodha-mAna-mAyAnI mAphaka lobhane paNa tIvra-madhya-vimadhya ane maMda evA evA cAra bhAgomAM vibhAjIta karatAM cAra dRSTAnta ahIM ApelA che. 1- lAkSArAga sardaza lobhaH-kIramajI ke majIThIyA raMga samAna che. koi upAye jema vastramAM lAgelo kIramajI raMga jato nathI tema je lobha jIva mare tyAM sudhI rahe tene lAkSArAgasardaza lobha kahyo che karmagranthamAM tene anaMtAnubandhI lobha kahe che A lobha kaSAya sahamRtyupAmanAra narakagatimAM jAya che 2-kardama rAgasardaza lobhaH- gADAnI kIla samAna evo A lobha che. vastramAM lAgela kIlanA DAdha mahAprayatne ane ati parIzramathI dUra thai zake. tema mahattama varSa puruthatAM paNa je lobhanuM nivAraNa thai zake che tene kardama rAga sardaza lobha kahyo che. jekarmagranthamAM apratyAkhyAnI nAme prasidhdha che A lobha kaSAya sahamRtyu pAmanAra tiryaMca gatimAM jAya che. 3- kusummarAga sardaza lobhaH-dIvAnImeSasamAnaevoAlobhache. vastramAMlAgelI meSa jema thoDI mahenata karavAthI paNa dUra to thai ja zake che tema je lobha thoDI mahenate dUra thAya tene kusumbha rAga samAna lobha samajavo. jene karmagranthamAM pratyAkhyAnAvaraNa lobha kahyo che. A lobha kaSAya saha mRtyu pAmanAra manuSya gatimAM jAya che. 4- haridvArAga sardaza lobhaH- A lobhane haLadaranA raMgasamAna kahyo che. jema haLadarano raMga sAmAnya prayAsathI ja nIkaLI jAya, tema Avo lobha khUbaja zIdhratAthI nAza pAmato hovAthI tene haridrA rAga sardaza lobha kahyo che. karmagranthamAM saMjvalana lobhanA nAme prasidhdha che A lobha kaSAya saha mRtyu pAmanAra devagatimAM jAya che krodhanI jema mAna-mAyA ane lobha traNemAM samajI levuM ke jenA A kaSAyo saMpUrNa nirmULa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 adhyAyaH 8 sUtraH 10 thayA che te jIva sidhdhigatimAM ja jAya che. kaSAyonI sthiti niraMtara keTalo kALa rahe te kALa maryAdA (1)anaMtAnubaMdhI kaSAyaH- jIvananA aMta sudhI rahe che (2)apratyAkhyAnI kaSAya:- eka varSa sudhI rahe che. (3)pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya - cAra mahinA sudhI rahe che (4)saMjvalana kaSAya:-vadhumAM vadhu 15 divasa sudhI rahe che kaSAyanI A sthiti ke dRSTAntomAM samajAvelI narakAdi gati vyavahAranayanI apekSAe samajavI. nizcayathI sadA-sarvadA Ama ja bane tema "ja'' kAra pUrvaka kahevuM nahIM, kema ke dezavirati tiryaMca ke manuSyo paNa devagatimAM utpanna thatA hoya che. e ja rIte pratyAkhyAnI nA udayavALA samakitI jIvo paNa devagatimAM utpanna thAya che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALA tApasa vagere akAma nirjarA nA baLe paNa devalokamAM utpanna thAya che. gatinA AdhAra tarIke mRtyu vakhate kone kayA prakAranA kaSAyono udaya che te mahatvanuM nathI paNa AyuSyanA baMdha vakhate kone kyA kaSAyanA udaya che tene AdhAre gatino nirNaya thAya che * nokaSAya vedanIya arthAt nokaSAya cAritra mohanIyaH # je kayAMya nathI paraMtu kaSAyanI sAthe ja jeno udaya thAya che athavA kaSAyone utpanna karavAmAM tathA uttejIta karavAmAM je sahAyaka bane che tene nokaSAya kahe che. ra kaSAyasahavartitvAt kaSAyapreraNAdapi / hAsyAdi nava kasyokatA, nokaSAya kaSAyatA 3 ahIM 'nA' zabdano artha sAthe rahevuM sAhacarya che. je kaSAyonI sAthe rahI potAnuM phaLa batAve te no kaSAya. no kaSAyano phaLa vipAka kaSAyonA AdhAre hoya che. kaSAya nA vipAkanI tIvratA ke maMdatA anusAra nokaSAya vipAkanI tIvratA maMdatA jANavI athavA "no' eTale preraNA. je kaSAyone preraNA kare, kaSAyonA udayamAM nimitta bane te no kaSAya. jenA nava bheda sUtrakAre kahyA che ane vyavahAramAM hAsyAdiSaka ane vedatrika tarIke prasidhdha che (1)hAsya-nokaSAya cAritra mohanIya] 4 hAsya prakaTAvanAra prakRtti vALuM karma te hAsya mohanIya # je karmanA udayathI kAraNa vaza arthAt kutUhalI mANasanI ceSTA joIne ke vAta sAMbhaLIne athavA vinA kAraNa-kAraNanA smaraNamAtra thI hasavuM Ave te hAsyamohanIya karma (2)ratiH-[nokaSAya cAritra mohanIya # kayAMya prIti upajAvanAra karma te rati mohanIya je karmanA udayathI kAraNa vaza ke vinA kAraNe koipaNa padArthamAM anurAga ke prema hoya tenI prApti ke vicArane smaraNanA kAraNe mana khuza rahe te rati-mohanIya karma kahevAya. (3)aratiH nokaSAya cAritramohanIya ja kayAMka aprIti upajAvanAra karma te arati mohanIya. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 4 je karmanA udayathI kAraNa vaza athavA vinA kAraNa padArtha prati aprIti thAya, dveSa thAya ane tanamanamAM becenI rahe te ati mohanIya karma kahevAya che (4)zoka [nokaSAya cAritra mohanIya 0 zoka zIlatA ANanAra karma te zoka mohanIya jekarmanA udayathI kAraNa vaza athavA vinA kAraNa jIvane zoka thAya te zoka mohanIya karma. (5)bhaH-[nokaSAya cAritra mohanIya bhayazIlatA ANanAra karma te bhaya mohanIya. je karmanA udayathI kAraNa vaza ke vinA kAraNa jIvane bhaya lAge te bhaya mohanIya (6)jugupsAH-[nokaSAya cAritra mohanIya dhRNAzIlatA ke dugaMcchA ANanAra karma te jugupsA mohanIya je karmanA udaya thIkAraNa vaza athavA vinA kAraNa mAMsa, viSTA Adi bIbhatsa padArtho joine dhRNA ke sUga utpanna thAya tene jugupsA mohanIya karma kahevAya che. (7) strIvedaH OM streNa bhAvanI vikRti pragaTAvanAra te strIveda je veda nA udayathI strIne puruSa sAthe bhoga bhogavavAnI icchA thAya che te strIveda karma kahevAya che. jema sukAi gayela chANane jema jalAvavAmAM Ave tema vadhu saLage e ja rIte puruSanA kara sparza Adi vyApAro thI strInI puruSecchA vadhatI jAya che. (8)puruSavedaH pAruSa bhAvanI vikRti pragaTAvanAra te puruSaveda. je karmanA udayathI puruSane strInI sAthe ramaNa karavAnI icchA thAya tene puruSaveda kahe che. A vedanI abhilASAne mATe tRNAgninuM dRSTAnta apAya che. jema ghAsa saLage paNa jaldI ane zAMta paNa jaldI thAya che tema. (9)napuMsaka vedaH napuMsaka bhAvanI vikRtti pragaTAvanAra karma te napuMsakaveda. je karmanA udayathI strI ane puruSa bannenI sAthe ramaNa karavAnI icchA thAya te napuMsaka vedakarma. jene nagaradAha nI upamA ApI che nagaramAM phelAvela Agane bujhAvatA divaso lAge che tema A veda utpanna thayA pachI tRpti thatAM ghaNo samaya lAge che. * mohanIya karma prakRtti nI saMkhyA saMbaMdhe spaSTatAH ahIM tatvArtha sUtrakAre mohanIya karmanI uttara prakRttinI saMkhyA 28 nI ja kahelI che karmagrantha ke karmaprakRtti anusAra mohanIyakarmanI baMdha yogya prakRtti 26 kahI che temaja mohanIya karmanI udaya yogya prakRtti 28 kahI che ~ mohanIya karmanI udIraNA yogya prakRtti 28 kahI che. - mohanIya karmanI sattA yogya prakRtti 28 kahI che. sUtrakAra maharSi svayaM sUtramAM ke svopajJa bhASyamAM A karma prakRtti baMdha- udaye udIraNA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 10 ke satA e cAramAMthI kone AzrIne che tevI koI spaSTatA karI nathI. paNa prakaraNa to ahIM baMdhanuM ja cAle che te vAta sunizcita che sidhdhasenIya TIkAH- A saMbaMdha mAM evuM kahe che ke darzana mohanIya nA traNa bheda kahyA hovA chatAM baMdha to eka prakRtino ja thAya ane te baMdha phakata mithyAtva mohanIyano ja hoya che. na samyamodanIyastha, nA saMyamithyAtvamodanIyasya ti | mithyAtvapudgalo ja eka prakRtti rUpe baMdhAya che. AtmA potAnA adhyavasAya vizeSa thI sarvathA jene zuddha karIne mithyAbhAva pariNAmano tyAga kare che te samyakta mohanIya kahevAya che, ane jemAM samyaphamithyAtva pariNati vikalpa prApta thAya che te mizramohanIya kahevAya che, paNa sabhya ke mizra mohanIya svarUpe karmabaMdha thato nathI karmagrantha pahelo gAthA-32 ke karmaprakRtti to mohanIyano baMdha 26 bhede ja gaNe che. amArotarka- je rIte puNya prakRttinA navatatvatathA karmagrantha pAMcamAM 42 bheda ane pApa prakRttinA 82 bheda prasidhdha che. to paNa sUtrakAre A adhyAyanA 26mAM sUtramAM punyanI 45 prakRtti jaNAvI che ane temAM samyakta mohanIya no samAveza karyo che (1)tyAM pUrva sUtra 8:25 jotA 26mAM sUtramAM paNa sUtra 8:25nI anuvRtti samajavI yogya lAge che. (2)vaLI jeo karmagranthAnusAra punyanI 4ra tathA pApanI 82 prakRtti gaNe che teo paNa 42+82 [baMnemAM Avato varNAdi catuSka bAda karatA] 120 prakRtti nuM gaNita jaNAve che. (3)jayAre tatvArtha sUtranA keTalAMka vivecako paNa punyanI 45 prakRtti jaNAve che jethI 45+81 [baMnemAM AvatuM varNa catuSka bAda karatA] 122 prakRtti thAya (4)tatvArtha vivecakono mata gauNa karIe to paNa je samyakatva mohanIyane punya ke pApa prakRttimAM karmagranthakArI nathI samAvatA tene tatvArtha sUtrakAra punyaprakRtti gaNe che. mATe amAro tarka evo che ke karmagranthakAra to mAtra mithyAtva mohanIyane baMdha pravRtti gaNatA hovAthI punya ke pApa eke prakRttimAM samyakta mohanIya no samAveza na kare te svAbhAvika che. paNa tatvArtha sUtrakAra je paraMparAne anusaryA haze teo to samyakta mohanIyane paNa alaga punya prakRtti gaNe ja che mATe tene baMdha yogya prakRtti paNa gaNatA hoya to mohanIyanI baMdha yogya kula karma prakRtti 122 thAya tevo saMbhava asvIkArya nathI. amArA tarka mATe noMdhapAtra bAbata e che ke sUtra 8:26mAM samyakta mohanIyano punya prakRttimAM karAyela samAveza zrI sidhdhasenagaNIjI e paNa svIkArela che. vartamAnakALe navatatva tathA karmagranthAdi karmasAhitya ane prakaraNa granthonA abhyAsanuM prAbalya hovAthI amAro tarka svIkArya banavo muzkela che. vaLI ame bIjA sUtromAM AvI tArkIka dalIlo Thosa sAkSIpATha sAthe rajU karI che tevo Thosa sAkSI pATha ahIM maLela nathI ulaTuM viparIta pATho sulabha che. chatAM zrI prajJApanA sUtra mUSHDu 5:23 ne AdhAre amAruM A anumAna che. sUtraH 26 nI TIkAmAM zrI sidhdhasenagaNIjI e kahyuM tema kadAca AvI prAcIna Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA paraMparA hoi zake. chatAM A anumAna tarka hovAthI khoTo paNa hoi zake to trividhe te saMbaMdhe micchAmidukkaDama. tatvato viziSTajJAnIo ja kahI zake. bAkI prathama karmagrantha gAthA-32 mAM samyaktva tathA mizra- mohanIyane baMdha yogya nathI ja guNI te vAtano ame svIkAra karIe chIe to sAme pakSe tattvArthamAM cAlu prakaraNa karmanA baMdhanuMja prakaraNa che. te hakIkatano paNa asvIkAra koithI thai zake tema nathI. [] [8]saMdarbha: Agama saMdarbha:-goyamA! tuviSe (moLio) paLane tuM nA saLamoLio ya carittamohaNijje ya / daMsaNamohaNijje ..... tivihe paNNatte, taM jahA sammatta vedaNijje, micchattavedaNijje sammAmicchataveyaNijje .. .. caritta mohaNijje ...... duvihe paNNatte taM jahA kasAya vedaNijje nokasAyavedaNijje kaSAya vedaNijje solasavidhe paNNatte, taM jahA aLatAnubaMdhI johe, anaM mALe, aLa,mAyA,aome,nosAya veLane apavvavALe kohe evaMmANe mAyA lobhe / paccakkhANAvaraNe kohe evaM mANemAyA lobhe, saMjalaNa kohe evaM mANe mAyA lobhe nokasAya veyaNijje ...NavavavidhepaNNatte taM jahA itthI veyaNijje purisa ve. napuMsaLa . hAse ratIJaratImooluguMchA / ja prajJA 1.23,3.2,sU. 263-1 thI 23 tatvArthasaMdarbhaH (1)baMdha mATenI parokSa sAbiti sUtra8:5 (2)puNyaprakRtti thakI baMdhanI dalIla mATe sUtra 8:26 anyagrantha saMdarbha: (1)karmagrantha pahelo gAthA-13 uttarArdha thIgAthAH22 (2)lokaprakAza sarga 10 zloka 155 thI 157 [] [9]padyaH(1) sUtraH9 tathA 10nuM saMyukata padya zAtA azAtA bheda banne vedanIya jANIe mohanIya nA bheda aThThAvIza manamAM dhArIe anaMtAnubaMdhI ne vaLI apratyAkhyAnIya che pratyAkhyAnI bheda trIjo saMjavalana e sUkSma che kaSAya cAre krodha mAne mAyA lobhe guNatAM bheda soLa ja thAya jene jANI munijana TALatAM hAsya rati vaLI ati zoke bhaya dugaMchA sAthamAM strI napuMsaka puruSa vede thAya paccIza yogamAM tamakita mizra mithyAtva mohe bhe da traNa joDIe bheda aThThAvIsa sUtre sAMbhaLIne toDIe Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 adhyAyaH 8 sUtra: 11 (2) bIjuM padya paNa sUtra 9 ane 10 nuM saMyukata che sAtAne asAtA e vedanIya prakAra be satya asatya ne mizra darzana mohanIya te kaSAya cokaDI cAra cAranI anaMtAnubaMdhI pelI apratyAkhyAnI pratyAkhyAnI saMjavalana che e chellI hAsya rati arati bhavazoke juguptatAno kaSAya che traNa veda naranArI napuMsaka cAritra mohanIya paccIsa te U [10]niSkarSa - sUtrakAre e mohanIyanI je aThThAvIsa prakRtti gaNAvI teno niSkarSa nimnokata che 1- jo samyakta prApta karavuM che to anaMtAnubaMdhI kaSAya cokaDIne dUra karavI ja paDaze. 2-jo dezavirati ke zrAvakapaNuM meLavavuM haze to apratyAkhyAna kaSAya cokaDIne nivAravI ja paDaze 3- jo sarvavirati ke sAdhupaNAnI jhaMkhanA che to te jIve manuSya pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya cokaDIno nigraha karavo paDaze 4- jo yathAkhyAta cAritra sudhI AtmavikAsa sAdhavo haze to saMjvalana kaSAyane sattAmAMthI phagAvavo paDaze arthAta mokSanAarthIjIvone AkaSAyosarvathAtyajavA paDazekaSAyajatAnokaSAyato cAlyAja javAnA che ane darzana mohanIyanA kSaya sivAya kaSAyo saMpUrNatayA dUra thavAnA nathI mATe sarvaprathama samyakta prApta karavA, puruSArtha karavo ke je samyakta, mokSanuM prathama pagathIyuM che vaLI AmohanIya no kSaya thavAthI ja jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aMtarAyano kSaya thaze ane kevaLajJAnanI prApti thaze, mATe sarvakarma karatA bhaMyakara evA Akarmane haTAvavAno prayAsa e ja A sUtrano AcaraNIya niSkarSa samajavo. S S S S T U T. (adhyAyaH8-sUtra:11) U [1]sUtrahetu- AyuSyakarmanAmakamULapravRttinI cAra uttara pravRtti ne nAmanirdeza pUrvaka A sUtramAM jaNAve che U [2]sUtra mULa:-narasaiyonInuvAni U [3]sUtra pRthanAra tairyathona - mAnuSa - raina [4] sUtrasAra-nAraka, tiryaMca manuSyaanedevasaMbaMdhiema cAra prakAre AyuSyakarmache] I [5]zabdajJAnaHnariva-naraka saMbaMdhi taiya -tiryaMca saMbaMdhi manuSa-manuSya saMbaMdhi va -vasaMbaMdhi Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 1 [6]anuvRtti(1)gAyojJAnAvara, sUtra 8:5 thI yujha nI anuvRtti (2)paSyanavayavaMzati sUtra 8:6 thI vatura nI anuvRtti O [7]abhinavaTIkA- saMsArI AtmAo cAra gatimAM coryAsI lAkha yonimAM janma maraNa karatAM thakA AyuSyakarma pramANe bhaTakatAM hoya che. A AyuSyakarma nI cAra uttara pravRttione A sUtra thakI sUtrakAra maharSi jaNAve che. jIvonI jAti pramANe to AyuSya karmanA ghaNA prakAro paDI zake che, paraMtu te badhAM prakArono ahIM cAra mukhya bhedomAM samAveza karavAmAM Avelo che vaLI ArSa ane Agama paraMparA paNa cAra bhedanuM ja kathana kare che. sUtrakAre to ahIM nArAdi cAra bhedo ja jaNAvelA che paNa pUrvokata sUtra 5 tathA sUtranI anuvRtti karavAthI A cAre bhedo mULa "AyuSyakarma e mULa prakRtti nI uttarakarma prakRtti che tema spaSTa thAya che. AkhA bhavamAM phakta ekaja vakhata baMdhAtA evA A karmanI vividha vyAkhyA sidhdhasenagaNijI A pramANe jaNAve che a AnIyate zeSApakRtayastasminna upabhogAya jIvena iti AyuH pa AnIyate vA'nena tadbhAvAntarbhAvI prakRtigaNa iti AyuH + Anayate vA zarIradhAraNaM prati bandha iti AyuH a AyurevaAyuSkam jUnuM zarIra choDatAM turaMtaja navA zarIrano saMyoga prApta karAya che, te vyApAra ane saMyoganuM nAma AyuSya kahI zakAya che. A rIte je karmanA udayathI jIva AyuSya bhogavI zake ane navA zarIrano saMyoga TakAvI zake te AyuSyakarma. AyuSyakarma zabdanA judA judA artha ghaTAvIne tenuM svarUpa e pramANe batAvyuM che ke. (1)bAMdheluM AyuSya avazya udayamAM Ave ja. (2)udayamAM purepuru AvI cUkyA pahelAM jIvane te zarIramAMthI nIkaLavAnI game teTalI icchA hoya to paNa tyAMthI javA na de. (3)udayamAM AvyA pUrvenA zarIramAM game teTaluM rahevuM hoya to paNa navuM AyuSyakarma tene junA zarIramAM rahevA na de. (4)A rIte AyuSyakarmabeDI jevuM gaNela che. te karmanA yoge jIvane zarIra dhAraNa karavuM ja paDe che cAturmatika saMsAramAM AyuSyanA mukhya cAra bhedaH(1)nArakAyuSa karma# nAraka zarIramAM TakAvI rAkhanAra karma. # je karmanA udayathI narakagatinuM jIvana prApta thAya te nArakAyuSa karma. jenA udayathI tIvra uSNa vedanA vALA narakomAM paNa dIrdha jIvana rahevuM paDe che te narakAyuSa karma che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 adhyAyaH 8 sUtraH 11 (2)tiyayonAyukarma6 tiryaMca zarIra TakAvI rAkhanAra karma. # je karmanA udayathI tiryaMcagatinuM jIvana prApta thAya te tiryaMca AyuSa karma che. # sudhdhA,tRSNA, zIta,uSNa vagere anekaduHkhonA sthAnabhUta tiryaMcomAM jenA udayathI bhavadhAraNa thAya che. tene taiyegyona AyuSya karma kahe che. (3)mAnuSAyuSa karmaja mAnava zarIramAM TakAvI rAkhanAra karma # je karmanA udayathI manuSya gatinuM jIvana prApta thAya te manuSya AyuSa karma che. # zArIrika ane mAnasika du:khathI sama-Akula manuSya paryAyamAM jenA udayathI bhavadhAraNa thAya te manuSyAya karma che. (4)devAyuSa karmaja devanA zarIramAM jIvane TakAvI rAkhanAra karma. $ je karmanA udayathI devagatinuM jIvana prApta thAya te devAyuSa karma. 4 zArIrika ane mAnasika sukhothI prAyayukata devomAM jenA udayathI bhavadhAraNa thAya te devAyuSa karma che. ahIM prAya:zabda prayojavAnuM kAraNa e che ke devone paNa devIno viyoga bIjA devonI vibhUti joine IrSyA, tyAMthI cyavavAno kALa najIka AvavAthI phulanI mALA vigerenuM plAna thavuM, dehanI kAMti malina thavI vagere mAnasika duHkha hoya che. sArAMza - A rIte AyuSya karmanI uttara pravRtti kahI che. pratyeka jIva vadhumAM vadhu eka vakhata ja bIjA bhavanuM karma bAMdhe, na bAMdhe tyAre to te avazya mokSagAmI ja hoya.anyathA cAramAMthI je gatinuM AyuSya bAMdhela hoya teno teno udaya thatA teAyuSya avazya bhogavavuM ja paDe ane jUnu AyuSya puru thatAM icchAe ke anicchAe paNa te zarIra tyAga karavo ja paDe che. [8] saMdarbha : Agama saMdarbhaH-gADAM aMte ! ne vide ? myamAM ! vavade pare, tuM jahA NeraiyAue tiriyaAue manussAue devAue * prajJA. pa.23,u.2,sU.293-12 4 anya grantha saMdarbhaH(1)karmagrantha pahelo-gAthA 23 pUrvArdha (2)davyaloka prakAza-sargaH10 zloka 158-1pa9 [9]padya(1) nArakI tiryaMca narane devanI jIvana sthiti | bheda cAre AvuM karma sUtranI samajo rIti (2) gati nAraka tiryaMca manuSyadeva cAra e AyuSya karmanA bhedo jJAnIoe kahyA khare. a. 8/5 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [10]niSkarSa:-jenA udayathI jIvane bhavAntaramAM avazya janma dhAraNa karavo paDe che.ane caturgaryAtmaka saMsAramAM bhaTakavuM paDe che, te AyuSyakarma.eka AyupurNa thAya ane bIjAno AraMbha thAya che maraNanA anantara samaye vigraha gatimAM parabhava saMbaMdhi Ayuno udaya cAlu hoya che.ane baMdhAyela Ayukarma potAnuM phaLa dIdhA vinA chuTatuM nathI.jemake eka vakhata narakAyuSa karmano baMdha paDI jAya to pachI game teTalo sukRta ka2vA chatAM paNa nikAcIta baMdha thayela narakAyuSa karma chuTI na zake. avazya te jIva narakamAM janma dhAraNa karavo ja paDe. A rIte iSTa-aniSTa janma-maraNanAM cakkaramAM pheravanAra ane mokSagatithI dUrane dUra rAkhanAra tathA potAnA udaye anya karmone paNa ghasaDI lAvanAra evA A AyuSya karmane jayAM sudhI toDavAmAM-choDavAmAM nahIM Ave arthAt kSaya karavAmAM na Ave tyAM sudhI jIvane kadApI zAzvata sukhanI prApti thavAnI nathI. adhyAyaH8 -sUtraH12 [1] sUtra hetu:-''nAma karma'' mULa prakRtinI 42 uttara prakRttine A sUtra thakI nAmanirdezapUrvaka spaSTa kare che. ] [2]sUtra:mULaH-*TtijJAtirIyajJopA'nirmALavadhanasayAtasaMsthAna saMhanana sparzarasagandhavarNAnupUrvyaguruladhUpaghAtaparAghAtAtapoddyotocchvAsavihAyogatayaH pratyeka . zarIratrasasubhagasusvarazubhaH sUkSmaparyAptasthirAdeyayazAMsisetarANitIrthakRtvaM ca / ] [3]sUtrapRthaka-ta-ta-zarIra-akopA, nirmANa-vandhana saDyAta saMsthAna saMhananasprsh-rs- gandha-varNa-AnupUrvya-agurulaghu-upaghAta- parAghAta - Atapa udyota - ucchavAsa vihAyogatayaH pratyekazarIra-sa- subhaga- susvara-zubha-sUkSma-paryApta-sthira-Adeya-yazAMsi-setarANi-tIrthakRtvaM ca [4]sUtrasAra:- [ A sUtranI rajuAta padhdhati tattvArthasUtra ane karmagranthamAM alaga alaga rIte karAyelI hovAthI ahIM sUtrasAra paNa be padhdhatie raju karela che.] [1]amArI svIkRta sUtrArtha padhdhatie-tattvArtha mULa sUtrAnusAra. [2]karmagranthanA abhyAsIone lakSamAM lai karmagrantha padhdhati mujaba. tattvArtha-mULa sUtrAnusAraH [nAma karmanA 42 bheda arthAt 42 uttara prakRtti kahelI che 1-gati, 2-jAti, 3-zarIra, 4-aMgopAMga, 5-nirmANa, 6-baMdhana, 7-saMghAta, 8-saMsthAna,9-saMhanana,10-sparza, 11-2sa, 12-gaMdha, 13-varNa, 14-AnupUrvI, 15-agurulaghu, 16-upaghAta, 17-parAghAta, 18-Atapa, 19-udyota, 20-ucchvAsa,21-vihAyo gati,tithA pratipakSa sahita arthAt]-22-pratyeka ane gatijAtizarIrAGgopAGga nirmANabandhanasaGghAtasaMsthAnasaMhananasparzarasagandhavarNAnupUrvyaguruladhUpaghAta gharAghAtAtapodghotocchvAsavihAyogatayaH pratyeka zarIratrasasubhagasusvarazubhaH sUkSmaparyAptasthirA deyayazAMsisetarANitIrthakRtvaM 6 |e pramANe nuM sUtra digambara paraMparA mAM che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 23- sAdhAra,24-trasa ane 25-sthAvara,26-subhaga ane 27-6rbhaga,28-susvara ane 29-6sva2,30-zubha ane 31-azubha,32-sUkSma ane 33-bAdara 34-paryApta ane 35-aparyApta, 36-sthira ane 37-asthira,38-ATheya ane 39-anAdeya,40-yaza ane 41-ayaza --tathA 42 tIrthaMkarapaNuM. karmagrantha padhdhatie sUtrasAra:- 14+8+10+10 0-14- piNDaprakRttiH- jenA peTA bhedo thavAnA che teH (1)gati, (2)jAti,(3)zarIra, (4)aMgopAMga, (5)baMdhana, (6)saMghAta, (7)saMhanana, (8)saMsthAna, (9)varNa, (10)gaMdha, (11)2sa, (12)sparza, (13)AnupUrvI, (14)vihAyogati. 0-8- pratyeka prakRtti: (1)agurulaghu, (2)upaghAta, (3)parAghAta, (4)Atapa, (5)udyota, (6)ucchvAsa, (7)nirmANa, (8)tIrthaMkara. 0-10-trasa dazakaH (1)trasa, (2)bAda2, (3)paryApta, (4)pratyeka, (5)sthira, (6)zubha, (7)saubhAgya, (8)susvara, (9)Adeya, (10)yaza, 0-10-sthAvara dazake: (1)sthAvara, (2) sUkSma, (3)aparyApta (4)sAdhAraNa, (5)asthira, (s)azubha, (7)daurbhAgya, (8)duHsvara, (9) anAdeya, (10)ayaza. [] [5]zabdajJAnaHvRtti-narakAdi cAra bheda zarIra-audArika Adi nirmALa-aMgopAMganI niyata sthAne racanA karanAruM karma vanyana-audArikAdi pudgalono saMbaMdha karAvanAra karma saMsthAna-samacaturasra Adi rasa-tita Adi raso vapna-zveta Adi varNo sAta-baghdha pudgalane zarIrAkAre goThave saMdhayaLa-vajaRRSabhanAracaAdi sparza-rUkSa- snigdhAdi sparza rAmya-surabhi Adi gaMdha AnupUrti-vigrahagatimAM gamanakarAvanAra rUpAta-svazarIra thI ghAta Atapa-anuSya dehano uSNa prakAza OMvAsa-zvAsa labdhi tIrtha baM- tIrthaMkara nAmakarma trasa-trAsa thatA sthAna badale susvara-sAro svara sUkSma-sUkSma-cakSu-agrAhya anuchyu-bhAre halakApaNAne abhAva parAIta-svapratibhAvathI anyane kSobhathavo dyota-anuSya zarIrano ThaMDo prakAza vidAyo'ti-zubhAzubha gati-cAla pratyezarIra- jIvane vyakitagata zarIra sumanA-sarvane priya thavuM gumanAbhi uparanA zubha avayavo nAti-ekendriya-Adi aTTopA -aMga-upAMgAdi vibhAga 67 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA pati-paryApti pUrI kare zira- dAMta,asthiAdinI sthiratA gAya-jenuM vacana svIkArya bane tetarAI -pratipakSI arthAta pratyeka Adi dazanI vipakSI pravRtti [6]anuvRtti(1)mAdyonAnAvara, sUtra8:5 thI nAma nI anuvRtti (2)paSyanavadrayaNAvizutisUtra 8:6thI vattarazat nI U [7]abhinavaTIkA - sUtrakAramaharSie nAmakarmamULa prakRttinA 42 bhedo ne ahIM rajU karyA che. ghaNo ja vistAra ane laMbANa yukata vivecana dharAvatuM A nAmakarmasUtramAM gUMthatA traNa vibhAgo karyA che. (1)tigatividAyotiya: A samAsa padamAM teo zrI 21 prakRttino samAveza kare che. (2)bIjA samAsa padamAM sUtrakAra maharSi 20 prakRttine samAve che je pratye zarIra thI AraMbhI setALa paryanta che. ' (3)trIjI tIrtharva ve evI eka chUTI prakRtti mUkela che. A rIte traNa vibhAgamAM 21+20+1 ema kula 42 prakRtti no nirdeza zabda thI karelo che. paraMparAno nirdezaH-vartamAna kALe ApaNe tyAM be paraMparA ane temAM rahelI bhinnatAno nirdeza avAranavAra jovA maLe che. (1)Agama paraMparAH- jene zAstra ke sidhdhAnta thI paNa oLakhAya che (2)kArmagrIika paraMparA - jemAM mukhya vRttie karma sAhityano samAveza thAya che jene ApaNe karmagrantha, kammapayaDI, paMcasaMgraha AdimAM joIe chIe. karmagranthanA abhyAsanuM hAla prAbalya hovAthI te paraMparA mAM ApaNe atyAre vizeSa TevAyelA chIe pariNAme temAM darzAvela padhdhati ke bhedonI jeTalI svIkRtti ApaNA mAnasamAM jaDAyelI hoya che teTale aMze sidhdhAnta ke Agama paraMparA ApaNe hAla suvidita rahyA nathI. taduparAMta karmagrantha abhyAsa saMghanA cAre ghaTakomAM thAya che jayAre Agama-zAstrAbhyAsa sAdhu bhagavaMto pUrato mAryAdita che ane vAcanA ApavA levAnI paraMparAghasAtI jAya che, pariNAme Agama paraMparAnuM jJAta paNuM taddga ghaTI gayuM che, jenA pariNAma svarUpe sUtramAM apAyela uttara prakRtti krama svIkAravo ke gaLe utarAvavo thoDo muzkela bane che. AgaLa vadhIne kahIe to keTalAka vivecakoe to karmagranthAnusAra ja A sUtranuM vivecana kareluM che. A samagra sthitine lakSamAM laIne ame nIce mujaba saMvAditA sthApavAno prayAsa karyo che. (1) tatvArtha sUtrakrama:-Akrama zAstrAnusArI ja che. zrI prajJApanAchUtra tathA zrI samavAyAM | sUtra e baMne AgamamAM je krama nirdeza che tadanusAraja tatvArthasUtrakAre A sutranI racanA karI che. $ ukta AgamomAM paNa piMDa prakRtti ke pratyeka evA koI bheda pADelA nathI. # uphata AgamomAM paNa tira pAme prakRtti chelle alaga ja darzAvelI che # ukta AgamomAMsa dazakAnethAvara dazakanI pracalita prathAnA mULa paNa jovA maLe che. jo ke tyAMza evo zabda prayoga nathI paNa prakRttino krama te rIte ja goThavAyela che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 12 69 A kAraNathI ame abhinavaTIkAmAM tatvArthasUtrano krama jALavI rAkhela che. taduparAMta svopajJa bhASya,sidhdhasenIyaTIkA ane hAribhaddIya TIkA paNa Agamika paraMparAne ja svIkArI. ne cAle che. mATe ame paNa ArSa paraMparAne ja svIkRta gaNI che. (2)karmagrantha-paraMparAH- je vivecako e kArmagranzika paraMparAne svIkArI che teo mATe amAruM mAnavuM e ja che ke teoe vartamAna kALanA abhyAsakartA jIvone lakSamAM lIdhA haze arthAt karmagrantha padhdhatinA jANakAra abhyAsIone samajavAmAM saraLatA paDe tevA zubha AzayathI ja A vivecakoe 42 prakRttinuM vibhAgIkaraNa kArakhyika paraMparAnuMsAra karela haze (3)baMne paraMparAno samanvaya thaI jAya tevA zubha Azaya thI ame paNa tatvArtha sUtrAnUsAra vivecana karIne chelle parizISTa rUpe karmagrantha padhdhati ne atre rajU karI dIdhela ja che jethI samanvaya padhdhatie ubhayAnthonuM jJAna thaI zake. = nAma karmanI 42-uttara pravRttinuM svarUpaHA tatvArtha sUtra-tathA karmagrantha gAthA 24 thI 27 mujaba noMdha:-ahIM uttara pravRttinuM ja varNana che tenA peTA bhedanuM varNana ahIM karela nathI. te varNana A 42 bhedo purA thayA pachI alaga karyuM che. karmagranthakAre paNa Aja padhdhatie gAthAo banAvI che jema ke prathama karmagrantha gAthA 24 thI 27 mAM 42 bheda che. peTAbheda gA.33 thI zaru thAya che. [1]gatinAma karma # sukha duHkha bhogavavA yogya paryAya vizeSa svarUpa devAdi cAra gatio prApta karAvanAra karma te gatinAma karma # je karmanA udaya thI jIva deva, nAraka Adi avasthAne prApta kare tene gatinAma kahe che tenA cAra peTA bheda che. [2]jAti nAma karma ekendriyatvathI lai paMcendriya sudhI samAna pariNAma anubhavAvanAra karma te jAtinAma karma. # je karmanA udayathI jIvane ekendriya beIndriya Adi kahevAya tene jAti nAma karma kahe che. tenA pAMca peTA bheda che. jo ke A pAMca peTA bhedanA paNa aneka vidha peTA bhedo bhASyamAM kahelA che [3]zarIra nAma karma audArika Adi zarIro prApta karAvanAra karma te zarIra nAma karma . * je karmanA udayathI jIvane audArika vaikriya Adi zarIranI prApti thAya che tene zarIra nAmakarma kahe che. jenA pAMca peTA bhedo svapajJa bhASyamAM kahevAyA che. [4]aMgopAMga nAmakarma# zarIragata aMgo ane upAMgonuM nimitta nAmakarma te aMgopAMga nAmakarma # je karmanA udaya thI jIvane aMga[mAtha,paga,vagere) ane upAMga [AMgaLI,kapALa vagerenA AkAramAM pugalo pariNamana thAya che tene aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. jenA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 90 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (mukhya) peTA bheda traNa che. peTAnA peTA bheda aneka vidha che tema bhASyamAM kahyuM che. ra aGgAni-upAGgAni ca yasya karmaNa udayAt nirvartyante tadaGgopAGganAmakarma / pinirmANa nAmakarma4 zarIramAM aMga pratyaMgone yathocita sthAne goThavanAra karmate nirmANa nAmakarma che. # je karmanA udaya thI zarIramAM aMga upAMga potAnI jagyAe vyavasthita rahe che, tene nirmANa nAmakarma kahe che. tenesUtradhAranI upamAM apAyelI che. jema citrakAra ke zilpI citra athavA mUrtimAM hAtha paga Adi avayavonuM yathA sthAna citare che athavA banAve che tevIja rIte nirmANa nAmakarma zarIranA avayavonuM niyamana ure che. jo A karma na hoya to hAthane sthAne hAtha ke mAthA nA sthAne mAthuM rahI zake nahI. 2 jAtiliGgAkRtivyavasthAniyAmaka nirmANanAma jAti-ekendriyAdi lakSaNovALI pAMca kahI che, te jAtimAM liMga ane AkRttinI vyavasthAnuM niyamana Akarma kare che. jemake liMga eTale stri,puruSa napuMsaka nI oLakha mATenI je asAdhAraNa AkRtti athavA avayava racanA, tenuM je nirmANa kare che tenuM nirmANa nAmakarma kahevAya che. prAsAda vagerenA nirmANanA kalA kauzalyanA jANakAra zilpI jema prAsAdanA eka eka aMga-upAMga AdinuM kuzaLatAthI nirmANa kare che. te rIte badhA jIvonA pota potAnA zarIraavayavaAdinA vinyAsanuM niyamana nirmANa nAmakarma kare che. []baMdhana nAmakarma # prathama gRhIta audArika Adi pudgalo sAthe navA grahaNa karAtAM tevA pudgalono saMbaMdha karI ApanAra karmate baMdhana nAmakarma. # je karmanA udaya thI prathama grahaNa karelA audArika Adi zarIranA pudgalonI sAthe gRhya mANa vartamAnamAM grahaNa karAtA audArika Adi pudgalo no ApasamAM saMbaMdha thAya che. tene baMdhananAmakarma kahe che jene pAMca ke vikalpa paMdara bheda karmagranthamAM kahevAyA che. paNa svapajJa bhASyamAM tenA bheda kahyA nathI. ane bhASyAnusArINI TIkAtenA pAMca bhedano ullekha kare * zarIra nAmakarmanA udayathI grahaNa karAyelA ke grahaNa karAtA tene yogya je pugalonuM -Atma pradeza sthita evA zarIra AkAra rUpe pariNamelA pudgalomAM paraspara gADha joDANapharI viyoga na thAya tevA lakSaNa vALo je saMyoga thavo ane kASTha nA TukaDA jevo saMzleSa thaI javo te baMdhana nAmakarma. jo tema na thAya to retInA puruSanI jema zarIro verAI jAya. paraMtu zarIro chUTA na paDI jatA je badhdha svarUpe dekhAya che ane rahe che. tenuM kAraNa baMdhana nAmakarma. 4 jevIrIte lAkha,guMda, Adi cIkaNA padArtho thI be vastuo paraspara joDavAmAM Ave che, tevI ja rIte baMdhana nAmakarma, zarIra nAmakarmanI zakitathI prathama grahaNa karelA zarIra pudgalonI sAthe vartamAna samayamAM jenuM rahaNa thaI rahyuM che. evAzarIrapudgalone bAMdhI dIeche. jo baMdhana nAmakarmanahoya to zarIrAkAra pariNata pudgalonI evI avyasthA thaI jAta ke pANI nAMkhIne bAMdhyA vagarano loTa jema havA AvavAthI uDI jAya tema A pudgalo vera vikhera thaI jAta. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 71 baMdha-sarvabaMdha ane deza baMdha be rUpe thAya che. jIva utpati samaye je prathama zarIra yogya pudgalone grahaNa kare che ane teno je baMdha thAya che tene sarvabaMdha kahe che ane pachI jayAM sudhI te dhAraNa karela zarIra TakI rahe tyAM sudhI samaye samaye je navA pudgalonuM grahaNa thAya tene deza baMdha kahe che. arthAghaDI ghaDInavina zarIra utpanna thatuMnathI. jo ke taijasa ane kAmarNa zarIra jIvanI sAthe sadA sarvadA rahelA hovAthI temAM navI utpatti thatI nathI mATe temAM phakata dezabaMdha ja thAya che. [7]saMghAta nAmakarma: badhdha karmone te te zarIranA AkAramAM goThavI ApanAra karma te saMghAta nAmakarma. je karmanA udaya thI prathama grahaNa karelA zarIra pudgalo upara navA grahaNa karavAmAM AvatA zarIra yogya pudgalo ne vyavasthita rUpe je sthApita karavAmAM Ave che tene saMghAta nAmakarma kahe che. tenA svopajJa bhASyamAM koi bheda kahyA nathI. jayAre karmagranthamAM tenA pAMca bhedonuM kathana karela che. prathama grahaNa karelA zarIra pudgalonI sAthe navA gRhyamANa pudgalono paraspara baMdha tyAre ja thai zake che ke jayAre te banne prakAranA gRhita ane gRhyamANa pudgalonuM paraspara sAnidhya hoya. eka bIjA pudgalone pAse vyavasthita rIte sthApana karavAnuM kArya saMghAta nAmakarma nuM che. temATe daMtALInuM dRSTAnta devAmAM Ave che. jema daMtALIthI jayAM tyAM AdhA pAchA vikharAyelA dhAsanA taNakhalAone ekatrita karavAmAM Ave che tyAra pachI ja ghAsano pULo athavA gAMsaDI bAMdhavAmAM Ave che. tevI ja rIte saMghAta nAmakarmanajIka kare cheanebaMdhana nAmakarma tene bAMdhe che. badhdhAnAmapi ca pudgalAnAM parasparaM jatukASThanyAyena pudgalaracanAvizeSaH saGghAtaH [8]saMsthAna nAmakarma: zarIranA vividha AkRttionuM nimitta karma te saMsthAna je karmanA udaya thI zarIra judA judA aneka zubha ane azubha AkAre hoya che tene saMsthAna nAmakarma kahevAmAM Ave che. zarIranA AkArane saMsthAna kahe che. je karmanA udaya thI saMsthAnanI prApti thAya te karmane saMsthAna nAmakarma kahe che. jenA cha peTA bheda svopajJa bhASyamAM kahelA che. saMsthAnam AkAravizeSaH / teSveva badhyamAneSu pudgaleSu saMsthAnavizeSo yasya karmaNa udayAd bhavati tat saMsthAnanAmSaDvidham / [9]saMhanana nAmakarma: hADabaMdhanI viziSTa racanA rUpa te saMhanana nAmakarma je karmanA udaya thI zarIramAM hADakAMnA sAMdhA joDelA hoya che, tenI majabutAine saMhanana kahe che. jema ke loDhAnI paTI agara khIlIthI lAkaDAMnA sAdhanonI majabutAi vadhI jAya che. teja rIte jenAthI hADakAMnA sAMdhA dRDha thAya che tene saMhanana nAmakarma kahevAya che. hADakAMonuM ApasamAM joDANa,arthAt hADakAM onI racanA vizeSa je karmanA udaya thI thAya, tene saMhanana nAmakarma kahe che jenA cha bheda svopajJa bhASyamAM kahelA che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [10]sparzanAmakarma: zIta Adi ATha spazInuM niyAmaka karma te sparzanAmakarma. je karmanA udaya thI zarIramAM komaLa,rUkSa Adi sparza hoya che tene sparzanAma kahe che. tenA ATha bheda svopajJa bhASyamAM kahyA che. audArikAdi zarIreSu yasya karmaNa udayAt kaThinAdiH sparzavizeSa: samupajAyate tat sparzanAmaSRividham / [11]rasanAmakarma: zarIragata tikata Adi pAMca raso nuM niyAmaka karma te rasa nAmakarma kahevAya che. je karmanA udaya thI zarIramAM khATA, mIThA Adi rasonI utpatti thAya che tene rasanAmakarma kahe che. audArikAdiSu zarIreSu yasya karmaNa udayAt tiktaAdi rasa vizeSa: samupajAyate tat rasanAmAnekavidham / OM A rasanAmakarma nA karmagranthAnusAra pAMca bheda che jayAre svopajJa bhASyamAM anekavidha bhedo kahyA che [12]gandha nAmakarma: zarIragata surabhi Adi be gaMdhonuM niyAmaka karma te gaMdha nAmakarma kahevAya che je karmanA udaya thI zarIranI sArI athavA narasI gaMdha hoya tene gaMdha nAmakarma kahe che jenA karmagranthamAM be bheda kahyA che paNa svopajJa bhASyamAM ane vidha bheda hovAnuM kathana kare che. audArikAdi zarIreSu yasya karmaNa udayAt surabhi - durabhi Adi gandha vizeSa: samupajAyate tat gandhanAmAnekavidham / [13]varNanAmakarma: zarIragata Adi zveta Adi pAMca varNonuM niyAmaka karma te varNanAmakarma. je karmanA udaya thI zarIramAM kALo,dhoLo Adi je raMga hoya che tene varNa nAmakarma kahe che. karmagranthamAM tenA pAMca bheda kahyA che jayAre svopajJa bhASyamAM tenA aneka vidha bheda kahyA che. audArikAdi zarIreSu yasya karmaNa udayAt kRSNAdipaMcavarNaniSpattirbhavati tad varNanAma- tasya anekavidhatvamapi pratipAditam - [14]AnupUrvI nAmakarma: vigraha vaDe janmAMtaramAM jatA jIvane AkAza pradezanI zreNI anusAra gamana karAvanAra karma te AnupUrvI nAmakarma je karmanA udaya thI jIva vigraha gatie potAnA utpatti sthAne pahoMce che, tene AnupUrvI nAmakarma kahyuM che A karma ne mATe nAtha [nAsA rajaju] nuM dRSTAnta ApeluM che. jema jayAM tyAM bhaTakatA baLadane nAtha dvArA jayAM pahoMcADavA icche tyAM pahoMcADI zake che, tevI ja rIte jIva jayAre samazreNIthI javA mAMDe tyAre AnupUrvI nAma karma tene te zreNIthI patita karI jayAM utpanna thavAnuM che tyAM arthAt te sthAne pahoMcADI de che. jo ke A AnupUrvI nAmakarma no udaya vakragati mAM ja hoya che RjugatimAM hotonathI . Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 $ A karmanA cAra bheda karmagranthamAM kahyA che. svopajJa bhASyamAM cAra bhedano spaSTa nirdeza nathI paNa bhASyAnusArI TIkAmAM gatinA cAra bhedo no ullekha AvI jAya che. # svopajJa bhASyamAM A karmanI be vyAkhyAo karI che(1)svamAnyatAnusAra (2)anya AcAryonA matAnusAra (1)svamAnyatAH- tauDaFglNa mananI vartamAnasya tad muvam mAnupUtre tatprApaNasamarthamAnupUrvAnAma iti / -ti eTale nArakAdi utpatti sthAna, ke je gati nAmakarmodaya thI prApta thAya che. tyAM Atmazakitae karIne javAnI icchA vALAjIvane jo vakra gati prApta thaI hoya to te samazreNI e cAlyo jato hoya tyAre janmasthAnathI ubhukha hoya to A karma tene sanmukha banAvI utpatti sthAna tarapha laI jAya che. ane te sthAna prApta karAve che -AnupUrvI eTale kSetra sanniveza krama (2)anya AcArya no mataH- nirmANa nAmakarma dvArA jenuM yogya nirmANa thai gayuM che evA zarIranA aMga upAMga jenA nimitta thI niyamabadhdha- yogya sthAna uparaja nivezita rahe tene AnupUrvI nAmakarma kahe che. [15]aguru laghunAmakarma 1 je karmanA udaya thI zarIra guru ke laghu pariNAma na pAmatAM agurulaghu rUpe pariName, te karma agurulaghunAma karma che # je karmanA udayathI jIvanuM zarIra bhAre ke haLavuM na hoya tene agurulaghunAma karmakahe che. arthAta A jIvone zarIra eTaluM bhAre nahoya ke tene saMbhALavuM kaThina paDe, eTaluM halakuM paNa na hoya ke tehavAmAM uDavA mAMDe to paNa bacAvI zakAya nahIM. paraMtu aguru laghu pariNAmavALuM hoya che 4 agurulaghupariNAmaniyAmakam agurulaghunAma / [10]upaghAta nAmakarma: $ cora dAMta, rasoLI vagere upaghAtakArI avayavo prApta karAvanAra karma te upaghAta nAmakarma. # je karmanA udaya thI jIvane potAnA ja avayavo jema ke chaThThI AMgaLI, rasoLI vagere je vadhArAnA aMgo ke upAMgo prApta thAya che te upayogI nahIM banatA naDatararUpa thAya che arthAta te upaghAta athavA bAdhA pahoMcADanAra bane che tethI upaghAta nAmakarma kahevAya che. svapajJa bhASyamAM vikalpa be vyAkhyAo karI che 1- jenA nimittathI potAnA ja zarIranA aMga ke upAMgono ghAta thAya che matAntare rajenA dvArA potAnA parAkrama-vijaya vagereno upaghAta thAya tene upaghAta nAmakarma kahe che. jane lIdhe samartha zarIra hovA chatAM nIvIryatAne pAme che temaja potAnA vijayane haNanAra thAya che. (17parAghAta nAmakarma - # darzana kevANIthI bIjAne AMjI nAkhe evI dazA prApta karAvanAra karmaparAghAta nAmakarma # je karmanA udaya thI nabaLA to zuM paNa baLavAna mANaso paNa jene jItI zake nahIM arthAta te AtmA mahAnuM kahevAtA mANasonI draSTie paNa ajeya gaNAya, te parAghAta Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA nAmakarma. tAtparya e ke jayAre jIvane A nAmakarmano udaya hoya tyAre te eTalo badho prabala pratApI dekhAya ke moTA moTA baLavAna sattAdhArIo, budhdhimAno,vidvAno ane virodhIo paNa tenI vAta mAne, tene jotAM ja moTA bhAganA aMjAya jAya. 2 paratrAMsapratighAtAdijanakaM parAghAtanAmakarma [18]Atapa nAmakarmax anuSNa zarIramAM uSNa prakAzanuM niyAmaka karma te AtapanAmakarma je karmanA udayathI jIvanuM zarIra svayaM uSNa na hovA chatAM uSNa prakAza Ape tene AtapanAmakarma kahe che. sUryamaMDaLanA bAdaraekendriya pRthvIkAya jIvonuM zarIra ThaMDu hoya che paNa te jIvone Atapa nAmakarmano udaya hovAthI uSNa prakAza Ape che sUrya maMDaLanA jIvo sivAya anya koine Atapa nAmakarmodaya hoI zake nahIM & jo ke agnikAyanA jIvonuM zarIra paNa uSNa prakAza Ape che. paraMtu te Apa nAmakarmanA udayathI nahIM, paNa uSNa sparza nAmakarmanA udaya thI tenuM zarIra uSNa hoya che ane lAla varNa nAma karma nA udaya thI te prakAza Ape che. 2 AtapasAmarthyajanakam AtapanAma [19]udyota nAmakarma - 4 zIta prakAzanuM niyAmaka karma te udyotanAmakarma. # je karmanA udaya thI jIvanuM zarIra uSNa sparza rahita arthAta zIta prakAza phelAve che, te udyota nAmakarma kahevAya che. labdhidhArI muni jayAre vaikriya zarIra dhAraNa kare che, tyAre tenA zarIramAMthI zItala prakAza nIkaLe che. te A udyota nAmakarmanA udaya thI samajavo. te ja rIte deva jayAre potAnA mULa rUpamAMthI uttara vaikriya zarIra dhAraNa kare che tyAre te zarIramAMthI zItala prakAza nIkaLe che. te udyota nAmakarmanA udaya thI caMdramaMDaLa-nakSatra maMDaLanA pRthvIkAya jIvonA zarIramAMthI je zItala prakAza nIkaLe che te paNa udyota nAmakarmanA udaya thI samajavuM. evI ja rIte juganU arthAta AgIyA, ratna tathA prakAzavALI je je vastuo hoya tenA jIvone udyota nAmakarmano udaya samajavo. ra prakAzasAmarthyajanakam udyotanAma / [20]ucchavAsa nAmakarma - - * zvAsa levA mukavAnI zakitanuM niyAmaka karma te zvAsocchavAsanAmakarma. # je karmanA udaya thI jIva zvAsocchavAsa labdhi thI yukata bane che, tene uzvAsa nAmakarma kahe che. zarIranI bahAranI havAne nAsikA dvArA aMdara kheMcavI te zvAsa ane zarIra nI aMdaranI havAne nAsikA dvArA bahAra kADhavI te uvAsa. A banne kArya karanArI zakita vizeSane ucchavAsa nAmakarma kahe che. ra prANApAnapudgalagrahaNasAmarthyajanakam ucchvAsanAma / [21] vihAyogati nAmakarma$ prazasta ane aprazasta cAlanuM niyAmaka karmate vihAyogati nAmakarma kahevAya che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 75 je karmanA udaya thI jIvanI cAla hAthI agara baLada jevI zubha hoya athavA uMTa ke gadheDA jevI azubha hoya che tene vihAyogati nAmakarma kahe che. jenA be bheda karmagranthamAM kahyA che,jayAre svopajJa bhASyamAM tenA bheda kahyA nathI. jayAre TIkAmAM be bheda kahyA che jenA nimittathI AkAzamAM gamana karavAnI yogyatAM prApta thAya che tene vihAyogati nAmakarma kahyuM che. A yogyatA be prakAranI kahI che (1)labdhi pratyaya (2)zikSadhdhi pratyaya. bdhi:-revADInAM devatva tti vinAvinI| zikSayA radhdhi: zikSardhiH tapasvInAM pravacanam adhIyAnAnAM vidyAdi-Avartana prabhAvAdvA [22]pratyeka zarIra nAmakarmaH jenA udayathI dareka jIvane bhinna bhinna zarIranI prApti thAya te pratyeka zarIranAmakarma kahevAya. je karmanA udaya thI eka zarIrano svAmI eka ja jIva hoya che, tene pratyeka nAmakarma kaheche. 3. pRthArInirvartavuM patyevazarIranAma A zarIra beindriya-teindriya-caurindriyaane paMcendriya ne to hoya ja che taduparAMta pratyeka vanaspatikAya ekendriyajIvane paNa hoya che. kema ke pratyeka vanaspati jIvanuM mULa -skandha -zAkhA- prazAkhA-chAla -patra-puSpa -phaLa vagere nuM pRthakzarIra hoya che [23]sAdhAraNa zarIra nAmakarma: jenA udaya thI anaMta jIvo vacce eka sAdhAraNa zarI2 prApta thAya te sAdhAraNa zarIra nAmakarma kahevAya che. je karmanA udaya thI anaMta jIva eka zarIranA svAmI banete sAdhAraNa zarIra nAmakarma. ane gIvasAdhAraNazarInirvarta sAdhAraNazarIranAma nigoda nA ke anaMtakAya vanaspati nA jIvone A zarIra hoya che. [24]trasanAma karma: je karma nA udaya thI svataMtra paNe gamana karavAnI zakita prApta thAya te trasanAma. je karmanA udaya thI jIvane trasakAya nI prApti thAya te trasanAmakarma. trasamAnirvartana trasanAma-tenA udaya thI gati AdikriyAno saMbhava thAya che. jegamana kriyA be rIte kahI che. trasanAma karmanA jIvone trasanAma karmanA udaya thI tathA svAbhAvika, temAM beindriya Adi jIvonetrasanAmakarmanA udayathI gati thAya che. jayAre teukAya-vAyukAya ne A gati svabhAvika rIte thAya che. trasanAma karmanA udaya thI nahIM. [25]sthAvara nAmakarma: je karmanA udaya thI svataMtrapaNe gamana karavAnI zakita prApta na thAya te sthAvara nAmakarma je karmanA udaya thI jIva sthira rahe,arthAt zaradI garamIthI potAnI jAtane bacAvavAnIkoziSa karI zake nahIM, testhAvara nAmakarma kahevAya che pRthvIkAyAdi pAMcane sthAvara nAmakarma udaya hoya che,jo ke ukAya-vAyukAyanA jIvomAM svAbhAvika gati hoya che. paNabe indriya Adi jIvonI mAphaka zaradI-garamIthI bacavA mATenI viziSTa gati teomAM hotI nathI. sthAvaramArnavartanuM sthAvaranAma / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [26]subhaga nAmakarma: je karmanA udaya thI kAMipaNa upakAra nahIM karavA chatAM sarvanA manane priya lAge te subhaga nAmakarma je karmanA kAraNe koipaNa jAtano saMbaMdha na hovA chatAM jIva badhAno prIti-pAtra bane te subhaga nAmakarma kahevAya che * manasaH priyaH tadbhAvaH saubhAgyaM tasya nirvartakaM - janakaM subhaganAma / [27]durbhaga nAmakarma: jenA udaya thI upakAra karavA chatAM paNa sarva manuSyane priya na thAya te durbhaga nAmakarma je karmanA udaya thI upakAra karanAra vyakita paNa apriya lAge te durbhaga nAmakarma * aniSTo manaso yo'priyaH tadbhAvo daurbhAgyam / daurbhAgyanirvartakaM durbhaganAma [28]susvara nAmakarma: jenA udaya thI jIvano svara sAMbhaLanArane prIti utpanna kare che te susvara nAmakarma. je karmanA udaya thI jIvano svara madhura ane priya hoya te susvara nAmakarma. sausvaryanirvartakaM susvaranAma / [29] duHsvara nAmakarmaH je karmanA udaya thI te sAMbhaLanAra ne aprIti utpanna kare te duHsvara nAmakarma je karmanA udaya thI jIvano svara karkaza,sAMbhaLavo nagame tevo arthAt apriya lAgete duHsvara nAmakarma drau: svayaMnirvartana du:svaranAma / [30]zubha nAmakarma: jenA udaya thI nAbhinI uparanA avayavo prazasta thAya che te zubha nAmakarma che. je karmanA udaya thI nAbhinI uparanA bhAganA avayavo zubha gaNAya che te zubha nAmakarma. hAtha,mAthuM,Adi avayavono sparza thavAthI koine aprIti thatI nathI, paNa jo pagano sparza thAyato bIjAne gamatuM nathI te ApaNo sAmAnya anubhava che. zubhobhAvaH pUjita uttamAGgAdi: tajjanima, zobhA, pUjA puraskAra: zirasA pAdAdinA'sparzanaM, mAGgalyam iti pavitraM tannirvartakaM zubhanAma / [31]azubha nAmakarma: nAbhinI nIcenA avayavo aprazasta thAya che te azubha nAmakarma. je karmanA udaya thI nAbhinI nIceno bhAga-avayavo paga Adi azubha gaNAya che te azubha nAmakarma paganA sparzathI sAmI vyakitane je aprasannatA aNagamo utpanna thAya che teja azubhatva che. azubhabhAvAzobhA'mAGgalyanirvartakaM azubhanAma / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 [32] sUkSma nAmakarma $ jenA udaya thI carmacakSune agocara evA sUkSma zarIranI prApti thAya te sUkSma nAmakarma kahevAya # je karmanA udayathI jIvane eTaluM badhuM sUkSma zarIra prApta thAya che je zarIranato pote koine roke ke na koithI rokAya tene sUkSma nAmakarma kahe che. A nAmakarma vALA jIvo pRthvIkAyAdi pAMca che, te samasta lokamAM vyApta che, paNa narI AMkhe joI zakAtA nathI. ra sUkSmazarIra nirvatakaM sUkSmanAma / [33]bAdara nAmakarma - 4 jenA udaya thI jIvonAM carmacakSune gocara evA bAdara zarIranI prApti thAya che te bAdara nAmakarma kahevAya 4 je karmanA udaya thI jIva bAdara arthAta pUla thAya che te bAdara nAmakarma kahevAya che. AMkhe dekhI zakete bAda evo artha ahIM svIkArela nathI sidhdhasenIyaTIkAmAM paNa svIkArela nathI. bAdaranAmakarma pRthvIkAyAdi jIvomAM bAdara pariNAmone utpanna kare che ane ekaThA thavAthI A jIvo abhivyakata thaI zake che. sUkSma jIvo kadApI joI zakAtA nathI. bAdarazarIranirvartakaM bAdaranAma / bAdaraM-sthUlaM [34]paryApti nAmakarma# jenA udaya thI prANI svayogya paryApti pUrI kare te paryApta nAmakarma kahevAya che. 4 karmanA udayathI jIva pota-potAnI paryAptiothI yukata hoya che te paryApta nAmakarmache. je zakita dvArA yugalo ne grahaNa karavAnuM tathA tenuM AhAra-zarIrAdinA rUpamAM pheravI nAkhavAnuM kArya thAya che te zakitane paryApti kahe che. jenA karmagrantha-prakaraNa granthomAM cha bheda prasidhdha che paNa svIpajJa bhASyamAM tenA pAMca bheda kahyA che kema ke mana:paryApti no samAveza indriya paryAptimAM thaI jAya che chatAM keTalAMka mana:paryApti judI gaNe che to che paryApti thAya che temAM koI doSa nathI. 4 paryApta: ziya parasAta: gAbhana: | [35]aparyApti nAmakarmache je karmanA udayathI jIva svayogya paryApti pUrNa na karI zake te aparyAptinAma karma. ra aparyAptinirvartakamaparyAptinAma / [36] sthira nAmakarma # jenA udaya thI hADakAM dAMta Adi sthira avayavo prApta thAya te sthira nAmakarma. # je karmanA udaya thI zarIranA avayavo jevAke dAMta, hADakAM vagere sthira arthAta nizcala rahI zake che tene sthira nAmakarma kahe che. 4 sthiratvanirvartakaM sthiranAma / [37]asthira nAmakarma4 jenA udaya thI jihavA vagere asthira avayavo prApta thAya te asthira nAmakarma 4 je karmanA udayathI kAna,AMkha,pAMpaNa, jIbha Adi avayavo asthira arthAta capaLa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA hoya che te asthira nAmakarma. ra asthiratvanivartakaM asthiranAma karma / [38]Adeya nAmakarma$ jenA udaya thI bolyuM bahumAnya thAya te AyanAmakarma # je karmanA udaya thI jIvanuM vacana sarvamAnya hoI-koI tenuM utthApana ke virodha kare nahIM te Adeya nAmakarma. ja gAyamAnarva mATeyanAma | [39]anAdeya nAmakarma# je karmanA udaya thI bolya mAnya na thAya te anAdeya nAmakarma x jIvanuM vacana yukata ane satya hovA chatAM je karmanA udaya thI grAhya na bane arthAta anAdara pAme te anAdeya nAmakarma. ra anAdeyabhAvanirvartakaM anAdeya nAma Adeya -anAdeya vaikalpika vyAkhyA - je karmanA vipAkathI evA zarIra guNo thAya che ke te jIvanA darzana mAtrathI ja tenA paratvenI zradhdhayatA ke AdeyatA pragaTa thAya che teneAdeya nAmakarma kahe che. ane je karmanA vipAkathI te jIva darzana mAtrathI ja zradhyeya ke anAdeya banI jAya che tene anAdeya karma samajavuM. [40]yaza nAmakarmaja jenA udaya thI duniyAmAM yazakIrti prApta thAya te yaza nAma karma kahevAya che. 4 yazakIrti mAM kIrti ekadizAgAmI che. ane yaza sarvadizA gAmI che. arthAta koI eka dizA-prAMta ke jillAmAM phelAya te kIrti ane sarva prAnta, jillA ke videzamAM phelAya tene yaza kahevAmAM Ave che AvAyaza ke kIrti je karmanA udaye prApta thAya te yazakIrtinAma karma. ra yazonivartakaM yazonAma / [41]ayaza nAmakarma# jenA udaya thI yazakIrti prApta thAya te ayazakIrti nAmakarma . 4 karmanA udaya thI duniyAmAM apayaza aneapakirti phelAya teayazakIrtinAmakarma kahevAya che. padoSaviSayAprakhyAti: ayazonAma iti / [42]tIrthakara nAmakarma$ dharmatIrtha pravartAvavAnI zakita arpanAra karma te tIrthakaranA karma kahevAya che. # je karmanA udaya thI tIrthaMkara padanI prApti thAya tene tIrthakara nAmakarma kahe che. -A karmanA prabhAvathI te jIvane aparimita aizvarya prApta thAya che. traNa lokanA pUjaya bane che. bAhya ane atyaMtara vaibhava prApta thAya che. samosaraNa Adi bAhya vaibhava sAmAnya kevaLIne kadApI prApta na thAya.vaLI A karmanA udaya vALA jIvo ja tIrthanI sthApanA kare che. ra yasyakarmaNa udayAt tIrthadarzanajJAnacaraNalakSaNaM pravartayati, yatigRhastha dharma ca kathayati AkSepasaMkSepasaMveganirvedadvAreNa bhavyajanasaMsiddhaye surAsuramanujapatipUjitazca bhavati Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 tat tIrthakaranAmeti / A rIte nAma karmanI 42 uttara prakRtti jaNAvI te-te bhAvone je banAve tene nAmakarma kahe che. A nAma karmanA uttarabheda ane uttarottara bheda aneka che te vAta uparokata vyAkhyAomAM kahelI ja che. uttarottara bhedo arthAt uttara prakRtinA peTA bhedoH sUtrakAra maharSiumAsvAtijI mahArAjAesUtrathakI 42 uttaraprakRtinuM kathana karyu. te 42 uttara prakRtimAMnI keTalIka prakRtinA peTA bhedone svopajJa bhASyamAM jaNAvelA che. te A pramANe(1) gatinAma karmanA cAra bheda che. 79 (1)narakagati nAmakarma:- je karmanA udaya thI jIvane evI avasthA prApta thAya ke jenAthI''A naraka jIva che'' ema kahevAya te karmane narakagatinAma karma kahevAya che 2-tiryaMcagatinAma karma:- je karmanA udaya thI jIvane evIavasthA prApta thAya ke juo ''A tiryaMca che'' evuM kahevAmAM Ave, te karmane tiryaMca gatinAma karma kahevAya che. -3-manuSya gatinAma karmaH- je karmanA udaya thI jIvane evI avasthA prApta thAya jene kAraNe juo ''A manuSya che'' evuM kahevAya te karmane manuSya gatinAma karma kahevAya che 4-deva gatinAma karmaH- je karmanA udaya thI jIvane evI avasthA prApta thAya jenA kAraNe juo ''A deva che'' evuM kahevAmAM Ave che te karmane devagatinAma karma kahevAya che. (2)jAtinAma karmanA mULa pAMca bhedo che. 1- ekendriya jAtinAma karmaH- je karmanA udaya thI jIvane phakata eka ja indriya -sparzana [zarIra] indriya prApta thAya, tene ekendriya jAtinAma karma kahe che. A ekendriya jAtinA svopajJa bhASyamAM aneka vidhabhedo kahyA che. jema ke pRthvikAyika jAtinAmakarma,aAyikajAtinAmakarma,teukAyikajAtinAmakarma,vAyukAyikajAtinAmakarma ane vanaspatikAyikajAtinAmakarma. ApRthivikAyika Adi pAMce ne AzrIne paNa anekavidha bhedonuM kathanasvopajJabhASyamAM nAma-nirdeza pUrvaka karyuM che paNa grantha gaurava bhaye ame tenI noMdha ahIM lIdhInathI. vaLI A pUrve jIvanA bhedo vakhate ane OM.2nA sUtra 13 ane 14 mAM paNa pRthivikAya AdinA peTA bhedo jaNAvelA ja che. [noMdhaH-atre khyAla rAkhavA lAyaka vAta eka ja che ke sAmAnyathI jAtinAma karma nA pAMca bhedo ja gaNAvAya che tene badale svopajJa bhASyamAM sUtrakAre ekendriya jAtinAma karmanA peTA pAMcabheda tathA te pAMcenA aneka vidha bhedo ahIM darzAvelA che. tethI karmagranthanI mAphaka nAmakarmanA 67 ke 93 ke 103 evI koi cokkasa bhedasaMkhyA ne ahIM tatvArtha bhASyAnusAra pakaDI zakAtI nathI 2- beindriya jAtinAma karmaH- je karmanA udaya thI jIvane beindriyo- zarIra ane jIbha prApta thAya che tene beindriya jAtinAma karma kahevAya che. 3- teindriya jAtinAma karmaH- je karmanA jIvane traNa indriyo-zarIra,jIbha,nAka prApta thAya che tene teindriya jAtinAma karma kahevAya che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 4-caurindriya jAtinAma karma:-je karmanA udaya thI jIvane cAra indriyo prApta thAya, tene carindriya jAtinAma karma kahevAya che. 5- paMcendriyajAtinAmakarmaH- je karmanA udaya thI jIvane pAMca indriyo -zarIra,jIbha nAka,AMkha ane kAna prApta thAya che tene paMcendriya jAtinAma karma kahevAya che. A bhedone paNa svopajJa bhASyamAM anekavidha kahyA che. 80 [jo ke hIrAlAla kApaDIyAnI saMzodhita AvRttimAM ekavidha kahela che paNa tenI TI.. jotAM tenuM anekavidha paNuM jaNAi Ave che.] beindriyAdi cAre bhedonA peTAbhedonuM varNana pUrve a.ra-sUtra.14 tathA 24 mAM thayeluM che. mATe atre punarAvartana kareluM nathI. (3)zarIranAma karmanA pAMca bhedo cheH 1- - audArika zarIranAmakarmaH- udAra arthAt pradhAna athavA sthULa pudgalothI banelA zarIrane audArika zarIra kahevAya che. je karmanA udaya thI AvuM zarIra maLe tene audArika zarIra nAma kahe che. sAdhAraNa rIte te sthULa ane asAra pudgalomAMthI bane che. paNa tirthaMkara Adi uttama puruSonA zarIra zreSTha pudgalomAMthI bane che. manuSya tathA tiryaMcane audArika zarIra hoya che. 2- vaikriya zarIranAma karmaH- je zarIranA vividha rUpa ane kriyAo thAya che tene vaikriya zarIra kahevAya che. je karmanA udaya thI AvA zarIranI prApti thAya tene vaikriya zarIranAma karma kahevAya che. Avu zarIra aupapAtika ane labdhi pratyayika baMne prakAre hoya che. deva-nArakane te aupapAtika hoya che.ane tiryaMca tathA manuSyamAM jemane AvI viziSTa zakita prApta karI hoya temane labdhipratyayika hoya che. 3- AhA2ka zarIranAma karma:-caudapUrvI munine anya kSetramAM vartamAna tirthaMkara pAse potAnA saMdehanuM nivAraNa athavA teozrInA aizvaryane jovAmATe ukata kSetramAM javAnuM thAya tyAre labdhi vizeSathI eka hAtha pramANa ati vizudhdha sphaTika samAna nirmaLa zarIrane dhAraNa kareche. te AhAraka zarIra- je nAma karmanA udaya thI prApta thai zake che tene AhAraka zarIranAma karma kahyuM che. 4-tejasa zarI2nAma karmaH- taijasa pudgalothI banelA zarIrane tejasa za2I2 kahe che. ke je zarIranI uSNatA thI khAdheluM anna pAcana thAya che, koi koine tejolezyA prApta thAya che te paNa A za2I2no prabhAva che. je karmanA udayathI AvuM zarIra prApta thAya che tene taijasa zarIranAma karma kahevAya che. 5-kArmaNa zarIraH- jJAnAvaraNIya Adi karmothI baneluM zarIra te kAryaNa zarIra kahevAya che. AtmAnA pradezo sAthe lAgela ATha prakAranA karma pudgalone kArmaNa zarIra kahe che. A kArmaNa zarIra badhAM zarIronuM bIja che. jekarmanA udayathI AvuM kAryaNa zarIra prApta thAya tene kArmaNa zarIra nAmakarma kahe che. sarva saMsArI jIvo ne taijasa-kAryaNa zarIra hoya che. (4)aMgopAMga nAmakarmanA mULa traNa bhedo kahyA che. pachI te eka-ekanA anekavidha bheda kahyA che. 1-aidArikaaMgopAMganAmakarma -jekarmanAudayathI audAkiza2I2 rUpamAM pariNamela pudgalo mAMthI aMgopAMga rUpa avayavo bane che tene audArika aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 81 2-vaikriya aMgopAMga nAma karmaH- je karmanA udaya thI vaikriya zarIra rUpa pariNamelA pudgalo mAMthI aMgopAMga rUpa avayavo bane che te vaikriya aMgopAMga nAmakarma che. 3- AhAraka aMgopAMga nAma karmaH- je karmanA udaya thI AhAraka zarIra rUpa pariNata pudgalomAMthI aMgopAMga rUpa avayavo bane che, tene AhAraka aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. A traNeya aMgopAMga nA paNa aneka vidha bhedo kahyA che jema keH 1- aMgaH- aMganA nAmakarma nA ATha peTA bheda kahyA che. te A pramANeH 2-hAtha, 2-paga,1-peTa,1-pITha,1-chAtI,1-mAthu,je anukrame vAgnAma karma,padanAma karma, uMdaranAma karma,pRSTha nAma karma,ronAma karma ane zironAma karmanA udaya thI prApta thAya che. 2-upAMgaH- upAMganAma karmanA aneka vidha bhedo bhASyamAM kahyA che, jema ke sparza nAma karma,rasanAma karma,prANanAma karma,cakSunAma karma,zrotranAma karma. - A upAMga nAma karmane dRSTAnta pUrvaka samajAvavA mATe bhASyakAra maharSi zironAma karmanA bhedone jaNAve che. mastiSkA-Tiza-zavuM-hATa-tAjuM ? - kapola-hanucibuka- dazana-auSTha-bhU-nayana- karNa - nAsAdi upAGga nAmAni zirasaH / A rIte pratyekanA upAMgonA aneka vidha bheda samajI levA. jo ke A peTA bhedo ekendriya jAtimAM hotA nathI. aMgopAMga nI vaikalpika vyAkhyAnuM dRSTAntaH-aMga sAthe joDAyelA nAnA aMgone upAMga kahe che. jema ke hAthamAM AMgaLI e upAMga cheane AMgaLIonI rekhA vagere anya nizAnIo aMgopAMga kahevAya che. (5)baMdhana nAma karma:- 1 athavA 5 athavA 15 peTA bhedaH jenA svopajJa bhASyamAM koi peTA bheda nathI, TIkAmAM pAMca bhedanuM kathana che. karmagrantha gAthA-35mAM pAMca bhedanuM kathana che ane gAthA-37mAMvikalpe paMdara bhedanuM kathana che. pAMca-peTAbhedaH-(1)audArika baMdhananAma karma(2)vaikriyabaMdhananAma karma (3)AhAraka baMdhana nAma karma, (4)tejasa baMdhanAma karma,(5)kArmaNabaMdhana nAma karma. je karmanA udaya thI pUrvagRhita audArikAdi zarIranA pudgalo sAthe gRhmamANa audArikAdi zarIranA pudgalo no ApasamAM saMbaMdha thAya che te audArika baMdhana nAma karma kahevAya che. ahIM audArikAdi zabdathI audArika-vaikriya vagere pAMcenA baMdhana nAma karma mATe A vyAkhyA samajI levI. paMdara peTA bhedaH- jenA ahIM mAtra nAmaja jaNAvelA che. temaja bhASya ke tenI TIkAmAM teno ullekha ja nathI karyo te khyAla rAkhavo (1)audArika-audArikabaMdhana (2)vaikriya-vaikriya baMdhana (3)AhAraka-AhAraka baMdhana (4)taijasa-taijasa baMdhana (5)kArmaNa-kArmaNa baMdhana (7)vaikriya-taijasa baMdhana (9)audArika-kAryaNa baMdhana (6)audArika-taijasa baMdhana (8)AhAraka-taijasa baMdhana (10)vaikriya-kArmaNa baMdhana a. 8/6 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (11)AhAraka-kAzmaNa baMdhana (12)audArika-taijasa-kArpaNa baMdhana (13)vaikriya-taijasa-kArpaNa baMdhana (14)AhAraka-taijasa-kAzmaNa baMdhana (15)taijasa-kAzmaNa baMdhana A paMdare baMdhana sAthe nAma karma zabda joDI devo (6) saMghAtanAma karma - 1 athavA pa-peTAbheda svopajJa bhASyamAM koI peTA bheda nathI, TIkA, tathA karmagranthamAM pAMca bheda che. (1)audArika saMghAtana nAma karma (2)vaikriya saMghAtana nAma karma (3)AhAraka saMghAtana nAma karma (4) taijasa saMghAtana nAma karma (5)kArpaNa saMghAtana nAma karma je karmanA udayathI audArika Adi zarIra rUpe pariNamavA yogya pudgalo ne pUrva pariNata pudagalo nuM paraspara sAnnidhya hoya te audArika Adi saMghAtana nAma karma kahevAya che. mAdri zabdathI te-te sthAne vaikriya vagere samajI levA. (7)saMsthAna nAma karma-cha bheda prasidhdha che: 1-samacaturasa saMsthAna nAmakarma-paloThIvALIne besatAM je zarIranA cAre khUNA samAna hoya arthAta Asana ane kapALanuM aMtara,banneDhIcaNa vaccenuM aMtara,DAbo khabho ane jamaNA DhIMcaNa vacce aMtara, jamaNo khabho ane DAbA DhIMcaNanuM aMtara. e cAre jo samAna hoya to tene samacaturagna saMsthAna kahevAya che. sAmuddIka zAstrAnusAra je zarIranA saMpUrNa avayavo zubha hoya tene samacaturagna saMsthAna kahe che. je karmanA udaya thI AvA saMsthAnanI prApti thAya che tene samacaturagna saMsthAnA nAma karma kahevAya che. 2-nyagrodha parimaMDala saMsthAna nAma karma-je karmanA udaya thI zarIra nI AkRtti nyagrodha arthAta vaTavRkSa samAna hoya, arthAta je zarIra no nAbhithI uparano bhAga agara avayava saMpUrNa barAbara hoya ane nAbhinI nIceno bhAga ane avayavahIna-patalA hoya,tene nyagrodha parimaMDala saMsthAna nAma karma kahevAya che. 3-sAdi saMsthAna nAmakarma-je karmanA udaya thI nAbhinI uparanA avayavohIna-patalA hoya, ane nAbhinI nIcenA avayavo pUrNa-suDola hoya te sAdi saMsthAna nAma karma. 4-kunja saMsthAna nAma karma- jemAM chAtI, peTa vagere avayavo kubaDA hoya te kubdha. A kunja paNuM muja saMsthAna nAma karma nA udaya thI Ave che. ra kubjanAma tu kandharAyA upari hastapAdaM ca samacaturana lakSaNayukataM saMkSipta vikRtamadhyakoSThaM ca kubjam / / pa-vAmana saMsthAna nAma karma - je karmanA udaya thI hAtha, paga vagere avayavo TUMkA hoya te vAmana saMsthAna nAma karma kahevAya che. + vAmananAma tu lakSaNayuktaM oSThagrIvAdi upari hastapAdayozcanyUnalakSaNaM vAmanam / -huDaka saMsthAna nAma karma- je karmanA udaya thI zarIranA badhAMja avayavo beDoLa hoya,yathAyogya pramANayukata na hoya, temaja kadarUpuM lAge te haMDaka saMsthAna nAma karma. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 12 83 (8)saMhanana nAma karma-cha bheda prasidhdha che. 1-vaja8Sabha nArA saMhanana nAma karma- vaja eTale khIlI, RSabha eTale vITela pATo, nAca eTale viziSTa prakAranuM baMdhana jene markaTa baMdha kahe che. je karmanA udaya thI A rIte be hADakAM markaTa baMdha thI joDAyelA hoya, tenA upara trIjuM hADakuM pATAnI jema vIMTAyeluM hoya ane traNeya hADakAMne bhedIne majabUta banAvanAra eka hADakAno khIlo hoya tevuM sahanana hovuM te vajaRSabha nArA saMhanana nAma karma kahevAya che. 2-20Sabha nArA saMhanana nAma karma - je karmanA udaya thI banne tarapha hADakAMno markaTa baMdha hoya tenA upara eka hADakuM pATAnI jema vIMTAyelu hoya, paNa tene majabuta karanAra khIlo na hoya to RSabha nArAca saMvanana nAma karma. 3- nArA saMhanana nAmakarma-je karmanA udaya thI saMvanananI racanAmAM baMne bAju markaTa baMdha hoya paNa hADakAno pATo ke khIlI na hoya to nArA saMhanana nAma karma. 4-ardhanArAyasaMhanana nAmakarma-je karmanA udayathI hADakAMnI racanA evI hoya ke temAM eka tarapha markaTa baMdha hoya ane bIjI bAju khIlI hoya tene ardhanArA saMvanana nAma karma kahe che. pa-kIlikA saMhanana nAma karma- je karmanA udaya thI hADakAMnI racanA evI hoya ke temAM markaTa baMdha na hoya paNa khIlI thI baMne hADakAM joDelA hoya te kIlikA saMvanana nAma karma 6 sevArta saMhanana nAmakarma-je karmanA udaya thI hADakAMnI racanA evI hoya ke banne hADakAM mAtra eka bIjA sAthe joDAyelA hoya te sevA saMhanana nAma karma. jene chevaTuM saMhanana nAma karma paNa kahe che. A cha e saMhanana siMghayaNa mAtra audArika zarIramAM ja hoya che. (9) sparza nAma karma-ATha bheda prasidhdha che. 1-guru sparza nAma karma- je karmanA udaya thI zarIra loDhA jevuM bhAre hoya tene guru sparza nAma karma kahe che. * 2- laghusparzanAmakarma-je karmanA udaya thI zarIra AkolIyAnA rU jevuM ekadama haLavuM hoya te laghu sparza nAma karma. 3- mRdu sparza nAmakarma - je karmanA udaya thI zarIrano sparza mAkhaNa jevo komaLa ane suMvALo hoya to mRdu sparza nAmakarma. 4- karkaza sparza nAma karma- je karmanA udaya thI zarIrano sparza gAyanI jIbha jevo kharabacaDo hoya te karkaza sparza nAmakarma, pa-zIta sparza nAma karma- je karmanA udaya thI jIvanA zarIrano sparza kamaLanI dAMDI ke baraphanA jevo ThaMDo hoya te zIta sparza nAma karma. da-uSNa sparza nAma karma - je karmanA udaya thI jIvanuM zarIra agni jevuM garama rahe te uSNa sparza nAma karma. 7-snigdhasparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIrano sparzaghI lagAvela hoya tevo snigdha lAge to snigdha sparza nAma karma. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (8)rUkSa sparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIranI cAmaDI rAkha jevI lukhI lAge te rUkSa sparzanAma karma (10)rasa nAma karma-pa athavA athavA anekavidya karmagrantha prasidhdha bheda pAMca che, TIkAmAM chabheda che, bhASyamAM anekavidha bheda hovAno sUtrakAre nirdeza karela che. 1-tikatarasa nAma karma- jenA udaya thI zarIrano rasa lImaDA jevA kaDavo hoya. ra-kaTurasa nAma karma-jenA udaya thI zarIrano rasa, sUMTha-maracAM-marI vagere padArtha jevA tIkho hoya te kaTu rasanAma karma. 3-kaSAyarasanAma karma- je karmanA udaya thI jIvanA zarIrano rasa IMDA, beDhAM,AMbaLA, himeja jevA turo hoya te kaSAya rasanAma karma. 4-Amla rasanAma karma - je karmanA udaya thI jIvanA zarIrano rasa lIMbu ane AMbalI jevo khATo hoya te Amla rasanAma karma. pa-madhura rasanAmakarma-je karmanA udayathI jIvanA zarIrano rasa zeraDI-sAkara jevo hoya te madhura rasanAma karma. dalavaNa rasanAmakarma-je karmanA udaya thI jIvanA zarIrano rasa mIThA jevo khAro hoya te lavaNa rasanAma karma kahevAya che. keTalAMka AcAryoA rasanAma karmano samAveza madhura rasanAma karmamAM karI de che. temanA mate rasanAmakarmanA pAMca bheda thaze paraMtu sidhdhasenIya TIkAmAM rasanAma karmanA cha bheda jaNAvelA che. jayAre svopajJa bhASyamAM to spaSTa ja kahyuM che ke rasanAmavayaM- titi Adi antarbhedane AzrIne rasanAma karmanA anekavidha bhedo jANavA. (11)gandha nAma karma:- ra athavA aneka bhedo 1- surabhi gandha nAma karma- je karmanA udaya thI jIvanA zarIramAM kapura, kasturI Adi padArtho jevI suMgadha hoya te surabhigaMdha nAma karma ra-durabhI gandha nAma karma je karmanA udaya thI jIvanA zarIramAM lasaNa athavA saDelA padArtho jevI gaMdha hoya te durabhigaMdha nAma karma svopajJa bhASyamAM to spaSTa ja kahyuM che ke nAma aneviyaM-surabhigaMdha Adi aneka antarbhedo ne AzrIne gaMdhanAma karmanA aneka vidha bhedo jANavA. (12) varNanAma karma - pAMca athavA aneka bhedo1-kRSNa varNanAma karma- jenA udaya thI zarIra kolasA jevuM kALuM hoya. ra-nIla varNanAma karma- jenA udaya thI zarIra popaTanI pAMkha jevuM lIluM hoya. 3-lohita varNanAma karma - jenA udaya thI zarIra sIMdhura- higaLA jevuM lAlahoya. 4-pIta varNanAma karmaH- jenA udaya thI zarIra haLadara jevuM pILuM hoya. pa-dvaita varNanAma karma- jenA udaya thI zarIra zaMkha jevuM sapheda hoya. varNanAma karma mATe paNa svIpajJa bhASyamAM spaSTa ja kathana che ke vanAmane vizvama kRSNa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 adhyAya: 8 sUtra: 12 vagere aneka antabhedo ne AzrIne varNanAma karmanA aneka vidya bhedo kahelA che. (13)AnupUrvI nAma karma- jenA cAra bhedo karmagrantha tathA bhASyAnusArI TIkAmAM jaNAvelA che. bhASyamAM paNa te zabdathI ullekha thaI jAya che. $ jevI rIte gati nAma karmanA cAra bheda che tevIja rIte A AnupUrvanAma karma paNa cAra bheda vALuM che (1)narakAnupUrvI (2)tiryaMcAnupUrvI(3)manuSyAnupUrvI (4)devAnupUrvI (14)vihAyogati nAma karma- jenA be bheda karmagranthamAM che, sidhdhasenIya TIkAmAM paNa che, paraMtu svopajJa bhASyamAM tatsaMbaMdhi ullekha nathI. 1- zubha vihAyogati nAma karma - je karmanA udayathI jIvanI cAla hAthI,baLada ke haMsa jevI zubha hoya te zubha vihAyogati nAma karma. - 2-azubhavihAyogati nAmakarma-je karmanA udayathI jIvanI cAla uMTa,gadheDA, ziyALa nI jevI azubha ke niMdya hoya te azubha vihAyogati nAma karma svopajJa bhASyamAM bIjI rIte A nAma karma bheda jaNAvyA che (1)labdhi pratyaya vihAyogati (2)zikSadhdhipratyaya vihAyogati (15)paryApti nAma karma 6 athavA pa-bheda * karmagranthamAM du-paryApti kahI che svopajJa bhASyamAM pAMca kahI che 1- AhAra paryApti jIva je zakitathI bAhya pudgalono AhAra grahaNa karIne te pudgalone maLa ane rasa rUpe parimAve te zakita AhAra paryApti. ra-zarIra paryApti - rasarUpe thayelA AhArane lohI Adi dhAtu rUpe pariNAvavAnI zakita e zarIra paryApti. 3-Indriya paryAptiH- dhAtu rUpe pariNamelA AhArane indriya rUpe pariNAvavAnI zakati e indriya paryApti. 4-zvAsocchavAsaparyApti - je zakitathI zvAsocchavAsa prAyogya vargaNAnA pagalone grahaNa karI zvAsocchavAsa rUpe pariNAvI te ja pudgalonA AlaMbanathI te pudgalone choDI de te zakita dhvAsocchavAsa paryApti. pa-bhASA paryApta bhASA prAyogya vaNAnA pugalone grahaNa karI bhASA rUpe pariNAvIte ja pulonA AlaMbanathI te ja pudgalone choDI devAnI zakita te bhASA paryApti karmagranthamAM chaThThI mana:paryApti kahelI che -indriyonuMrahaNa karavAthI mana:paryAptinuMpaNa rahaNa thaI jAya che mATe paryApti pAMcajasamajavI chatAM pAMca paryAptinuM je avadhAraNa che tebAhya karaNa apekSA che jayAre mana che te antaHkaraNa che. mATe je koI AcArya manane alaga paryApti kahe che temAM koidoSa mAnavAnI jarUra nathI. mana:paryApti zakita dvArA jIva manovargaNAnA pulone grahaNa karIne tene manarUpe pariNAvI tathA avalaMbana laIne choDI de che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w tattvAdhigama sUtra abhinavaTIkA ja prakRttinI anekavidhatA - karmagranthamAM 14 piMDa prakRttinA 14-39-65-75 e rIte cAra bhedo vikalpa kahyA che. (1)jo gati-jAti mULa bhedaja svIkAravAmAM Ave to 14 bheda thAya. (2) jo baMdhana ane saMghAtana nAma karma no zarIra nAma karma mAM samAveza karI deane varNAdi catuSka mULa cArabhede ja svIkAreto piMDa prakRttinA 39 bhedathAya. te A rIte gati-4, jAti-5, zarIra-5, aMgopAMga-3, saMghayaNa-6, saMsthAna-5, varNa-1, gaMdha-1, sparza1. AnupUrvI-4 ane vihAyogati-ra maLIne kula-3 bhedo thAya che. (3)jo tenA 5 bheda svIkArIe to ukata 39 bhedI+saMghAta nAma karmanA 5 -bheda, baMdhana nAma karmanA-pabheda, varNAdi catuSka prakRttinA [20bheda jemAMthI mULa 4 bheda bAda karatA 16 bheda e rIte kula 65 bheda thaze. (4)jo tenA 75 bheda svIkArIe to ukata 5+10bheda baMdhananAma karmanA vadhArAnA gaNatA arthAta baMdhana nAma karmanA 15 bheda kula gaNatA 75 bhedo thaze. tatvArthasUtramAM Avo aMka nirdhArita thaI zake nahIM kAraNa ke (1)tatvArthasUtrakAre svopajJa bhASyamAM baMdhana ane saMghAtana e be nAma karmanA peTA bhedo noMdhela nathI (2)jAti,aMgopAMga, rasa,gabdha,varNa e pAMcane mATe to sUtrakAre bhASyamAM anekavidha bhedo hovAno ullekha karyo che nAma karmanA 4267-93-103 aneka vidha bhedo 4 tatvArthasUtranusAra to aneka vidha bhedo hovAnuM kathana karyu ja che. 4 42 vagere cAre bhedo karmagrantha padhdhatie A rIte - nAma karmanI prakRttine karmagranthakAra cAra vibhAgamAM vibhAjIta karI de che te A pramANe (1)pratyeka prakRtti jenA ATha bheda kahyA che. paNa peTAbheda nathI. (2)trasa dazaka eTale trasAdi daza prakRtti-paNa peTAbhedanathI. (3)sthAvara dazaka eTale sthAvara Adi daza pravRtti paNa peTAbheda nathI. (4)piMDa prakRtti eTale gati jAti Adi 14 jenA peTAbhedo che. A rIte prathama traNa bhedo sthira che jeno saravALo 28 prakRtti che jayArepiDaprakRttinA peTAbhedo upara kahyA mujaba 14-39-65-75 chetethI kula 28 prakRtti + piMDa prakRtti 14 bheda =42 bheda kula 28 prakRtti + piMDa prakRtti 39 bheda =67 kulabheda kula 28 prakRtti + piMDa prakRtti 65 bheda =93 kulabheda kula 28 prakRtti + piMDa prakRtti 75 bheda =103 kulabheda * baMdha-udaya-udIraNA sattAnI draSTie nAma karma nirUpaNAHtatvArthasUtra - mAMto baMdha-udaya-udIraNA sattA jevA bhedo nI vivalA kavivaraNa karyA nathI. karmagrantha-gAthA-32 mAM udayAdi prakRttinA bheda kahyA che te mujaba nAma karmanI baMdha, udaya ane udIraNA yogya prakRtti 7 che jayAre sattAgata prakRtti-93 athavA 103 kahI che. A Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 12 67-93 ke 103 nuM gaNita A pUrvenA muddAmAM jaNAvI dIdheluM che. sArAMzaH- A rIte tatvArthasUtranA svopajJa bhASyAnusAra ati vistAra pUrvaka nAma karmanuM vivaraNa ahIM karela che. karmagrantha padhdhatino paNa temAM yogya samanvaya karyo che. (1)tatvArthasUtrAnusAra pahelI 14prakRttinA jatthAmAMnirmANa nAma karmanosamAveza kareloche, tenepachInA agurulaghuAdi-7prakRttinA jaththAmAMmUkoaneagurulaghuAdi-7prakRttinAjatthAmAMthI viyogatine prathama 14 prakRttimAM muko eTale 14 piMDa prakRtti maLI jaze. (2)agurulaghu Adi 7nA jatthAmAM vihAyogatine sthAne nirmANa nAma karma muko ane chellu tIrthaMkara nAma karma umero eTale pratyekaprakRttinA ATha bheda thai jaze. (3)trasa ane sthAvara dazaka mAM sUkSma tathA bAdara no eka meka mAM pheraphAra karavo paDaze A rIte karatAM sUtrasAramAM jaNAvyA mujabanI 14+8+10+10 e rIte kula 42 prakRtti taiyAra thai jaze. tIrthaMkara nAma karma chelluM kema? karmagranthamAM je nAma karma pratyeka prakRttinA ATha bheda sAthe saMkaDAyeluM che paNa tatvArtha sUtrakAra tene chelle alaga darzAve che tenuM rahasya be rIte jaNAvI zakAya (1)AgamamAM samavAyaMga sUtra tathA prajJApanA sUtramAM A nAma karma sauthI chelle kahevAyuM che. tatvArtha sUtrakAre ArSa paraMparAnuM anusaraNa karela che, mATe ''tirthaMkara nAmakarma'' chelle mukela che. (2)sidhdhasenIya TIkAmAM lakhe che te mujaba tIrthaMnAmaprabhRSTAt A nAma karmanI utkRSTatA paNuM jaNAvavAne mATe tene sauthI chelle alaga rIte ja noMdhela che. ' * 15 dazaka zubhaprakRtti kahI che, sthAvara dazaka azubha prakRtti kahI che. chatAM tatvArthasUtramAM sUkSma nAma karmano samAveza sadazakamAM anebAdara nAma karmano samAveza sthAvara dazakamAM kema karyoche? pahelIvAtatoecheketatvArthasUtrakAra sUtrathakI, kesvopajJabhASya thakI kayAMya piMDaprakRtti-pratyeka prakRtti evo bhedo nI vAta karatA nathI tene A krama nirdhAraNa sAthe saMbaMdha ja nathI. bIju tatvArtha sUtrakAre ArSa-Agama paraMparAnuM ja anusaraNa kareluM che ane temAM sUkSmanAma karma trasAdi sAthe saMbaMdhita che mATe tatvArthasUtramAM paNa tene trasAdi kramamAM sthAna maLe che. 87 trIjuM tatvArthamAM to trasa-sthAvara no ullekha sapratipakSI vIsa prakRtti svarUpe ja thayo che mATe A prazna ja asthAne che. // nirmANanAma karma piMDa prakRttinA jatthA vacce kema mukayuM? pUrve kahyuM tema tatvArtha sUtrakAre piMDAdi bheda karyA ja nathI paNa nirmANa nAma karma vacce mukavA mATe tArkika krama nirdhAraNa jaNAya che aMgopAMganAmakarmathI aMga-upAMganI prAptithAya, paNate aMge upAMganI pota-potAnAniyata sthAne racanA thavAmAM kAraNa bhUta karma nimArNa nAma karma che, mATe teno krama aMgopAMga nAma karma pachI goThavAyo che. karmagranthamAM piMDaprakRtti ke pratyeka prakRtti Adi nAmo kema banyA? pratyeka prakRtti- eTale jenI peTA prakRtti na hoya te pratyeka [prakRtti] Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA piMDa prakRtti-prakRttino jayAM piMDa che, arthAta jenA peTA bhedo thaI zake che tevI pravRtti hovAthI tene piNDa prakRtti kahI. trasa dazaka-trasathI AraMbhIne daza prakRtti kahI hovAthI tene traza dazaka kahe che paNa A eka prakAre pratyeka prakRtti ja che. sthAvara dazaka-sthAvara thI AraMbhIne daza prakRtti kahI hovAthI tene sthAvara dazaka kahe che te paNa eka prakAre pratyeka prakRtti ja che. U [saMdarbhaH 4 Agama saMdarbha meLavaMte ne vide pam? myamAM vAyativide paNNatte, taM jahA gatinAme jAtinAme sarIraNAme sarIrovaMgaNAme sarIrabaMdhaNaNAme sarIrasaMghayaNanAme saMghAyaNaNAme saMThANaNAme vaNNaNAme gaMdhaNAme rasaNAme phAsaNAme agurulaghuNAme upaghAyaNAme parAdhAyaNAme ANupuvvINAme usAsaNAme AyavaNAme ujjoyaNAme vihAyagatiNAme tasaNAme thAvaraNAme suhumanAme bAdaraNAme pajjattaNAme apajjataNAme sAhAraNasarIraNAme patteyasarIraNAme thiraNAme athiraNAme sabhaNAme asabhaNAme sabhagaNAme bhagaNAme susaraNAme dUsaraNAme AdejjanAme aNAdejjanAme jasosakittiNAme ajasottiNAme NimmANanAme titthagaraNAme * prajJA, 5.23,3.2 .213-1, parva ja sama. 4ra-pa # tatvArthasaMdarbhaHjAti nAma karma mATe ekendriyAdi jAtinI vyAkhyAo (1)sUtra 2:3 pRthivyavuvanaspataya: sthAvara : (1)sUtrara:14tenovAyundriyAtrA : (3)sUtra 2 24 mipipapramaramanuSyAnAmeraivRddhAne (4)sUtraH 227 muLa ti: AnUpUrvI nAma karmamAM (5)sUtra 237 maurivaiSiJratainasAmanizArINi zarIra nAma karma mAM (6)sUtra 5H23 aravaU, varNAdi cAra nAma karmamAM 4 anya grantha saMdarbhaH(1)karmagrantha pahelo-gAthA 23 thI 51 (2)lokaprakAza sargaH10 zloka 165 thI 247 [9] padhaH(1) gati jAti bhede tanuupAMge baMdha saMghAtaNa gaNyA saMghayaNa saMsthAna varNa gaMdha rasa sparzaja bhaNyA Anupardhva gati vihAye cauda bhedo mAnavA parAghAta zvAsozvAsane vaLI Atapa svIkAravA udyota aguru laghu tIrthakara nirmANane upadhAtanA trasa bAdara paryApta pratyeka sthira zubha bahubhAtanA saubhAgya ne Adeya susvara suyaza dazamo jANIe Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 13 89 sthAvara dazane sAthe gaNatAM beMtAlIza pIchANIe (2) aMgopAMga zarIra baMdhana tathA saMghAta saMsthAnathI ne ucchavAsa ja upaghAta gati che nirmANa tIrthakare vihAyogati vaNaha sthAvara tratone sUkSma ke bAdara pratyeka sthira asthire subhagane paryApta nu ulaTa ne sAdhAraNa duHsvara susvara ne zubhA zubha durbhaga Adeya ulaTuM ya saMhanane jAtivaza kIrtida: ne tethI ulaTuM agaru laghu udhota Apa AnUpUrvIka gaMdha sparza rasane tevuM parAdhAtaka 3 [10] niSkarSa -A rIte aneka bheda-prabheda dharAvatA evA nAma karmano vistAra ahIM karyo tenA niSkarSa rUpe kahIe to jema citAro judAjudA citro banAve che tema nAma karma paNa ApaNe saune jUdA judA svarUpe pragaTa kare che. jo citra khUbaja suMdara nayanaramya gamI jAya tevuM banAvavuM hoya to citrakAra keTalo parizrama uThAve che tema ApaNe ApaNo dekhAva, svara,paMcendriyonI pUrNatA, AkarSakapaNuM yazakarti vagerenI AvazyakatA jaNAtI hoya to A nAma karmane samajIne tadanusAra jIvana goThavavuM joie. bAkI jo mokSanI icchA hoyatonAmarahita banavuM paDaze. nAma chetyAnAza che mATe ApaNe nAma karmano ja nAza karI daIe to avinAzI evI sarvathA zAzvata sthitine pAmI zakIe chIe. 0 0 0 0 0 0 0. (adhyAyaH8-sutra:13) D [1]sUtrahetuH-gotrakarmanAmaka mULa prakRttinAbe peTA bhedone A sUtrathakI sUtrakAra maharSi jaNAve che [2]sUtra mULa:-3anarcenna [3]sUtra pRthapha-3ai nIcce re U [4]sUtrasAra - ucca ane nIcae be prakAranA gotra che] U [5]zabdajJAna3a -ucca (gotra) nI -nIca(gotra) va -avadhAraNane mATe che (be ja gotra che) 0 [6]anuvRtti(1)kAdyo jJAna thI zotra nI anuvRtti (2)paSyanavayaSTavaMta. sUtra 8:6 thI dimevA nI anuvRtti [7]abhinavaTIkA - sUtrakAra maharSie pahelAM ATha mULa prakRttio jaNAvI che tyArapachI kramAnusAra tenA uttarabhedone jaNAvatA A sUtramAM gotra karmanI be uttaraprakRtti nuM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA kathana kare che. * ucca gotra:- je karmanA udayathI jIva sArA-uccakuLamAM janmetene ucca gotrakarmakahe che. $ pratiSThA pamAya tevA kuLamAM janma apAvanAra karmate ucca gotra. jemAM dharma ane nItinuM rakSaNa karavAthI ghaNA kALathI prakhyAtine pAmelA ikvAku vaMza vagere uccakulonI gaNanA thAya che. 2 uccairgotraM dezajAtikulasthAnamAnasatkAraizvaryAdyutkarSanirvartakam * nIca gotra:# je karmanA udayathI jIva halakA ke nIca kuLamAM janme che tene nIca gotra karma kahe che. 4 zakti chatAM pratiSThAna pamAya tevA kuLamAM janmAvanAra karmate nIcagotra. jemake adharma ane anItinuM sevana karavAthI niMdya banelA kasAI macchImAra AdinA kuLo nIca kuLo che. 2 uccairgotrasya viparItaM nIccaigotraM - caNDAlamuSTikavyAdhametsyabandhadAsyAdi nirvartakam A karmane kuMbhAra samAna kaheluM che. jema koI kuMbhAra aneka prakAranA ghaDA banAve che A ghaDAmAMthI keTalAka evA hoya che ke jene loko kaLaza banAvI akSata,caMdanAdi thI pUje che ane keTalAMka ghaDA evA hoya che ke je dAru bharavAnA kAmamAM Ave che tethI te nIMdanIya gaNAya che. evI rIte uttama kuLamAM janma te ucca gotra kahevAya che ane halakA kuLamAM janma te nIca gotra kahevAya che. * vizeSa:(1)jene kAraNe loko mANasane moTA nAme ke halakA-tochaDA nAme bolAve che te gotrakama nI vizeSatA che. (2)dhana ane rUpa na hovA chatAM paNa jIva ucca gotra karmanA udayathI lokonI prazaMsA pAme che ane nIca gotranA udayathI koI dhanavAna,rUpavAna hovA chatAM paNa lokomAM niMdAya che. U [8] saMdarbhaH $ Agama saMdarbha paMta ! me vade pUche ? yamAM ! suvi v , taM jahA uccagoe ya nIcagoe ya * prajJA. pa.23,u.2,sU.293-30 & anya grantha saMdarbha(1)dravya loka prakAza sarga 10 zloka 160 thI 164 (2)karmagrantha pahelo gAthA-para pUrvArdha (1) [9]padyaH sUtra 13 ane 14nuM saMyukata padyaHgotrakarma sAtamuM che uMca nIca be bhedamAM aMtarAya karma AThamuM che dAna lAbha ja bhogamAM upabhoga vIrya e pAMca bhAvo aTakatAM ja karmathI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 adhyAyaH 8 sUtra: 14 aMtarAya karma kalaMka TALo sUtra samajI marmathI (2) beMtAlIsa thayA bheda prakRtti nAma karmanA gotrakarma uMcu nIyuM ema be mAtra bheda tyAM [10] niSkarSa - A sUtramAM sUtrakAra maharSi gotrakarma vize jaNAve che tadanusAra vicAraNIya vAta e che ke gotra e anAdi kAlina vastu che. ucca-nIca nA bhedo e koI Aja kAlanI vastunathI jIvane anAdithI vaLagelI karma prakRtti anusAra gotramAM sArA-narasA paNuM ke ucca-halakApaNuM to coMTeluM ja che ane A ucca nIcanA bhedanuM sarvathA nivAraNa mokSa sivAya thaI zake nahIM. mATe jo kharekhara badhAMja jIvo mAM samAnatAnI apekSA hoya ane jagatane uMca-nIcanA bhedomAMthI mukata karAvavuM hoya to mokSa sivAya-arthAta gotrakarmanA kSaya sivAyatethai zake ja nahIM kema ke AtmAno mULabhUta svabhAva to aguru laghuja che. mATe jenA kAraNe uMca nIcanA bhedo sarjAyA che te karmane ja mULamAMthI ukheDavA prayatna karavo. S S T U T US (adhyAyaH8-sUtraH14 3 [1]sUtrahetu-mULa karmaprakRtti mAM chellI aMtarAya karmanI hatI tenA uttara bhedone nAma nirdeza A sUtra thakI kare che T [2] sUtra mULa-bhAnavInAmuM U [3]sUtra pRthakrIna - mATInAmuM [4]sUtrasAraH- dAna vagere [pAMca aMtarAyo che] arthAt dAtAMtarAya, lAMbhAtarAya,bhogAMtarAya,upabhogAMtarAya,ane vItarAya ema aMtarAya karmanA pAMca bhedo che) [5] zabdajJAnaH(nAvInAma-dAna vagere [dAna-lAbha-bhoga-upabhoga-vIrya [6]anuvRttiH(1)mANInadrzanAvara, sUtra-8:5 thI antarAya nI anuvRtti (2)paSyanavadrayAvizata. sUtra 8:6thI pazvameva nI anuvRtti U [7]abhinavaTIkA - sUtrakAra sUtranI laghutA jALavavA athavA to binajarUrI gaurava nivAravA eka ja zabdamAM aMtarAya karmanI pAMca uttara pravRttino nirdeza karI dIdho che. (1)sUtra 8:5nI anuvRttithI A aMtarAya karmanI prakRttinI vAta cAle che tema nakkI thaze. kema kesUtranAkramanA prAmANya thI A AThamuMsUtra hovAthI AThamA karmanI prakRttinuMja anusaMdhAna jaLavAze. (2)sUtra 8:6mAM AThamA karmanI uttara pravRttinI saMkhyA-pAMca hovAno nirdeza maLe che *digambara AmnAyamAM ahIM tamane mAnavIyAm e pramANe sUtra che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA tethI aMtarAya karmanI uttara prakRtti pAMca ja thaze. (3)vAnATInAr thI vAna Adi pAMca prakRtti levAnI che. A pAMcano nAma nirdeza pUrve ar-mU.4 mAM thayo che te mujaba vAna-tjhAma-mo-35mo-vIrya thaze. dAnAMtarAya karmaH 92 je karma kaMi paNa devAmAM aMtarAya ubhA karete dAnAMtarAyakarma . dravya hAjara hoya, pAtrano yoga hoya,pAtrane ApavAthI lAbha thaze ema jJAna paNa hoya chatAM je karmanA udayathI dAna ApavAno utsAha na thAya athavA utsAha hovA chatAM anya koi kAraNathI dAna ApI na zakAya te dAnAMtarAya karma. citta-vitta ane pAtra bannenI hAjarI hovA chatAM jIva dAna dai zake nahIM evuM vighna, je karmanA udayathI AvI jAya te karmane dAnAntarAya karma kahe che. A karmanA udaye jIva potAnI pAsenI chatI vastu anyane ApI zakato nathI. lAbhAMtarAya karma: je karma kaMipaNa levAmAM aMtarAya ubhAkare te lAbhAMtarAya karma. dAtA vidyamAna hoya,ApavA yogya vastu paNa hAjara hoya, mAgaNI paNa kuzaLatAthI karI hoya,chatA je karmanA udayathI yAcaka meLavI zake nahI te lAbhAMtarAya karma. jIvane iSTa ane jarUrI vastunI prApti thavAmAM vighna bhUta evuMje karma tene lAbhAMtarAya karma kahe che. pote meLavavA yogya hovA chatAM, je karmanA udaye jIva potAne iSTa vastu meLavI zakato nathI te lAbhAMtarAya karma. bhogAMtarAya karma: OM ... je karma kaMi paNa ekavAra bhogavavAmAM aMtarAya ubhA kare tene bhogAMtarAya karma kaheche. vaibhava Adi hoya, bhoganI vastu hAjara hoya, bhogavAnI icchA paNa hoya, chatAM jenA udayathI iSTa vastuno bhoga na karI zakAya te bhogAMtarAya karma. jIvane bhogya vastuo upalabdha hovA chatAM je karmanA udaya thI bhogavI zake nahIM te bhogAMtarAya karma. pote bhogavavA yogya ane bhogya vastuo paNa prApta thayelI hovA chatAM paNa A karmanA udaye jIva bhogavavA yogya vastuo bhogavI zakato nathI. upabhogAMtarAya karmaH je karma kaMi paNa vAraMvAra bhogavavAmAM aMtarAya ubhA kare tene upabhogatarAya karma kaheche. vaibhava Adi hoya, upabhoga yogya vastu paNa hoya,upabhoga karavAnI icchA paNa hoya,chatAM jenA udaya thI upabhoga na karI zakAya te upabhogAMtarAya karma. upabhogya sAmagrI nI prApti chatAM je karmanA udaya thI jIva te sAmagrIno upabhoga karI zake nahIM,icchAnI pUrti thAya nahIM te upabhogAMtarAya karma. je vastuo vAraMvAra bhogavavAmAM AvatI hoya tevA Asana,zayana,strI vastrAdi Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 adhyAyaH 8 sUtraH 14 pote bhogavavA yogya hoya chatAM A karmanA udaya thI te-te vastuono jIva upabhoga [vAraMvAra bhoga] karI zakato nathI tenuM kAraNa upabhogAMtarAya karma che. ja vIryAntarAya karma# je karma kaMIpaNa sAmartha phoravavAmAM aMtarAya ubhA kare te vIryantaraya karma kahevAya che. 4 je karmanA udaya thI nirbaLatA prApta thAya te karma. ja vIrya eTale parAkrama. je karmanA udaya thI jIva, zaktizALI ane nIrogI hovA chatAM viziSTakAryamAM parAkrama phoravI zake nahIM, zakita ke sAmarthyano upayoga karI zake nahIM tene vIryantarAya karma kahe che. pratyeka AtmAmAM pota-potAnAmAM rahelI guNa zakitane, pravartAvavAmAM A vIrya zakita mukhya che. tema chatAM je karmanA udaye je-je AtmA je-je svarUpe potAnI guNa zakitamAM pravartana karI zakato nathI, te karmane vIryantarAya karma kahe che. U [8] saMdarbha 4 Agama saMdarbha saMtarAi pati me smataviSe pautte ? joya! patide paUre garbha dANaMtarAie lAbhaMtarAie bhAgaMtarAie uvabhogatarAie vIriyaMtarAie * prajJA. pa.23,3.2,sU.293-32 4 tatvArtha saMdarbhaH(1)sUtra2H4-jJAnadarzana thI nAmakhopamovIffNana (2)sUtra 25 jJAnAsAnathI driya:.... anya grantha saMdarbhaH(1)karmagrantha pahelo gAthA-para uttarArdha (2)dravya loka prakAza sarga 10 zloka 248thI 253 U [9]padhaH(1) A sUtra nuM paheluM padya pUrva sUtraH13 mAM apAI gayeluM che (2) dAne lAbhe tathA bhoge vIryamAM upabhogamAM aMtarAyo kare pAMce te aMtarAya karmaA 0 [10] niSkarSa:- aMtarAya karmamAM mahatvanuM tatva vighnakaraNa che. A vighna dAna, lAbha, bhoga,upabhoga,vIrya pAMca prakAre hoI zake tema jaNAvyuM paNa dAnAdimAM vighna Ave che kevI rIte? pUrve ApaNe koIne vidgo pahoMcADyA hoya tyAre. tethI have jo dAnAdimAM koI ja jAtano aMtarAya na naDe tevI icchA hoya to sarva prathama ApaNe bIjA ne aMtarAyarUpa nathavuM joIe vyavahAranI bhASAmAM kahIeto jo temane koinanaDe tevI icchA hoya to tamAre bIjAne naDavAnuM baMdha karavuM joIe. have ApaNe koine kazAmAM naDavuM nathI ane anya koI ApaNane kazAmAM naDe nahIM tevI icchA che, to te mATe eka ja sthAna jagatamAM nirmANa pAmeluM che. ane te che mokSa. sarva aMtarAyono kSaya karI mokSa ne vize puruSArtha karavo. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA A rIte prakRtti baMdha viSayaka carcA samApta thAya che (1) mULa prakRtti nI saMkhyA-8 sUtra 8:5 (2)mukhya uttara prakRttinI saMkhyA-97 sUtra 8:6 jJAnAvaraNa-5 darzanAvaraNa-9 vedanIya-2 mohanIya-28, AyuSka-4, nAma-42 gotra - 2, aMtarAya-5, kula prakRtti 97 (3)baMdha-udaya-udIraNA-sattAnI draSTie karmaprakRtti o jJAnAvaraNa darzanAvaraNa, vedanIya,AyuSya gotra ane aMtarAya Acha karmomAM to baMdhaudaya-udIraNA-sattA cArenI karmaprakRttisaMkhyAekasamAna ja che arthAta anukrame 5,9, 2,4, 2 ane 5 ne saMkhyA baMdha-Adi cAremAM che mATe maMtavyabhedano prazna nathI -mohanIya karmanI prakRttimAM-baMdha yogya prakRtti 26 kahI che,jayAre udaya-udIraNA ane sattAyogya pravRtti -28 che. A mata karmagrantha tathA tatvArtha TIkAno che. sUtrakAre sUtra tathA bhASyamAM baMdhAdi bhedo pADelA nathI kema ke A prakaraNa ja baMdha viSayaka che mATe tene baMdha pravRtti samajI ja levAnI che nAmakarmanI prakRttimAM baMdha udaya-tathA udIraNA yogya pravRtti karmagranthamAM -67 kahI che ane sattA yogya prakRtti 93 athavA 103 kahI che. jenuM gaNita te-te sUtronI TIkAmAM kahevAyuM che. tatvArtha sUtra ane karmagrantha vaccenA maMtavya bheda A sAthe rajU karela che. jANe karmagranthAnusAranI pratyeka prakRtti, traza dazaka ane sthAvara dazaka ema kula 28 prakRttino sthira che. piMDa prakRttino bheda nIce mujaba che | piMDa prakRtti gati jAti zarIra aMgopAMga baMdhana saMghAta sahanana | karmagrantha 4 5 5 3 pake 15 5 | $ tatvArtha : 4 (anekavi pa anekavidha eka 1 ke pas piMDaprakRtti saMsthAna varNa gaMdha, rasasparza AnupUrvI vihAyogati karmagrantha 6 [ pa 2 5 8 tatvArtha anekavidha anekavidha anekavidha 8 karmagranthAnusAra A 65 ke 75 prakRtti +28 pratyeka thI 93 ke 103 nAmakarma prakRtti sattAyogya thaze. baMdha udaya-udIraNA yogya 67 kahI che. temAM pratyakAdi 28to che ja ukata 5 mAMthI baMdhananI-5, saMghAtanI-pa ane [varNAdicAra mULa rahI bAkI 16 uttara prakRti ghaTI jatAM kula 26 prakRtti ghaTavAthI bAkI 39 raheze A 28+39=7kula prakRtti baMdhAdi traNanI gaNAze. A rIte kula baMdhayogya karmaprakRtti 120, udaya-udIraNA yogya prakRtti 122 ane sattA yogya prakRtti 148 ke 158 thaze. 0. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 15 95 (adhyAyaH8-sUtraH15) [1]sUtrahetuH- jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa,vedanIya ane antarAya e cAra karmonI utkRSTa sthitine A sUtra jaNAve che. 2sUtramULaH-gatitikRminArAyaNavaiizala zepamoTI: parAsthiti: _ [3]sUtra pRthaka-gati: tikRmi nirIyasya | vaMzam saropam - koTIkoTayaH parA sthiti | [4] sUtrasAra-pahelI traNa prakRttiarthAt jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa,ane vedanIya tathA aMtarAya [karmanI utkRSTa sthiti trIza koTI koTI sAgaropama che. U [5]zabdajJAnaHmAdrita:tikRNAma-pahelAnI traNe- jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa ane vedanIya mantaraya-aMtarAyakarmanI -samuccayane mATe vaMzanA ropamoTITya:-trIza koTI koTI [koDA koDI] sAgaropama parasthiti-utkRSTa sthiti U [6]anuvRtti-spaSTa rUpe koI anuvRtti nathI chatAM arthavivaphA thI sUtra8:4thI pratyA ane sUtra 8:5 thI khAdyajJAnAvara e baMnenI anuvRtti samajavI paDaze . | O [7]abhinavaTIkAH-prakRtti baMdhanA vyAkhyAna pachI have sthiti baMdhane jaNAvavA mATe A tathA A pachInA sUtronI racanA thaI che. temAM prastuta sUtra thakI cAra karmonI utkRSTa sthitine A sUtra thakI sUtrakAra maharSi jaNAve che. jenI sUtra-zabdagata vyAkhyA ahIM abhinavaTIkA svarUpe rajU karela che. mAta:- karmanI ATha mULa prakRtti sUtra8:5 mAM kahI che tenA anusaMdhAne A zabdanI vicAraNA karIe to A zabdathI "jJAnAvaraNa thI AraMbhIne'' evo artha thaze. _tiUK - traNanI, A zabda ne mati; sAthe joDIne artha karAze. tethI sUtra 8:5 mujabanI ja pravRttio che temAM pahelAnI traNa prakRtti evo artha karavAno che. jJAnAvaraNa thI AraMbhIne traNa prakRttio letAM jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa ane vedanIya e traNa prakRttionuM ahIM grahaNa karavAmAM Avaze. katarIyaJ--ane antarAyanI, arthAta "jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya ane aMtarAyanI" evuM saLaMga vAkaya thaze. sAropama - saMkhyAnuM upamAvAcI nAma che, jenI vyAkhyA pUrve rU.27mAM karI che. voTIkyodaya:- koTI koTI jeno vyavahAra prasidhdha zabda koDA koDI che. ahIM zabdano saLaMga artha letA 30 koDA koDI sAgaropama evuM vAkaya banaze. ahIM koTI-koTI zabda vIsArthaka nathI paNa koTI koTI eTale karoDane karoDathI guNavA. te thakI je aMka prApta thAya tene koDA koDI [oTI koTI kahevAya che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA pa-parA eTale prakRSTa athavA utkRSTa A zabda prayojavAthI madhyamakejadhanya sthitino artha ApoApalupta thAya che. A sthitine phakata utkRSTa sthiti ja samajavAnI che tethI sthiti nA vizeSaNarUpe paS zabda mukta che. sthiti-avasthAna,karmanA baMdha kALathI AraMbhIne chellAmAM chello dalika nirjarI jAya tyAM sudhIno je kALa tene sthiti kahe che. jIva dvArA grahaNa karelAM karma pudgalonI amuka kALa sudhI potAnA svabhAvane choDayA vagara jIvanI sAthe rahevAnI kalamaryAdAne sthiti baMdha kahe che. * saMkalita artha:- (pahelI)jJAnAvaraNa, (bIjI)darzanAvaraNa(trIjI)vedanIya ane (AThamI) aMtarAya e cAre mULa karma prakRttinI utkRSTa sthiti 30 koDAkoDI sAgaropamanI hoya che. arthAt koipaNa kSaNe baMdhAyela AcAra prakRttimAMnuM koipaNa karmajIvanI sAthe vadhumAM vadhu 3) koTI koTI sAgaropama sudhI rahI zake che. ja vizeSaH-AtabakkesidhdhasenIyaTIkAabAdhakALane paNa jaNAve che. tethI sUtra kebhAgamAM na hovA chatAM TIkAkAre jaNAvela A mahatvanI vAtanuM nirUpaNa atre karavuM ucita jaNAya che. abAdhAkALaH # je mULa prakRtti tathA uttara pravRtti nIjeTalA koDA koDI sAgaropama nI sthiti hoya te prakRttino teTalA so varSono abAdhAkALa hoya. jema ke jJAnAvaraNanI utkRSTa sthiti 30 koDA koDI sAgaropama nI che to teno abadhAkALa 3000 varSano thAya. 3 abAdhAkALa eTale bAMdhyA pachI paNa te karma teTalA kALa lage udayamAM na Ave tene abAdhAkALa kahevAya che. AabAdhAkALajadhanya ane utkRSTa baMne prakAre jANavo.jadhanya abAdhAkALa tamAma mULa tathA uttara pravRttiono aMtamUharta ja kahelo che. utkRSTa abAdhAkALa mATe ja jeTalA sAgaropamanI sthiti teTalA so varSano abAdhAkALa samajavo tema kahyuM che. niSekaracanAH- je samaye je karmabaMdhAya tenA bhAgamAM jekaliko Ave te kramazaHbhogavAya teTalA mATe tenI vyavasthita racanA thAya che. amuka samaye ATalAdaLaphaLa Ape e pramANe sthitinAcaramasamaya paryanta karmadalikonI vyavasthita racanA thAya che ane [jo koI paNa karaNo dvArA pheraphAra na thAya to te AtmA vyavasthita racanA anusAra daLikonA phaLa bhogave che. ahIM A rIte thayelI vyavasthita daLa racanAne niSeka racanA kahevAya che. karmanA daLa je pahelA samaye vadhAre hoya te bIjA samayamAM ochA thAya pachI ethI ochA thAya ema anukrame ochA ochA thAya evI rIte karmanAdaLanI racanA prANIo vecavA mATe kare te niSeka kahevAya. AniSeka racanAmAM eTalI vAta dhyAnamAM rAkhavI ke je samaye karmabaMdhAyuteja samayathI AraMbhI keTalAMka samayomAM racanA thatI nathI jeTalA samayamAM A dalikonI racanA na thAya teTalo samaya abAdhAkALa kahevAya abAdhAkALa pachInA samayathI niSeka racanAno AraMbha thAya che. ja sidhdhasenIya TIkAmAM jaNAvela abAdhAkALa-samaya tathA svarUpa 1-jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa, vedanIya ane aMtarAya A cAre mULakarmaprakRttino utkRSTa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 15 97 abAdhAkALa 3000varSano che. 2-jJAnAvaraNa Adikarma jayArathI udayAlikAmAM praveza karIne jayAM sudhI chellAmAM chello dalika bhogavAya nahIM tyA sudhIno kALa bAdhAkALa kahevAya che. 3-tenA udayAlikA praveza, te-tekarmanA bandhakALathI AraMbhIne 3000 varSa sudhI thato nathI. tene abAdhAkALa kahevAmAM Ave che. ane A 3000 varSa sudhI te jIva tenA te-te jJAnAvaraNAdi ukata cAre karmone anubhavato nathI. 4-A abAdhAkALanI utkRSTa sthiti kahI che. jadhanya sthiti to aMtamUharta paNa hoI zake ja lokaprakAza - je karmabAbuM hoya teno jeTalo kALa sudhI anudaya hoya teTalo kALa e karmano abAdhAkALa kahevAya che. tenA utkRSTa ane jadhanya be bheda che. 0 [B]saMdarbhaH 4 Agama saMdarbha:-DIsinAmAgatIsarroDAkoDIgorasiyahi ho.... AvaraNijjANa duNhaMpi veyANijje taheva yaantarAe akammammi....utta.a.33,gA.1920 tatvAtha saMdarbha (1)sUtra8:5 mosAdanAvarAvenIyA thI A prathama nI traNa prakRtti (2)sUtra 8:4 pratisthityanumAva. thI prativartha $ anya grantha saMdarbhaH(1)davya loka prakAza sarga 10 zloka 265, 268- sthiti (2)dravya loka prakAza sarga 10 zloka 274 - abAdhAkALa (3)navatatva gAthA-40 (4)karmagrantha pAMcamo gAthA -24 U [9]padyaH(1) sUtra 15-16-17-18 nuM sayuMkata padya prathama bIjA trIjA chellA karmanI moTI sthiti trIza koTA koTI sAgara nAma gotranI viMzati sIttera koTAkoTI sAgara mohanI sthiti kahI tetrIza sAgara AyukerI sthiti sUtre sahI (2) sUtra-15 tathA 1nuM saMyukata padya pelI traNe prakRtti AThamI aMtarAya utkRSTa saunI sthitikoTI koTI trIsa che sAgaropama pramANa sthitija zreSTha sittera koTI vaLI keTI ja mohanIya U [10]niSkarSa-sUtra 15thI21mAMmsthitionuM varNana che tenuM viSayavastuekasamAna hevAne kAraNe A badhAMja sUtronA niSkarSa eka sAthe chelle sUtra ra1 samAviSTa karyo che. 0 0 0 0 0 0 0 a. 8/7 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 tattvAthadhagama sUtra abhinavaTAMkA (adhyAyaH8-sUH16) [1]sUtrahetu-mohanIyakarmanI mULa prakRttinI utkRSTa sthiti A sUtra thakI jaNAve che. 1 [2] sUtra mULa - saptatiniyaNa. 0 [3]sUtra pRthaka-saptati: mohanIyarsa U [4] sUtrasAra mohanIya karmanI[utkRSTa sthitisittera [koTI koTI sAgaropama pramANa che U [5]zabdajJAna - modanIya-cothI mULa karma prakRtti, jenuM nAma mohanIya karma che. saptati sIttera [koDA koDI sAgaropama]sthiti nI saMkhyA che U [6]anuvRttiH(1)gatitikRmi. sUtra 8:15 thI sAgaropamoTIkoTA:pasthiti: nI anuvRtti (2)prakRthiyAnumAva, sUtra 8:4 thI pravRtti nI anuvRtti U [7]abhinavaTIkAH sUtramAM mohanIyanI sIttera eTaluM TUMku vAkaya mUkI dIdhuM che, jene uparokata sUtro thakI anuvRtti laIne pUrNa karavAnuM che. tethI karma pravRtti ane sAgaropama koDAkoDI parAsthiti baMnenI anuvRtti karI che. A rIte 70 koTI koTI sAgaropama utkRSTasthiti evuM eka saLaMga vAkaya bane che. ane A mohanIya karma prakRttinI sthiti che te spaSTa che. abadhAkALaH-eTale mohanIya karmano utkRSTa anudaya kALa 7OO0 varSano che. tyAra pachI te-te samaye baMdhAyela te-te mohanIya karma kSINa thAya tyAM sudhI bAdhAkALa jANavo. 0 [B]saMdarbha$ AgamasaMdarbhaH-3I sari nAmA sattara +oDAphoDIgo goLajJarUDosI 3, .rU-.22 & anya grantha saMdarbhaH(1)dravyaloka prakAza-sargaH10-zloka-2 pUrvArdha (2)navatatva-gAthA-41 -pUrvArdha (3)karmagrantha pAMcamo gAthA-26 (4)davya loka prakAza sargaH10-zloka-276 abAdhAkALa U [9]padya - A sUtranA baMne padyo pUrva sUtraH15 mAM kahevAI gayA che [10]niSkarSa - karmonI sthitinuM prakaraNa hovAthI badhI sthitinA varNana ne aMte sUtraH21 mAM saMyukata niSkarSa jaNAvelo che. S S Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (adhyAyaH8-sugaH10) U [1]sUtrahetuH "nAma ane "gotra'nAmanI mULa prakRttinI utkRSTasthiti jaNAvavI. U [2]sUtra mULa*nAmotrayorviti: U [3]sUtra pRthaka- nAma - gotrayo: viMti: U [4] sUtrasAra -nAma ane gotra mUiLa karmaprakRttinI [utkRSTa sthiti] 20 [koTI koTI sAgaropama pramANa che] U [5]zabdajJAnanAma-chaThThI mULa karma prakRtti-jene nAma karma kahevAya che gotra-sAtamI mULa karma prakRtti-jene gotrakarma kahevAya che viMzati:-vIsa-[koDAkoDI sAgaropama], utkRSTa sthiti jaNAve che U [6]anuvRttiH(1) sUtra 8:4 prakRttisthitya. thI [ prakRtinI anuvRtti (2)sUtra8:15vitastikRpAmatarAyaNya thI trizalAropamoTIkorya: pati: U [7]abhinavaTIkA(1)nAmakarma ane gotra karmanI utkRSTa sthiti ne A sUtra jaNAve che. (2)A sthiti mULakarma prakRttinI che, tathA tenuM pramANa [20]koDAkoDI sAgaropama che. te baMne vastu uparokata sUtraH15 thI anuvarte che. (3)sUtrakAra maharSie anuvRtti joDI daI mULa vAkaya saMkSepa mAM mUkela che. -abAdhAkALaH- nAmagotra karmaprakRttino utkRSTa anudayakALa [-abAdhAkALa] 2000 varSano che. tyAra pachI thI A A karma kSINa thAya tyAM sudhInA bAdhAkALa jANavo. 0 [B]saMdarbhaH$ Agama saMdarbha-3hIsarisanAmAvasirphoDAphoDImAM nAma zottAmAM Do * 34.ga.rU3-.23 # anya grantha saMdarbhaH(1)navatatva-gAthA-41 -pUrvArdha (2)dravyaloka prakAza-sargaH10-zloka-268 pUrvArdha (3)dravya loka prakAza sargaH10-zloka-277 pUrvArdha (4)karma grantha pAMcamo gAthA-26 U [9]padyaH(1) A sUtranuM paheluM padya-pUrva sUtraH1pamAM kahevAI gayuM che digambara paraMparA mujaba "viMtimatriyo:" e mujabanuM sUtra che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (2) sUtra:17 tathA sUtraH18 nuM saMyukata padyaH koTI koTI sthitivIsa utkRSTI nAma gotranI ne siMdhUpama tetrIsa te pramANe ja AyunI [10]niSkarSa - A sUtrano niSkarSa sUtra 21mAM sAthe Apelo che. OOOOOOO adhyAya 8-sUtraH18) U [1]sUtrahetu-AyuSya karmanAmanI mULa prakRttinA utkRSTa sthiti baMdhane jaNAve che. [2]sUtra mULa- yarNitApamAkhyAyuSI 0 [3]sUtra pRthaka-strazat sApamAna mAyusya 3 [4] sUtrasAra-AyuSyamUiLa-karmaprakRtinI [utkRSTasthiti) tetrIza sAgaropama pramANa che. [5] zabdajJAnakhrizatanA popamALa-33 sAgaropama Ayu sthitine darzAvatI eka saMkhyA che mayurtha:- AyuSyanI, AyuSkanAmaka mULa karma prakRttinI U [6]anuvRtti(1)gatitikRmisUtra 8:15 thI 5sthita nI anuvRtti. (2)prakRtticitya, mUtra- 8:4 thI (ma) pravRtti nI anuvRtti. 1 [7]abhinavaTIkA-sUtrakAra maharSi AsUtramAM AyuSya karmanI utkRSTasthitine jaNAve che te mATe parasthiti zabdanI anuvRtti pUrva sUtra:15 mAMthI AvelI che. # ahIM sAra/pama zabdanApunaHgrahaNathIpUrvanuMsAropama voTa zeTya: vAkayanivRtta thAya che. arthAta tenI anuvRtti ahIM have Avaze nahIM mAtra pathati nI ja anuvRtti Avaze. abAdhAkALaH- AyuSya sivAyanA sAte karmonI sthiti koDAkoDI sAgaropama mAM hovAthI tyAM "jeTalA koDA koDI teTalA so varSa" e niyama lAgu paDato hato paNa AyuSya karmamAM te niyama lAgu paDaze nahIM kema ke ahIM koDAkoDI sAgaropama vALI utkRSTa sthiti nathI mATe sidhdhasenIya TIkAmAM alaga viziSTa kathana karatA kahyuM che ke - pUrva ravimA PvANAvA(c)'pUrvakroDa varSano trIjo bhAgaarthAta ekatRtIyAMza pUrvakoTI varSano utkRSTa abAdhAkALa-AyuSya karmano kahelo che. navatatva prakaraNanA vizeSArthamAM jaNAve che ke AyuSyakarmano utkRSTa sthitibaMdha eka dvitIyAMza pUrva kroDa adhika 33 sAgaropama kahyo che. 0 []saMdarbhaH4 Agama saMdarbhaH- terI sAravamA 3oseLa viyAdiyA digambara paraMparAmAM A sUtra trayazciMzanA ropamALyAyuSastha e pramANe kahevAla che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 adhyAyaH 8 sUtraH 19 101 Thii u Aukammasse * utta. a.33-gA.22 ja anya grantha saMdarbhaH(1)davyaloka prakAza-sargaH10-zloka-266 (2)davyaloka prakAza-sarga:10-zloka-276 (3)navatatva-gAthA-41 (4)karma grantha pAMcamo gAthA-2 [9]padyaH(1) A sUtranuM paheluM padya-pUrva sUtraH15mAM kahevAI gayuM che (2) A sUtranuM bIjuM padya A pUrve sUtraH17 mAM kahevAI gayuM che 0 [10]niSkarSa- A sUtrano niSkarSa sthiti viSayaka badhAM sUtrone aMte sAthe Apelo che. tethI sUtra 21 ne aMte A niSkarSa vAMcavo S S S T U V U (adhyAyaH8-sUtraH19) U [1]sUtratuTa-vedanIya karmanAmanI mULa karmaprakRtti nI jadhanya sthiti A strathI jaNAve che [2]sUtra mULaH- paradAvazamuhUrtAvenIyastha [3]sUtra pRthakaka-aparA dvArA muhU venIyastha [4] sUtrasAra - jadhanya sthiti]vedanIya [karmaprakRtti) nI bAra muhUrta kahelI che. U [5]zabdajJAnaHapara-jadhanya, A zabda sthiti-zabdanuM vizeSaNa che. dazamuhUrtA-bAra muhUrta-muhUrta e kALa darzAvatI eka saMkhyA che venIyastha-vedanIya nAmaka mULa karma prakRtti U [6]anuvRttiH(1)maphatasti- sUtra 8:15 thI sthiti zabdanI anuvRtti (2)prakRtisthiti. sUtra- 8:5 thI prati nI anuvRtti O [7]abhinavaTIkA (1)maparI eTale jadhanyA. utkRSTanI apekSAe jadhanya kahevAya. A zabda sthiti nu vizeSaNa hovAthI jadhanya sthiti evo artha karyo che. (2)maparI ane parI arthAt jadhanya ane utkRSTa e benI vaccenI sthiti ne madhyama sthiti samajavI. (3)drAzamuhUrtA vedanIyakarmano je kSaNe baMdha thAya te sthitibaMdha ochAmAM ochA 12mUhartano hoya ja. (4)jo ke akaSAyI kevaLIne to vedanIyanI sthiti be samayanI ja hoya che. 12 mUhurta For Priv Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA no baMdha kaSAyI jIva mATe kahyo che. (5)vedanIya karmano jadhanya abAdhAkALa aMtamUharta no che. U [8] saMdarbhaH$ Agama saMdarbha sattAvejhisa...garane vArasamudattA praNA5.23,3.2,.214-2 che anya grantha saMdarbhaH(1)karmagrantha pAMcamo-gAthA 27 (2)davyalokaprakAza-sargaH10-zloka-270 (3)navatatva gAthA -41 (4)davyalokaprakAza sargaH10zloka 278-jadhanya abAdhAkALa (5)davyaloka prakAza sargaH10zloka ra71 vedanIya sthiti akaSAyIne be samaya U [9]padyaH(1) A sUtranuM prathama padya have pachInA sUtramAM jaNAveluM che. (2) sUtraH 19 tathA 20nuM saMyukata padya jadhanya bAra muhUrta sthiti che vedanIyanI nAme gotre jadhanya che sthiti ATha mUhartanI [10]niSkarSa-A sUtrano niSkarSa have pachInA sUtra ra1ne aMte saMyukta paNe Apela che. D J S T U V U adhyAyaH8-sUtra 20 [1] sUtrahetu nAmakarma ane gotrakarma e be mULa karma prakRttinI jaghanya sthitine A sUtra thakI jaNAve che. [2] sUtrakamULa - nAmotriyoSI U [3]sUtra pRthaka- nAma - mtrayo - Dakho [4] sUtrasAra nAmakarma ane gotrakarmanI jidhanya sthiti ATha muhUrta pramANa che. U [5]zabdajJAnanAmarotrayo: nAma karma ane gotrakarma-mULa prakRtti no maSTha-ATha-A muhurta zabdanuM saMkhyA vizeSaNa che. [6]anuvRttiH(1)maparA drazamuhUrtA venIyasya sUtra-8:19thI mArI ane muhUrta nI anuvRtti. (2)prakRttisthitya, sUtra 8:4 thI prakRtti nI anuvRtti levI (3)vitati sUtra 8:15 thI sthiti zabdanI anuvRtti Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 21 ] [7]abhinavaTIkA: (1)sUtrakAra maharSie ''nAma-gotranI ATha'' eTaluM vAkaya kahyuM che (2)pUrvasUtrathI apara ane muAM bezabdonI anuvRtti ahIM levAthI nAmo pratyAro murtI parasthitirmaMti / evuM vAkaya banaze. (3)nAma ane gotra e baMne karmano jadhanya abAdhAkALa aMta muharta kahelo che ] [8]saMdarbhaH Agama saMdarbha:- (1) (niitta) nAmAi pucchA...goLa aThThamuddattA prajJA 1.23,3.2,1.264-47 (2)31yakSupucchA.... gaddAM aThThamuttA na prajJA.1.23,3.2,sU.26410 anya grantha saMdarbha: (1)dravyaloka prakAza-sargaH10-zloka-273 (2)dravyaloka prakAza-sargaH 10-zloka-278 (3)navatatva-prakaraNa gAthA-42 (4)karma grantha pAMcamo gAthA-27 [] [9]padyaH(1) // sUtra 19-20 nuM saMyukata padya muhUrta nAnI sthiti jANo bAra bIjA karmanI nAmanI vaLI gotrakarma sthiti ATha muhartanI (2) bIjuM padya-pUrvasUtraH19mAM apAi gayuM che [] [10]niSkarSa:- A sUtrano niSkarSa have pachInA sUtramAM mukelo che. adhyAyaH8-sUtraH21 [] [1]sUtrahetu:-vedanIya,nAma ane gotra sivAyanI bAkInI pAMca mULa karma prakRttinI jadhanya sthiti A sUtra thakI jaNAve che. [] [2]sUtra:mULaH- *zeSAjAmantamuhUrtama [3]sUtraHpRthakH- zevALAm antamutam 103 [] [4]sUtrasAra:-bAkInA [arthAtjJAnAvaraNa,darzanAvaraNa,aMtarAya,mohanIya ane AyuSyanI jadhanya sthiti aMta muhUrta che. [] [5]zabdazAnaHzeSAm-bAkInAnI- vedanIya,nAma-gotra sivAyanA karmonI atarmuhUrtam -aMtarmuhUrta -[pramANa jadhanya sthiti] *digambara paraMparAmAM zevALAmantasphUrtI e pramANe sUtra racanA jovA maLe che Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA U [6]anuvRtti(1)maparA dvAdazamuhUrvIyastha sUtra 8:19thI muhUrtA ane venIyasya nI. (2)nAmotriyoau sUtra 8:20 thI nAmo: e pada nI anuvRtti levI (3)gatiti sUtra 8:15 thI sthiti zabdanI anuvRtti. (4)prasthitya. sUtra 8:4 thI prasRtti abhipreta che. [7]abhinavaTIkA-sUtrakAra maharSi ahIM pAMca karmonI jadhanya sthitine jaNAve che. ane e rIte sthiti viSayaka sUtro paNa ahIMsamAptako che arthAta sthiti baMdhasaMbaMdhi kathana paNa pUrNa thAya che. (1)zAkhAA zabdathI bAkInI prakRtti nuM sUcana karela che. jenI spaSTa vyAkhyA svopajJa bhASyamAM karI ja dIdhelI che. chatAM sUtranA AdhAre paNa tene nirNaya thaI zake che te ArIte (2)pUrvasUtra 85 vAdyonAvara. mAM ATha mULa karmaprakRttinuM kathana karAyeluM ja che (3)A AThamAMthI traNa karmaprakRtti-vedanIya, nAma ane gotra nI jadhanya sthiti pUrvokata sUtra 8:19 tathA 8:20 mAM jaNAvelI che. tethI bAkInI pAMca mULa karma pravRtti jJAnAvaraNa darzanAvaraNa mohanIya, AyuSka ane aMtarAya ja raheze. je kathanasvopajJa bhASyamAM sUtrakAra maharSiesIdhuMja karI dIdhela che. tadanusAra A pAMca karmanI jadhanya sthiti ahIM jaNAvelI che (2) tame antarmuhUrta zabda jadhanyasthitine sUcave che ahIM pUrvokta sUtra 19 thI ane sUtraH15 thI para zabdanI ahIManuvRtti karelI che. tethI narmudUtama para evovAkya prayoga thaze (3)abAdhAkALaH-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa,aMtarAya, mohanIya,AyuSka ane aMtarAya e pAMce mULa karma prakRttino jadhanya abAdhAkALa,paNa aMtarmuhUrta pramANa ja samajavo. [8] saMdarbhaH# Agama saMdarbha:- nomudAM khaniyA- 3ra.ma.rU .,22 # tatvArtha saMdarbha-mAdhIzAnadrzanAvara sUtra. 8:5 (1)davyaloka prakAza-sargaH10-zloka-269, 272, 273 (2)davyaloka prakAza-sargaH10-zloka-278 (3)navatatva-gAthA-41 uttarArdha (4)karmagrantha pAMcamo gAthA-27 uttarArdha [9padhaH(1) zeSa sarve karmanI, antarmuhUrta vicArIe thAya anubhava karma sthiti pari-pAkathI pichANIe (2) pelA bene AThamuM cothuM jema kAla sthiti pAMcamAnIya tema ochAmAM te ochI aMtamUharta saunI madhya sthiti kASAyatula nioMdha-kASAyatulya arthAt kASAyika pariNAmonI taratamatA anusAra A ATheya karmonI madhya sthiti asaMkhyAta bhede che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 21 105 D [10] sUtra 8:15 no saMyukataH A sAte sUtro thakI sthiti baMdhanuM varNana karAyuM. jemAM utkRSTa-jadhanya sthiti ane utkRSTa-jadhanya.abAdhAkALabaMne vastu jaNAvI.niSkarSarUpe keTalIka mahatvanI vAtosmaraNIya che jema ke vyavahAramAM joIe chIe ke koI bhAre karmImANasa lahera karato hoya che jayAre haLu karmIArAdhakamANasa atyaMta duHkhI hoya che tenuM kAraNa zuM? to ke A sthiti baMdha. kayA bhavanuM kayuM karma kayAre udayamAM Ave te kahI zakAya nahIM jemake -vedanIya karmanI utkRSTasthiti 30 koDAkoDI sAgaropama che. ATalA kALamAM to AkhuM doDha kALacakra pharI jAya che. traNa covIsI badalI jAya. to pachI hAlamAM Avela sukha-duHkha paNa kayAM janmanA che te nirdhArIta na thaI zake ane hAla karI rahela dharma-adharmakaraNInuM phaLa atyAre kema nathI maLatuM te prazna paNa asthAne rahe che. AvI rIte karmanA sthitibaMdha parathI vipakA kALanI vicitratA-viSamatA jANI samajI tenA sarvathA kSaya mATe ja puruSArtha karavo. - S S S S S T U sthitibaMdha - pariziSTa pratyeka karmanI je je utkRSTa sthiti darzAvavAmAM AvI che, tenA adhikArI mithyAdraSTi paryApta saMjJI paMcendriya hoya che jadhanya sthitinA adhikArI judA judA saMbhave che. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa,vedanIya, nAma gotra ane aMtarAya e cha nI jadhanyasthiti sUkSma surAya nAmaka dazamAM guNa sthAnamAM saMbhave che. mohanIya karmanI jadhanyasthiti anivRtti bAdarAya saMpAya nAmaka navamAM guNastho saMbhaveche AyuSyakarmanI jadhanyasthiti saMkhyAta varSa jIvI tiryaMca ane manuSyamAM saMbhave che madhyama sthiti to asaMkhya prakAranI che ane tenA adhikArIo kASAyika pariNAmanA tAratamya pramANe asaMkhyAta hoya che. samagra koThAmAM vaparAyela saMkSepa samaja mi.I.su - mithyA rdaSTi IzAnAMta sura, 5.asaMgati paM- paryApta asaMzi tiryaMca paMcendriya abAdhA. - abAdhA kALa, ko.-koDA koDI sAgaropama, u.sthi.-utkRSTa sthiti, va-varSa ja.-jadhanya sthiti, anta. -antarmuhUrta, 8me SaSTha bhA. -AThamA guNa ThANAnA chaThThAbhAga ne aMte, bA.pa.e. * bAdara paryApta ekendriya, pU.ko.va. - pUrva kroDa varSa, mi.ti.nara-mithyArdaSTi tiryaMnnara, mithyA 4 gati.-mithyArdiSTi cAra gatinA jIva, mithyA devanA-mithyArdaSTi deva-nAraka, . - pUrNavirAma hoya tyAM pUrve kahayA mujabanuM AkhuM vAkya samajI levuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA sidhdhasenIyaTIkA tathA paMcama karmagranthAnusAra [ sthiti sAraNI karmapravRtti | utkRSTa utkRSTa | jaghanya | jadhanya usthi nA ja..inA sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. svAmI | svAmI 1. jJAnAvaraNa-5 -matijJAna.] 30ko. 30004. anta. atta. mithyA. 4 gati 10mAnta FzrutajJAna. 30ko. 3000anta. anta. mithyA. 4 gati 10mAnta avadhi jJA. 30ko. 30004. anta. atta. mithyA. 4 gati 10mAnta temana:paryAya. 30ko. 30004. anta. anta. mithyA. 4 gati 10mAnta -kevaLa jJA. 30ko. 30004. anta. anta. mithyA. 4 gati 10 mAnta 2.darzanAvaraNa -cakSu da. 30ko. 3000. anta. anta. mithyA. 4 gati 10mAnta -acakSu da. 30ko. 3000. atta. anta. mithyA. 4 gati 10 mAne -avadhi da. 30ko. 30001. anta. atta. mithyA. 4 gati 10mAnta -kevaLa da. 30ko. 30OO4. anta. - atta. mithyA. 4 gati 10mAnta nidrA | 30ko. 30OO4. dezona| sA. | anta. mithyA. 4 gati bA.5.e. -nidrA nidrA | 30ko. 30004. dezona) sA. anta. mithyA. 4 gati bA.5.e. -pracalA 30ko. 30OO4. dezona) sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. yArthi 30ko. 30002. dezona| sA. anta. mithyA. 4 gati bA.5.e. 3-vedanIya sAtA ve. | 15ko. 1500. 12muhUrta | anta. mithyA. 4 gati 10mAnta asAtA ve. 3ko. 3000 dezona) sA. atta. mithyA. 4 gati bA.5.e. 4.mohanIyachavIsa mithyAtva mo. 70ko. 70004. dezona 1 sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. anaMtA.krodha 40ko. 40004. dezonA sA. atta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. anaMtAmAna 40ko. 40OO4. dezonA sA. anta. mithyA. 4 gati bA.5.e. anaMtA. mAyA 40ko. ja0002. dezonara sA. anta. mithyA. 4 gati bApa.e. anaMtA. lobha40ko. jaOOO. dezonA sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40ko. sthiti baMdha sAraNI 107 karmaprakRtti | utkRSTa | utkRSTa | jadhanya | jadhanya upasthi.nA jasvi .nA sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. svAmI | svAmI apratyAkrodha 40ko. 4004 dezona sA. atta. mithyA. 4 gati bA.5.e. apratyA.mAna 40ko. 40004 dezona| sA. atta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. apratyA.mAyA 40ko. ja004. dezona sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. apratyA.lobha ja0ko. ja004. dezana" sA. atta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. pratyA. krodha 40ko. 4004 dezonA sA. atta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. pratyA. mAna 0ko. ja0004. dezona" sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pae. pratyA. mAyA ko. 400. dezonI sAatta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. pratyA. lAbha 40ko. 4001 dezonA sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. saMjaya krodha 40ko. 40001. mAsa | anta. mithyA. 4 gati 9mAnta saMjava mAna 4004. 1 mAsa atta. mithyA. 4 gati mAne saMjava mAyA 40ko. 4004. 1 pakSa anta. mithyA. 4 gati 9 mAnta saMjava lobha 40ko. 40004. 1 aMta. anta. | mithyA. 4 gati 9 mAne nokaSAya mo. 10 ko. [1OO].dezone sA. atta. | mithyA. 4 gati bA.5.e. 10 ko. 1004. dezonaV sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. arati 20ko. . dezona/sA. anta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. bhaya 20ko. 2004. dezona sA. anta. mithyA. 4 gati bApa.e. zoka 20ko. 2004. dezona sA. atta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. jugupsA 20ko. 2004. dezona) sA. anta. mithyA. 4 gati bApa.e. vedatrikama. strIveda 1pako. 15001. dezonI, sA. atta. mithyA. 4 gati bA.pa.e. puruSaveda 10ko. 1004. 8 varSa atta. mithyA. 4 gatimAne napuMsakaveda 20ko. 2003. dezona| sA. atta. mithyA. 4 gati bApa.e. AyuSka narakAyu 33sA. 'pUrvakroDa 1O.... atta. mithyAti.nara saMpati nara hAsya rati tiryaMcA, 3palyo. kSullakabhAva atta. mithyAti.nara e.a.deva. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 karmaprakRtti utkRSTa utkRSTa jadhanya jadhanya sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. manuSyAyu devoM nAmakarma-39 gatinAma naraka gati tiryaMca gati manuSya gati deva gati jAti nAma AhAraka taijasa kArmaNa tattvArthAdhigama sUtraabhinavaTIkA u.sthi.nA ja.sthi.nA svAmI svAmI aMgopAMganAma audAki vaikriya 205lyo. 1/kro.va. 10000d. anna. 33sA. / kro.va. 10000varSa anta. ekendriya anta. mi.i.sura bA.5.e beindriya 20ko. 20004 dezona/ sA. 18ko. 18001.dezona u sA. anta. mithyA.ti.nara bA.5.e 18ko. 18001.dezona+ sA. anna. mithyA.ti.nara bA.5.e carindriya 18ko. 18006 dezona sA. anna. mithyA.ti.nara bA.5.e anta. mithyA.4 gati bA.5.a teindriya 35 35 paMcendriya 20ko. 20006 dezona/ sA. zarIra nAma audArika vaikriyaya mithyA.ti.nara eke.de.nA. apramatta saM.paM.ti.na 20ko. 20001. dezona sA. anta. mithyA.ti.nara 5.asaMti.paM 20ko. 20001.dezona sA. anta. mithyA.deva.nA. bA.pa.e. 15ko. 15001.dezona sA. anta. mithyA.4 gati bA.5.e. 10ko. 10006. dezona sA. anta. mithyA.ti.nara 5.asaMti.5 14 20ko. 20001 dezona/ sA. 20ko. 20006 dezona/sA. aMtaHko. anna. laghuaMtaHko. anta. apramatta 20ko. 20006 dezona sA. 20ko. 20006 dezona/sA. anta. mithyA.deva.nAraka bA.5.e anta. mi.ti.nara bA.5.e 8meSaSTha,bhA. anna. mithyA. 4 gati bA.5.e. anta. mimA. 4 gati bA.5.e. 20ko. 20006 dazona/ sA. 20ko. 20006 dezona sA. AhAraka aMtaHko. anta. laghuaMtaHko. anta. apramatta anta. mithyA.deva.nAraka bA.pa.e. anna. mithyA.ti.nara bA.pa.e. 8meSaSTha.bhA. saMhanananAmakarma vajrarSabhanArAya 10ko. 10007 dezona/sA. anta. mithyA.4 gati bA.5.e. SabhanArAya 12ko. 12006.dazona sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e 35 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti baMdha sAraNI karmaprakRtti nArAya ardhana kIlikA evArtA saMsthAna nAmakarma samacaturasa nyagrodha sAdi su74 vAmana kuMDaka varSa-pAMca kRSNa nIla rakata pIta zveta gaMdha-be dubhigaMdha surabhi gaMdha rasa-pAMca tikata kaTu kAya Amla madhura jadhanya jadhanya utkRSTa utkRSTa sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. 14ko. 14001. dezona 16ko. 18ko. 16004. dezona 18006. dezona 20001. dezona 20ko. 10ko. 12ko. 14ko. 16ko. 18ko. 20ko. 20ko. 10ko. 35 35 sA. anna. ' 75' sA. anta. sA. 35 mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e anta. mithyA.deva.nAraka bA.5.e sA. anta. 109 sA. anta. mithyA.4 gati bA.5.a mithyA.4 gati bA.5.e sA. anta. sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e * 75 sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e u.sthi.nA ja.sthi.nA svAmI svAmI 180001. dezona` 12006. dezona 14001. dezona 19001. dezona 18001. dezona sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e * 75 2000. dezona sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e anna. mithyA.4 gati bA.5.e anna. 20ko. 20001. dezona+ sA. 17Ako. 17506. dezona` sA. 15ko. 15001. dezona sA. anna. 12Ako. 12501. dezona sA. anna. 10ko. 10004. dezona sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.deva.nAraka bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.a 20ko. 2006. dezona sA. anna. 17Ako. 17504. dezona' sA. anna. 14 15ko. 15001. dezona sA. anta. 12Ako. 12504. dezona, sA. anta. 10ko. 10004. dezona sA. anta. 20004. dezona/ sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e 10006. dezona`/ sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e mithyA. 4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e mithyA.4 gati bA.5.e Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA karmaprakRtti | utkRSTa | utkRSTa | jadhanya | jadhanya upasthinA | ja.sthi.nA sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. svAmI | svAmI sparza ATha 20ko. 20004. dezona,,sA. anta. mithyA.4 gati bA.pa.e 20ko. 20004. dezona sA. anta. mithA.4 gati bA.5.e 20ko. 2004. dezonasA. anta. mithyA.4 gati bApAe 20ko. 2OOG. dezona, sA. anta. mithyA.4 gati bA.pa.e uSNa 10ko. 10004. dezona' sA. anta. mithyA.4 gati bA.pa.e snigdha 10ko. 1000 dezona.sAatta. mithyA.4 gati bA.5.e 10ko. 10004. dezona| sA. anta. mithyA.4 gati bApAe 10ko. 10004. dezona' sA. anta. mithyA.4 gati bApAe anupUrvInAma nArakaAnu. 20ko. 2000. dezona-1 sA. anta. mithyA.ti.nara 5.a.ti.5. tiryaMca Anu. 20ko. 2000.dezona"| sA. anta. mithyA.deva.nAraka. bApAe manuSyanuM. 1pako. 1500va. dezonI sA. anta. mithyA.4 gati pa.a.ti." dava Anu. 10ko. 1OOO. dezona/sA. anta. mithyAti.nara | 5.a.ti. vihAyogatinAma 10ko. 10003. dezonaV.sA. atta. mithyA.4 gati bA.pa.e azubha ra0ko. 20000 dezona| sA. anta. mithyA.4 gati bA.5.e pratyeka prakRtti aguru laghu 20ko. 20001.dezona/sA. anta. mithyA.4 gati bApAe upaghAta 20ko. 20004. dezona sA. atta. mithyA.4 gati bA.5.e parAghAta 20ko. 20004. dezona, sA. atta. mithyA.4 gati bA.5.e ucchavAsa 20ko. 20OO4 dezona| sA. atta. mithyA.4 gati bA.pa.e Atapa 20ko. 20004. dezona sA. atta. mi.izA. surA. bA.pa.e 20ko. 20004 dezona sA. atta. mithyA.deva.nAraka bA.pa.e nirmANa 20ko. 20004. dezona sA. atta. mithyA.4 gati bA.5.e jinanAma aMtaHko. anta. laghuaMtako. ansa. mi.vonnabhimu 8meSaSTha.bhA. zubha udyota Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti baMdha sAraNI karmaprakRtti utkRSTa utkRSTa jadhanya jadhanya sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. AhAraka taijasa kArmaNa 8medrabhAte baMdhana tathA saMghAtana nAmakarma - jeno 120 baMdha prakRttimAM zamAveza thato nathI. audArika baMdhana 20ko. 20004 dezona/sA. huM anta. mithyA.deva.nAraka. bA.5.e vaikriya baMdhana 20ko. 20004 dezona/sA. anta. mithyA.ti.nara bA.pa.e AhA2ka baMdhana aMtaHko. anna. laghuaMtaHko. anta. apramatta taijasa baMdhana 20ko. 20004.dezona sA. anna. mithyA.4 gati bA.5.e kAryaNa baMdhana 20ko. 200004. dezona/ sA. anta. mithyA.4.gati bA.5.e 20ko. 20001. dezona/sA. anna. mithyA.deva.nAraka bA.5.e 20ko. 200d. dezona/sA. anta. mi.ti.nara aMtaHko. anta. laghuaMtaHko. anta. apramatta 20ko. 20001. dezona/ sA. anna. mithyA. 4 gati bA.5.e. 20ko. ra004. dezona/ sA. anna. mithyA. 4 gati bA.pa.e. noMdhaH A baMdhana tathA saMghAtana nI mAhitI granthAntarathI meLavelI che. audArika vaikriyaya bA.5.e maSThabhA. 111 u.sthi.nA ja.sthi.nA svAmI svAmI trasa nAma bAdara nAma paryApta nAma pratyeka nAma sthira nAma zubha nAma susvara nAma subhaga nAma 20ko. 20004. dezona/ sA. 20ko. 20001. dezona/ sA. 20ko. 20004. dezona/ sA. 20ko. 20001. dezona/sA. 10ko. 1000a. dezona' sA. 10ko. 1000. dezona' sA. 10ko. 180001. dezona/ sA. 10ko. 10004. dezona sA. 10ko. 180001. dezona' sA. 10ko. 18000d. 8 muhUrta 20ko. 20001. dezona/ sA. anta. mi.izAnAMta 18ko. 18001. dezona sA. anta. mithyA.ti.nara bA.5.e aparyApta nAma 18ko. 18006. dezona sA. anta. mithyA.ti.nara bA.5.e sAdhAraNa namaH 18ko. 18001. dezona sA. anna. mithyA.ti.nara bA.5.e asthira nAma 20ko. ra0004. dezona/sA. | anna. mithyA.ti.nara bA.pa.e ATheya nAma yaza nAma sthAvara nAma bA.5.e sUkSma nAma 35 35 anna. mithyA.4 gati bA.5.e anna. mithyA.4 gati bA.5.e anna. mithyA.4 gati bA.pa.e anna. mithyA.4 gati bA.5.e anta. mithyA.4gati anna. mithyA.4 gati anna. mithyA.4 gati anna. mithyA.4 gati anna. mithyA.4 gati anna. mithyA.4 gati bA.pa.e bA.pa.e bA.5.e bA.5.e bA.5.e 10 mAnta Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 nAma. 112 tattvArthAdhigama sUtraabhinavaTIkA karmaprakRtti | utkRSTa utkRSTa | jadhanya | jadhanya upasthi.nA jasthiInA sthitibaMdha abAdhA. sthitibaMdha abAdhA. svAmI | svAmI azabha nAma 20ko. 2004.dezona| sA. | anna. mithyA.4 gati | bA.5.e 20ko. 2004. dezonI sA. atta. mithyA.4 gati bA.pa.e durbala nAma (20ko. 2000.dezo sA. atta. mithyA.4 gati bA.5.e anodeya nAma 20ko. 2004.dezona sA. anta. mithyA.4 gati bA.pa.e ayaza nAma 20ko. 2000.dezone,sA. | anta. mithyA.4 gati bA.pa.e gotra karma ucca gotra 10ko. 1003.8 muhUrta | anna. mithyA.4 gati 10mAne nIca gotra 20ko. 2002 dezonI sA. atta. mithyA.4 gati bA.5.e antarAya karma dAnAntarAya 30ko. 30004. anta. anta. mithyA.4 gati 10mAnta lAbhAntarAya 30ko. 30003. anta. anta. mithyA.4 gati 10mAne bhogAntarAya 30ko. 3004. atta. atta. mithyA.4 gati 10mAnta upabhogAnta. 30ko. 3004. anta. anta. mithyA.4 gati 10mAnta varyAntarAya 30ko. 3004. anta. anta. mithyA.4 gati 10 mAne A rIte sthitibaMdha Adi vigatonI sAraNI mukhyatayA pAMcamA karmagrantha ane sAthe sAthe siddhasenIyaTIkAnusAra jaNAvI. A sAraNI karma granthAnusAra- 120baMdha Azrita prakRtti uparAMta baMdhana,saMghAtana ane varNAdi catuSkanA 20bhedo sahita taiyAra karAyelI che. ArthAt kula 148 prakRttino samAveza thayo che. jemAM jJAnAvaraNanI-5, darzanAvaraNanI-9,vedanIyanI-2,mohanIyanI28,AyuSkanI-4,nAmakarmanI-93,gotrakarmanI-2,antarAyanI-5,erIte kula-148 karma pravRtti che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 8 sUtra: 22 113 (adhyAyaH8-sUtraH22) U [1]sUtraraMtu sUtrakAra maharSi prakRttibaMdha ane sthitibaMdhanA svarUpane spaSTa karyA pachI A sUtra thakI anubhAva ke rasabaMdha ne jaNAvela che [2]sUtra mULaH-*vipakSogumAva: 1 [3]sUtra pRthaka-vipAka: anumAva: 3 [4] sUtrasAra - vipAka e anubhAva che arthAtu-vipAka eTale karmanA vividha prakAranA phaLa ApavAnI zakita te anubhAva eTale ke rasa che. 1 [5]zabdajJAnavipAva- phaLa ApavAnI zakita anumAva- rasa U [6]anuvRtti-spaSTa koI anuvRtti AvatI nathI. U [7]abhinavaTIkAH- karmano baMdha thatI vakhate tenA kAraNabhUta kASAyika adhyavasAyanA tIvra-maMda bhAva pramANe dareka karmamAM tIvra-maMda phaLa devAnI zakita utpanna thAya che e phaLa devAnuM sAmarthya te manumAve che. ane tenuM nirmANa te anubhAva baMdha che. A vAtane sUtrakAra maharSi A sUtra thakI jaNAve che. temano mULabhUta Azaya to A adhyAyamAM cAra prakAranA baMdhane jaNAvavAno che. temAM prakRtti ane sthiti e be baMdhonuM varNana pUrve karAyuM che. A tathA have pachInA be sUtro thakI anubhAva baMdhane kahe che. * vipA:- vipava vipa: udayAvalikA praveza ra karmaNAM viziSTo nAnAprakAro vA pAko vipAka: 4 karmono viziSTa ke vividha prakAranA je phaLa, tene vipAka kahe che. je aprazasta pariNAmono tIvra ane zubha pariNAmono maMda- hoya che. ja anumAva:- yathokata karmonuM vizeSa prakAre anubhavana te anubhAva # je karaNabhUta bandha AtmA thakI anubhavAya te anubhAva baMdha 2 anugato vA bhAvo anubhAva $ vipAka e ja anubhAva ja bhASya Adine AdhAre vizeSa spaSTIkaraNa:(1) paripAka,vipAka,anubhAva, rasa,phaLa vagere zabdo ekArthaka che (2)karmabaMdha vakhate kayuM karma tIvra, madhyama ke jadhanya ityAdi kevuM phaLa Apaze eno karmANuomAM rahela rasa ke anubhAvane AdhAre nirNaya te anubhAva baMdha. (3)sarvasaMpUrNa karma pravRttionuM je phaLa hoya che tene vipAka athavA vipAkodaya kahe che. AnunAma ja manumAve che. *digambara AmnAyamAM vipakoDanumava: e pramANe sUtra racanA jovA maLe che. a. 8/8 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (4)va eTale vividha, aneka prakAranuM ane pAka eTale phaLa athavA pariNAma. baMdhAyelA karmonuM phaLa aneka prakAranuM hoya che tethI tene vipAka kahevAmAM Ave che. (5)AvipAnA vaividhyane jaNAvavA madhyamAM lakhyuM che ke sa tathA vanyathA - eTale ke- je prakAranA adhyavasAya thakI jevA bhAvathI karma baMdhAyu hoya te karma tevAja prakAre paNa bhogavAya che ane bIjA prakAre paNa bhogavAya che. (6)je samaye jIva A karmonA vipAkano anubhava kare che, te samaye ja karmanA hetu vaDe athavA karmanAnimitta thI anAbhoga pUrvaka ja karmonuM saMkramaNa paNakare che. A saMkramaNa eTale eka uttara pravRttinuM teja mULa prakRtti nI bIjI uttara pravRttimAM parivartana pAmavuM te (7)AvuM samaUT mULa prakRttimAM kadApI thatuM nathI (8)AvuM samaM uttara pravRttiomAMja thAya che arthAta eka mULa prakRttinI uttara prakRttinuM paraspara ekamekamAM saMkramaNa thAya che. jema ke jJAnAvaraNa nI pAMca prakRtti che to temAM matijJAnAvaraNa nuM zrutajJAnAvaraNamAM ke zrutajJAnAvaraNanuM matijJAnAvaraNamAM ityAdi eka uttara pravRttinuM bIjI uttara pravRttimAM saMkramaNa thAya che. A rIte jJAnAvaraNanI pAMcepAMca uttara prakRttinuM anyo temaja darzanAvaraNanI nave prakRtti onuM anyonya e rIte saMkramaNa thAya che. (9) koIpaNa eka mULa prakRttinuM bIjA mAM ke eka mULa prakRttinI uttara pravRttinuM bIjI mULa prakRttinI uttara pravRttimAM saMkramaNa thatu nathI arthAta jJAnAvaraNanuM darzanAvaraNamAM ke darzanAvaraNanuM jJAnAvaraNAdimAM saMkramaNa kadApi thatuM nathI. kema ke vipAkanuM nimitta bhinna jAtiya pravRtti thavAthI AvuM saMkramaNa thaI zake nahIM. (10)uttara pravRttimAM paNa modanIya ane varitramodanIya uttaprakRttionuM paraspara saMkramaNa kadApI thatuM nathI. e ja rIte samyakta no samyaphamithyAtvamAM saMkramathato nathI paNa mithyAtvanuM satva mAM tathA samyaphamithyAtva arthAta mizra mAM saMkramaNa thAya che eja rIte AyuSkanI prakRttinuMnAraka-tiryaMca-manuSya ane devamAM paraspara saMkramaNa thatuM nathI A traNemAM saMkramaNa na thatuM hovAnuM kAraNa svopajJa bhASyamAM jaNAvatA sUtrakAra maharSi e lakhyuM ke "jJAtyantara manuvazva-vipanimittani menyagativAtuM vasamona vidyate" (11) A rIte saMkramaNamAM traNa vigato jaNAvI. 4 mULa prakRttionuM kadApI saMkramaNa thatuM nathI. # je mULa prakRttionI je uttara pravRtti hoya tenuM ja paraspara saMkramaNa thAya che anya uttara pravRtti sAthe thatuM nathI. # A niyama mAM paNa keTalAMka apavAda hovAthI koIka koIka uttara pravRttinuM paNa saMkramaNa thatuM nathI. paraMtu svopallabhASyamAM jaNAvyA mujaba parvatane turvasa pravRtInAM vidyate apavartanatobadhI ja prakRttionuM thai zake che. apavartana eTale karmasthitinuM alpIkaraNa karavuM te. (13)A ja rIte AtmA A rasabaMdhane kAraNe dUDhaprakRttine zithIla ke zithIla prakRttine dUDha paNa banAve che Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtra: 22 115 * sUtrano saMkalita artha bhinna rIteH 4 karmonuM pAkavuM te anubhAva. pAkavA vakhate udayAvalikAmAM praveza karIne karmo potAno pAka- phaLa kevA batAvaze? je mujabano baMdhakALe je nirNaya thavo tenuM nAma anubhAva baMdha che. eTale ke udaya vakhate karmo zuM ane kevuM tIvra-tIvratara,maMda-maMdatara phaLa batAve te anubhAva, ane te jAtano baMdhakALe nirNaya te anubhAva baMdha. 4 je-je karma je-je jIve bAMdheluM hoya che. te karma te jIvane avazya bhogavavuM paDe che. vividha karmone bhogavavAnAM svarUpane te te karmono vipAkodaya jANavo. $ vividha prakAre karmonuM udayamAM AvavuM tene anumAva kahe che. AmravanI vizeSatA hoya che eja rIte dravya-kSetra-kALa-bhAva ane bhavanA nimittathI paNa vipAkamAM vaividhya hoya che zubha pariNAmanA prakarSa vakhate zubha pravRttimAM adhika ane azubha pravRttimAM ocho anubhAva [-rasa paDe che. ane azubha pariNAmano prakarSahoya tyAre azubha pravRttimAM adhika ane zubha pravRttimAM ocho anubhAva baMdha thAya che. * jIve bAMdhelA karmomAM parivartana kaI rIte? jIva koi paNa karma bAMdhe tyAra pachI eka AvalikA kALa gayA pachI.... [AvalikA kALaH- eka karoDa, saDasaTha lAkha, sIttotera hajAra,baso soLa - 1,67, 77,216 eTalI AvalikA eka aMtarmuhUrta mAM thAya athavA to asaMkhya samayanI eka AvalikA thAya] jIva potAnA zubhAzubha adhyavasAya karaNa vizeSathI nIce jaNAvyA mujaba ATha prakAranA pheraphAro kare che [1]baMdhanakaraNa - karmano baMdha thayA pachI, tenA cAra prakAranA baMdhana-skRSTa,badhdha, nidhdhata,nikAca-saMbaMdha mAM je prathama karaNa kare che te baMdhana karaNa. [2]gADha baMdhaH- karmano baMdha karyA pachI tene nisbata karaNathI gADha baMdhana rUpa karavuM te gADha athavA ghanISTha baMdha. [3]tIvragADha baMdhaH- karmano baMdha karyA pachI nikAcIta karavAthI arthAta nikAcanA karaNathI tene gADha baMdhana rUpa kare che. [4]saMkramaNa karaNaH- karmano baMdha karyA pachI tene saMkramaNa karaNa thI mULa karma prakRttinI uttara pravRttionuM paraspara saMkramaNa thAya che. A saMkramaNa karaNa vize A pUrve "bhASya Adine AdhAre vizeSa spaSTIkaraNa" nAmanA muddA heThaLa vistRta vivecana A abhinavaTIkAmAM ja karavAmAM Avela che. [5] udvartanA karaNa - jIva pUrve bAMdhelA karmonI sthiti ane rasamAM jenA vaDe vadhAro kare che tenuM nAma udvartanA karaNa. []apavartana karaNaH- jIva pUrve bAMdhelA karmonI sthiti ane rasamAM jenA vaDe ghaTADo kare che tenuM nAma apavartana karaNa [9]udIraNA -jIva pUrve bAMdhelA karmono udayakALathayA pahelA arthAta udayavalikAmAM praveza thayA pahelAM, udayAvalikAmAM kheMcI lAvIne arthAt udIraNA karIne bhogavavA yogya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA banAve che tene uddIraNA karaNa kahevAya che. sAmAnya bhASAmAM kahIe to karmonA udayakALa pahelAM ja tene udaya mAM lAvIne tene bhogavavA yogya banAvI devA. [8]upazamana karaNaH- udaya mAM AvavAne vakhate udaya mAM na Ave evI rIte amuka vakhata sudhI karmone parANe zAMta paDyA rahevuM paDe che -AupazamanAkaraNavizeSathI jIvasattAmAMrahela karmonetathAsvarUpe, udayamAM AvatA rokIne, temAMthI sthiti ane rasano ghaTADo karI, tene pradezodaya thI bhogavavA yogya kare che. A rIte ukata AThe karaNone lIdhe karmomAM je pheraphAro sattAmAM thAya che, te thai gayA bAda udaya mAM AvIne vipAka rUpe bhogavAya che. ahIM karaNa- no artha- AtmAnA adhyavasAyanI eka viziSTa prakAranI zakita evo thAya che ke jenA AdhAre A pheraphAro thai zake che. eka ja ratna judA judA karmonA prakRtti-sthiti rasa ane pradeza e cAre baMdho upara asara kare che. ekaja raLa koi prakRtti baMdhAve, koi saMkramAve, koinA apavartanA, urtanA karI nAMkhe,koi upazame, koinI uddIraNA thAya evA aneka parivartano lAve che. bIjA zabdomAM kahIe to bhinna bhinna jIvone bhinna bhinna svarUpe karmo karatA ane karmo bhogavatAM joie chIe, te saghaLuMye jIve karmo bAMdhyA pachI uparanA ATha prakAranA karaNa vizeSa thI karelA pheraphAro sahita udayAvalikAmAM Avelo karmono vipAka jANavo . paNa eka vakhata karma udayAvalikAmAM AvI jAya pachI te karmamAM jIva kaMi pheraphAra karI zakAto nathI tene tathA svarUpe jIve bhogavavuM paDe che. [] [8]saMdarbha: Agama saMdarbha:- A sUtrano Agama saMdarbha have pachInA sUtraH22 mAM che. OM tatvArtha saMdarbhaH- karmanA prakRtti baMdhane jaNAvatA sUtro- sUtraH8:5 thI 8:14 anya grantha saMdarbha:-paMcama karmagrantha-gAthA-63 [] [9]padyaH (1) (3) A sUtranuM prathama padya sUtraH21nA pagha sAthe mUkAi gayela che sUtra 21-22-23 traNenuM saMyukata padya judAM judAM phaLa de te zakita anubhAva kahevAya che prakRttine svabhAva thakI te vividha karmo vede che te vedanathI thAya nirjarA prakRttino saMkrama thAto chatAM mULamAM rahe prakRtti e ja niyama sacavAto [] [10]niSkarSa:- A sUtra rasabaMdhanuM ja nirUpaNa kare che. paNa temAM ati mahatvano smaraNIya niSkarSa eche ke A rasabaMdha thakI ja bAMdhelA karmo gADha cIkaNA banecheeka karmabaMdhAya temAM jeTalI kASAyika tIvratA bhaLe, teTale aMze e karma tIvra vipAkI bane che. zIthIla prakattine gADha banAve che alpa vipAkIne adhika vipAkI banAve che. te vAta Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 23 117 samajI vicArIne rasabaMdha ochAmAM ocho paDe te bAbata khyAla rAkhavo arthAta A sUtrano mukhya sAra hoya to eja ke karmaprakRttino baMdhatothavAno ja che paNa tethayA pachI tetekarmaneanubhAva dvArA vidhArI-vadhArIne gADhanabanI jAya paNa pazcAtApathakI teno zakya teTalo rasa kSINa thAya tevA prayAso karavAthIja aMtesamAkarmakSINa thaine chelle mokSa pradAyaka banaze. |_ _ _ _ _ (adhyAyaH8-sUtraH23 U [1]sUtrahetu- "kyA karmano vipAka kayA rUpe thAya che e vAta batAvavAne mATe A sUtranI racanA thayelI che. U [2]sUtra mULaH- yathArAma U [3]sUtra pRthakka: yathAnA U [4] sUtrasAra - te ainubhAva yathAnAma -ijudAM judAM karmanI prakRtti ke svabhAva pramANe] vedAya che. U [5]zabdajJAnaH- te, anubhAva -(je pUrva sUtramAM kahevAela che) yathAnAma-gati, jAti Adi pota-potAnA nAma pramANe [6]anuvRtti - vipAzeDanumAva: sUtra-8:32 [7]abhinavaTIkAH- je karmaprakRttinuM jenAmache, te prakRtti te nAmanA artha pramANe ja te rasabaMdha-karmaphaLa vipAka bhogavAya che. pUrvasUtramAM jaNAvela anumAva zabda ahIM sa sarvanAma vaDe jaNAvelo che. te anumAvI avasara AvyuM phaLa Ape che paNa e bAbatamAM eTaluM jANavuM jarUrI che ke dareka anubhAva arthAta (c)prati pote je karmaniSTha hoya, tekarmanA svabhAva arthAta prakRtti pramANeja phaLa Ape che. anya karmanA svabhAva pramANe phaLa ApatI nathI. jemake jJAnAvaraNa karmano anubhAvate karmanA svabhAva pramANe ja tIvra kemaMda phaLa utpanna kare che. eTale te jJAnane AvRtta karavAnuM kAma kare che paNa darzanAvaraNa, vedanIya Adi anya karmanA svabhAva pramANe phaLa ApatuM nathI eTale ke darzana zakita ne AvRtta karato nathI ke sukha duHkhano anubhava Adi kArya utpanna karato nathI. eja rIte darzanAvaraNano anubhAva darzana zakitane tIvra ke maMda paNe AvRtta kare che, paNa jJAnanuM AcchAdana Adi anya karmonA kAryone karato nathI. A vastu pratyeka karmanA nAmanI sArthakatA pUrvaka A rIte rajU karI zakAya. * jJAnAvaraNa karma4 garva:jJAnAvaraNa eTale jJAnanuM AvaraNa tenuM phaLa te jJAnano abhAva ochApaNuM AvavuMte. 4 vipa - jJAnAvaraNa karma jIvanA jJAnaguNane AvRtta kare che 4 3pama thakI samajUtI - jJAnAvaraNa karma AMkhe bAMdhelA pATA samAna che. AMkhe Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA pATo bAMdhavAthI jema koI cIja dekhAtI nathI - jaNAtI nathI, tema AtmAnA jJAnarUpa netrane jJAnAvaraNakarmarUpa pATo AvI javAthI AtmA jANI zakato nathI tathA jema pATo jADo tema ochuM dekhAya ane jema pATo pAtaLo tema vadhu dekhAya che. e ja rIte jJAnAvaraNanuM karma AvaraNa jema jema vadhu tema tema ocho bodha thAya ane jema jema A AvaraNa ochuM tema-tema vadhAre bodha thAya che. paNa AtmA kadI sarvadA jJAnarahita banato nathI. [2]darzanAvaraNa karma ja artha:-darzanAvaraNa eTale darzana nuM AvaraNa. tenuM phaLa te darzana arthAta sAmAnya bodhano abhAva eTale ke ochapaNuM hoya te. 4 vipadarzanAvaraNa jIvanA darzanaguNane AvRtta kare che 4 35thakI samajUtI -darzanAvaraNa karma pratihAra eTale ke dvArapALanI samAna che. jema dvArapALa rAjaya sabhAmAM AvatI vyakitane rokI rAkhe to tene jema rAjAnAM darzana thatAM nathI, tema darzanAvaraNa thI jIva vastune joI zakato nathI arthAta sAmAnya bodha rUpa jJAnane karI zakato nathI. [3]vedanIyakarma$ martha:- vedanIya eTale sukha ke du:khanuM vedana karAve te. # vipaA karma jIvano mukhya guNa je potAnA svaguNa paryAyamAM avyAbAdhapaNe pariNAma pAmI tenuM vedana karavAno che tene AvRtta karIne, A vedanIya karma para pugaladharmanA- saMyoga viyoganuMvedana karAvI sukha duHkha upajAve che. * vedanIya karma madha vaDe lepAyelI talavAranI tIkSNa dhAra samAna che. kema ke cATatA prathama svAda lAge, paNa pariNAme jIbha kapAtAM pIDA thAya. tema A vedanIya karma duHkhano anubhava karAve che ane tenAthI thato sukhano anubhava paNa pariNAme duHkha ApanAro thAya che. [4]mohanIya karma # artha:- mohanIya eTale moha ke muMjhavaNa, jIvanuM AvI muMjhavaNa thakI zradhdhA ane virati vegerenuM abhAva ke ochApaNuM te mohanIya. ja vipa:- moha upajAve che eTaTale Atmatva ane jaDatatvamAM bhrAMti upajAvI svaparanA vivekanuM bhAna bhUlAvI, AtmAne jaDatvanA bhoga-upabhoga tarapha AkarSI tenA zubhA zubha saMyoga viyogamAM rati-arati upajAvI rAga-dveSa karAve che. 4 35mAM vaDe samajUtI -mohanIya karma madirAsamAna che.jema madirAnuM pAna karavAthI mANasa viveka rahita banI jAya che.hitAhita no vicAra paNa karI zakato nathI. ethI ayogya ceSTA kare che. tema mohanIya karmanA yoge jIva vivekarahita bane che, ane AtmA mATe heya zuM che? upAdeya zuM che? ityAdivicAra karI zakato nathI. pariNAme (AtmAnuM ahita karanArI evI) ayogya pravRtti kare che. [5]AyuSya karma 4 artha:-patti ane satyantarAkhi ti gAyu. | jene lIdhe narakAdi gatinA jIvananI prApti thAya te AyuSka karma. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 adhyAyaH 8 sUtraH 23 x vivi:- je gatimAM jIva utpanna thayo hoya [-janma pAmyo hoya] te gatimAM te jIvane AyuSya paryanta -ijelanI mAphaka te gati mAM rahevuM paDatuM hoya che. pachI anicchAe paNa javuM paDe che tethI A karma jIvanA akSayasthiti guNano ghAta kare che. 4 355 vaDe samajUtIH- AyuSya karma beDI ke kedakhAnA samAna kahyuM che. jema beDImAM jakaDAyelo ke kedakhAnAmAM paDelo jIva anyatra jaI zakato nathI tema AyuSya rUpa beDIthI baMdhAyelo kedakhAnAmAM paDelo jIva vartamAna gatinuM AyuSya pUrNa na thAya tyAM sudhI bIjI gatimAM jaI zakato nathI. [6]nAmakarma 4 artha:- nate vA prakvayi nena ti nAma-jene lIdhe AtmAne zarIra AdinI prApti thI nAma dhAraNa karavuM paDe che te nAmakarma. 4 vipI:-A nAmakarmanA udayathI jIvane aneka prakAranA svarUpo dhAraNa karavA paDatA hovAthI tenA aneka nAmo che. vaLI AtmAnA arUpI paNAnA guNanuM A ghAtaka karma che. 4 35 vaDe samajUtI - nAmakarma citrakAra samAna che jema citrakAra manuSya, hAthI AdinA jUdA jUdA citro -AkAro banAve che. tema nAma karma arUpI evA AtmAnA gati jAti zarIra vagere aneka rUpo taiyAra kare che. []gotra karma x martha jenA lIdhe AtmA ucca-nIca lakSaNa vALA gotranI prApti kare che tene gotra karma kahevAya che. 4 vipaHi-A karmanA udayathI jIvano potAno agurulaghu guNa avarAya jAya che pariNAme tene ucca athavA nIca sthAnamAM janma levo paDe che. 4 35 vaDe samajUtI:- gotra karma kuMbhAra samAna che. jema kuMbhAra sArA ane kharAba be jAtanA ghaDA banAve che, jemAM sArA ghaDAnI kaLaza rUpe sthApanA thAya che kharAba ghaDAo dAru vagere bharavAthI niMdya bane che, tema gotra karmanA yoge ucca-nIca kuLamAM janmavAthI jIvanI paNa ucca nIca Adi rUpe gaNatarI thAya che. [8]aMtarAya karma# artha-dAnAdi pAMca labdhimAM aMtarAya utpanna karatuM hovAthI tene aMtarAya karma kahe che. # vipAkka :-anaMtavIryanAmanA guNanuM AvaraNa kare che, jIvane prApta anUkuLa guNa sAmagrI dharmano yoga temaja bhogo-pabhoga karavAmAM aTakAyata kare che arthAta roke che. 4 35 vaDe samajUtI-aMtarAya karmabhaMDArIsamAna che. jema dAna karavAnI icchAvALA rAjA Adine teno lobhI bhaMDArI dAna karavAmAM vighna kare che tema aMtarAya karmadAnAdimAM vighna kare che. A rIte AThe karma potAnA nAma mujaba jIvane vipAka [phaLa Ape che. * vizeSa:-:-: zabdathI pUrvanA sUtranI anuvRtti levAnI che. sa-vipAka 3dzno arthAt pUrvasUtraH22 mAM je vipA nI vyAkhyA karI te zabdanuM ahIM anuvartana thAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA yad yasya nAma saMjJAntaraM karmaNaH tat tathA nAmAnurUpameva vipacyate / che yathAnAma-svanAma pramANe matalaba je karmanuM je nAma che te karma te nAma mujabanuM ja phaLa Ape che. jema jJAnam viyeta pena tat jJAnAvaraNa ! e rIte sarvakarmonI sAthe vyAkhyA upara kahevAI gaI che. ja sArAMza - ukata sUtramAM karmanA svabhAva pramANe phaLa ApavAno je niyama jaNAvyo che te niyama mULakarmapravRttimAM ja lAgu paDe che. uttarapravRttiomAM lAgu paDato nathI. A vAta pUrvasUtramAM saMkramaNakaraNanI vyAkhyAmAM parokSa paNe jaNAvavAmAM AvI che. kAraNa ke koIpaNa karmanI eka uttaraprakRtti pAchaLathI adhyavasAyanA baLe teja karmanI bIjI uttaraprakRtti svarUpe badalAI jatI hovAthI, prathamano anubhAva badalAyelI prakRtti anusAra tIvra ke maMda phaLa Ape che. -jemake matijJAnAvaraNa jayAre zrutajJAnAvaraNa AdisajAtiya prakRtti rUpe saMkramaNa pAme tyAre matijJAnAvaraNano anubhAva paNa zrutajJAnAvaraNa AdinAsvabhAva pramANe ja zrutajJAna ne ke avadhi jJAnane AvRtta karavAnuM kAma kare che. -alabatta darzana mohanIya ane cAritra mohanIya athavA narakAdi cAra Ayukarma paraspara kadApI saMkramaNa pAmatA nathI te vAta atre noMdhapAtra che. tethI te uttaraprakRttito yathAnA ja phaLa ApavAnI che. U [8saMdarbhaH$ Agama saMdarbha sUtra-22 tathA 23 no saMyukata saMdarbhasukkdddukkddaannN kammANaM phalavivAge sama. vipAkazruta varNane sU. 146-1 evaM savvesiM ceva kammANaM * utta.a.33,gA.37 / / # sUtrapATha saMbaMdhaH- A badhA karmono anubhAva te te karmono phaLa vipAka che. 4 tatvArthasaMdarbhaH- [vAgho]jJAnadarzanAvarAvenIyamohanIyAyunAmItrAnArIyA sUtra.8:5 ja anya grantha saMdarbhaH-pAMcamo karmagrantha-"rasabaMdha'' [9]padyaH(1) sUtra-23 ane sUtra-24 nuM saMyukata padya: nAma jevA kAma sarve karma udaye thAya che hasate mukhe ke rUdana karatAM karmasavi vedaya che karma je-je bhogavAya nAza teno thAya che tapazudhdhi viNa nirjarAe niSkAma kahevAya che (2) A sUtranuM bIjuM padya pUrva sU37 mAM kahevAI gayela che U [10] niSkarSa:- sUtrakAra maharSi A sUtra thakI karmanA vipAka arthAt phaLanA svarUpane jaNAve che. AThe prakAranA karmo pota-potAnA nAma anusAra phaLane denArA kahyA che te mujaba jJAnAvaraNa jJAnane DhAMke ane darzanAvaraNa darzanane DhAMke vagere arthonuM nivedana paNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 8 sUtraH 24 121 karyuM. paraMtu niSkarSa mATe jo mahatvano koi muddo hoya to te e che ke "koipaNa karmano vipAka jIve avazya bhogavavo paDe che'. AvipAka sukhasvarUpa paNa hoI zake duHkhasvarUpa paNa hoI zake ApaNe samajavA jevI hakIkata sukha ane duHkha nathI paNa A sukha ke duHkha e karmano ja vipAka che te vAta smaraNIya che. jIvane sukha game che, tenI doDa paNa sukha pAchaLanI che paNa je sukhane ApaNe paMsada karI rahyA chIe te to karmano zubha vipAka ja che. kharekharuM sukha zubhavipAkamAM nahIM paNa karmavipAkanA sarvathA abhAvamAM raheluM che. ane jIva jayAre sarvathA karmathI mukata thavAno puruSArtha kare che tyAre tenA phaLa svarUpe sAcA sukhane prApta karI zake che. 0 0 0 0 0 0 adhyAya-8-sUtraH24) [1]sUtrahetupUrvasUtramAM karmophaLa Ape che te joyu ,paNa phaLa ApyA pachI karmonuM zuM thAya che? te A sUtra thakI jaNAve che. [2]sUtra mULaH-tatanarjarI [3] sUtra pRthaka-taMta: 2 nirA [4]sUtrasAra - tyAra pachI nirjarA thAya che. [arthAt karmonuM phaLa maLyA pachI karmonI nirjarA thAya che' U [5]zabdajJAnatata:-tyAra pachI, karmanA vedana ke vipAka pachI va - A ve nirjarAnA anya hetune sUcave che. nirka -nirjarA ,karmanuM kharI javuM te [6]anuvRttiH-vipAkonumAva: sUtra-8:22 thI vipAka: U [7]abhinavaTIkA-anubhAva pramANe karmanuM tIvra ke maMda phaLa vedAyuM eTale te karma AtmapradezathI chUTuja paDe che. saMlagna rahetuM nathI. e ja vastune karmanivRtti ke nirjarA kahevAya che. A ja vAtane sUtrakAre ahIM sUtra thakI jaNAvI che. svopajJa bhASyAnusAra A sUtranI vyAkhyA traNa alaga alaga padomAM rajU karI zakAya che (1) tata: (2)nirbarA (3). - tata:eTale tammAt tethI, tyAra pachIthI. 4 karmanA vipAka lakSaNarUpa anubhAva thAya pachI arthAt karmonuM phaLa maLyA pachI ke karmonA vipAkanuM vadana thayA pachI. 4 A anubhAva ke vedana pachI zuM thAya che? -jJAnavaraNa Adi ATha karmanI nirjarA thAya che. eTale ke Atmapradeza thI A karmo kharI paDe che. A vAta zabdathI kahI che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 22 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA * nirnara :- nirjarA eTale karmonuM kharI javuM te. & nirnara zabdanA kSaya ane vedana be paryAyo svopajJa bhASyamAM kahelA che. ja nirnaranuM nirmA-arthAta nirjaravuM ,hAnI thavI te. kSaya:-kSaya,vinAza, karmaparabata: vipAma: # vaidranIH- vedana, rasano anubhava karavo, karmaphaLa ke karma pariNAmanA bhoganI samApti thavI te. 4 nirjarA nA be bheda: vipInA, vipakSanA (1)vipAka janya nirjarA - vipAka eTale udaya ja A nirjarA karmanA phaLanA vedanathI thAya che # jema jhADa upara rahelI kerI kALe karI svAbhAvika rIte pAke che. tema karmanI sthiti paripAka thavAthI svAbhAvika rIte udayamAM AvI potAnuM phaLa ApI chUTA paDI jAya che. A rIte karmanA chuTA paDavA rUpa nirjarAne vipAkaja nirjarA kahevAmAM Ave che. ja saMsAra samudramAM DUbatA jIvone vipAka kALa prApta thaye zubhAzubha karmanuM udayAvalikAmAM pravezavuM ane tenA phaLanA upabhoga thI sthiti kSaya thavAthI, karma thakI je nivRtti thavI tene vipAkajanya nirjarA kahe che. (2)avipAkaja nirjarAH * tapanA baLa thI anubhAvAnusAra phaLa AvyA pahelAMja karmanuM AtmapradezathI chUTuM paDavuM te avipAkajA nirjarA. 44 jema kerI Adine ghAsa vageremAM nAkhIne jaldI pakAvavAmAM Ave che, tema karmanI sthitino paripAka na thayo hoya, paNa tapa vagerethI tenI sthiti ghaTADIne jaldI udayamAM lAvIne phaLa ApavA sanmukha karavAthI je nirjarA thAya te avipAkaja nirjarA. je karmano vipAkakALa prApta thayo nathI, to paNa kriyA vizeSanA sAmarthyathI udIraNA dvArA kheMcIne te karmono udayavalikAmAM praveza karAvI udayakALa pahelAMja bhogavavuM ke te karmanuM vedana karavuM tene avipAkaja nirjarA kahevAya che. ka - zabda hevantara arthAta nirjarAnA anyatuone sUcavavA mATe sUtramAM prayojAyela che 4 jema ke AgAmI ma.6 nA sUtra.rU mAM tapasI nirnara ve ema kahyuM. A sUtrAnusAra tapa vaDe paNa nirjarA thAya che A rIte bAre prakArano tapa paNa nirjarAno hetu hoI zake che tethI nimittAntara arthAta nirjarAnA anyatunI saMbhAvanA pragaTa karavAne mATe sUtrakAre "gha' zabdano prayojela che. * vizeSa - sUtramAM kahyA mujaba "tethI" ane "bIjA kAraNothI" karmanI nirjarA thAya che. A nirjarAne bIjI rIte paNa be bhede oLakhavAmAM Ave che. (1)akAma nirjarA (2)sakAma nirjarA 4 akAmanirjarA -eTalevipAkajAnirjarA-karmosvAbhAvika rIte tenI sthitimujabaudayamAM Ave ane Atma pradezathI chUTA paDe arthAt jharI jAya ke kharI jAya te akAma nirjarA 4 sakAma nirjarA -eTale avipAkajA nirjarA tapobaLathI thatI nirjarA . -vizeSa khulAso karIe to karma nirjarAnA hetu pUrvaka karAto bAramAMthI koi eka ke Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 23 adhyAyaH 8 sUtraH 25 vadhu prakArano tapa ane tethI thatI nirjarAne sakAma nirjarA kahI che. * praznaH AsUtramAMja satAni tapasA erIte kathana karyuotato? etotapa-nirjarAno hetu che te spaSTa thaI jAta ane bIjuM adhyAya-9mAM tapasa nigI sUtra na banAvavuM paData. samAdhAnaH-tapane saMvaranA prakaraNamAM mUkavAnuM kAraNa e che ke tyAM tapasa zabda phakta nirjarA sAthesaMkaDAyela nathI, paNa saMvarasAthe paNa saMkaDAyela che. matalabatapathI nirjarA paNa thAya ane saMvara paNa thAya. taduparAMta tapane saMvara tathA nirAnA pradhAna sAdhana tarIke paNa jaNAvavAno hetu che. U [8] saMdarbha$ Agama saMdarbha-3IritA: vaidita nigI: * HTA2,32,khU88 4 tatvArtha saMdarbha tapasa nirnara vasUtra. 1:3 [9padyaHA sUtranA baMne padyo pUrva sUtromAM kahevAI gayA che. [10]niSkarSa:- niSkarSa mATe A eka khUba ja suMdara sUtra che. temAM karma nirjarA mATenA be rastA cIMdhavAmAM AvyA che eka to teno samaya pAke tyAre phaLa ApIne nirjaravuM ane bIjuM udIraNA karIne tenI sthitino paripAka thayA pahelA kheMcIne nirjarA karavI. prathama nirjarA te pratyeka jIvane icchA hoya ke na hoya thavAnI ja che temAM zaMkA nathI paNa te nirjarA mokSanA hetubhUta kahInathI. jo mokSanI ja icchA hoya to pratyeka karmane khatama karavA mATe jIve puruSArtha karavo ja paDe che. te mATe samyaktapa eka uttamottama sAdhana kaheluM che. A uttamottama sAdhana nA upayoga dvArA Atmapradeza sAthe kSIra-nIra banI gayelA pratyeka karmanekAmaNa vargaNAne kheMcI kheMcIne sApha karI nAkhavI, eja zreSTha upAya che. A rIte karmanI satata nirjarA karatI vakhate karmavRkSa ne nirbija karI devuM arthAta tenA bIjane samULaguM bALI nAkhavuM ke jethI pharI karmavRkSa uge ja nahIMte sakAma nirjarAke vapatinI nirjarI mAM pradhAna dhyeya hovuM joie- to ja mokSanI prApti thaI zake. DOOOOOO adhyAyaH8-sUtra 25 0 [1]sUtrahetu-prakRttisthiti ane rasabaMdhanejaNAvyA pachI A sUtra thakI pradezabaMdhane jaNAve che. 0 [2] sUtra mULaH "nAmapratyayA: sarvato yAvizeSatisUmaikSetravisthitI: sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezA: [3] sUtra pRthakadanAma-pratya: sarvataH yoga-viSAt sUkSma- kSetra - vaDhi - sthitI: sarva - mAtma - pravezavuM anantIta - praveza: 1 [4]sUtrasAra-nAma pratyaya arthAt karmaprakRttinA kAraNabhUta, sUma, ekakSetrane avagAhIne rahelA, ane anaMtAnaMta pradezavALA karma pudagalo yoga vizeSathI badhI taraphathI digambara AmnAyamAM nAmapratyayaH sarvato vizeSAsUmaikSetrAva thatA:sarvAtmapravanAnApaTTeza: e pramANe sUtra racanA thayelI che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 tattvArthAdhigama sUtra badhAM Atma pradezomAM baMdhAya che ] [5]zabdazAnaHnAma-karma prakRtti sarvatta-badhI dizAethI sUkSma-bAdara nahIM te sarvAtmapravezeNu-badhAM Atma pradezomAM anantAnA praveza :-anaMtAnanaMta pradezavALA karma pudgalo [] [6]anuvRtti:-spaSTa koi anuvRtti nathI abhinavaTIkA pratyayA: -kAraNabhUta yogavizeSAta-mana,vacana, kAyayoga thI kSetrAvAda-ekane kSetra ne AzrIne [7]abhinavaTIkAH-pradezabaMdha nA svarUpane spaSTa karavA A sUtranI racanA karavAmAM AvI che. A pradeza baMdha e eka jAtano saMbaMdha che. ane te saMbaMdhanA karma skandha ane AtmA e be AdhAra che. tatsambadhe AThaprazna ane tenA uttarapUrvaka prastuta sUtramAM rajUAta karavAmAMAvelI che. praznaH 1 jayAre karma skandha baMdhAya che tyAre temAMthI zuM bane che? arthAt zuM nimArNa thAya che? -athavA pradeza-karmadaliko konuM kAraNa che? arthAt pradezo thI zuM kArya thAya che? praznaH1nuM samAdhAnaH OM Atmapradezo sAthe baMdhAtA pudgala skandhomAM karmabhAva arthAt jJAnAvaraNatva Adi prakRttio bane che. eTale ke tevA skandhomAM te prakRttionuM nimArNa thAya che tethI ja e skandhone badhI prakRttio nuM kAraNa kahevAmAM AvyA che. pradezoenAmanA kAraNa che. eTale ke karmonA jJAnAvaraNIya Adi jesArthaka nAmoche. tenA kAraNa che. karmonA temanA phaLa ApavAnA svabhAva nakkI thAya che ane e anusAre te karmapradezonuM nAma paDeche. jema ke je karmapradezamAM jJAnaguNane AvaravAno svabhAva nakkI thAya che te karmapradezonuM jJAnAvaraNa evuM nAma nakkI thAya che. je karmapradezo mAM darzanaguNa AvaravAno svabhAva nakkI thAya che te karmapradezo nuM darzanAvaraNa evuM nAma paDe che. A rIte pradezomAM svabhAva tathA svabhAva pramANe nAma nakkI thAya che. pradezo vinA svabhAva ke nAma nakkI thai zake nahIM mATe pradezo nAmanAM athavA svabhAvanA eTale ke prakRttinA kAraNa che. Auttara ApaNane sUtramAM rahelA nAmapratyayA: zabdathI maLe che ''nAma' ' eTale te te karmanuM sArthaka nAma athavA svabhAva ane pratyaya eTale kAraNa arthAt 'karma prakRttinA kAraNabhUta'' nAmapratyayAH pudgalAH badhyante / nAma pratyaya eSAM te ime nAma pratyayAH / nAmanimitA nAma hetukA nAma kAraNA ityartha / praznaH2 prathama praznamAM kahyA te skandho uMcA, nIcA ke tIrachAmAMthI kayA Atma pradezo vaDe grahaNa thAya che ? athavA jIva pradezone [arthAt karma pudgalo ne] sarvadizAmAMthI grahaNa kare che ke koi eka dizAmAMthI ? praznaH2 nuM samAdhAnaH uMce nIce ane tIrache ema badhI dizAomAM rahelA Atma pradezo vaDe karmaskandho Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 adhyAyaH 8 sUtraH 25 prahaNa thAya che, koI ekaja dizAmAM rahelA Atma pradezo vaDe nahIM. 0 jIva cAra dizA,cAra vidizA, urdhvadizA ane adhodizA e daze dizAmAMthI karmayugalo ne grahaNa kare che. A uttara sUtramAM rahelA sarvata: zabda thI maLe che. 2 sarvataH tiryagUrdhvamadhazca badhyante / sidhdhasenIyaTIkAmAM jaNAvyA mujaba ahIM sarvata: zabdanA be artho thAya che je ukata vyAkhyAmAM rajUkaryA che (1)A pudgala tiryakaurdhva ane adhaH badhI taraphathI baMdhAya che arthAta AtmA AThe dizA tathA urdhvaaneadhAe badhI dizAomAMthI karmapudgalo ne grahaNa kare che. eTale ke koI eka dizAmAM rahelA ja pudgalo nahIM paNa badhI dizAmAM avasthita andhonugrahaNa thAya che. (2)bIjA keTalAMka evo arthakare che keH- sarvata: eTale sarva: mAtmapra: rmapuchInuM gRti ! arthAt saghaLA Atma pradezo vaDe te karmapudgalo ne grahaNa kare che . ahIM vRttikAranuM kahevuM che ke prathamaarthamAM sarva zabdane satagata tas pratyaya lAge che ane jo bIjo artha svIkArIe to sarvata: zabda tRtIyAnta pratyaya vALo che tevuM samajAya che. prazna 3badhAM jIvono karmabaMdha samAna che ke asamAna? jo asamAna hoya to kyA kAraNathI asamAna che? athavA jIva dareka samaye samAna karma pudgalone grahaNa kare che ke vadhAre ochA paNa grahaNa kare che? athavA saghaLA jIvo ekasarakhA pudgalo grahaNa kare che ke vattA ochAM paNa grahaNa kare che? praznaH3nuM samAdhAnaH 4 badhAM saMsArI jIvono karmabaMdha asamAna che. kAraNa ke badhAMno mAnasika, vAcika, kAyika yoga vyApAra eka sarakho hoto nathI, tethIja yoganA taratamabhAva pramANe pradezabaMdhamAM taratama bhAva Ave che. # koI eka jIva dareka samaye samAna pulo grahaNa karato nathI paNa vadhAre ochAM pudgalone grahaNa kare che. kAraNake pradeza baMdha yoga arthAta vIrya vyApAra thI thAya che. jIvano yoga ke vIrya vyApAra dareka samaye eka sarakho ja raheto nathI vadhAre ocho thAya che. jema jema yoga vyApAra vadhAre tema tema jIva adhikapulo grahaNa kare che ane jema jema yoga-vyApAra ocho tematema ochA pudgalo grahaNa kare che. jo ke koika vakhata eka sarakho yoga hoya che paNa te yoga vadhumAM vadhu ATha samaya sudhI rahe che, pachI yogamAM avazya pheraphAra thAya che AthI jIva dareka samaye samAna pudgala grahaNa karato nathI potAnA yoga pramANe vadhAre-ochA pudgalone grahaNa kare che. e-ja-rI-te vivalita koI ekasamaye sarvajIvone samAna ja pradezono baMdha thAya evo niyama nathI. jIvonosamAnayoga hoyatejIvone samAnapudgalonobaMdha thAya che ane je jIvonA yogamAM jeTale aMze taratamatA hoya tejIvomAM teTale aMzetaramatA vALo pradeza baMdha thAya. AnuM tAtparyae che ke koIpaNa jIvane koipaNa samaye potAnA yoga pramANe pradezo baMdhAya che. A javAba sUtramAM rahelA yogavizeSAta zabdathI maLe che. 4 yoga vizeSAt vAGmana:karma vizeSAcca badhyante Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA tra AtmA vaDe je joDAya te yoga. kAyAdi ceSTA kAyA-vacana-manano vyapAra athavA pravRttite yoga temAM vaLI tIvra-manda Adi pariNAmothI vizeSatA Ave che. arthAt kAyA-vacana ane mananI kriyA je anuSThAna,bhASaNa ke cintana rUpa che tenA saMbaMdha thakI tIvra ke maMda Adi pariNAmo vaDe je taratamatA hoya che te taratamatA yukata prakRSTa Adi aneka bhede je pradeza baMdha thAya che tene yoga vizeSAt zabdathI jaNAvela che. 126 praznaH4 je karma ndhonA grahaNa nI vAta kahevAi te karmaskandha sthULa hoya che ke sUkSma? athavA jIva je pudgalone karma rUpe grahaNa kare che te sthULa karma pudgalone grahaNa kare che. ke sUkSma karma pudgalone? prazna: 4 nu samAdhAnaH karmayogya pudgala skandho sthUla-bAdara nathI hotAM paNa sUkSma hoya che, evA ja sUkSma skandho kArmaNa vargaNAmAMthI grahaNa thAya che. AvizvamAM AMkhothI dekhI na zakAya tevA aneka prakAranA sUkSma pudgalo sarvatra vyApelA che.paNa te dareka pudgalo karmarUpe banI zakatA nathI je pudgalo aMtyaMta sUkSma hoya [-arthAt karmarUpe banI zake tevA sUkSma hoya] te ja pudgalo karma rUpe banI zake che . jema jADo loTa-kaNaka, roTalI banAvavA mATe ayogya che tema bAdara pudgalo karmabanAvA mATe ayogya che. karmarUpe banI zake tevA pudgalonA samUhane kArmaNa vargaNA kahevAmAM Aveche. jIva kArmaNa vargaNAmAM rahelA sUkSma pudgalone laine karmarUpe banAve che . A uttara sUtramAM sUkSma zabdathI maLe che. sUkSmA badhyante, na bAdarA: ahIM sUkSma zabda paNa ApekSita che. paramANuthI mAMDIne ananta pradezI skandho che te paNa ati sUkSmatAnA abhAve baMdha yogya thatA nathI anantAnanta pradeza vargaNA hovA chatAM anaMta rAzi pradezathI keTalAMka grahaNane yogya hoya che ane keTalAMka grahaNane yogya hotAnathI. ahIM sUkSma zabdathI audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa,bhASA,prANApAna,manovargaNA e sAte vargaNAne ullaMghIne phakata kArmaNa vargaNAnuM ja ahIM grahaNa thaze temAM paNa sUkSma pariNa ti rupA pudgalovargaNAja Atma pradezothakIbaMdhAya che. paNa bAdara pariNatibhAjapudgalono baMdha thato nathI. praznaHpa jIva pradezavALA kSetramAM rahelA karma skandho jIva pradeza sAthe baMdhAya che ke tethI judA kSetramAM rahelA paNa baMdhAya che? athavA jIva kayA sthaLe rahelA karma pudgalo ne grahaNa kare che? praznaH5 nuM samAdhAnaH jIvapradezanA potAnA kSetramAM ja rahelA karma skandho jIva pradeza sAthe baMdhAya che tenI bahAranA kSetramAM rahelA karma skandho jIva pradeza sAthe baMdha pAmatA nathI kArpaNa vargaNAnA pudgalo paNa bIjA sarvepudgalonI mAphaka sarvatra rahelA che. paraMtu jIva A sarvatra rahelA kArmaNa vargaNAnA pudgalonuM grahaNa karato nathI kintu jeTalA sthAnamAM potAnA Atma pradezo avasthita hoya che teTalAMja sthAnamAM rahelA kArmaNa vargaNAnA pudgalonuM grahaNa kare che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 25 127 ahIM samajAvavA mATe agninuM dRSTAnta Ape che. jema agni pote jeTalA sthAnamAM rahelo che teTalA sthAnamAM ja rahela bALavA yogya vastune te bALe che paNa potAnA sthAnathI dUra bahAra rahelI vastune bALato. nathI tema jIva potAnA kSetramAM ja rahelA karma pagalo nuM grahaNa kare che potAnA kSetrathI dUra rahelAM karmapudgalonuM grahaNa karato nathI. A uttara sUtramAM rahelA kSetrAvaka zabdamAMthI maLe che. ra ekakSetrAvagADha badhyante, na kSetrAntarAvagADhA / / ekasmina arthAta abhinna evA kSetramAM jIva pradezo vaDe jeno Azraya karAyelo che te kSetramAM rahelA kArmaNavargaNAnApugalonAMjabaMdha thAya che eTale kejeAkAza pradezamAM jIveavagAha-Azraya ke sthiti karelI che te ja kSetramAM rahelA je karmayogya pugalo tenobaMdha thAya che paNa kSetrAntara arthAta te AtmA pradeza thakIavagAhIta kSetra sivAyanA AkAza pradezamAM rahelA kArmaNavargaNAnA pudgalonuM jIva grahaNa karato nathI. kAraNa ke te jIvano rAgAdi sneha guNa kSetrAntaramAM vartato hoto nathI. jema ghI tela Adi snigdha guNa vALA dravyonI najIka rahelo kacaro tenI sAthe coMTI jAya che. paNa dUra rahelo kacaro snigdha padArthane coMTI zakato nathI. tema ahIM paNa jIvanA rAgAdisneha guNane lIdhe potAnA kSetramAM rahelI kAmaNa vargaNA Atmapradeza sAthe coTI jAya che paNa kSetrathI dUra ke bIjA kSetramAM rahelI kAmaNa vaNA Atmapradezo sAthe coMTI zakatI nathI. praznaH je karma skandho vargaNA baMdhAya che te baMdha pAmatI vakhate gatizIla hoya che ke sthitizIla hoya che? athavA 4 kArmaNa vargaNAnA gatizIla-gatimAna yugalone ja grahaNa kare che ke sthitimAna pudgalone paNa grahaNa kare che? praznaH nuM samAdhAnaH 4 mAtra sthitimA skandho ja baMdha pAme che.gatizIla skandho to asthira hovAthI baMdhamAM AvatA nathI. kAmaNa vargaNAnA je pudgalo sthita hoya, gati rahita hoya, te pulonuM grahaNa thAya che. AthI gatimAna kArmaNa vargaNAnA pagalono baMdha thato nathI. A uttara sUtramAM rahelA sthitI: zabdathI maLe che 4 sthitAzca badhyante na gatisamApannA: 4 svopajJa bhASyamAM sthiti sAthe zabda mukela che te je zabda avadhAraNane mATe che teno artha e che ke sthita kArmaNa vargaNAja baMdha pAmeche gati pariNAmavALA baMdha pAmatA nathI kema ke teo gati pariNAma vALA hovAthI gamana ja pAme che tenA pariNAmanI vizeSatA ne kAraNe AtmA sAthe A vargaNAM coMTatI nathI. praznaH7 je karmaskandhonA baMdhanI vAta karI te karmaskandho saMpUrNa Atma pradezomAM baMdhAya che ke thoDAM Atma pradezomAM? athavA grahaNa karelA karmapudgalomo AtmAnA amukaja pradezomAM saMbaMdha thAya che ke saghaLA Atma pradezamAM saMbaMdha thAya che? praznaH7 nu samAdhAnaH Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA $ pratyeka karmanA anaMta skandho badhAMye Atma pradezamAM baMdhAya che. # jIva sarva Atma pradezo vaDe karma pudgalonuM grahaNa kare che A viSayane samajavA mATe zRMkhalAnuM dRSTAnta che. jema zRMkhalA -sAMkaLanI dareka kaDI paraspara joDAyelI hovAthI eka kaDInuM calana thatAM sarva kaDIonu calana thAya che tema jIvana sarva pradezo paraspara joDAyelA hovAthI jayAre karmapudgalonuM grahaNa karavA koI eka pradeza vyApAra kare che tyAre anya sarvapradezo vyApAra kare che. hA! evuM banI zake che ke keTalAMka pradezono vyApAra nyUna hoya ane keTalAMka pradezono vyApAra nyUnatara hoya, ema vyApAramAM taratamatA avazya hoya che... dA.ta. jayAre ApaNe ghaDAne upADIe tyAre hAthanA samagra bhAgomAM vyApAra hovAchatAM hathelInA bhAgamAM vyApAra vizeSa hoya che. kAMDAnA bhAgamAM tenAthI nyUna vyApAra hoya che. te ja pramANe prastuta karmayugalone grahaNa karavAno vyApAra sarva Atma pradezomAM hoya che paNa A vyApAramAM taratamatA avazya hoya che. dareka Atma pradezamAM ATheya karmonA pradezo saMbaMdhdha hoya che kAraNa ke dareka Atma pradezamAM karyagrahaNa no vyApAra hoya ja che. 4 A uttara sUtramAM rahelA sarvAtmapradezapu ezabdathI maLe che. sarvAtmapradezeSu sarvaprakRttipudgalA: sarvAtmapradezeSu badhyante ekaiko hyAtmapradezo'nantaiH karma pradezairbadhdha ahIM sarva prakRtti eTale asaMkhyAta Atmapradeza, ke je koipaNa eka jIvanA dravya hoya che te sarvenuM grahaNa karavAnuM che. ane sarvapatti eTale jJAnAvaraNAdika tasvarUpI je koI paNa pudagalo che te sarve pudgalonuM grahaNa eTale sarvaprakRtti pudgalonuM grahaNa sarvAtmapravezapuvadhyo eTale AtmAnA pratyeka pradeze A AThe karyaprakRttinI kArpaNa vargaNA baMdhAyelI hoya che. jIva asaMkhya pradeza che. A asaMkhya pradezamAMno pratyeka pradeza anaMtA jJAnAvaraNa skandha vaDe baMdhAyelo che, pratyeka pradeza anaMta darzanAvaraNa skandha vaDe baMdhAyelo che e rIte pratyeka pradeza-sarva karma pravRtti skandha vaDe baMdhAyelo che. pradezanI vyAkhyA - praveza zabda vavana: praznA rezA vadavo yatra pey iti nirvacanAt / praznaH8 je karma skandho baMdha pAme che te karma skandho-saMkhyAta,asaMkhyAta,anaMta ke anaMtAnaMtamAMthI keTalA pradezavALA hoya che? athavA- ekI vakhate keTalA pradezavALA skandhono baMdha thAya che? prazna:8 nu samAdhAnaH $ baMdha pAmatA dareka karmayogya skandho anaMtAnaMta paramANunA ja banelA hoya che. koI karmaskandha saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta paramANunA banelA hotA nathI. # pradezabaMdhamAM eka, be, traNa emachuTA chuTA pudgala karmANuo baMdhAtA nathI, kintu moTA jaththArUpe -jene zAstrIya paribhASAmAMskandha kahevAmAM Ave che tevA skanvarUpe ja baMdhAya che. vaLI A skandha paNa eka, be,traNa,cAra,yAvata saMkhyAta,asaMkhyAta jatthAmAM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 25 129 baMdhAtA nathI, paNa anaMta jatthAmAM ja baMdhAya che. tathA eka eka jatthAmAM anaMtA karmANuo hoya che AthI eka vakhate dareka AtmapradezamAM anaMtAnaMta karmANuo baMdhAya che. A uttaramAM sUtramAM rahelA anantanata prA: zabda thI maLe che. 2 anantAnanta pradezAH karmagrahaNayogyA: pudgalA badhyante / anatAnata eTale mananta no ananta sAthe guNAkAra. A anaMtAnaMta pudgalone ja karyagrahaNa kahyA che. saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta pradezone grahaNa yogya pudgalo kahyA nathI, arthAt grahaNane mATe tene ayogya pudgalo kahyA che. A pramANe baMdhanuM svarUpa kahevAyuM che. pradezabaMdhaH- je pudgala kamarUpe AtmAnI sAthe baMdha pAme che te avasthA vizeSane pradeza baMdha kahe che $ karyagrahaNane yogya pula pradezono jIva pradezonI sAthe ja baMdha thavote pradezabaMdha. A pradeza baMdhane sUtrakAre AThaviziSTa zabda thakI rajU karyo che, jeuphata AThapraznottara rUpe joyuM. jeno saMkSipta citAra kahIe to ? 1-nAmapratyayaH-baMdhane prApta thanArakarma pudgalate nAmapratyaya.karmarahita jIvane teno baMdha thato nathI. karma e ja pradezabaMdha mAM kAraNa che . ra-sarvata- karma pudgala koI ekaniyatadizAmAMthI nathI baMdhAtA paNa sarvadizAomAMthI grahaNa thAya che 3- yogavizeSAH- AbaMdhanuM kAraNa yoganI vizeSatA che. yoganI vizeSatA arthAta taratamatA anusAra ja pradezabaMdha thAya che. yoga rahita jIvone baMdha thato nathI. 4-sUkSma - A rIte baMdha pAmanArA badhA pugala sUkSma hoya che paNa bAdara hotA nathI. pa-eka kSetrAvagADha:- A pulo kSetrAntAramAM avagAha karavAvALA nathI hotA paNa AtmA pradeza avagAhIta kSetra vALA hoya che. i-sthiti - A pudgalo sthitizIla hoya che. gatimAna hotA nathI. 7-sarva AtmapradezeSa pratyeka karmanI anaMta pudgala vargaNA badhAye AtmapradezomAM baMdhAya che, koI amuka eka ke cokkasa Atmapradeza nahIM. 8-anaMtAnanta pradezaH- baMdha pAmatI dareka kArmaNa vargaNA anaMtAnaMta paramANuonI ja banelI hoya che, saMkhyAta-asaMkhyAta ke anaMtanI nahIM. ja pradezabaMdhanA svAmI koNaH sarvajJa sarvadarzI zrI tIrthaMkara-kevaLI bhagavaMto e asaMkhyAta pradezAtmaka anaMta jJAnavaryAdi guNa yukata arUpI evA Atma tatvanA be bheda jaNAvelA che. (1)keTalAMkajIvo sarvakarmanAkSaya karIne sidhdhapadane pAmInesidhdhazIlA upara azarIrI rUpe sAdi anaMta bhAge, sidhdha thayelA che te (2)bIjA-samasta saMsArIsazarIrIjIvo, jeo pota potAnA karmAnusAre cAre gati janma maraNa karatAM thakAM bhaTakyA kare che- te A bIjA bhedavALA samasta jIvo pota potAnA Atma pradezo nA kAya-vA manoyoganA a. 8/9 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA parispaMdAtmaka bhAge coga thakI prati pradeze je-je Atmapradezoje-je AkAza pradezomAM hoya tene AkAza pradezomAM ja rahelI anaMtAnaMta kAmaNa vargaNAonuM pratyeka samaye samaye samaye grahaNa kare che. A grahaNa karela kArpaNa vargaNAo nIce mujaba mULa prakRtti svarUpe ATha prakAranA nAma yukta pariNAmavALI banAvIne teno pUrvabAMdhela sattAmAM rahela karmonI sAthe saMbaMdha baMdha kare che. A rIte pradeza baMdhanA svAmI azarIrI-saMsArI jIvo ja che. ja mULakarmomAMthatA vibhAgo athavA grahaNa karAtIkArmaNavargaNAnI AThekarmamAMvahecaNIH[1] sauthI thoDAM pradezo [-kAzmaNa vargaNAo AyuSya karmane bhAge jAya che. [2]AyuSya karma thI vadhu pradezo nAmakarma ane gotrakarmane bhAge jAya che paNa A baMne karmanA bhAge AvatA pradezo sarakhA hoya che [3]nAma-gotra karmathI vadhAre bhAga,jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa ane aMtarAya karma ne bhAge jAya che, paraMtu te traNene bhAge AvA pradezo eka sarakhAM hoya che 4i]jJAnAvaraNa,darzanAvaraNa ane aMtarAya karmathI adhika EzomohanIya karmanebhAge jAya che. piane badhAMthI adhika bhAga vedanIya karmane maLe che. kema ke tene ghaNAM karma daliko udayamAM lAvIne spaSTa rIte vedavAnA hovAthI vadhAre bhAga maLe che te vinA spaSTavedana thaI zake nahIM. []jayAre AyuSya karmano baMdha na hoya tyAre sAta bhAga upara jaNAvyA mujaba paDe che. [7]dazame guNasthAnake AyuSya ane mohanIya baMdhAtA nathI tyAre grahaNa karAyelI kArmaNa vargaNAnA cha bhAga paDe che. [8]jayAre 11-12-13mAM guNaThANe ekaja karma baMdhAya che. tyAre te eklAne jabadho bhAga maLe che. kArmaNa vargaNA nA grahaNathI baMdhAtI uttaraprakRtti ne maLato bhAga:(1)jJAnAvaraNa karmamAM1- AvelA bhAgamAMthI anaMtamo bhAga kevala jJAnAvaraNa sarvaghAtI karmane maLe che. 2- bAkIno bhAga bAkInA cAra dezaghAtI karmomAM vaheMcAya che (2)darzanAvaraNa karmamAM - 1-AvelA jasthAmAMthI anaMtamo bhAga kevaLa darzanAvaraNa ane pAMca prakAre nidrA e cha sarvaghAtI karmomAM vaheMcAya jAya che. - 2-anaMtamo bhAga upara kahyA mujaba sarva ghAtImAM vaheMcAyA pachI bAkIno bahubhAga cakSudarzanAvaraNIya Adi traNe prakRttimAM vaheMcAya jAya che [cakSu-acalu-avadhi) 3-paNa jayAre svAnaddhi nidAnidhro tathA pracalA pracalAno baMdhaviccheda thAya tyAre nidrA ane pracalAne e bhAga maLe che. 4-nidrA ane pracalAno paNa baMdha viccheda thAya tyAre teno bhAgajvaLa darzanAvaraNane maLe che. pa- kevaLa darzanAvaraNano paNa baMdha viccheda thAya, tyAre agyArame guNa sthAnake sAtA vedanIyane badho bhAga maLI jAya che (3)vedanIya karmaAkarmato bemAMthI eka ja baMdhAya che, eTale badho bhAga baMdhAtI sAtAke asAtA uttara Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 adhyAyaH 8 sUtraH 25 prakRtti hoya tene ja maLe che. (4)mohanIya karma:1- anaMtamo bhAga sarvadhAtI pravRttione maLe che. 2-bAkIno moTo bhAga dezaghAtI karmomAM jAya che. 3-sarvaghAtImAMthI paNa be vibhAga paDe che. 4 eka bhAga darzana mohanIyamAM jAya che ane # bIjo bhAga cAritra mohanIyane maLe che. 4-darzana mohanIyano pUro bhAga mithyAtva mohanIyane maLe che kema ke kArmagranthika matAnusAra mithyAtva mohanIyamAM bhAga paDAvanAra koI bIjI karma prakRtti hotI nathI 5- cAritra mohanIyakarmanA sarvaghAtI jasthAmAMthI bArabhAga paDe che 1-anaMtAnubaMdhI, 2apratyAkhyAnAvaraNa, 3-pratyAkhyAnAvaraNatraNekrodha, mAna,mAyA,lobhaecArabhedegaNatAMkula 12 bhAgathaze -mohanIya karmanA dezaghAtI bhAgamAMthI be bhAga paDe che $ eka bhAga saMjavalana krodha-mAna-mAyA lobha e cArane phALe jAya che. # bIjo bhAga nokaSAya mohanIyane maLe che. A nokaSAya mohanIya nA paNa pAMca bhAga paDe che:(1)traNa vedamAMthI koi paNa baMdhAtA eka vedano 1 bhAga. (2)hAsya-rati yugala athavA zoka-arati yugalane be bhAga maLe kAraNake eka samaye bemAMthI ekaja yugala baMdhAya che (3)bhaya ane jugupsAne eka-eka bhAga maLe che ema ekI sAthe kula pAMca prakRtti baMdhAtI hovAthI pAMca bhAga paDe che (5)AyuSya karmaAyuSya karmano to ekaja jattho rahe che. kema ke eka vakhate ekaja prakRtti baMdhAya che. (6)nAmakarma nAmakarmanI uttara pravRtti ghaNI hovAthI prastha vistAra bhaye temAM pradeza baMdhanI vaheMcaNI ahIM noMdhI nathI. paNa te viSayamAM pAMcamAM karmagranthanI gAthAnuM vivecana jovAthI yogyakhulAsAmaLI jaze. (7)gotrakarmaeka vakhata ekaja prakRtti baMdhAtI hovAthI badho bhAga eka prakRttine phALe jAya che. (8)aMtarAya karma aMtarAyakarmanI uttara pravRttio pAMca kahelI che. A pAMce prakRttimAM tene phALe Avato bhAga samAna hisse vaheMcAya che. []saMdarbhaHts Agama saMdarbhaHsvvesiN ceva kammANaM paesaggamaNantagaM gaNThiya sattAIyaM anto siddhANa AuyaM savvaM jIvANa kammaM tu saMgahe chaddisAgayaM savvesu vi paesesu savaM sabveNa baddhagaM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA * 3, 5.33, 27-18 sUtrapATha saMbaMdha-pAThane AdhAre kahI zakAya ke badhAM karmonI prakRttinAanaMtAnaMta karmayugalonA pradeza che. je AtmAnA samasta pradezomAM sUkSma tathA eka kSetrane AzrIne sthira rahe che. 4 tatvArtha saMdarbha(1)prakRtti sthiti mAM pravezastikriya: sUtra 8:4thI (2) vArmanI: varmayo: 4 anya grantha saMdarbhaH(1)karmagrantha pAMcamo- pradezabaMdha U [9padyaH(1) karmabaMdha nAma pratyaya nAmanA be artha che. karma sarve eka pakSe nAmakarma samartha che sarve dizAthI saMgrahIne sarve pradeze joDatA traNa yoganA taratamapaNAthI jANIe vizeSatA (2) traNe dizAnA Atma pradeze pudgalo sthira thatAM je je sUkSma chatAMye anaMtAnaMta e baMdhAya karmo grahaNa thaye jevI kakSA hoya jIvanI tevA tene baMdhAye sthiratA pAme karma skandha je teja karmarUpa thAye O [10]niSkarSa A rIte sutrakAre A sUtra thakI pradezabaMdha nI vyAkhyA ke svarUpane spaSTa karyuMchetemAMniSkarSajanyavAtoyato mAtra eTalIjakesamaye samayeanaMtAnaMta kArmaNavargaNAAtmAne coTI rahI che. vaLI tevargaNA karmanI badhI pravRttio vacce vaheMcatI hoya che pariNAme karmono jatthoto samaye samaye aMnatAnaMta vargaNA vadhArI ja rahyo che to chUTavAno upAyazo? baMdhAtI vargaNA karatA aneka gaNI jhaDape tene choDavAnI-nirja karavAnI prakriyA hAtha dharavI japaDaze. toja eka samaya evo Avaze ke jayAre baMdhAyelIbadhI kArmaNa vargaNAthI AtmA mukata thaI zakaze. matalaba baMdha thato baMdha karIne arthAta saMvarakarIne sattAmAMthI karmo kheravavA sivAya mole javAno koI bIjo upAya ja nathI. _ _ _ _ _ adhyAyaH8 sUtraH26) U [1]sUtraraMtu A sUtra thakI sUtrakAra maharSi punya pravRttio no nirdeza kare che 0 [2]sUtra mULa-"sarvesarvAcatipuruSavezumAyunoLipuSyam 0 [3]sUtra pRthakra-sarvedya - sa rva - dAca - rati - puruSave - zubhamavuM: - nAma - jorALa puSyam digambara AmnAya mujaba ghaNuHdhumaLovALa puthama e pramANe sUtra racanA che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 26 133 U [4] sUtrasAra-sAtA vedanIya,samyakta mohanIya, hAsya,rati,puruSa veda,zubhaAyuSya,zubhanAma ane zubhagotra ei ATha prakAranA kamIne punya pravRtti che. U [5]zabdazAnaHsada -sAtA vedanIya - samRtva-samyakta mohanIya, hAsya-hAsya mohanIya, rati -ratimohanIya, puruSavedra-puruSavedanamohanIya gumAvuM-zubha AyuSya. deva, manuja gumanAmanAmakarmanI zubhaprakRttio zumapotrauccagotra pukhyam -punya pravRttio 1 [6]anuvRtti-spaSTa koi anuvRtti nathI 3 [7]abhinavaTIkA- puNane zubha prakRtti gaNAya che ane pApane azubha pravRtti gaNavAmAM Ave che. tenuM vibhAgIkaraNa sUtrakAramaharSie A sUtra thakI spaSTa karela che jo ke je je karma baMdhAya che te badhAno vipAka mAtra zubha ke mAtra azubha hoto nathI. paNa adhyavasAyarUpa kAraNanI zubhazubhatAne lIdhe te zubhAzubha baMne prakArano nirmita thAya che. zubha adhyavasAyathI nirmita thayelo vipAka zubha-ISTa hoya che azubha adhyavasAyathI nirmita thayelo vipAka azubha athavA aniSTa hoya che. je pariNAmamAM saMkaleza jeTalAM pramANamAM ocho hoya te pariNAme teTalA pramANamAM vadhAre zubha ane je pariNAmamAM saMkaleza jeTalA pramANamAM vadhAre hoya te pariNAma teTalAM pramANamAM vizeSa azubha gaNAya che. koI paNa eka pariNAma evuM nathI ke jene mAtra zubha athavA mAtra azubha kahI zakAya dareka pariNAma zubhAzubha ubhayarUpa hovA chatAM temAM zubhatva ke azubhatvano je vyavahAra thAya che te gauNa-mukhya bhAvanI apekSA e samajavo tethI ja je zubha pariNAmathI puNya pravRttiomAM zubha anubhAga baMdhAya che teja pariNAmathI pApa prakRttiomAM azubha anubhAga paNa baMdhAya che-ethI ulaTuM azubha pariNAmathI pApaprakRttiomAM azubha anubhAga baMdhAya che te ja pariNAmathI puNyapravRttiomAM zubha anubhAga baMdhAya che taphAvata eTalo ja ke prakRSTa zubha pariNAmathI thato zubha anubhAga prakRSTa hoya che ane azubha anubhAga nikRSTa hoya che. e ja rIte prakRSTa azubha pariNAmathI baMdhAto azubha anubhAga praSTi hoya che ane zubha anubhAga nikRSTa hoya che. ja punyaprakRtti -punya pravRtti viSayaka be vicAradhArAno atre nirdeza karavo atyanta Avazyaka che - (1)tatvArtha sUtramAM sUtrokata tathA svopajJa bhASya dvArA kahevAelI punya pravRtti jenI saMkhyA 4pa nI che (2)karmasAhitya tathA navatatvAdimAM kathita vicAradhArA jemAM punya prakRtti nI saMkhyA 42 nI che tatvArtha sUtrAnusAra punya prakRtti nirdezasUtrakAra maharSi punya prakRttinA ATha mukhya bheda jaNAve che Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (1)sAtA vedanIya (2)samyakta mohanIya (3) hAsya (4)rati (5)puraSada (6)zubhaAyu (7)zubhanAma (8)zubhagotra ATha bhedamAM samAvAtI mULa prakRtti pAMca (1)mohanIya (2)vedanIya(3)Ayu (4)nAma (5)gotra A pAMca mULa karma pravRttimAM sUtrakAra je ATha bhedono nirdeza kare che, tesamAveza pAme che paNa jo uttara pravRttine AzrIne puNya prakRttinanI bheda saMkhyA jaNAvIe to te 45 thaze * ATha bhedomAM samAviSTa thatI uttara pravRtti-45 (1)vedanIyaH- sAta vedanIya (2)mohanIya-samyakta mohanIya hAsya mohanIya puruSaveda mohanIya, rati mohanIya (3)AyuSyaH- manuSya Ayu, deva-Ayu (4)nAmakarma - nAmakarmanA 37 bhedo zubha pravRttimAM gaNela che -gati-2- devagati, manuSya gati -jAti-1- paMcendriya jAti -zarIra-5 audArika,vaikriya,AhAraka taijasa kArpaNa -aMgopAMga-3-audArika, vaikriya,AhAraka -saMghayaNa-1- vajaRSabhanArAca saMhanana -saMsthAna-1 samacaturagna saMsthAna -varNAdi -4 prazastavarNa, prazasta gaMdha prazasta rasa, prazastasparza -AnUpUrvI-ra -manuSyApUrvI, devAnupUrvI vihAyogati-1 zubha vihAyogati pratyeka prakRtti-7 parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota agurulaghu nirmANa tIrthaMkara trasa dazaka-10 trasa, bAdara,paryApta pratyeka,sthira, zubha, saubhAgya, susvara,Adeya, yaza(5)zubhagotra - uccagotra karma - kula puca prakRtti athavA zubha prakRtti 4pa * 4pa-zubha/puca prakRttino sAmAnya artha 1- zAtA vedanIya - je karmanA udaya thI sukha zAtAno anubhava thAyate jenA baMdha mATe ga6-jhUrU mAM jIvaane vratInI anukaMpA mukhya kahyA che. 2- samyakta mohanIyA- tatvArthanI zradhdhApaNe anubhavAtu, kevaLI, zruta saMgha, dharma ane devonA yaza-kIrti sadgaNonA prakAzana ana bhakita, pUjA, pariupAsanAdi vaDe prApta thatuM. te anukULa rUpe vedAtuM hovAthI punya karma che. 3-hAsya mohanIya-hAsya rUpe anubhAvatuM A karmaanukULarUpevedAtuM hovAthI punya karmache. 37 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 26 135 4-rati mohanIyaH-2ti-prIti rUpe anubhAvatuM hovAthI A karma paNa anukULa rUpe vedAtuM hovAthI punya karma che. pa-puruSavedaH- strI ane napuMsaka paNa tenI icchA kare che, uttama zalAkA puruSo ja hoya che strI nathI hotI mATe punya che. 6-manuSyAyuH- je karmanA udaya manuSya bhavamAM rahevAnA kAraNarUpa manuSyAyunI prAptI thAya te. 7-devAyuH- je karmanA udaya thI devabhavamAM rahevAnA kAraNarUpa devAyunI prApti thAya te. 8-manuSyagatiH- je karmanA udaya vaDe manuSyapaNuM prApta thAyate. 9-devagatiH- je karmanA udaya vaDe devapaNuM prApta thAya te. 10- paMcendriya jAtiH- je karmanA udaya thI paMcendriya paNuM prApta thAya te. 11-audArika zariraH- je karmanA udaya vaDe audArika zarIranI prApti thAya te karma tathA zarIra baMne punya kahevAya 12.13.14,15-vaikriya-AhAraka-taijasa-kArmaNa e cAre zarIra je karmanA udaya thI prApta thAya te karma tathA te-te zarIro punya kahyAche. A zarIronuM varNana pUrvega.rajU.rU7 mAM AvI gayela che. kArmaNa zarIra ne punya kahevAnuM kAraNa e che ke jIvane pauddagalika sukha ApavAmAM paNa kArmaNa zarIra nI mukhyatA rahelI che. 16-17-18 audArika, vaikriya, AhAraka aMgopAMga je karmanA udaya thI audArika Adi traNe zarIrane AMkha-nAka-hAtha-paga vagare avayavonI prApti thAya che. te avayava prApti punyarUpa che nahIMto ekendriyanI mAphaka zarIra baMThu lAge. 19- vajaRSabhanAraca saMhananaH- je karmanA udaya thI vajaRRSabhanAraca saMghayaNanI prApti thAya che. A saMghayaNa eTale ke hADakAnuM baMdhAraNa viziSTa prakAranuM che uttamottama che mATe tene punyarUpa kahyuM che 20-samacaturasa saMsthAnaH- je karmanA udayathI samacatusra saMsthAnanI prApti thAya che. AsaMsthAnamAM zarIranI suMdaratama AkRti prApta thAya che. jene lakSaNopeta zarIra kahyuMche. tevI AkRti thatI hovAthI punya che. 21thI24 varNAdi catuSkaH- varNa-gaMdha-2sa-sparza cAre zubha-azubha baMne rUpe hoya che.temAM zubha ke prazasta varNAdi hoya tenA zubhapaNAne AzrIne tene punyarUpa kahayA che. [noMdhaH-karmagrantha pahelo-gAthA 42mAM- varNAdi catuSkanI 20 uttara prakRtimAMthI nava prakRti azubha ane agIyAra prakRti zubha kahI che.] prakRtti zubha prakRtti sapheda-pILo-lAla varNa gaMdha azubha prakRtti nIla-kRSNa rasa sparza surabhI kaSAya-khATo-madhura laghu, mRdu,snigdha, uSNa 25-devAnupUrvIH- je karmanA udaya thI devapaNAmAM jayAM utpanna thavuM hoya te ja kSetramAM guru,karkaza,rUkSa, ,zIta utpanna thavAya che. durabhI kaDavo Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 26-manuSyAnupUrvI -je karmanA udaye vakragatie jato manuSyagati vALo jIva potAne jayAM utpanna thavuM hoyate thaI zake che. ra7-zubhavihAyogatiH- karmanA udayathI jIvanI gati baLada,haMsAdi jevI zubha thAya che mATe punyarUpa che. 28-parAghAta - sAmojIva baLavAna hoya to paNa lAcAra banI jAya tevI prabhApaDavI tenuMnAma parAghAta. 29-ucchavAsa-jIva sukha pUrvaka dhvAsozvAsa laI zake che mATe punya. 30-Atapa - svaMyazIta zarIrI hovA chatAM uSNa prakAza ApI zake. 31-udyota - zIta prakAza thI yukata zarIra hovuM te. 32-agurulaghu - bhAre ke halakuM nahIM paNa madhyamasaranuM zarIra maLavuM te. 33 nirmANa - zarIra jayAM jevuM joIe tevuM yathA yogya prApta thavuM te. 34 tIrthakara - traNa bhuvanamAM pUjaya evuM tIrthaMkarapaNuM maLe te punya. 3pa trasa - trAsa pAmatA eka sthAne thI bIje sthAne jaI zakAya te punya. 36 bAdara-sthaLa ane dekhI zakAya tevA zarIranI prApti thavI te punya. 37 paryApta -svayogya paryApti jenA lIdhe maLe te punya. 38 pratyeka - eka jIvane eka svaMtatra zarIra maLe te punya. 39 sthira:- hADakA, dAMta vagere sthira avayavonI prApti thAya. 40 zubha -nAbhinI uparano bhAga parane sparza thatA prIti rUpa lAge. 41 saubhAgya:- kaMIpaNa upakAra karyA vinA te jIva para lokane prIti thAya. 42 Adeya-ayukata ane gAMDa gheluM vacana hoya te paNa AdarapUrvaka vacana mAnya thAya. 43 yaza - avaLAkAma karavA chatAM paNa lokamAM yazanI prApti thAya 44 susvara:- madhura ane karNapriya avAja nI prApti rUpa punya 45 uccagotra - uccakuLa, uccajAti, dhana, aizvarya AdinI prApti thavI te ja karmagrantha sAthe punya prakRttinuM matAMtaraH karmajhanyakAra punyaprakRttinA 42 bhedajaNAve che. teo uparokta 5 bhedamAMnA samyakvamohanIya, hAsya rati,puruSa vedae cAra karmano punya karma gaNatA nathI ane tiryaMcAyune punyarUpa gaNe che. pariNAme nIce mujaba 42 prakRtti thAya che. jene karmagranthamAM punyarUpa kahI che sAtavedanIya, manuSyAyudevAyu,tiryaMcAyu, manuSyagati, devagati,paMcendriyajAti,audArika,vaikriya,AhAraka taijasa, kAmaNae pAMce zarIra,audArikavaikriya,AhArakatraNe aMgopAMga, samacaturasa saMsthAna,vaja8Sabha nArI saMghayaNa prazasta varNa-gaMdha-rasa-sparza manuSkAnUpUrva devAnupUrvI,aguru laghu,parAdhAta, udghAsa, Atapa,udhota,prazasta vighayogati,trasa bAdara,paryApta pratyeka , zubha, sthira,subhaga, susvara,Adaya,yazakIrti nirmANa, tIrthaMkara ane zubhagotra e 42 punya pravRttio kahI che * karmagranthanusAra 4raprakRttinuM mULa prakRtimAM vibhAjana (1) vedanIyakarma-sAtA vedanIya (2) AyuSyakarma - deva-manuSya-tiryaMcAyu (3) nAmakarma:-gati-2,jAti-1,zarIra-5,aMgopAMga-3,saMsthAna-1,saMghayaNa-1, zubha varNAdi-4,upaghAta sivAyanI pratyeka prakRtti-7,AnupUrvI-2,viyogati-1,trasadazaka-10 37 (4) gotrakarma - uccagotra kula punyaprakRtti (42 nodha -jJAnavaraNa,darzanAvaraNa,aMtarAya ane mohanIya e cAramAMthI eka paNa prakRtti zubha kahelI nathI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 8 sUtraH 26 137 ja tatvArtha tathA karmagranthamAM punya prakRttinuM bhedanuM kAraNaH 1-samyakta mohanIya,hAsya,rati,puruSaveda, A cAre mohanIya prakRttine tatvArthakAre punarUpa kahelI che, karmagranthakAra te pApaprakRtti gaNe che. mATe saMkhyAno taphAvata Ave che. ra-AyuSyakarmamAM tiryaMcAyune tatvArthasUtrakAra pApaprakRtti gaNe che jayAre karmajhanya kArapuca prakRtti gaNe che. A matAMtara nA kAraNoH 1- sauthI mahatvanuM kAraNa jesidhdhasenIyaTIkAmAM rajUthayuMchete e che ke pUrve evo koI saMpradAya haze ja ke je Ane punyaprakRtti gaNato heya. tevAtano khulAsocaturdaza pUrvadharoja karI zake taduparAMta A prakRttine punyamAM gaNAvatI kArikAo paNa sidhdhasenIyaTIkAmAM rajU karAyelI che. 2-anukULa rUpevedAya te karmane punyakarmamAnavAthI mohanIyanA ukta cArabhedo punyarUpa ja gaNAze 3-tiryaMcAyu anukULa rUpe vedAtu gaNela nathI mATe te pApaprakRtti che 4-samyakta mohanIya mAM devaguruno prazasta rAga, hAsya ane rati baMnenI punya thI prApti tathA puruSavedanI uttamatAthI cAre punyarUpa ja che. pa-lokavyavahAramAM paNa AcAre vastuprazasta banatI hoya che. jayAre tiryaMcAyuprazasva nathI mATe te punya rUpanathI. da- karmagraMthakAranA mate tiryaMcAyu punya pravRtti che kema ke tiryaMcone paNa maravuM gamatuM nathI mohanIyanI prakRtti Atma vikAsamAM bAdhaka hovAthI pAparUpa che. * pApaprakRtti - svopaNa bhASyamAM sUtrakAra maharSi mAtra eTaluM ja kahe che "jepucasivAyanI che te pApaprakRtti che" tatvArthanAmata 81-[9]thaze ane kArmagranci mate tathA navatatvAdimAM AprakRtti-82 prasidhdha che te ArIte pravRtti tatvArthamujaba navatatva karmagrantha mate 1-jJAnavaraNa pAMca prakRtti pAMca prakRtti 2-darzanAvaraNa nave prakRtti nave prakRtti 3-aMtarAya pAMca prakRtti pAMca prakRtti 4-mohanIya samyakta mohanIya, hAsya badhI pravRtti rati-puraSa veda sivAyanI pa-vedanIya azAtA 6-gotra nIca 7- AyuM. tiryaMca narakAyu narakAyu 8-nAma | 37 punyaprakRtti sivAyanI 37-punyaprakRtti sivAyanI kula pApa prakRtti spaSTIkaraNaH(1)mohanIya prakRtti tatvArthamAM 28 gaNI che mATe tyAM kula 122 prakRttine AdhAre pApa prakRttinI gaNatarI karelI che. jayAre karmagrantha mAM mohanIyanI ekaja prakRtti gaNI hovAthI tyAM 120 prakRttine AdhAre gaNelo. (2)tatvArtha mAM punyaprakRtti 45+pApa prakRtti-81 =120 kula thaze. (3)karmagrantha mAM punyaprakRtti 42+pApaprakRtti-82=124 kula thaze. (4)baMnemAM cAra-cAranI saMkhyA vadhe che te varNAdi catuSka zubha ane azubha rUpe be vakhata gaNAyela azAtA nIca Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA hovAthI vadhe che. tethI mULa saMkhyAto 122 ke 120 ja thaze (5)nAmakarma mAM pUrve A ja adhyAyanA sUtraH12mAM 67 bhedo gaNelA che.A 67 bhedomAMthI ukta 37 punyaprakRtti bAda karatAM bAkI 30 raheze temAM varNAdi catuSka azubha rUpe umeratAM kula 34 prakRtti thaze je pApaprakRtti che. (6)A prakRttimAM gati2,jAti-4,saMsthAna-5,saMghayaNa-5,upaghAta-1,AnupUrvI-2,vihAyogati-1, sthAvara dazaka-10,varNAdi-4, kula 34 ] [8]saMdarbha: 1- zuma puchyasya sUtra 6H3 punya pApa 2- aNumApasya sUtra 6:4 3-bhUtavratyanumA sUtra 6:13 sAtAvedanIya 4-varuizrutasaDyuM. sUtra 6:14 samyaktva mohanIya 5-AdyojJAnavarzanAvaraLa sUtra 8:5 prakRttibheda 6-5zvanavadrayaSTAviMzarti sUtra 8H6 prakRttisaMkhyA 7-6rzanacAritramodanIya sUtra 8:10 mohanIyabhedo 8-nArIyaLyonamAnuSadevAni sUtra 8:11 Ayukarma 9- pratijJAtigarIrACopAna sUtra 8:12 nAmakarma anya grantha saMdarbhaH . 1-navatatva punya pApa-gAthA 15 thI 20 2-karmagrantha pAMcamo gAthA 15 thI 17 3-loka prakAza sarga 10 zloka 291 thI 299 ] [9]padyaH (1) (2) sukharUpa zAtA vedanIya ne mohanI samakita karI hAsya ratine puruSa nAme veda sAtvika sthitibhalI zubha Ayu jANo zubha-gatinuM nAmagotra kahyAM bhalA e sarva prakRtti puNyanI tatvArtha thI lyo nirmaLA sAtA vedanIya samyak mohanIya puruSa vedane hAsyarati nAma gotra AyuSya zubha puNya beMtAlIsa che prakRtti bAkI byAzI karma prakRtti pAparUpa te khasUsa thatI ekaso bAvIsa be vibhAge pApa puNya prakRtti banatI [] [10]niSkarSa:- zubha ane azubha paNAne AzrIne tatvArtha sUtrakAre ahIM punya tathA pApa prakRttinA be vibhAgo karyA che. Atma vikAsanA sAdhana rUpe punya upAdeya ane pApa heya kahayuM hovA chatAM aMte to sarva prakRtti heya ja gaNI che jema ne mokSa ja meLavavo che tene mATenuM mukhya dhyeya karma nirjarAja hoya tene punya ke pApamAM rasa hoya janahIM ane jonirjarA nA dhyeya pUrvaka ja jIva pravRtti kare to ja anaMtAnaMta kArmaNa vargaNAnA daLIyAne kharevavA samartha banaze tethI punyane zubharUpa jANI tenAthI pAparUpa azubhanedUra karIne zudhdhAbhAve zubha-punyane paNa nivAravA yatna karavo. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 14 34 37 41 pariziSTa:1 139 pariziSTa 1 sUtrAnukrama kramI sUtra 1 mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogAbandhahetavaH 2 sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdadatte usa bandhaH 4 prakRttisthityanubhAvapradezAstadvidhaya: 5 AdyojJAnAdarzanAvaraNavedaNIyAmohanIyayuSkanAmagotrAntarAyA: paJcanavadryaSTAviMzaticatutArdvacatvAriMzadvipaJcabhedAyathAkramam 7 matyAdInAm 8 cakSuracakSuravadhikevalAnAMnidrAnidrAnidrApracalApracalApracalAstyAnagRddhi. 8 sada savedye 10 darzanacAritramohanIyakaSAyanokaSAyavedanIyAkhyAstridviSoDazanavabhedAH. 11 nArakatairyagyonamAnuSadaivAni 12 gatijAtizarIrAGgopAGganirmANabandhanasaGghAtasaMsthAna saMhanana sparzarasa. 6 13 uccairnIcaizca 14 dAnAdInAm AditastisRNAmantarAyasya ca triMzat sAgaropamakoTIkoTyaH parAsthitiH 85 saptatirmohanIyasya nAmagotrayoviMzatiH trayastriMzat sAgaropamANyAyuSkasya 14 aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya nAmagotrayoraSTau 10ra zeSANAmantarmuhUrtam vipAko'nubhAvaH sa yathAnAma 117 24 tatazcanirjarA 25 nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSmaikakSetrAvagADhasthitAH sarvAtma. 27 savedyasamyaktvahAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrANi puNyam / 13ra 8 88 100 101 103 113 121 123 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 pariziSTa : 2 a-arAhisUtrambha krama sUtra 1 aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya sUtrAMka pRSThAMka 19 101 15 pa 13 5 gatijAtizarIrAGgopAGganirmANabandhanasaGghAtasaMsthAnasaMhanana sparza. 12 8 cakSuracakSuravadhikevalAnAMnidrAnidrAnidrApracalApracalApracalAstyAna. 8 7 tatazcanirjarA 24 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 2 AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropama koTIkoTaya:. u AdyojJAnadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyuSka nAmagotrAntarAyAH 4 uccairnIcaizva 8 trayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasya 18 14 9 darzanacAritramohanIkaSAyanokaSAyavedanIyAkhyAstridviSoDazanavabhedA 10 10 | dAnAdInAm nAmagotrayoviMzatiH 12 nAmagotrayoraSTau 11 17 20 13 nAmapratyayAH sarvatoyogavizeSAtsUkSmaikakSetrAvagADhasthitAH sarvAtma 25 14 nArakatairyagyonamAnuSadaivAni 11 15 paJcanavadvavaSTAviMzaticaturdvicatvAriMzadvipaJcabhedA yathAkramam 17 prakRtisthityanubhAvapradezAstadvidhayaH 17 matyAdInAm 18 mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogAbandhahetavaH 18 vipAko'nubhAvaH 20 zeSANAmantarmuhUrtam 21 sakaSAyatvAjjIvaH karmaNoyogyAnupudgalAnAdatte 22 sadasadavedye 23 24 saptatirmohanIyasya 25 sa bandhaH 2 sadvedyasamyaktvahAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrANipuNyam sa yathAnAma 4 bh 1 22 21 9 2 16 3 23 95 27 88 SS 41 121 100 48 91 99 102 123 53 34 20 39 5 113 103 14 47 132 88 18 117 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 pariziSTa-3 pariziSTa 3 zvetAmbara-digambara pAThabheda sUtrAMka zvetAmbara sUtrapAThaH sUtrAMka digambara sUtrapAThaH sakaSAyatvAjjIva:karmaNoyogyApudgalAnAdatte 2 sakaSAyatvAjjIva:karmaNoyogyAnpudgalAnAdatta 3 sa bandha 4 prakattisthityanabhAva. 3 prakattisthityanabhAga. 5 AdyojJAnadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyuSkanAma. 4 AdyojJAnadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyurnAma.. 7 matyAdInAma matizrutAvadhimana:paryayakevalAnAm cakSuracakSuravadhi....styAnagRddhi vedanIyAni ca | cakSuracakSuravadhi....styAnagRddhayazca darzanacAritramohanIyakaSAyanokaSAya | darzanacAritra mohanIyA kaSAyA 'kaSAya vedanIyAkhyAstridviSoDaza navabhedAH vedanIyAkhyAstridvinavaSoDaza bhedA: samyaktvamithyAtvatadubhayAnikaSAyanokaSAya samyaktvamithyAtvatadubhayAnyA'kaSAya vanantAnubandhyapratyAkhyAnApratyAkhyAnAvaraNa kaSAyau hAsya ratyarati zokabhaya jugupsAstrI saMjvalanavikalpAzcaikaza: krodhamAnA mAyA punapuMsakavedA anantAnubandhya pratyAkhyAnA lobhAH hAsyaratyarati zokabhayajugupsA pratyAkhyAnasaMjvalanavikalpAzcaikazaH krodha strI punnapuMsakavedAH mAnamAyAlobhA gati jAti....pUrvyAgUrulaghU... paryApta 11 gati jAti.pUrvagUrulaghu.... paryApti sthirAdeya sthirAdeya yazAMsi setarANi tIrthakRtvaM ca yazaH kIrti setarANi tItha karatvaM ca 14 dAnAdInAm 13 dAnalAbhabhogopabhogavIryANAm nAmagotrayoviMzatiH 16 viMzatirnAmagotrayoH trayatriMzatsAgaropamANyAyuSkasya 17 trayastriMzatsAgaropamANyAyuSaH 21 zeSANAmantamurtRtam 20 zeSANAmantarmuhurtAH 25 nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSmaika 24 nAmapratyayAH sarvato yoga vizeSAtsUkSmaika kSetrAvagADha sthitA:. kSetrAvagAha sthitA. 26 savedyasamyaktvahAsyaratipuruSaveda 25 sadvedyazubhAyurnAmagotrANi. zubha margotrANi.. * sUtranAsti 26 ato'nyatpApam ja zvetAmbara digambara pATha bheda spaSTIkaraNa:# sUtra ane sUtra 3ne badale digambara AsnAyamAM eka ja sUtra che. 4 sUtraH4- anubhAvabandha ne sthAne anubhAgabandha 206 prayo? che. ra satra:5- AyuSka ne mahada AyuH no prayoga yA che. sUtra:7- matyAdInAm ne sthAne matizrutAvadhi meM pAye nana namo sUtramAche. satra:8-styAnagaddhivedanIyAni ne tyAMstyAnagRddhayazca meTadoza6 prayoga4ovA maNecha. # sUtra 10- A sUtranA zabdakramamAM khAsa pheraphAra jovA maLe che. e rIte naSIya ne akaSAya 106 vAparela che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 | - dha che tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA # sUtraH12-sUtramAM prayojAyela zabdanokrama AgaLa-pAchaLa jovA maLe che, taduparAMta tIrthatve zabdane badale tIrtharatva zabdano prayoga thayelo che. # sUtra 14-nAvInA" ne badale nimamomo vIfNa ema pAMca nAmo che. # sUtra 17-sUtramAM krama parivartana sivAya koI pheraphAra nathI. 4 sUtraH 18-mAyu ne badale gAyuSa zabda prayojela che. # sUtraH 21-muhUrtama ne badale muhUrtA: zabda vAparela che. 4 sutra 25- mavadi ne badale mavaIDha zabda prayoga che. pariziSTa: 4-Agama saMdarbha krama saMdarbha puSTha | krama saMdarbha zrI sthAnAMga sUtranA saMdarbha zrI prajJApanA sUtranA saMdarbha pa/-/418 23/1/290-1 2/4/9-2 23/1/288 pa3i/464 23/2/293-6 9/-/668 23/2/293-9thI13 dara 1/-/ 10 23/2/294-14 saMkSepa-prathama aMka sthAnane 23/2/293-15 sUcave che. bIjo aMka uddezane 23/2/293-30 ane trIjo aMka sUtrano che. 23/2/293-32 zrI samavAyAMga sUtranA saMdarbha 23/2/293-3 H5-4 23/2/294-47 sama, 4-5 23/2/294-50 1ra sama. 42-5 saMkSepa: prathama aMka padane ra3 saE14-1 120 sUcave che. bIjo aMka uddezano zrI uttarAdhyayana sUtranA saMdarbha ane trIjo sUtrano sUcaka che. 15 e. 33- YI[, 19, 20 | zrI dazavaikAlika sUtranA saMdarbha . 33-II21 2 8/2/40 17 meM. 33, 23 100 ukata krama adhyAya-uddeza-sUtrano 3. 33, 22 101] krama sUcave che. | 3319, 20,21 zrI bhagavatI sUtranA saMdarbha 23 e.33-II, 17 120 24 1/1/11 meM 33.T, 17.18 131 saMkSepa prathama aMka zatakano sUcaka saMkSepa: adhyayana che, bIjo aMka uddezAne, trIjo aMka sUtrano sUcaka che. | gAthA ha ha ha huM 6 8 8 da 103, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa: 5 143 krama) pariziSTa 5 saMdarbha sUci saMdarbha-pustakanuM nAma TIkAkAra/vivecakavi. 1. tattvArthAdhigama sUtram - prathamobhAga zrI siddhasena gaNijI 2. tattvArthAdhigama sUtram dvitIyobhAga zrI siddhasena gaNijI 3. tattvArthasUtram . zrI haribhadra. sarijI 4. sAtatvArthadhAmasUtraNa (TIuT) zrI motIlAla lAdhAjI 5. samAdhyatavAthadhAmamUtraNa (khAvAnuvAda) zrI khUbacandrajI tattvArthadhAma sUtra (mASya tanusAra bhA.) zrI yazovijayajI 7. tattvArtha sUtra zrI sukhalAlajI tattvArthAdhigama sUtra zrI rAjazekhara vijayajI 9. | tattvArthAdhigama sUtra zrI zAMtilAla kezavalAla 10 tattvArthAdhigama sUtra sArabodhinI bhA.1 zrI prabhudAsa becaradAsa 11. tattvArthAdhigama sUtra sArabodhinI bhA. 2 zrI prabhudAsa becaradAsa 12. tattvArthAdhigama sUtra rahasyArtha zrI zreyaskara maMDaLa 13, tattvArthAdhigama sUtra hindI anuvAda zrI lAbhasAgarajI gaNi 14) tattvArthAdhigama sUtra padyAnuvAda zrI rAmavijayajI 15, tattvArthI sUtra padyAnuvAda zrI saMta bAlAjI 16 tattvArtha praznottara dIpikA bhAga -1 zrI zaMkaralAla kApaDIyA 17. tattvArtha vArtA (rAMjhavArti6) zrI akalaGka deva 18 tattvArtha vArtika (rIjhavarti-2) zrI akalaGka deva 19 tasvArtha ortiA : vaDe tha6 zrI vidyAnanda svAmIjI 20 tattvArtha vRti zrI zruta sAgarajI 21. tasvArtha sUtra yuvadhivRti zrI bhASkara nandijI 22. tattvArtha sAra zrI amRta candra sUrijI 23, sarvArtha siddhi zrI pUjyapAda svAmIjI 24 martha prazi zrI sadAsukhadAsajI 25 tattvArtha sUtra/mokSazAstra zrI rAmajI vakIla 26 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno zrI dIparatna sAgara 27. tattvArtha pariziSTa zrI sAgarAnaMdasUrijI 28 tatvArthasUtra chuM tanmanirNaya zrI sAgarAnaMda sUrijI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 krama saMdarbha-pustakanuM nAma 29. dravya UmAza 30. kSetra lokaprakAza 31. aa hoprAza 32. mAvoprAza 33. naya karNikA Y 34. pramALanaya * ratnAvatArikA TIkA 35. syAdvAd magnarI 35. vizeSAvazyaka sUtra bhAga-1-2 3 37. bRhat kSetra samAsa 38. bRhat sAhaNI 38. laghukSetra samAsa 40. jIva vicAra 41. navatattva prakaraNa sArtha 42. navatatva sAhityasaMprada 43. daMDaka prakaraNa 44. jaMbudrIpa saMgrahaNI 45. jaMbUDhIpa samAsa pUjA praka2Na 4. prazamarati prakaraNa 47. pratikramaNa sUtra abhinavaTIkA bhAga 1thI 3 48. paMca saMgraha 49. paMca vastu 50. zrAdhdha pratikramaNa sUtra vRti 51. karmagrantha 1thIpa 52. pAkSikasUtravRti tathA zramaNasUtravRti 53. yoga zAstra 54. dharmaratna prakaraNa 55. amiyAna rAnendra joza . 2-7 45. alpaparicita saiddhAntika zabdakoSa 1-5 57. Ama sudhAsiMdhu - 4 Ama mUrchA - tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA TIkAkAra/vivecaka vi. zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI ratnaprabhAcArya zrI malliSeNazUTi zrI jinabhadragaNi zrI jinabhadragaNi zrI jinabhadragaNi zrI jinabhadragaNi zrI zAMti sUrijI zrI udayavijayajI gaNi zrI gajasAra munijI zrI haribhadra sUrijI zrI umAsvAtijI zrI umAsvAtijI zrI dhIrajalAla TokarazI zrI candre mahattarAcArya zrI haribhadra sUrijI zrI ratna zekhara sUrijI zrI devendra sUrijI zrI hemacaMdrA cAryajI zrI devendrasUrijI zrI rAjendrasUrijI zrI sAgaranaMdasUrijI zrI jinendra sUrijI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] amArA prakAzano [1] abhinava hema ladhuprakriyA-1 saptAGga vivaraNam [2]abhinava hema ladhuprakriyA-2 saptAGga vivaraNam [3] abhinava hema ladhuprakriyA-3 saptAGga vivaraNam [4] abhinava hema ladhuprakriyA-4 saptAGga vivaraNam [5] kRdantamAlA [6] caityavandana parvamAlA [7] caityavanda saGgraha-tIrtha jina vizeSa [8] caityavandana covizI [3] kukhyaya vitta (sAvRti-vo) [20] minava maine pazvA 2046. [11]abhinava upadezaprAsAda-1 zrAvaka kartavya-1thI 11 [12]abhinava upadezaprAsAda- zrAvaka kartavya-12 thI 15 [13]abhinava upadezaprAsAda-3 zrAvaka kartavya-1thI 36 [14]navapada-zrIpAla-zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe [15]samAdhimaraNa [16]cevaMdana mALA [779tyavaMdanono saMgraha] [17]tattvArthasUtraprabodhaTIkA [adhyAya-1] [18]tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAno [19]ridhdhAcalano sAthI (AvRtti-be) [20]caityaparipATI [21]amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekaTarI [2]zatruMjaya bhakita (AvRtti-be) [23]zrI navakAra maMtra navalAkha jApa noMdhapothI [24]zrI cAritrapada eka karoDa jApa noMdhapothI [25]zrI bAravrata pustikA tathA anya niyamo-AvRtti-cAra) [2]abhinava jaina paMcAga-2042 [27]zrI jJAnapada pUjA [28]aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharmavidhi [29]zrAvaka aMtima ArAdhanA AvRtti-2] [30]vItarAga stuti saMcaya[1151-bhAvavAhI stutio, Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - che ja [31](pUjaya AgamodhdhAraka samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo [32]tattvArthAdhigamasUtra abhinavaTIkA -adhyAya[33]tatvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[34]tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA -adhyAya[35] tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA -adhyAya[3]tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[37] tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[38]tattvArthAdhigamasUtraabhinava TIkA -adhyAya[39]tatvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[40]tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[41]tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya 2 1 0 = pustaka saMbaMdhi patra saMparka pUjaya munirAja zrI sudharmasAgarajIma.sA. pUjaya munizrI dIparatnasAgarajI zrI abhinava zruta prakAzana abhinava zrutaprakAzana zaileSakumAra ramaNalAla dhIyA mahetA pra.je sI-8 vRndAvanavihAra phaleTsa phona- [0]7863 [R] 78830 ravi kiraNa sosAyaTI pAse jesaMga nivAsa, pradhAna DAkaghara pAchaLa vAsaNA-amadAvAda-7. jAmanagara-361 001 -:khAsa sucanA: mmm patrapUjaya mahArAja sAhebanA nAme ja karavo gRhasthanA nAme kArAyela patravyavahAranA koI pratyuttara Apane maLaze nahIM uparokata baMne sthaLe koIe rUbarU javuM nahIM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] -:dravya sahAyakoHzrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti pAThazALA jAmanagara zrI prabhulAla saMgharAja zAha smAraka TrasTa ha.bhAnubhAi dozI uparokata baMne zruta jJAnapremI dravya sahAyakonI sahRdayI madadathI A kArya AraMbhAyuM aprItama vaiyAvaccIsva.pU.sAdhvIzrI malayAzrIjI praziSyA sA.zrI bhavyAnaMdazrIjI nAziSyA mRdubhASI sA.zrI pUrNaprajJAzrIjI preraNAthItapasvInIsA.kalpaprajJazrIjI tathA sA. pUrNanaMditAzrIjI nA bhadrutapa temaja sA.bhavyajJAzrIjI nA 500 AyaMbila upara nigoda nivAraNa tapanI anumodanArthe- sva.suzrAvikA metA mukatAbena navalacaMda amaracaMda kAmadAra-jAmanagaravALA pa.pU.viduSI sAdhvIzrI bhavyAnaMda zrIjInA vinita ziSyA sA.zrI pUrNaprajJAzrIjI nA ziSyA vicakSaNa sA. pUrNadarzitAzrIjI nA 500 AyaMbila nimitte tapasvInI sA.pUrNanaMditA zrIjInA upadezathI jInana bhaMvarabhAi jaina-ha. bI.sI.jaina janatA phezana kornara-thANA pa.pU.sarala svabhAvI sAdhvI zrI hasamukhazrIjI ma.nA ziSyA pU.sA.kanaka prabhAzrIjI ma. nA vyavahAra dakSa sAdhvI zrImati guNAzrIjI nA milanasAra ziSyA sA. jIjJa2sAzrIjI ma.nI preraNAthI-koraDIyA lavacaMdabhAi phulacaMdabhAi-muMbai jAmanagaravALA nIDara vakatA zrI heta zrIjI ma.nA praziSyA bhadrika pariNAmI sA. lAvaNyazrIjI ma. nA sadupadezathI -morArabAga sAtakSetramAMnA jJAna kSetranI upajamAMthI saraLa svabhAvI sAdhvI zrI nirujAzrIjI nA saMyama jIvananI anumodanArthe sudIrgha tapasvI daivIkRpA prApta sA. mokSajJAzrIjI nI preraNAthI eka gRhastha supakSayukata sva.sA.zrInirujAzrIjI ma. nA tapasvIratnA sA.zrI mokSazAzrIjI nA zreNItapanI anumodanArthe eka gRhastha,haste surezabhAi,muMbai ratnatraya ArAdhakAsAdhvI zrI mokSajJAzrIjI nA tapomaya-saMyama jIvananA 23mAM varSamAM maMgalapraveza prasaMge-Thakkara nemacaMda otamacaMda bALAgoLI vALA parivAra Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] varSItapa Adi aneka tapa ArAdhakAsA.nirujAzrIjInA ziSyA viduSI sA. viditaratnAzrIjI nI preraNAthI nitAbena harasukhabhAi vArIA,porabaMdara ArAdhanamaya kALadharma prAptA sva.sA.malayAzrIjI nA smaraNArthe tArAbena, bAbulAla gIradharalAla jhaverI jAmanagaravALA hAla-muMbai vyavahAra kuzaLa sva.sA.nirujAzrIjInA bhadrika pariNAmI ziSyA sA. zrI bhavyaprazAzrIjInA ziSyA sA. jitaprajJAzrIjI[ku.jayotsanAbahena]nIdIkSA nimitte tapasvI ratnA sA. kalpitAzrIjI nI preraNAthI AdarIyA vALA zAha mAlajIbhAi saubhAgyacaMda taraphathI prazAMta mUrti sva.sAdhvI zrInirujAzrIjI nA ziSyA saMyamAnurAgIsA.kalpitAzrIjI nI preraNA thI,saumyamUrti sA.bhavyaprajJAzrIjI nA ziSyA sA. jitaprajJAzrIjI [jayotsanAbahena] nIdIkSA nimitte Ara.ke.enTaraprAijha,496 kAlabA devI roDa,kRSNanivAsa muMbai-2 pa.pU.yoganiSTha A deva zrImad budhdhisAgara sUrIzvarajI ma. nA samudAvartI vyavahAra vicakSaNA sA.pramodazrIjI ma.nA vardhamAna taponiSThA sA.rAjendrazrIjI nI preraNAthI [] dozI caMdanabena dharamadAsa trIkamadAsa, jAmanagara nivAsI hAla muMbai a.sau.reNukAbena rAjenabhAi metA ha.bijala-malaya zrI vastAbhAbhA parivAranA suzrAvaka tulazIdAsa jhaveracaMda zeTha parivAra taraphathI haste pannAbena TI. zeTha sva.hematalAla vIThalajInA smaraNArthe-prabhAbena taraphathI metA prItamalAla harajIvabhAi taraphathI mAtuzrI vAlIbahena, dharmapatnI caMdana bahena, ane putravadhu bhAratI bahenanA smaraNArthe harSidA bahena bharatabhAi mahetA ha.caitAlI eka suzravikA bahena ha .hInA [] sva.lIlAdharabhAi motIcaMda solANInA AtmazreyArthe Do.je.ela.solANI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5]. 1 eka gRhastha ha. nagInadAsa 0 a.sau.sva.kasuMbA bahenanA AtmazreyArthe ha.pratApabhAI 0 mahetA sukhalAla amRtalAla 0 a.sau suzrAvikA puSpAbahena zazIkAntabhAI sutarIyA a.sau.dhIrajabenanA varSItapa nimitte zrI dhIrajalAla cunIlAla kuMDalIyA A suzrAvaka zrI jeThAlAla vrajalAla mahetA 1 a.sau.kIrtIdAbahena DI.koThArI 0 zrI tArAcaMda popaTalAla solANI ha.anilabhAi,vinezabhAi,bipInabhAI 0 jainadarzana upAsaka saMgha. jAmanagara U vorAdurlabhajI kAlidAsa T sumitA ketanakumAra zAha tathA AzAbena DI. mahetA kIsumunI suzrAvikA bahenohanagInabhAI bhANavaDavALA ( dinezacaMdra kAMtilAla lakSmIcaMda Thakakara ha. zreyAMsadinezacaMdra Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] vizeSa noMdha mATenuM khAsa pRSTha | krama tArIkha tArIkha noMdha saMdarbha Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa noMdha mATenuM khAsa pRSTha Tdama tArIkha saMdarbha Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] - - - - vizeSa noMdha mATenuM khAsa pRSTha | krama tArIkha nodha saMdarbha -- Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | -: crcvArthI bhigama sUga abhinavaTIkA divya sahAyaka :zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti-pAThazALA jAmanagara, tathA zrI jaina saMgha, jAmanagarano samyapha zrutAnurAgI zrAvakagaNa veteersonal use only | abhinava zruta prakAzanI - 39 Jain Education