Book Title: Antgadadasao evam Anuttaravavaidasao
Author(s): P L Vaidya
Publisher: P L Vaidya
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004350/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The AND ANTAGADA-DASAO ANUTTAROVAVAIYA-DASAO अन्त गड दसा ओ अणुत्तरोववाइयदसाओ EDITED FOR THE USE OF UNIVERSITY STUDENTS With Introduction, Glossary, Notes and an Appendix BY: Dr. P. L. VAIDYA M. A. ( Cal.); D. LITT (PARIS) Professor of Sanskrit and allied languages Nowrosjee Wadia College, Porto 1932 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by G. K. Gokhale, Secretary, Shri Ganesh Printing Works, 495-496 Shanwar Peth, Poona No. 2 and Published by Dr. P. L. Vaidya, 12 Connaught Road, Poona. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAGE. INTRODUCTION शुद्धिपत्रम् अन्त गडद सासु पढमो वग्गो बिइयो वग्गो तइयो वग्गो चउत्थो वग्गो पञ्चमो वग्गो छट्ठो वग्गो सत्तमो वग्गो. अट्ठमो वग्गो अणु त्तरोव वा इ यदसासु पढमो वग्गो बिइयो वग्गो तइयो वग्गो परिशिष्टम्-स्कन्दककथानकम् शब्दकोशः NOTES Page #4 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION This volume containing the Antagadadasao and Anuttarovavaiyadasao is planned on the same principles as my editions of other Jain texts like the Nirayavaliyao issued in the earlier part of this year, and is designed to meet the requirements of the Intermediate Arts Students of the Bombay University. So far as I know there are only two earlier editions of the first text, viz., the edition issued from Calcutta by Rai Dhanapatising Bahadur in 1875, and the edition issued by the Agamodaya Samiti of Surat in 1922 (A). Both the above editions contain also the text of the-Anuttarovavaiyadasao. Dr. L. D. Barnett has added the text of this work to his translation of both the above texts (The Antagadadasao and Anuttarovayaiyadasao, Oriental Translation Fund, New Series, Volume xvii, London, 1907 ). The editions of these texts are long out of print and hence I undertook, for the benefit of students of the Bombay University, a new edition of both these texts. I have added a Glossary of Prakrit words with their meanings in Sanskrit and English to make the book more useful to the student world. The Appendix contains an extract from the Bhaga vatisutra on the story of Skandaka, as there are * frequent references to this story in our texts. The Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION notes at the end, used conjoinly with the Glossary, will, I hope, enable even an average student to master the texts thoroughly. As these texts are to be read by our students after they have studied the Uvasagadasao, I could conveniently reduce the volume of my notes, and I have dropped the Varnakavistara,-a feature of my editions of the Uvasagadasao and the Nirayavaliyao. Besides students can easily avail themselves of the English translation of these texts by Dr. Barnett mentioned above.: The text of the work is mainly based upon the Agamodaya Samiti edition. I made use of Barnett's Translation to find out his varients (Bp) in the earlier pages of my edition, but found that the task was not worth the while. On one occasion I have noted the Commentator's varient (Com. p.). It appears both these texts were not much cared for by the Jains and hence the Mss. are generally in indifferent condition. It is on this account that there are not many real variants as such there. The Antagadadasao, Sk. Antakrtadasa, is the eighth Anga of the Jain Canon. It is divided into eight vaggas or chapters and into nintytwo ajjhayanas or lessons. Each of these nintytwo lessons mentions a person, man or woman, who attained a happy end to his or her worldly life, i, e., attained perfection. The narratives of many of these persons are machanically given or referred to. There is one important thing to be noted about this work and it is that the persons mentioned in the first five vaggas lived in an age when Aritthanemi was the Tirthamkara, while the persons mentioned in the last three Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION vii vaggas lived in an age when Mahavira was the Tirthamkara. It is just likely that this work might originally have consisted of two parts which were later on put together under one common title. The first chapter of the Antagadadasao contains ten lessons. The scene of action is the town of Baravai, Sk.Dvaravati, founded by Krsna Vasudeva. The chapter mentions ten princes, Goyama and others, all sons of Andhagavanhi and Dharini. They all renounced the world, joined the Order of Aritthanemi, and in due course attained perfection-(85-15). The sacond chapter narrates, similarly, the stories of ten princes, all sons of Vanhi and Dharini (16-17). The narrative of Gayasukumara ($ 28-65) in the third chapter is of peculiar interest. There was in the town of Bhaddilapura a couple, Naga and Sulasa. Sulasa was told in her childhood that she would deliver still-born children. Now this Sulasa worshipped god Harinaigamesin, who was pleased with her so much so that he so arranged by his divine power that Sulasa and Devaki, queen of Vasudeva, should bear children simultaneously and that he should bring the healthy children, six in number, of Devaki to Sulasa and substitute in their place with Devaki the still-born children of Sulasa. Sulasa nursed these children who were named Aniyasa, Anantasena, Anihaya, viu, Devajasa and Sattusena. These boys grew up in due course, studied the arts, were married, enjoyed pleasures of life; but subsequently they all joined the Order of monks founded Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii INTRODUCTION by Aritthanemi. They were so similar in appearance that they could be easily confounded with one another ($ 38, 18-29). One day these six monks formed themselves into three groups and went out on their begging tour in the town of Baraval There the first group came to the house of Devaki. She served them with a plate full of sweets and they went away. A second batch of two monks followed and Devaki served them also with food. When the third batch of two monks came, she felt that one and the same batch was visiting her house ; she asked them if they did not get food and drink in the vast town of Barvai that they were required to visit the same house again and again. They replied that they were not the same monks; they were six brothers, sons of Naga and Sulasa of Bhaddilapura, similar in age and appearance as if they were twin brothers; and that they joined the Order of Aritthanemi and were on a begging tour. :($ 30-36). Now a young ascetic of Polasapura once told Devaki that she would get eight sons, similar in appearance, and that no other lady in the Bharatavarsa would get such sons. Devaki felt that the prediction had turned false, as she saw with her eyes these six monks similar in appearance. She thought she should ask the revered Aritthanemi about it. Then he told her how her sons were transferred to Sulasa by Harinaigamesin. After this explanation Devaki returned home after paying a visit to the six monks. (8 37, 39). Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION Now Devaki was depressed at heart as she felt that even though she gave birth to seven sons, she did not enjoy the pleasures of fondling any; that even Krsna visited her every six months. (940-41 ). Now when Krsna visited Devaki and found his mother depressed, he asked her why she was down-hearted. On her explaining the reason Krspa agreed to see that she would get the eighth son. He thereafter propitiated Harinaigamesin by observing a fast until the eighth meal and got a boon from the god that Devaki would have one more son. Devaki accordingly got a son who was named Gayasukumala, Sk., Gajasukumara. ( $ 42-45 ). Now there lived in Baravai a Brahmin, Somila by name, who had a daughter Soma. Krsna saw Soma playing on the street a game of ball, thought she would make a suitable wife for his brother Gajasukumara, and asked his men to take the girl to girls' harem. ( $ 46-49). Now once Aritthanemi came to visit the town of Baravai. Krsna and Gajasukumara went to listen to his discourse, and the latter felt that he should at once renounce the world and be a monk. His parents and also Krsna tried their best to persuade him but in vain. So Gajasukumara became a monk, and on the very day of his renunciation he began to practise the pratima for a night in a burning ground. Somila saw him there and in order to take revenge upon him for his neglect of Soma whom Gajasukumara left in the prime of youth, prepared an earthern basin on the head of Gaja Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION sukumara and put some burning charcoal therein. The young monk bore all the pangs patiently and after destroying his acts attained perfection. Krsna learnt of the death of his brother from Aritthanemi and was told that the person who would die on the spot on seeing. Krsna enter the town, was responsible for his brother's death. Somila died as predicted on seeing Krsna enter the town. (8 50-65). There is nothing remarkable in the rest of the third chapter as also in the fourth. (8 66-73). The fifth chapter gives us ten narratives of ladies, eight of which are wives of Krsna and the last two wives of Samba. Krsna learnt from Aritthanemi that the town of Baravai was destined to be ruined by fire due to the folly of drunken Yadavas in insulting a sage. Krsna immediately issued a proclamation to the effect that whosoever desired to renounce the world and join the Order of monks or nuns would receive his consent and that he would look after their survivers if they were in distress. Paumavai was first to come forward; she was admitted by Aritthanemi and placed under the charge of his chief nun, Jakkhini; there she practised many Jain vows and penances and finally attained perfection ( 874-90). In the sixth chapter there are two interesting narratives. In the town of Rajagtha there lived a gardner, Arjunaka,and his wife Bandhumati. They were both devotees of a semi-divine yaksa Mudgarapani. The gardner was used to go to his garden Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION every morning, cut basketfuls of flowers, offered the best of flowers to Mudgarapani, and then went about his business. There was in that town a social club called Elegant, mostly of vagabonds. Now, on the occasion of a public festival when the gardner with his wife was out on a visit to the temple, six members of the club conspired and decided that they should abduct the gardner's wife after binding the gardner hands and feet, which plan they carried out. The gardner then thought that as Mudgarapani, to whom he was so devoted since his childhood, did not come to his help, the image of the deity was nothing but a log of wood. Now, learning this gardener's thought, Mudgarapani god wanted to justify his existence and so entered the body of the gardner, cut off his bonds, and, with the heavy iron club in his hand, began to chase and beat those six members of the club and the woman Bandhumati. When this news spread about people were afraid of leaving their homes even to pay their visits to holy persons like Mahavira. A young boy, Sudarsana, however, went to see the revered Mahavira and encountered the gardener possessed by Mugarapani. He faced the gardener boldly, and Mudgarapani, finding that he could not attack Sudarsana, the disciple of Mahavira, left the body of the gardener and went his way. The gardener thus came round, visited Mahayira, and after listening to his discourse, became monk. But when he went out in the city on his begging tour, he was insulted by people for his so called acts of chasing and beating people. "He bore all these insults patiently and after practising the vows attained perfection ($ 98-121). Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xii INTRODUCTION There is another short narrative in this chapter. Atimukta, a young prince, one day accompained Goyama, the disciple of Mahavira, to see what his Master was like, and after listening to his discourse, joined the Order of monks. The only interesting passage in the narrative is $131, wherein his parents asked him whether he understood what is meant by dharma. His reply was that he understood that he would die one day and that it was his own acts that were responsible for his destiny (SS 124-133). The last two chapters mention twenty-three wives of king Seniya who joined the Order of nuns, practised various penances under the direction of Candana, the chief nun of Mahavira, and attained perfection. The Anuttarovavaiyadasao, Sk., Anuttaropapatikadasa, is the ninth Anga of the sacred Canon of Jains, and literally means ten (lessons in the first vagga) on persons who were born in the five Anuttaravimapas, i. o., highest heavenly mansions. The work has in all three chapters and thirty-three lessons, all almost mechanically narrated. The only interesting feature of the work is the description of the body of Dhanna, Sk, Dhanya, when he became emaciated on account of hard penance. It is my pleasant duty to acknowledge here the help that I received from Dr. I. D. Barnett's transe lation of these works. I have made constant use Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION tiu of his book throughout my labours on this edition although I have at times to differ from him and to offer alternative interpretations or altogether different interpretations. I recommend to my students very strongly to use the translation as frequently as they can. 12 Connaught Road : Poona November 1932. } P. L. VAIDYA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शुद्धिपत्रम् पृष्ठम् पंक्तिः अशुद्धम् शुद्धम् सेतुजे सेत्तुजे नीलुप्पलगुलिय नीलुप्पलगवलगुलिय सेत्तञ्ज सेत्तुम्जे तवोकमोहिं . तवोकम्महिं 22 29 25 10 पमाणं पणाम 36 43 43 43 18 15 16 15 समयोवासयं . महया...मरुदेवा सुमणाइया भूयदित्ता दीहन्ते समासढे गमंसइ समणोवासयं मरुया....मरुदेवी सुमणा इ या भूयदिना दहिदन्ते 57 20 समोसढे 67 22 नमंसद Page #16 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // अन्तगडदसाओ॥ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // अन्तगडदसाओ // तेणं कालेणं तेणं समएणं चम्पा नामं नयरी / पुण्णभद्दे चेइए। वण्णओ // 1 // तेणं कालेणं 2 अन्जसुहम्मे समोसरिए / परिसा निग्गया जाव पडिगया // 2 // तेणं कालेणं 2 अजसुहम्मस्स अन्तेवासी अजजम्बू जाव पजुवासइ, 2 एवं वयासी-“जइ णं, भन्ते, समणेणं आइगरेणं जाव संपत्तेणं सत्तमस्स अङ्गस्स उवासगदसाणं अयमढे पन्नत्ते, अट्ठमस्स णं, भन्ते, अङ्गस्स अन्तगडदसाणं समणेणं जाव संपत्तेणं के अढे पन्नत्ते?" // 3 // ___ “एवं खलु, जम्बू / समणेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं अट्ठ वग्गा पन्नत्ता" / "जइ णं, भन्ते. समजेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं अट्ट वग्गा पन्नत्ता,पढमस्स णं, भन्ते, वग्गस्स अन्तगडदसाणं समजेणं जाव संपत्तेणं कइ अज्झयणा पन्नत्ता?" "एवं खलु, जम्बू / समणेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं पढमस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता। तं जहा Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु गोयम समुद्द सागर गम्भीरे चेव होइ थिमिए य / अयले कम्पिल्ले खलु अक्खोभ पसेणई वण्ही // 1 // " जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं पढमस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्स णं, भन्ते, अज्झयणस्स अन्तगडदसाणं समजेणं जाव संपत्तेणं के अटे पन्नत्ते?" "एवं खलु, जम्बू" // 4 // . तेणं कालेणं 2 बारवई नाम नयरी होत्था दुवालसजोयणायामा नवजोयणवित्थिण्णा धणवइमइनिम्माया चामीकरपागारा नाणामणिपश्चवण्णकविसीसगमण्डिया सुरम्मा अलकापुरिसंकासा पमुइयपक्कीलिया पञ्चक्खं देवलोगभूया. पासादीया 4 // 5 // तीसे णं बारवईनयरीए बहिया उत्तरपुरस्थिमे दिसीभाए. एत्थ णं रेवयए नामं पवए होत्था / तत्थ णं रेवयए पव्वए नन्दणवणे नामं उजाणे होत्था। वण्णओ / सुरप्पिए नामं जक्खाययणे होत्था पोराणे......। से णं एगेणं वणसण्डेणं ...... / असोगवरपायवे // 6 // तत्थ णं बारवईनयरीए कण्हे नामं वासुदेवे राया परिवसइ महया...... / रायवण्णओ। से णं तत्थ समुद्दविजयपामोक्खाणं दसण्हं दसाराणं, बलदेवपामोक्खाणं पञ्चण्हं महावीराणं, पजुन्नपामोक्खाणं अछुट्टाणं कुमारकोडीणं, सम्बपामोक्खाणं सट्ठीए दुद्दन्तसाहस्साणं, महसेणपामोक्खाणं छप्पन्नाए बलवगसाहस्सीणं, वीरसेणपामोक्खाणं एगवीसाए वीरसाहस्सीणं, उग्गसेणपामोक्खाणं सोलसहं 1 Bp. विण्हू. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] पढमो वग्गो रायसाहस्सीणं, रुप्पिणिपामोक्खाणं सोलसण्हं देवीसाहस्सीणं, अणङ्गसेणापामोक्खाणं अणेगाणं गणियासाहस्सीणं अन्नेसिं च बहूणं ईसर जाव सत्थवाहाणं बारवईए नयरीए अद्धभरहस्स य समत्थस्स आहेवच्चं जाव विहरइ // 7 // तत्थ णं बारवईए नयरीए अन्धगवण्ही नामं राया परिवसइ, महया हिमवन्त...... वण्णओ। तस्स णं अन्धगवण्हिस्स रन्नो धारिणी नामं देवी होत्था / वण्णओ // 8 // तए णं सा धारिणी देवी अन्नया कयाइ तंसि तारिसगंसि सयणिजंसि... / एवं जहा महाबले सुमिणहंसणकहणा जम्मं बालत्तणं कलाओ य / जोवण पाणिग्गहणं कन्ता पासाय भोगा य॥१॥ नवरं गोयमो नामेणं / ... अट्टण्हं रायवरकन्नगाणं एगदिवसेणं पाणिं गेण्हावेन्ति / अट्ठओ दाओ॥९॥ तेणं कालेणं 2 अरहा अरिटुनेमी आइगरे जाव विहरइ / चउव्विहा देवा आगया / कण्हे वि निग्गए // 10 // तए णं तस्स गोयमस्स कुमारस्स...... / जहा मेहे तहा निग्गए / धम्म सोच्चा...... / जं नवरं, "देवाणुप्पिया, अम्मापियरे आपुच्छामि, तए णं अहं देवाणुप्पियाणं......"। एवं जहा मेहे जाव अणगारे जाए, जाव इणमेव निग्गन्थं पावयणं पुरओ काउं विहरइ // 11 // तए णं से गोयमे अन्नया कयाइ अरहओ अरिट्टनेमिस्स तहारूवाणं थेराणं अन्तिए सामाइयमाइयाई एक्कारस अगाई अहिजइ / 2 बहूहिं चउत्थ° जाव विहरइ // 12 // तए णं अरहा अरिटुनेमी अन्नया कयाइ बारवईओ नन्दणवणाओ पडिनिक्खमइ / 2 बहिया जणवयविहारं विहरइ / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [१३तए णं से गोयमे अणगारे अन्नया कयाइ जेणेव अरहा अरिटुनेमी तेणेव उवागच्छइ। 2 अरहं अरिट्ठनोमि तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेइ / 2 एवं वयासी-" इच्छामि णं, भन्ते, तुब्भेहिं अब्भणुनाए समाणे मासियं भिक्खुपडिमं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए"। एवं जहा खन्दओ तहा बारस भिक्खुपडिमाओ फासेइ, 2 गुणरयणं पि तवोकम्मं तहेव फासेइ निरवसेसं / जहा खन्दओ तहा चिन्तेइ, तहा आपुच्छइ, तहा थेरेहिं साद्धं सेत्तुजं दुरुहइ / मासियाए संलेहणाए बारस वरिसाइं परियाए जाव सिद्धे 5 // 13 // "एवं खलु, जम्बू, समणेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं पढमवग्गपढमअज्झयणस्स अयम? पन्नत्ते" // 14 // एवं जहा गोयमो तहा सेसा / वहि पिया, धारिणी माया। समुद्दे सागरे गम्भीर थिमिए अयले कम्पिल्ले अक्खोभे पसेणई वण्ही, एए एगगमा // 15 // // पढमो वग्गो सम्मत्तो॥१॥ II उक्खेवओ // 2 // 1 // तेणं कालेणं 2 बारवईए नयरीए वहि पिया, धारिणी माया। अक्खोभ सागरे खलु समुद्द हिमवन्त अयलनामे य / धरणे य पूरणे वि य अभिचन्दे चेव.अट्ठमए // 1 // 16 // जहा पढमो वग्गो तहा सव्वे अट्ट अज्झयणा / गुणरयण Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21] तइयो वग्गो तवोकम्म। सोलस वासाई परियाओ। सेतुले मासियाए संलेहणाए सिद्धी // 17 // // बिइयो वग्गो सम्मत्तो॥२॥ III उक्खेवओ // 3 // 1 // "एवं खलु,जम्बू / तच्चस्स वग्गस्स अन्तगडदसाणं तेरस अज्झयणा पनत्ता। तं जहा-अणीयसे अणन्तसेणे अणिहय विऊ देवजसे सत्तुसेणे सारणे गए सुमुहे दुम्मुहे कूवए दारुए अणाधिट्टी" // 18 // "जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं तच्चस्स वग्गस्स अन्तगडदसाणं तेरस अज्झयणा पन्नत्ता, तच्चस्स णं, भन्ते, वग्गस्स पढमअज्झयणस्स अन्तगडदसाणं के अढे पन्नत्ते?" "एवं खलु, जम्बू” // 19 // तेणं कालेणं 2 भृदिलपुरे नामं नयरे होत्था। वण्णओ। तस्स णं भद्दिलपुरस्स उत्तरपुरत्थिमे दिसीभाए सिरिवणे नामं उजाणे होत्था। वण्णओ। जियसत्तू राया // 20 // तत्थ णं भद्दिलपुरे नयरे नागे नामं गाहावई होत्था अड्डे। तस्स णं नागस्स गाहावइस्स सुलसा नामं भारिया होत्था सूमाला जाव सुरूवा। तस्स णं नागस्स गाहावइस्स पुत्ते सुलसाए भारियाए अत्तए अणीयसे नामं कुमारे होत्था सूमाले जाव सुरूवे, पञ्चधाईपरिक्खित्ते, तं जहा-खीरधाई जहा दढपइन्ने, जाव गिरिकन्दरमल्लीणे व चम्पगवरपायवे सुहंसुहेण परिवड्डइ // 21 // तए णं तं अणीयसं कुमारं साइरेगट्ठवासजायं अम्मापि Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु __ [२२यरो कलायरिय° जाव भोगसमत्थे जाए यावि होत्था / तए णं तं अणीयसं कुमारं उम्मुक्कबालभावं जाणित्ता अम्मापियरो सरिसियाणं जाव बत्तीसाए इब्भवरकन्नगाणं एगदिवसे पाणिं गेण्हावेन्ति / तए णं से नागे गाहावई अणीयसस्स कुमारस्स इमं एयारूवं पीइदाणं दलयइ। तं जहाबत्तीसं हिरण्णकोडीओ, जहा महाबलस्स, जाव उप्पि पासायवरगए फुट्टमाणे मुइङ्गमत्थएहिं भोगभोगाई भुञ्जमाणे विहरइ // 22 // तेणं कालेणं 2 अरहा अरिहनेमी जाव समोसढे, सिरिवणे उजाणे, जाव विहरइ / परिसा निग्गया॥२३॥ तए णं तस्स अणीयसस्स तं महा, जहा गोयमे तहा, नवरं सामाइयमाइयाई चोइस पुवाई अहिजइ / वीसं वासाई परियाओ। सेसं तहेव जाव सेत्तुओ पव्वए मासियाए संलेहणाए सिद्धे 5 // 24 // एवं खलु, जम्बू, समणेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स तच्चस्स वग्गस्स पढमअज्झयणस्स अयमढे पन्नत्ते // 25 // एवं जहा अणीयसे एवं सेसा वि अणन्तसेणे जाव सत्तुसेणे / छ अज्झयणा एक्कगमा / बत्तीसओ दाओ। चोदस पुन्वाइं सुयं / सेत्तुळे सिद्धा // 26 // छठें अज्झयणं // 3 // 6 // तेणं कालेणं २वारवईए नयरीए, जहा पढमे, नवरं वसुदेवे राया। धारिणी देवी / सीहो सुमिणे / सारणे कुमारे। पन्नासओ दाओ। चोइस पुवाई। वीसं वासा परियाओ। सेसं जहा गोयमस्स, जाव सेत्तुओ सिद्धे // 27 // निक्खेवओ // 37 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31] तइयो वग्गो उक्खेवओ // 3 // 8 // तेणं कालेणं 2 बारवईए नयरीए, जहा पढमे जाव अरहा अरिट्ठनेमी सामी समोसढे // 28 // तेणं कालेणं 2 अरहओ अरिटुनोमस्स अन्तेवासी छ अणगारा भायरो सहोयरा होत्था, सरिसया सरित्तया सरिव्वया नीलुप्पलगुलियअयसिकुसुमप्पगासा सिरिवच्छकियवच्छा कुसुमकुण्डलभद्दलया नलकुब्बरसमाणा // 29 // तए णं ते छ अणगारा जं चेव दिवसं मुण्डा भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइया, तं चेव दिवसं अरहं अरिट्ठनेमि वन्दन्ति नमंसन्ति, 2 एवं वयासी-"इच्छामो णं, भन्ते, तुब्भेहिं अब्भणुन्नाया समाणा जावजीवाए छटुंछट्टेणं अणिक्खित्तेणं तवकम्मसंजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरित्तए"। “अहासुहं, देवाणुप्पिया, मा पडिबन्धं..."। तए णं ते छ अंणगारा अरहया अरिट्टनेभिणा अब्भणुन्नाया समाणा जावजीवाए छटुंछट्टेणं जाव विहरन्ति // 30 // तए णं छ अणगारा अन्नया कयाइ छट्ठक्खमणपारणगंसि पढमाए पोरिसीए सज्झायं करेन्ति, जहा गोयमो, जाव " इच्छामो णं छट्टक्खमणस्स पारणए तुम्भेहिं अब्भणुन्नाया समाणा तिहिं संघाडएहिं बारवईए नयरीए जाव अडित्तए"। "अहासुहं..." // 31 // तए णं ते छ अणगारा अरहया अरिट्टनेमिणा अब्भणुनाया समाणा अरहं अरिट्टनेमि वन्दन्ति नमंसन्ति, 2 अरहओ अरिट्टनेमिस्स अन्तियाओ सहसम्बवणाओ पडिनिक्खमन्ति, 2 तिहिं संघाडएहिं अतुरियं जाव अडन्ति / तत्थ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [३२णं एगे संघाडए बारवईए नयरीए उच्चनीयमज्झिमाई कुलाई घरसमुदाणस्स भिक्खायरियाए अडमाणे 2 वसुदेवस्स रन्नो देवईए देवीए गेहे अणुपवितु // 32 // तए णं सा देवई देवी ते अणगारे एजमाणे पासइ / 2 हट्ट जाव °हियया आसणाओ अब्भुटेइ / 2 सत्तट्ठ पयाई तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ नमसइ, 2 जेणेव भत्तघरए तेणेव उवागया सीहकेसराणं मोयगाणं थालं भरेइ, 2 ते अणगारे पडिलाभेइ, 2 वन्दइ नमसइ, 2 पडिविसजेइ // 33 // तयाणन्तरं च णं दोच्चे संघाडए बारवईए उच्च जाव विसजेइ // 34 // तयाणन्तरं च णं तच्चे संघाडए बारवईए नयरीए उच्चनीय जाव पडिलाभेइ, 2 एवं वयासी-“किं णं, देवाणुप्पिया, कण्हस्स वासुदेवस्स इमीसे बारवईए नयरीए नवजोयण पञ्चक्खदेवलोगभूयाए समणा निग्गन्था उच्चनीय जाव अडमाणा भत्तपाणं नो लभन्ति, जं णं ताई चेव कुलाई भत्तपाणाए भुजो 2 अणुपविसन्ति ?" // 35 // तए णं ते अणगारा देवइं देवि एवं वयासी-“नो खलु, देवाणुप्पिए, कण्हस्स वासुदेवस्स इमीसे बारवईनयरीए जाव देवलोगभूयाए समणा निग्गन्था उच्चनीय जाव अडमाणा भत्तपाणं नो लभन्ति, नोचेवणं ताई ताई कुलाई दोच्चं पि तच्चं पि भत्तपाणाए अणुपविसन्ति / एवं खलु, देवाणुप्पिए, अम्हे भद्दिलपुरे नयरे नागस्स गाहावइस्स पुत्ता सुलसाए भारियाए अत्तया छ भायरो सहोयरा सरिसया जाव नलकुब्बरसमाणा अरहओ अरिटुनेमिस्स अन्तिए धम्मं सोचा संसार Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37] तइयो वग्गो 11 भउब्विग्गा भीया जम्मणमरणाणं मुण्डा जाव पव्वइया / तए णं अम्हे जं चेव दिवसं पव्वइया तं चेव दिवसं अरहं आरिट्टनेमि वन्दामो नमसामो, 2 इमं एयारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हामो-'इच्छामो णं, भन्ते, तुम्भेहिं अब्भणुन्नाया समाणा' जाव 'अहासुहं'। तए णं अम्हे अरहओ अब्भणुनाया समाणा जावजीवाए छटुंछ?णं जाव विहरामो। तं अम्हे अज छट्टक्खमणपारणयंसि पढमाए पोरिसीए जाव अडमाणा तव गेहं अणुप्पविट्ठा। तं नो खलु, देवाणुप्पिए, ते चेव णं अम्हे, अम्हे णं अन्ने"। देवइं देवि एवं वयन्ति, 2 जामेव दिसिं पाउब्भूया, तामेव दिसिं पडिगया // 36 // तए णं तीसे देवईए देवीए अयमेयारूवे अज्झथिए 4 समुप्पन्ने-“ एवं खलु अहं पोलासपुरे नयरे अइमुत्तेणं कुमारसमणेणं बालत्तणे वागरिया 'तुमं णं, देवाणुप्पिए, अट्ठ पुत्ते पयाइस्ससि सरिसए जाव नलकुब्बरसमाणे, नो चेव णं भारहे वासे अन्नाओ अम्मयाओ तारिसए पुत्ते पयाइस्सन्ति,' तं णं मिच्छा / इमं णं पञ्चक्खमेव दिस्सइ भारहे वासे अन्नाओ वि अम्मयाओ एरिस जाव पुत्ते पयायाओ। तं गच्छामि णं, अरहं अरिट्टनेमि वन्दामि, 2 इमं च णं एयारूवं वागरणं पुच्छिस्सामि" त्ति कटु एवं संपेहेइ / 2 कोडम्बियपुरिसे सद्दावेइ, 2 एवं वयासी-“लहुकरण... प्पवरं" जाव उवट्ठवेन्ति / जहा देवाणन्दा जाव पज्जुवासइ // 37 // . तए णं अरहां अरिट्ठनेमी देवइं देवि एवं वयासी-" से नूणं तव, देवई, इमे छ अणगारे पासित्ता अयमेयारूवे अब्भथिए 4, ‘एवं खलु अहं पोलासपुरे नयरे अइमुत्तेणं,' तं Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38 12 अन्तगडदसासु चेव जाव निग्गच्छसि, 2 जेणेव ममं अन्तियं तेणेव हव्वमागया। से नूणं, देवई, अटेसमटे ?" “हन्ता अत्थि" "एवं खलु, देवाणुप्पिए। तेणं कालेणं 2 भद्दिलपुरे नयरे नागे नाम गाहावई परिवसइ अड्डे...। तस्स णं नागस्स गाहावइस्स सुलसा नाम भारिया होत्था / सा सुलसा गाहावइणी बालत्तणे चव नेमित्तिएणं वागरिया-एस णं दारिया निन्दू भविस्सइ'। तए णं सा सुलसा बालप्पभिई चेव हरिणेगमेसीभत्तया यावि होत्था। हरिणेगमेसिस्स पडिमं करेइ, २कल्लाकल्लिं ण्हाया जाव, पायच्छित्ता उल्लपडसाडया महरिहं पुप्फच्चणं करेइ / 2 जन्नुपायपडिया पणामं करेइ / तओ पच्छा आहारेइ वा नीहारेइ वा वरइ वा। तए णं तीसे सुलसाए गाहावइणीए भत्तिबहुमाणसुस्सूसाए हरिणेगमेसी देवे आराहिए यावि होत्था / तए णं से हरिणेगमेसी देवे सुलसाए गाहावइणीए अणुकम्पणट्टयाए सुलसं गाहावइणिं तुमं च दो वि समउउयाओ करेइ / तए णं तुब्भे दो वि सममेव गब्भे गिण्हह, सममेव गब्भे परिवहह, सममेव दारए पयायह / तए णं सा सुलसा गाहावइणी विणिहायमावन्ने दारए पयायइ / तए णं से हरिणेगमेसी देवे सुलसाए अणुकम्पणट्ठाए विणिहायमावन्नए दारए करयलसंपुडेण गिण्हइ, 2 तव अन्तियं साहरइ / तं समयं च णं तुमं पि नवण्हं मासाणं...सुकुमालदारए पसवसि / जे वि य णं, देवाणुप्पिए, तव पुत्ता, ते वि य तव अन्तियाओ करयलसंपुडेणं गिण्हइ, 2 सुलसाए गाहावइणीए अन्तिए साहरइ / तं तव चेव णं, देवई, एए पुत्ता, नो चेव सुलसाए गाहावइणीए" // 38 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39] तइयो वग्गो तए णं सा देवई देवी अरहओ अरिटुनेमिस्स अन्तिए एयमढें सोचा निसम्म हट्टतुट्ठ जाव 'हियया अरहं अरिट्ठनोमि वन्दइ नमसइ, 2 जेणेव ते छ अणगारा तेणेव उवागच्छइ, 2 ते छ प्पि अणगारे वन्दइ नमसइ, 2 आगयपण्हया पप्फुयलोयणा कञ्चयपरिक्खित्तया दरियवलयवाहा धाराहयकलम्बपुप्फगं पिव समूससियरोमकूवा ते छ प्पि अणगारे अणिमिसाए दिट्ठीए पेहमाणी 2 सुचिरं निरिक्खइ, 2 वन्दइ नमसइ। 2 जेणेव अरहा अरिट्ठनेमी तेणेव उवागच्छइ, 2 अरहं अरिटुनेमि तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ नमसइ / 2 तमेव धम्मियं जाणं दुरुहइ / 2 जणेव बारवई नयरी तेणेव उवागच्छइ, 2 बारवई नयरिं अणुप्पविसइ, 2 जेणेव सए गिहे, जेणेव बाहिरिया उवट्ठाणसाला, तेणेव उवागच्छइ / 2 धम्मियाओ जाणप्पवराओ पच्चोरुहइ / 2 जेणेव सए वासघरे, जेणेव सए सयणिजे, तेणेव उवागच्छइ / 2 सयंसि सयणिजंसि निसीयइ // 39 // तए णं तसेि देवईर देवीए अयं अव्भत्थिए 4 समुप्पन्ने“ एवं खलु अहं सरिसए जाव नलकुब्बरसमाणे सत्त पुत्ते पयाया, नो चेव णं मए एगस्स वि वालत्तणए समुभूए। एस वि य णं कण्हे वासुदेवे छण्हं छण्हं मासाणं ममं अन्तियं पायवन्दए हव्वमागच्छइ / तं धन्नाओ णं ताओ अम्मयाओ जासिं मन्ने नियगकुच्छिसंभूयाइं थणदुद्धलुद्धयाई महुरसमुलावयाई मम्मणप्पजम्पियाई थणमूलकक्खदेसभागं अभिसरमाणाई मुद्धयाई पुणो पुणो य कोमलकमलोवमेहिं हत्थेहिं गिहिऊण उच्छङ्गनिवेसियाइं देन्ति समुल्लावए सुमहुरे पुणो पुणो मञ्जुलप्पणिए / अहं णं अधन्ना अपुण्णा अकयपुण्णा Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [४०एत्तो एगयरमवि न पत्ता" / ओहय जाव झियायइ // 40 // ___ इमं च णं कण्हे वासुदेवे व्हाए जाव विभूसिए देवईए देवीए पायवन्दए हव्वमागच्छद / तए णं से कण्हे वासुदेवे देवई देविं...पासइ / 2 देवईए देवीए पायग्गहणं करेइ, 2 देवई देवि एवं वयासी-" अन्नया णं, अम्मो, तुन्भे ममं पासित्ता हट्ट जावभवह / किं णं, अम्मो, अन्ज तुब्भे ओहय जाव झियायह ?" तए णं सा देवई देवी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी-" एवं खलु अहं, पुत्ता, सरिसए जाव °समाणे सत्त पुत्ते पयाया, नो चेव णं मए एगस्स वि बालत्तणे अणुब्भूए। तुमं पि य णं, पुत्ता, ममं छण्हं 2 मासाणं ममं अन्तियं पायवन्दए हव्वमागच्छसि / तं धन्नाओ णं ताओ अम्मयाओ, जाव झियामि" // 41 // तए णं से कण्हे वासुदेवे देवई देवि एवं वयासी-" मा णं तुब्भे, अम्मो, ओहय जाव झियायह / अहं णं तहा जैत्तिहामि जहा णं ममं सहोयरे कणीयसे भाउए भविस्सइ" त्ति कट्ट देवइं देविं ताहिं इट्टाहिं वग्गूहि समासासेइ / 2 तओ पडिनिक्खमइ, 2 जेणेव पोसहसाला तेणेव उवागच्छइ, 2, जहा अभओ, नवरं हरिणेगमेसिस्स अट्ठमभत्तं पगिण्हइ जाव अञ्जलिं कट्ट एवं वयासी- “इच्छामि णं, देवाणुप्पिया, सहोयरं कणीयसं भाउयं विइण्णं"। तए णं से हरिणेगमेसी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी-" होहिइ णं, देवाणुप्पिया, तव देवलोयचुए सहोयरे कणीयसे भाउए / से णं उम्मुक्क° जाव अणुप्पत्ते अरहओ अरिट्टनेमिस्स अन्तियं मुण्डे जाव पव्व .1 A reads पत्तिस्सामि throughout Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयो वग्गो इस्सइ" / कण्हं वासुदेवं दोच्चं पि तञ्चं पि एवं वयइ, 2 जामेव दिसिं पाउन्भूए तामेव दिसि पडिगए // 42 // तए णं से कण्हे वासुदेवे पोसहसालाओ पडिनिक्खमइ, 2 जेणेव देवई देवी तेणेव उवागच्छइ, 2 देवईए देवीए पायग्गहणं करेइ, 2" एवं वयासी-"होहिइ णं, अम्मो, मम सहोयरे कणीयसे भाउए” त्ति कट्ट देवइं देविं ताहिं इट्ठाहिं जाव आसासेइ, 2 जामेव दिसिं पाउब्भूए तामेव दिसिं पडिगए // 43 // तए णं सा देवई देवी अन्नया कयाइ तंसि तारिसगंसि जाव सीहं सुमिणे पासित्ताणं पडिबुद्धा, जाव पाढया... हट्टहियया...परिवहइ // 44 // तए णं सा देवई देवी नवण्हं मासाणं...जासुमिणारत्तबन्धुजीवयलक्खारससरसंपारिजायगतरुणदिवाकरसमप्पभं सव्वनयणकन्तं सुउमालं जाव सुरूवं गयतालुयसमाणं दारयं पयाया। जम्मणं जहा मेहकुमारे, जाव "जम्हा णं अम्हं इमे दारए गयतालुसमाणे, तं होउ णं अम्हं एयस्स दारगस्स नामधेजे गयसुकुमाले 2" / तए णं तस्स दारगस्स अम्मापियरो नामं करेन्ति ‘गयसुकुमाले ' त्ति / सेसं जहा मेहे जाव अलंभोगसमत्थे जाए यावि होत्था // 45 // तत्थ णं बारवईए नयरीए सोमिले नामं माहणे परिवसइ अड्डे रिउव्वेय' जाव सुपरिनिट्टिए यावि होत्था / तस्स सोमिलमाहणस्स सोमसिरी नामं माहणी होत्था सूमाल° ... / तस्स णं सोमिलस्स धूया सोमसिरीए माहणीए अत्तया 1Mss read indiscriminately गयसूमाल andगयसुकुमार. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 अन्तगडदसासु [४६सोमा नाम दारिया होत्था सूमाला जाव सुरूवा, रूवेणं जाव लावण्णेणं उकिट्ठा उक्किट्ठसरीरा यावि होत्था / तए णं सा सोमा दारिया अन्नया कयाइ ण्हाया जाव विभूसिया बहूहिं खुजाहिं जाव परिक्खित्ता सयाओ गिहाओ पडिनिक्खमइ, 2 जेणेव रायमग्गे तेणेव उवागच्छइ, 2 रायमग्गंसि कणगतिंदूसएणं कीलमाणी चिट्ठइ // 46 // तेणं कालेणं 2 अरहा अरिटुनेमी समोसढे, परिसा . निग्गया // 47 // तए णं से कण्हे वासुदेवे इमीसे कहाए लट्टे समाणे ण्हाए जाव विभूसिए गयसुकुमालेणं कुमारेणं सद्धिं हत्थिखन्धवरगए सकोरेण्टमल्लदामेणं छत्तेणं धरिजमाणेणं सेयवरचामराहिं उद्धव्वमाणीहिं वारवईए नयरीए मज्झंमज्झेणं अरहओ अरिटुनमिस्स पायवन्दए निग्गच्छमाणे सोमं दारियं पासइ / 2 सोमाए दारियाए रूवेण य जोवणेण य लावण्णेण य विम्हिए // 48 // तए णं कण्हे. वासुदेवे कोडुम्बियपुरिसे सद्दावेइ, 2 एवं वयासी-" गच्छह णं तुब्भे, देवाणुप्पिया, सोमिलं माहणं जाइत्ता सोमं दारियं गेण्हह, 2 कन्नन्तेउरंसि पक्खिवह / तए णं एसा गयसुकुमालस्स कुमारस्स भारिया भविस्सइ"। तए णं कोडुम्बिय जाव पक्खिवन्ति // 49 // तए णं से कण्हे वासुदेवे बारवईए नयरीए मज्झमज्झेणं निग्गच्छइ / 2 जेणेव सहसम्बवणे उजाणे जाव पज्जुवासइ। तए णं अरहा अरिटुनेमी कण्हस्स वासुदेवस्स गयसुकुमालस्स कुमारस्स तीसे य...धम्मकहा...कण्हे पडिगए॥५०॥ तएणं से गयसुकुमाले अरहओअरिटुनोमिस्स अन्तियं धम्म Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53] तइयो वग्गो सोच्चा, जं नवरं, अम्मापियरं आपुच्छामि, जहा मेहो महेलियावजं जाव वड्डियकुले / तए णं से कण्हे वासुदेवे इमीस कहाए लट्ठ समाणे जेणेव गयसुकुमाले तेणेव उवागच्छइ, 2 गयसुकुमालं आलिङ्गइ,२ उच्छङ्गे निवेसेइ.२ एवं वयासी" तुमं ममं सहोयरे कणीयसे भाया / तं मा णं इयाणि अरहो...मुण्डे जाव पन्वयाहि / अहं गं बारवईए नयरीए महया 2 रायाभिसेएणं अभिसिञ्चिस्सामि" / तए णं से गयसुकुमाले कण्हेणं वासुदेवेणं एवं वुत्ते समाणे तुसिणीए संचिट्ठइ // 51 // ___तए णं से गयसुकुमाले कण्हं वासुदेवं अम्मापियरो य दोच्चं पि तच्चं पि एवं वयासी-“एवं खलु, देवाणुप्पिया, माणुस्सया कामा खेलासवा जाव विप्पजहियव्वा भविस्सन्ति / तं इच्छामि णं, देवाणुप्पिया, तुब्भेहिं अब्भणुनाए अरहओ अरिट्टनेमिस्स अन्तिए जाव पव्वइत्तए" // 52 // तए णं तं गयसुकुमालं कण्हे वासुदेवे अम्मापियरो य जाहे नो संचाएन्ति बहुयाहिं अणुलोमाहिं जाव आघवित्तए, ताहे अकामाई चेव एवं वयासी-"तं इच्छामो णं ते, जाया, एगदिवसमपि रजसिरिं पासित्तए"। निक्खमणं जहा महाबलस्स, जाव तमाणाए तहा तहा जाव संजमित्तए / से गयसुकुमारे अणगारे जाए इरियासमिए जाव गुत्तबम्भयारी // 53 // तए णं से गयसुकुमारे जं चेव दिवसं पव्वइए तस्सेव दिवसस्स पुव्वावरण्हकालसमयंसि जेणेव अरहा अरिट्ठनेमी तेणेव उवागच्छइ, 2 अरहं अरिट्टनेमि तिक्खुत्तो आयाहिण Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 अन्तगडदसासु [५४पयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी-"इच्छामिणं,भन्ते, तुब्भेहिं अब्भणुन्नाए समाणे महाकालंसि सुसाणसि एगराइयं महापडिमं उपसंपजित्ताणं विहरित्तए"। " अहासुहं, देवाणुप्पिया" // 54 // तए णं से गयसुकुमारे अणगारे अरहया अरिटुनेमिणा अब्भणुनाए समाणे अरहं अरिट्टनेमि वन्दइ नमसइ, 2 अरहओ अरिटुनेमिस्स अन्तियाओ सहसम्बवणाओ उजाणाओ पडिनिक्खमइ / 2 जेणेव महाकाले सुसाणे तेणेव उवागए, 2 थण्डिलं पडिलेहेइ, 2 उच्चारपासवणभूमि पडिलेहेइ, 2 ईसिपब्भारगएणं कारणं जाव दो वि पाए साहट्ट एगराई महापडिमं उवसंपजित्ताणं विहरइ // 55 // इमं च णं सोमिले माहणे सामिधेयस्स अट्टाए बारवईओ नयरीओ बहिया पुव्वनिग्गए समिहाओ य दब्भे य कुसे य पत्तामोडं च गेण्हइ, 2 तओ पडिनियत्तइ / 2 महाकालस्स सुसाणस्स अदूरसामन्तेणं वीइवयमाणे, 2 संझाकालसमयसि पविरलमणुस्संसि गयसुकुमालं अणगारं पासइ, 2 तं वेरं सरइ, 2 आसुरुत्ते 5, एवं वयासी-“एस णं, भो, से गयसूमाले कुमारे अपत्थिय जाव परिवजिए, जे णं मम धूयं सोमसिरीए भारियाए अत्तयं सोमं दारियं अदिट्ठदोसपइयं कालवत्तिणि विप्पजहित्ता मुण्डे जाव पब्वइए / तंसेयं खलु ममं गयसुकुमालस्स कुमारस्स वेरनिजायणंकरित्तए" एवं संपेहेइ / 2 दिसापडिलेहणं करेइ,२ सरसं मट्टियं गेण्हइ, 2 जेणेव गयसूमाले अणगारे तेणेव 2 उवागच्छइ / 2 गयसूमालस्स कुमारस्त मत्थए मट्टियाए पालिं बन्धइ, 2 जलन्तीओ चिययाओ फुल्लियकिंसुयसमाणे खयरङ्गारे कभल्लणं Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] तइयो वग्गो गेण्हइ, 2 गयसूमालस्स अणगारस्स मत्थए पक्खिवइ / 2 भीए 5 तओ खिप्पामेव अवकमइ,२ जामेव दिसिं पाउन्भूए तामेव दिसिं पडिगए // 56 // तए णं तस्स गयसूमालस्स अणगारस्स सरीरगंसि बेयणा पाउब्भूया उज्जला जाव दुरहियासा / तए णं से गयसूमाले अणगारे सोमिलस्स माहणस्स मणसा वि अप्पदुस्समाणे तं उज्जलं जाव अहियासेइ / तए णं तस्स गयसूमालस्स अणगारस्स तं उजलं जाव अहियासेमाणस्स सुभेणं परिणामेणं पसत्थज्झवसाणेणं तयावरणिजाणं कम्माणं खएणं कम्मरयविकिरणकरं अपुवकरणं अणुपविठुस्स अणन्ते अणुत्तरे जाव केवलवरनाणदंसणे समुप्पन्ने, तओ पच्छा सिद्धे जाव °प्पहीणे। तत्थ णं अहासंनिहिएहिं देवेहिं सम्मं आराहिअं ति कट्ट दिव्वे सुरभिगन्धोदए बुट्टे, दसवण्णे कुसुमे निवाडिए, चेलुक्खेवे कए, दिव्वे य गीयगन्धव्वनिनाए कए यावि होत्था // 57 // तए णं से कण्हे वासुदेवे कलं पाउप्पभायाए जाव जलन्ते बहाए जाव विभूसिए हत्थिखन्धवरगए सकोरेण्टमल्लदामेणं छत्तेणं धरिजमाणेणं सेयवरचामराहिं उद्धव्वमाणीहिं महया भडचडगरपहकरवन्दपरिक्खित्ते बारवई नयरिं मझंमज्झेणं जेणेव अरहा अरिटुनेमी तेणेव पहारेत्थ गम. णाए // 58 // तए णं से कण्हे वासुदेवे बारवईए नयरीए मझमझेणं निग्गच्छमाणे एकं पुरिसं पासइ जुण्णं जराजजरियदेहं जाव किलन्तं महइमहालियाओ इट्टगरासीओ एगमेगं इट्टगं गहाय बहिया रत्थापहाओ अन्तोगिहं अणुप्पविसमाणं पासइ / तए Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [59 णं से कण्हे वासुदेवे तस्स पुरिसस्स अणुकम्पणट्ठाए हत्थिखन्धवरगए चेव एग इट्टगं गेण्हइ, 2 बहिया रत्थापहाओ अन्तोगिहं अणुप्पवेसेइ / तए णं कण्हेणं वासुदेवेणं एगाए इट्टगाए गहियाए समाणीए अणेगेहिं पुरिससएहिं से महालए इट्टगस्स रासी बहिया रत्थापहाओ अन्तोघरंसि अणुप्पवेसिए // 59 // तए णं से कण्हे वासुदेवे बारवईए नयरीए मज्झमझेणं निग्गच्छइ / 2 जेणेव अरहा अरिटुनेमी तेणेव उवागए 2 जाव वन्दह नमसइ / 2 गयसुकुमालं अणगारं अपासमाणे अरहं अरिट्टनेमि वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी-“कहिं णं, भन्ते, से ममं सहोयरे कणीयसे भाया गयसुकुमाले अणगारे जा णं अहं वन्दामि नमसामि?" तए णं अरहा अरिट्ठनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी--"साहिए णं, कण्हा, गयसुकुमालेणं अणगारेणं अप्पणो अटे" // 10 // तए णं से कण्हे वासुदेवे अरहं अरिटुनेमि एवं वयासी" कह णं, भन्ते, गयसुकुमालेणं अणगारेणं साहिए अप्पणो अटे?" तए णं अरहा अरिट्ठनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी"एवं खलु, कण्हा, गयसुकुमाले णं अणगारे ममं कल्लं पुव्वावरण्हकालसमयसि वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी-'इच्छामि णं...' जाव उवसंपजित्ताणं विहरइ / तए णं तं गयसुकुमालं अणगारं एगे पुरिसे पासइ / 2 आसुरुत्ते 5 जाव सिद्धे 5 / तं एवं खलु, कण्हा, गयसुकुमालेणं अणगारेणं साहिए अप्पणो अढे" // 61 // तए णं से कण्हे वासुदेवे अरहं अरिटनेमि एवं वयासी"केसणं, भन्ते, से पुरिसे अपत्थियपत्थिए जाव परिवजिए Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयो वग्गो 21 जे णं ममं सहोयरं कणीयसं भायरं गयसुकुमालं अणगारं अकाले चेव जीवियाओ ववरोविए ? // 62 // तए णं अरहा अरिटुनमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी" मा णं, कण्हा, तुम तस्स पुरिसस्स पदोसमावजाहि / एवं खलु, कण्हा, तेणं पुरिसेणं गयसुकुमालस्स अणगारस्स साहिजे दिन्ने” / “कहं णं, भन्ते, तेणं पुरिसेणं गयसुकुमालस्स णं साहिजे दिन्ने ?" तए णं अरहा अरिटुनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी-" से नूणं, कण्हा, ममं तुमं पायवन्दए हव्वमागच्छमाणे बारवईए नयरीए पुरिसं पाससि जाव अणुपविसिए / जहा णं, कण्हा, तुमं तस्स पुरिसस्स साहिजे दिन्ने, एवमेव, कण्हा, तेणं पुरिसेणं गयसुकुमालस्स अणगारस्स अणेगभवसयसहस्ससंचियं कम्मं उदीरेमाणेणं बहुकम्मनिजरत्थं साहिजे दिन्ने” / तए णं से कण्हे वासुदेवे अरहं अरिटुनेमि एवं वयासी-" से णं, भन्ते, पुरिसे मए कहं जाणियब्वे ?" तए णं अरहा अरिटुनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी-“जे णं, कण्हा, तुमं बारवईए नयरीए अणुपविसमाणं पासित्ता ठियए चेव ठिइभेएणं कालं करिस्सइ, तं णं तुमं जाणेजासि ‘एस णं से पुरिसे'" / तए णं कण्हे वासुदेवे अरहं अरिट्टनेमि वन्दइ नमंसइ, 2 जेणेव आभिसेयं हत्थिरयणं तेणेव उवागच्छइ, 2 हत्थि दुरुहइ, 2 जेणेव बारवई नयरी, जेणेव सए गिहे, तेणेव पहारेत्थ गमणाए // 63 // तस्स सोमिलमाहणस्स कल्लं जाव जलन्ते अयमेयारूवे अज्झथिए 4 समुपने-“ एवं खलु कण्हे वासुदेवे अरहं अरिट्टनेमि पायवन्दए निग्गए / तं नायमेयं अरहया, विनाय. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [६४मेयं अरहया, सुयमेयं अरहया, सिटमेयं अरहया भविस्सह कण्हस्स वासुदेवस्स। तं न नजइ णं कण्हे वासुदेवे ममं केण वि कुमारेणं मारिस्सइ” त्ति कटु भीए 4 सयाओ गिहाओ पडिनिक्खमइ, 2 कण्हस्स वासुदेवस्स बारवई नयरिं अणुपविसमाणस्स पुरओ सपक्खि सपडिदिसिं हव्वमागए / तए णं से सोमिले माहणे कण्हं वासुदेवं सहसा पासित्ता भीए 4 ठिए य चेव ठिइभेयं कालं करेइ। धरणीयलंसि सव्वङ्गेहिं धस त्ति संनिवडिए // 64 // . तए णं से कण्हे वासुदेवे सोमिलं माहणं पासइ, 2 एवं वयासी-"एस णं, देवाणुप्पिया, ले सोमिले माहणे अपत्थियपत्थिए जाव परिवजिए, जेण ममं सहोयरे कणीयसे भायरे गयसुकुमाले अणगारे अकाले चेव जीवियाओ ववरोविए 'त्ति कट्ट सोमिलं माहणं पाणेहिं कड्डावेइ, 2 तं भूमि पाणिएणं अब्भुक्खावेइ, 2 जेणेव सए गिहे तेणेव उवागए सयंगिहं अणुपवितु // 65 // निक्खेवओ // 3 // 8 // // उक्खेवओ // 3 // 9 // तेणं कालेणं 2 बारवईए नयरीए, जहा पढमए, जाव विहरइ // 66 // तत्थ णं बारवईए बलदेवे नामं राया होत्था / वण्णओ। तस्स णं बलदेवस्स रन्नो धारिणी नामं देवी होत्था। वण्णओ // 67 // तए णं सा धारिणी सीहं सुमिणे......जहा गोयमे, नवरं सुमुहे नाम कुमारे, पन्नासं कनाओ, पन्नासओ दाओ, चोद्दस पुवाई अहिजइ, वीसं वासाइं परियाओ, सेसं तं चेव, सेत्ता सिद्धे॥६८॥॥ निक्खेवओ // 3 // 9 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] चउत्थो वग्गो 23 एवं दुम्मुहे वि, कूवदारए वि, तिण्णि वि बलदेवधारिणीसुया / दारुए वि एवं चेव, नवरं वसुदेवधारिणीसुए। एवं अणाधिट्ठी वि वसुदेवधारिणीसुए // 69 // “एवं खलु, जम्बू, समणेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं तच्चस्स वग्गस्स तेरसमस्स अज्झयणस्स अयमढे पन्नत्ते // 7 // // तच्चो वग्गो सम्मत्तो॥३॥ IV " जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं तच्चस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते, चउत्थस्स णं, भन्ते, के अटे पन्नत्ते?" "एवं खलु, जम्बू, समणेणं-जाव संपत्तेणं चउत्थस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता। तं जहा जालि मयालि उवयालि पुरिससेणे य वारिसेणे य। पज्जुन्न सम्ब आणिरुद्ध सच्चनेमी य दढनेमी य॥१॥" " जइ णं,भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं चउत्थस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्स णं अज्झयणस्स के अटे पन्नत्ते ?" “एवं खलु, जम्बू” // 71 // तेणं कालेणं 2 वारवई नयरी / तीसे, जहा पढमे, कण्हे वासुदेवे...आहेवञ्चं जाव विहरइ। तत्थ णं बारवईए नयरीए वसुदेवे राया, धारिणी.... वण्णओ। जहा गोयमो,नवरं जालिकुमारे, पन्नासओ दाओ, बारसङ्गी, सोलस वासा परियाओ, सेसं जहा गोयमस्स जाव सेत्तु सिद्धे // 72 // एवं मयाली उवयाली पुरिससेणे य वारिसेणे य / एवं पजुन्ने वित्ति, नवरं कण्हे पिया रुप्पिणी माया। एवं सम्बे वि, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [७३नवरं जम्बवई माया। एवं अणिरुद्ध वि, नवरं पजुन्ने पिया वेदब्भी माया।एवं सच्चनेमी, नवरं समुद्दविजए पिया. सिवा माया / एवं दढनेमी वि / सव्वे एगगमा // 73 // निक्लेवओ॥ // चउत्थो वग्गो सम्मत्तो // 4 // "जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं चउत्थस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते, पञ्चमस्स वग्गस्स अन्तगडदसाणं समणणं जाव संपत्तेणं के अटे पन्नत्ते?" "एवं खलु, जम्बू, समणेणं जाव संपत्तेणं पञ्चमस्स वग्गस दस अज्झयणा पन्नत्ता। तं जहापउमावई य गोरी गन्धारी लक्खणा सुसीमा य / जम्बवइ सच्चभामा रुप्पिणि मूलसिरि मूलदत्ता वि // 1 // " "जइ णं,भन्ते, पञ्चमस्स वग्गस्से दस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्स णं, भन्ते, अज्झयणस्स के अढे पन्नत्ते ?" " एवं खलु, जम्बू," // .74 // तेणं कालेणं 2 बारवई नयरी / तीसे, जहा पढमे, कण्हे वासुदेवे...आहेवच्चं जाव विहरइ / तस्स णं कण्हस्स वासुदेवस्स पउमावई नामं देवी होत्था। वण्णओ / तेणं कालेणं 2 अरहा अरिट्ठनेमी समोसढे जाब विहरइ / कण्हे वासुदेवे निग्गए जाव पजुवासइ // 75 // तए णं सा परमावई देवी इमीसे कहाए लद्धट्टा समाणी हट्ट', जहा देवई, जाव पन्जुवासइ / तए णं अरहा अरिटुनेमी कण्हस्स वासुदेवस्स पउमावईए य...। धम्मकहा / परिसा पडिगया // 76 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] पञ्चमो वग्गो तए णं कण्हे वासुदेवे अरहं अरिटनेमि वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी-"इमासे णं, भन्ते, बारवईए नयरीए नवजोयण जाव देवलोगभूयाए किंमूलागे विणासे भविस्सइ ?" " कण्हा" इ अरहा अरिहनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी"एवं खलु, कण्हा, इमीसे बारवईए नयरीए नवजोयण जाव भूयाए सुरग्गिदीवायणमूलागे विणासे भविस्सइ" // 77 // . कण्हस्स वासुदेवस्स अरहओ अरिटुनोमिस्स अन्तिए एयं सोचा निसम्म एवं अब्भत्थिए 4 समुप्पजित्था-"धन्ना णं ते जालिमयालिपुरिससेणवारिसेणपजुन्नसम्बअणिरुद्धदढनेमिसच्चनेमिप्पभिईओ कुमारा, जे णं चइत्ता हिरण्णं जाव परिभाएत्ता अरहओ अरिहनेमिस्स अन्तियं मुण्डा जाव पब्वइया / अहं ण अधन्ने अकयपुण्णे रजे य जाव अन्तेउरे य माणुस्सएसु य कामभोगेषु मुच्छिए 4 नो संचाएमि अरहओ अरिष्टनेमिस्स जाव पच्चइत्तए' // 78 // "कण्हा" इ अरहा अरिटनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी" से नूणं, कण्हा, तब अयम भास्थए ४-'धन्ना णं ते जाव पव्वइत्तए ? ' से नृणं, कण्हा, अटे समझे ?" ..." हन्ता, अत्यि" / “तं नो खलु, कप्हा, तं एवं भूयं वा भव्वं वा भविस्सइ वा, जं णं वासुदेवा चइत्ता हिरणं जाव पब्वइस्सन्ति” “से केणटेणं, भन्ते, एवं बुच्चइ न एयं भूयं वा जाव पव्वइस्सन्ति ?" // 79 // "कण्हा" इ अरहा अरिटुनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी“एवं खलु, कण्हा, सब्वे वि य णं वासुदेवा पुन्वभवे निदाणकंडा / से एएण?णं, कण्हा, एवं वुच्चइ न एयं भूयं...... पव्वइस्सन्ति" // 80 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 अन्तगडदसासु [८१तए णं से कण्हे वासुदेवे अरहं अरिट्ठनमि एवं वयासी"अहं णं, भन्ते, इओ कालमासे कालं किच्चा कहिंगमिस्सामि, कहिं उववजिस्सामि ?" तए णं अरहा अरिट्ठनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी-“एवं खलु, कण्हा, बारवईए नयरीए सुरग्गिदीवायणकोवनिद्दड्डाए अम्मापिइनियगविप्पहूणे रामेण बलदेवेण सद्धिं दाहिणवेयालिं अभिमुहे जुहिट्ठिलपामोक्खाणं पञ्चण्हं पण्डवाणं पण्डरायपुत्ताणं पासं पण्डुमहुरं संपत्थिए कोसम्बवणकाणणे नग्गोहवरपायवस्स अहे पुढविसिलापट्टए पीयवस्थपच्छाइयसरीरे जरकुमारेणं तिक्खणं कोदण्डविप्पमुक्केणं इसुणा वामे पाए विद्धे समाणे कालमासे कालं किच्चा तञ्चाए वालुथप्पभाए पुढवीए उज्जलिए नरए नेरइयत्ताए उववजिहिसि" // 81 // तए णं कण्हे वासुदेवे अरहओ अरिट्टनेमिस्स अन्तिए एयमटुं सोचा निसम्म ओहय जीव झियाइ / “कण्हा' इ अरहा अरिटनेमी कण्हं वासुदेवं एवं वयासी-" मा णं तुम, देवाणुप्पिया, ओहय जाव झियाहि / एवं खलु, तुमं, देवाणुप्पिया, तच्चाओ पुढवीओ उजलियाओ अणन्तरं उव्यट्टित्ता इहेव जम्बुद्दीवे भारहे वासे आगमेसाए उस्सप्पिणीए पुण्डेसु जणवएसु सयदुवारे बारसमे अममे नामं अरहा भविस्ससि। तत्थ णं तुम वहूई वासाई केवलपरियागं पाउणित्ता सिज्झिहिसि 5" // 82 // तए णं से कण्हे वासुदेवे अरहओ अरिटुनमिल्स अन्तिए एयमहूँ सोच्चा निसम्म हट्टतुट्ट अप्फोडेइ, २वग्गइ, 2 तिवई छिन्दइ, 2 सीहनायं करेइ, 2 अरहं अरिट्टनेमि वन्दइ नम 1 Com. p. कासम्ब Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 84] पञ्चमो वग्गो सइ, 2 तमेव आभिसेकं हत्थि दुरुहइ, 2 जेणेव बारवई नयरी, जेणेव सए गिहे, तेणेव उवागए आभिसेकहत्थिरयणाओ पञ्चोरुहइ, 2 जेणेव वाहिरिया उवट्ठाणसाला, जेणेव सए सीहासणे, तेणेव उवागच्छइ, 2 सीहासणवरंसि पुरस्थाभिमुहे निसीयइ, 2 कोडुम्बियपुरिसे सद्दावेइ, 2 एवं वयासी-“गच्छह णं, तुब्भे, देवाणुप्पिया, बारवईए नयरीए सिंघाडग जाव उवघोसेमाणा एवं वयह-'एवं खलु, देवाणुप्पिया, बारवईए नवजोयण जाव भूयाए सुरग्गिदीवायणमूलागे विणासे भविस्सइ, तं जो णं, देवाणुप्पिया, इच्छइ बारवईए नयरीए राया वा जुवराया वा ईसरे तलवरे माडम्बियकोडुम्बियइब्भसेट्ठी वा देवी वा कुमारो वा कुमारी वा अरहओ अरिट्टनेमिस्स अन्तिए मुण्डे जाव पब्वइत्तए, तं णं कण्हे वासुदेवे विसजेइ, पच्छातुरस्स वि य से अहापवित्तं वित्ति अणुजाणइ, महया इड्डीसकारसमुदएण य से निक्खमणं करेइ ' / दोच्चं पि घोसणयं घोसेह, 2 मम एयं पञ्चप्पिणह" / तए णं ते कोडुम्विय जाव पञ्चप्पिणन्ति // 83 // तए णं सा पठमावई देवी अरहओ...अन्तिए धम्म सोच्चा निसम्म हट्टतुट्ठ जाव °हियया अरहं अरिटुनेमि वन्दइ नमंसइ, 2 एवं वयासी-"सद्दहामि णं, भन्ते, निग्गन्थं पावयणं...से जहेयं तुब्भे वयह / जं नवरं, देवाणुप्पिया, कण्हं वासुदेवं आपुच्छामि, तए णं अहं देवाणुप्पियाणं अन्तिए मुण्डा जाव पन्वयामि"। " अहासुहं..." // 84 // तए णं सा पउमावई देवी धम्मियं जाणप्पवरं दुरुहइ, 2 जेणेव बारवई नयरी, जेणेव सए गिहे, तेणेव उवागच्छइ, 2 धम्मियाओ जाणाओ पच्चोरुहइ, 2 जेणेव कण्हे वासुदेवे Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 [85 अन्तगडदसासु तेणेव उवागच्छइ, 2 करयल ...कट्ट एवं वयासी-"इच्छामि णं, देवाणुप्पिया, तुब्भेहिं अब्भणुनाया समाणी अरहओ अरिट्टनेमिस्स अन्तिए मुण्डा जाव पव्वइत्तए / “अहासुहं ..." // 85 // तए णं से कण्हे वासुदेवे कोडुम्बिए सद्दावेइ, 2 एवं वयासी-"खिप्पामेव पउमावईए महत्थं निक्खमणाभिसेयं उवट्ठवेह, 2 एयमाणत्तियं पञ्चप्पिणह"। तए णं ते जाव पञ्चप्पिणन्ति // 86 // तए णं से कण्हे वासुदेवे पउमावई देविं पट्टयं डुहेइ, 2 अट्टसएणं सोवण्णकलस जाव ‘महानिक्खमणाभिसेएणं अभिसिञ्चइ,२ सव्वालंकारविभूसियं करेइ, 2 पुरिससहस्सवाहिणिं सिवियं रयावेइ, 2 बारवईनयरीमझमज्झेणं निग्गच्छइ, 2 जेणेव रेवयए पव्वए, जेणेव सहसम्बवणे उजाणे, तेणेव उवागच्छइ, 2 सीयं ठवेइ, 2 पउमावई देविं सीयाओ पञ्चोरुहइ, 2 जेणेव अरहा अरिटुनेमी तेणेव उवागच्छइ, 2 अरहं अरिटुनेमि तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी--"एस णं, भन्ते, मम अग्गमहिसी पउमावई नामं देवी इट्टा कन्ता पिया मणुन्ना मणामा अभिरामा जाव किमङ्ग पुण पासणयाए / तं णं अहं, देवाणुप्पिया, सिस्सिणिभिक्खं दलयामि, पडिच्छन्तु णं, देवाणुप्पिया, सिस्सिणिभिक्खं" / " अहासुहं...” // 87 // तए णं सा पउमावई देवी उत्तरपुरस्थिमं दिसीभार्ग अवकमइ, 2 सयमेव आभरणालङ्कारं ओमुयइ, 2 सयमेव पञ्चमुट्ठियं लोयं करेइ, 2 जेणेव अरहा अरिट्ठनेमी तेणेव उवागच्छइ, 2 अरहं अरिट्टनेमि वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91] पञ्चमो वग्गो 29 "आलित्ते जाव धम्ममाइक्खिउं”। तए णं अरहा अरिटुनेमी पउमावई देविं सयमेव पवावेइ, 2 सयमेव मुण्डावेइ, 2 सयमेव जक्खिणीए अजाए सिस्सिणिं दलयइ। तए णं सा जक्खिणी अजा पउमावई देविं सयं पवावेइ जाव संजमियव्वं / तए णं सा पउमावई जाव संजमइ। तए णं सा पउमावई अजा जाया इरियासमिया जाव गुत्तबम्भयारिणी // 88 // तए णं सा पउमावई अज्ञा जक्खिणीए अजाए अन्तिए सामाइयमाइयाइं एक्कारस अङ्गाई अहिजइ, बहूहिं चउत्थछट्ट...विविहतवोकमोहिं अप्पाणं भावेमाणी विहरइ। तए णं सा पउमावई अजा बहुपडिपुण्णाइंवीसं वासाइं सामण्णपरियागं पाउणित्ता मासियाए संलेहणाए अप्पाणं झूसेइ, 2 सट्टि भत्ताई अणसणाए छेएइ, 2 जस्सट्टाए कीरइ नग्गभावे जाव तमटुं आराहेइ...चरिमुस्सासेहिं सिद्धा 5 // 89 // निक्खेवओ // 5 / 1 // तेणं कालेणं 2 बारवई, रेवयए, उजाणे नन्दणवणे / तत्थ णं वारवईए कण्हे वासुदेवे...। तस्स णं कण्हवासुदेवस्स गोरी देवी। वण्णओ / अरहा समोसढे / कण्हे निग्गए। गोरी, जहा पउमावई तहा, निग्गया। धम्मकहा। परिसा पडिगया। कण्हे वि / तए णं सा गोरी, जहा पउमावई तहा, निक्खन्ता जाव... सिद्धा 5 // 90 // निक्खेवओ // 5 / 2 // एवं गन्धारी, लक्खणा, सुसीमा, जम्बवई, सञ्चभामा, रुप्पिणी / अट्ठ वि पउमावईसरिसाओ // 91 // तेणं कालणं 2 वारवईनवरीए रेवयए, नन्दणवणे, कण्हे / तत्थ णं बारवईए नयरीए कण्हस्स वासुदेवस्स पुत्ते जम्ब Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 अन्तगडदसासु [९२वईए देवीए अत्तए सम्बे नामं कुमारे होत्था, अहीण... / तस्स णं सम्बस्स कुमारस्स मूलसिरी नामं भारिया होत्था। वण्णओ। अरहा समोसढे / कण्हे निग्गए / मूलसिरी वि निग्गया जहा पउमावई / नवरं "देवाणुप्पिया, कण्हं वासुदेवं आपुच्छामि" जाव सिद्धा 5 // एवं मूलदत्ता वि // 92 // पञ्चमो वग्गो सम्मत्तो // 5 // .. VI “जइ..." / छठुस्स उक्खेवओ। "नवरं सोलस अज्झयणा पन्नत्ता / तं जहा मङ्काती किंकमे चेव मोग्गरपाणी य कासवे / खेमए धिइधरे चेव केलासे हरिचन्दणे // 1 // बारत्त सुदंसण पुण्णभह सुमणभद्द सुपइटे मेहे / अइमुत्ते य अलक्खे अज्झयणाणं तु सोलसयं // 2 // " " जइ... सोलस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्ल अज्झयणस्स के अट्टे पन्नत्ते ?" " एवं खलु, जम्बू" // 93 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे / गुणसिलए चेइए / सणिए राया / मङ्काती नाम गाहावई परिवसइ अड्रे जाव.अपरिभूए। तेणं कालेणं 2 समणे भगवं महावीरे आइगरे... गुणसिलए जाव विहरइ / परिसा निग्गया // 94 // तए णं से मङ्काती गाहावई इससे कहाए लद्धढे... जहा पन्नत्तीए गङ्गदत्ते तहेव इमो वि जेट्टपुत्तं कुडुम्बे ठवेत्ता पुरिससहस्सवाहिणीए सीयाए निक्खन्ते जाव अणगारे जाए जाव इरियासमिए... // 95 // तए णं से मङ्काती अणगारे समणस्स भगवओ महा Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100] छटो वग्गो 31 वीरस्स तहारूवाणं थेराणं अन्तिए सामाइयमाइयाई एक्कारस अङ्गाइं अहिजइ / सेसं जहा खन्दगस्स / गुणरयणं तवोकम्मं / सोलस वासाई परियाओ / तहेव विपुले सिद्धे // 96 // निक्खेवओ // 6 // 1 // किंकमे वि एवं चेव जाव विपुले सिद्धे // 97 // निक्खेवओ // 6 // 2 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे / गुणसिलए चेइए / सेणिए राया। चेल्लणा देवी // 98 // तत्थ णं रायगिहे अज्जुणए नाम मालागारे परिवसइ अड़े जाव अपरिभूए / तस्स णं अजुणयस्स मालागारस्स बन्धुमई नामं भारिया होत्था सूमाला / तस्स णं अजुणयस्स मालागारस्स रायगिहस्स नयरस्स बहिया एत्थ णं महं एगे पुप्फारामे होत्था कण्हे जाव निउरम्बभूए दसवण्णकुसुमकुसुमिए पासादीए 4 // 99 // तस्स णं पुप्फारामस्स अदूरसामन्ते तत्थ णं अजुणयस्स मालागारस्य अजयपजयपिइपजयागए अणेगकुलपुरिसपरंपरागए मोग्गरपाणिस्स जक्खस्स जक्खाययणे होत्था पोराणे दिवे सच्चे, जहा पुण्णभद्दे / तत्थ णं मोग्गरपाणिस्स पडिमा एगं महं पलसहस्सनिष्फन्नं अयोमयं मोग्गरं गहाय चिट्ठइ // 100 // तए णं से अज्जुणए मालागारे बालप्पभिई चेव मोग्गरपाणिजक्खभत्ते यावि होत्था, कल्लाकल्लिं पच्छियपिडगाई गिण्हइ, 2 रायगिहाओ नयराओ पडिनिक्खमइ, 2 जेणेव पुप्फारामे तेणेव उवागच्छइ, 2 पुप्फुच्चयं करेइ, 2 अग्गाई वराई पुप्फाई गहाय जेणेव मोग्गरपाणिस्स जक्खाययणे Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [१०१तेणेव उवागच्छइ, 2 मोग्गरपाणिस्स जक्खस्स महरिहं पुप्फश्चणयं करेइ, 2 जन्नुपायवडिए पणामं करेइ, तओ पच्छा रायमग्गसि वित्तिं कप्पेमाणे विहरइ // 101 // तत्थ णं रायगिहे नयरे ललिया नामं गोट्ठी परिवसइ अड्डा जाव अपरिभूया जंकयसुकया यावि होत्था / तएणं रायगिहे नयरे अन्नया कयाइ पमोए घुटे यावि होत्था। तए णं से अजुणए मालागारे कल्लं पभूयतरागेहिं पुप्फेहिं कजमिति कट्ठ पञ्चूसकालसमयांस बन्धुमईए भारियाए सद्धिं पच्छियपिडगाइं गिण्हइ, 2 सयाओ गिहाओ पडिनिक्खमइ, 2 रायगिहं नयरं मझमज्झेणं निग्गच्छइ, 2 जेणेव पुप्फारामे तेणेव उवागच्छइ, 2 बन्धुमईए भारियाए सद्धिं पुप्फुच्चयं करेइ // 102 // तए णं तीसे ललियाए गोट्ठीए छ गोहिल्ला पुरिसा जेणेव मोग्गरपाणिस्स जक्खस्स जक्खाययणे तेणेव उवागया अभिरममाणा चिट्ठन्ति। तए णं से अजुणए मालागारे बन्धुमईए भारियाए सद्धिं पुष्फुच्चयं करेइ, 2 अग्गाइं वराई पुप्फाइं गहाय जेणेव मोग्गरपाणिस्स जक्खस्स जक्खाययणे तेणेव उवागच्छइ / तए णं छ गोहिल्ला पुरिसा अजुणयं मालागारं बन्धुमईए भारियाए सद्धिं एजमाणं पासन्ति, 2 अन्नमन्नं एवं वयासी-“एस णं, देवाणुप्पिया, अजुणए मालागारे बन्धुमईए भारियाए साद्धं इहं हव्वमागच्छइ / तं सेयं खलु, देवाणुप्पिया, अम्हं अजुणयं मालागारं अवओडयबन्धणं करित्ता बन्धुमईए भारियाए साद्धं विउलाई भोगभोगाई भुञ्जमाणाणं विहरित्तए” त्ति कट्ट एयमढे अन्न Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 105] छट्टो वग्गो मन्नस्स पडिसुणेन्ति, 2 कवाडन्तरेसु निलुक्कन्ति, निश्चला निप्फन्दा तुसिणीया पच्छन्ना चिट्ठन्ति // 103 // तए णं से अजुणए मालागारे बन्धुमईभारियाए सद्धिं जेगेव मोग्गरपाणिजक्खाययणे तेणेव उवागच्छइ,२ आलोए पणामं करेइ, महरिहं पुष्फच्चणं करेइ, जन्नुपायपडिए पमाणं करेइ / तए णं छ गोहिल्ला पुरिसा दवदवस्स कवाडन्तरेहिन्तो निग्गच्छन्ति, अजुणयं मालागारं गिण्हन्ति, 2 अवओडयबन्धणं करेन्ति, 2 बन्धुमईए मालागारीए सद्धिं विउलाई भोगभोगाई भुञ्जमाणा विरहन्ति // 104 // तए ण तस्स अज्जुणयस्स मालागारस्स अयमज्झथिए 4---" एवं खलु अहं बालप्पभिई चेव मोग्गरपाणिस्स भगवओ कल्लाकल्लिं जाव कप्पेमाणे विहरामि।तंजइ णं मोग्गरपाणिजक्खे इह संनिहिए होन्ते, से णं किं ममं एयारूवं आवई पाविजमाणं पासन्ते ? तं नत्थि णं मोग्गरपाणी जखे इह संनिहिए। सुबत्तं णं एस कट्टे" // 105 // तए णं से मोग्गरपाणी जक्खे अजुणयस्स मालागारस्स अबमेवारूवं अज्झत्थियं जाव वियाणित्ता अजुणयस्स मालागारस्स सरीरयं अणुपविसइ, 2 तडतडतडस्स बधाई छिम्दइ, तं पलसहस्सनिष्फन्नं अयोमयं मोग्गरं गिण्हइ, २ते इथिसत्तमे पुरिसे घाएइ / तए णं से अजुणए मालागारे मोग्गरपाणिणा जक्खणं अन्नाइटे समाणे रायगिहस्स नय रस्स परिपेरन्तेणं कल्लाकल्लिं छ इत्थिसत्तमे पुरिसे घाएमाणे विहरई। रायगिहे नयरे सिंघाडग जाव °महापहपहेसु बहुजणो अन्नमन्नस्स एवमाइक्खइ 4--" एवं खलु, देवाणु Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 अन्तगडदसासु [१०६प्पिया, अजुणए मालागारे मोग्गरपाणिणा अन्नाइटे समाणे रायगिहे नयरे बहिया छ इत्थिसत्तमे पुरिसे घाएमाणे विहरइ"॥१०६॥ तए णं से सेणिए राया इमीसे कहाए लढे समाणे कोडुम्बियपुरिसे सदावेइ, 2 एवं वयासी--"एवं खलु, देवाणुप्पिया, अजुणए मालागारे जाव घाएमाणे विहरइ / तंमा णं तुब्भे केइ कट्ठस्स वा तणस्स वा पाणियस्स वा पुष्फफलाणं वा अट्टाए सइरं निग्गच्छउ, मा णं तस्स सरीरस्स वावत्ती भविस्सइ" त्ति कटु दोच्चं पि तच्चं पि घोसणयं घोसेह, 2 खिप्पामेव ममेयं पञ्चप्पिणह"। तए णं ते कोडुम्बिय जाव पञ्चप्पिणन्ति // 107 // तत्थ णं रायगिहे नयरे सुदंसणे नामं सेट्ठी परिवसइ अड़े... / तए णं से सुदंसणे समणोवासए यावि होत्था अभिगयजीवाजीवे जाव विहरइ // 108 // तेणं कालेणं 2 समणे भगवं जाव समोसढे विहरइ। तए णं रायगिहे नयरे सिंघाडग...बहुजणो अन्नमन्नस्स एवमाइक्खइ, जाव किमङ्ग पुण विउलस्स अट्ठस्स गहणयाए। एवं तस्स सुदंसणस्स बहुजणस्स आन्तिए एयं सोच्चा निसम्म अयं अब्भत्थिए ४--"एवं खलु समणे जाव विहरइ / तं गच्छामि णं वन्दामि..." एवं संपेहेइ, 2 जेणेव अम्मापियरो तेणेव उवागच्छइ, 2 करयल ... एवं वयासी- "एवं खलु, अम्मताओ,समणे जाव विहरइ / तं गच्छामि णं समणं भगवं महावीरं वन्दामि नमसामि जाव पजुवासामि" // 109 // तए णं सुदंसणं सेटिं अम्मापियरो एवं वयासी-“एवं खलु, पुत्ता, अजुणए मालागारे जाव घाएमाणे विहरइ / तं Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113] छट्ठो वग्गो 35 माणं तुमं, पुत्ता, समणं भगवं महावीरं वन्दए निग्गच्छाहि, माणं तव सरीरयस्स वावत्ती भविस्सइ / तुमं णं इहगए चेव समणं भगवं महावीरं वन्दाहि नमसाहि" // 110 // __तए णं सुदंसणे सेट्ठी अम्मापियरं एवं वयासी-"किं णं, अम्मताओ, समणं भगवं... इहमागयं इह पत्तं इह समोसढं इहगए चेव वन्दिस्सामि ? तं गच्छामि णं अहं, अम्मताओ, तुब्भेहिं अब्भणुनाए समाणे भगवं महावीरं वन्दए”। तए णं सुदंलणं सेटुिं अम्मापियरो जाहे नो संचाएन्ति बहूहिं आघवणाहिं 4 जाव परूवेत्तए, ताहे एवं वयासी-“अहामुहं...” // 111 // तर णं से सुदंसणे अम्मापिईहिं अब्भणुनाए समाणे ण्हाए सुद्धप्पावेसाइं जाब °सरीरो गिहाओ पडिनिक्खमइ, 2 पायचारविहारेणं रायगिहं नयरं मझमझेणं निग्गच्छइ, 2 मोग्गरपाणिस्स जक्खस्ल जक्खाययणस्स अदूरसामन्तणं जेणेव गुणसिलए चेइए, जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव पहारेत्थ गमणाए // 112 // तएणं से मोग्गरपाणी जक्खे सुदंसणं समणोवासयं अदूरसामन्तेणं वीइवयमाणं 2 पासइ, 2 आसुरुत्ते 5 तं पलसहस्सनिप्फन्नं अयोमयं मोग्गरं उल्लालेमाणे 2 जेणेव सुदंसणे समणोवासए तेणेव पहारेत्थ गमणाए // 113 // तएणं से सुदंसणे समणोवासए मोग्गरपाणिं जक्खं एजमाणं पासइ,२अभीए अतत्थे अणुविग्गे अक्खुभिए अचलिए असंभन्ते वथन्तणं भूमि पम जइ, 2 करयल...एवं वयासी"नमोत्यु णं अरहन्ताणं जाव संपत्ताणं, नमोत्थु णं सभणस्स जाव संपाविउकामस्स / पुबिचणं मए समणस्स भगवओ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [११४महावीरस्स अन्तिए थूलए पाणाइवाए पञ्चक्खाए जावजीवाए, थूलए मुसावाए, थूलए अदिन्नादाणे, सदारसंतोसे कए जावजीवाए, इच्छापरिमाणे कए जावजीवाए। तं इयाणिं पि तस्सेव अन्तियं सव्वं पाणाइवायं पञ्चक्खामि जावजीवाए मुसावायं अदत्तादाणं मेहुणं परिग्गहं पञ्चक्खामि जावजीवाए, सव्वं असणं पाणं खाइमं साइमं चउन्विहं पि आहारं पञ्चक्खामि जावजीवाए / जइ णं एत्तो उवसग्गाओ मुच्चिस्सामि, तो मे कप्पेइ पारेत्तए; अह नो एत्तो उवसग्गाओ मुच्चिस्सामि, तओ मे तहा पञ्चक्खाए चेव" त्ति कट्ट सागारं पडिमं पडिवजइ // 114 // तए णं मोग्गरपाणिजक्खे तं पलसहस्सनिप्फन्नं अयोमयं मोग्गरं उल्लालेमाणे 2 जेणेव सुदंसणे समणोवासए तेणेक उवागच्छइ, 2 नो चेव णं संचाएइ सुदंसणं समणोवासयं समभिपडित्तए। तए णं से मोग्गरपाणी जक्खे सुदंसणं समणोवासयं सवओ समन्ताओ परिघोलेमाणे 2 जाहे नो संचाएइ सुदंसणं समणोवासयं तेयसा समभिपडित्तए, ताहे. सुदंसणस्स समणोवासयस्स पुरओ सपक्खं सपडिदिसिं ठिच्चा सुदंसणं समयोवासयं अनिमिसाए दिट्ठीए सुचिरं निरिक्खइ, 2 अजुणयस्स मालागारस्स सरीरं विप्पजहइ, 2 तं पलसहस्सनिप्फन्नं अयोमयं मोग्गरंगहाय जामेव दिसिं पाउन्भूए तामेव दिसिं पडिगए / तए णं से अजुणए मालागारे मोग्गरपाणिणा जक्खेणं विप्पमुक्के समाणे धसत्ति धरणीयलंसि सव्वङ्गेहिं निवडिए / तए णं से सुदंसणे समणोवासए निरुवसग्गमिति कट्ट पडिमं पारेइ // 115 // तए णं से अजुणए मालागारे तत्तो मुहुत्तन्तरेण आसत्थे Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] छट्ठो वग्गो 37 समाणे उट्टेइ, 2 सुदंसणं समणोवासयं एवं वयासी-“तुब्भे णं, देवाणुप्पिया, के कहिं वा संपत्थिया ?" तए णं से सुदंसणे समणोवासए अजुणयं मालागारं एवं वयासी"एवं खलु, देवाणुप्पिया, अहं सुदंसगे नाम समणोवासए अभिगयजीवाजीवे गुणसिलए चेइए समणं भगवं महावीरं वन्दए संपत्थिए"। तए णं से अजुणए मालागारे सुदंसणं समणोवासयं एवं वयासी-"तं इच्छामि णं, देवाणुप्पिया, अहमवि तुमए सद्धिं समणं भगवं महावीरं वन्दित्तए जाव पजुवासित्तए"। " अहासुहं, देवाणुप्पिया,..." // 116 // तए णं से सुदंसणे समणोवासए अजुणएणं मालागारेणं सद्धिं जेणेव गुणसिलए चेइए, जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 अजुणएणं मालागारेणं सद्धिं समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो जाव पजुवासइ। तए णं समणे भगवं महावीरे सुदंसणस्स समणोवासगस्स अजुणयस्स मालागारस्स तीसे य......। धम्मकहा। सुदंसणे पडिगए // 117 // तए णं से अज्जुणए समणस्स...धम्मं सोचा हट्ट... "सदहामि णं, भन्ते, निग्गन्थं पावयणं जाव अब्भुट्टोमि"। "अहासुहं..."। तए णं से अजुणए मालागारे उत्तरपुरस्थिमं दिसीभागं अवक्कमित्ता सयमेव पञ्चमुट्टियं लोयं करेइ, जाव अणगारे जाए जाव विहरइ // 118 // तए णं से अजुणए अणगारे जं चेव दिवसं मुण्डे जाव पन्वइए, तं चेव दिवसं समणं भगवं महावीरं वन्दइ, 2 इमं एयारूवं अभिग्गहं उग्गिण्हइ-"कप्पइ मे जावजीवाए छटुंछट्टेणं अनिक्खित्तेण तवोकम्मेणं अप्पाणं भावेमाणस्स Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ अन्तगडदसासु [११९विहरित्तए” त्ति कट्ट अयमेयारूवं अभिग्गहं उग्गिण्हइ, 2 जावजीवाए जाव विहरइ // 119 // तए णं से अजुणए अणगारे छट्ठक्खमणपारणगंसि पढमपोरिसीए सज्झायं करेइ, जहा गोयमसामी. जाव अडइ। तए णं तं अजुणयं अणगारं रायगिहे नयरे उच्च जाव अडमाणं बहवे इत्थीओ य पुरिसा य डहरा य महल्ला य जुवाणा य एवं वयासी-“इमे णं मे पियामारए भायामारए भगिणीमारए भजामारए पुत्तमारए ध्यामारए सुण्हामारए, इमेण मे अन्नयरे सयणसंबन्धिपरियणे मारिए" त्ति कट्ट अप्पेगइया अकोसन्ति, अप्पेगइया हीलन्ति निन्दन्ति खिंसन्ति गरिहन्ति तज्जेन्ति तालेन्ति / तए णं से अजुणए अणगारे तेहिं बहूहिं इत्थीहि य पुरिसेहि य डहरेहि य महल्लेहि य जुवाणएहि य आओसिजमाणे जाव तालिजमाणे तेसिं मणसा वि अप्पदुस्समाणे सम्म सहइ सम्मं खमइ तिइक्खइ अहियासेइ। सम्मं सहमाणे खममाणे तिइक्खमाणे अहियासेमाणे रायगिहे नयरे उच्चनीयमज्झिमकुलाई अडमाणे जइ भत्तं लहइ तो पाणं न लहइ, जइ पाणं तो भत्तं न लहइ / तए णं से अज्जुणए अदीणे अविमणे अकलुसे अणाइले अविसादी अपरितन्तजोगी अडइ, 2 रायगिहाओ नयराओ पडिनिक्खमइ, 2 जेणेव गुणसिलए चेइए, जेणेव समणे भगवं महावीरे, जहा गोयमसामी, जाव पडिदंसेइ, 2 समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुनाए अमुच्छिए 4 बिलभिव पन्नगभूएणं अप्पाणेणं तमाहारं आहारेइ / तए णं समणे भगवं महावीरे अन्नया कयाइ रायगिहाओ नयराओ पडिनिग्गच्छइ, 2 बहिं जणवयविहारं विहरइ // 120 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 123] छट्टो वग्गो तए णं से अजुणए अणगारे तेणं ओरालणं पयत्तेणं पग्गहिएणं महाणुभावेणं तवोकम्मेणं अप्पाणं भावेमाणे वहुपुण्णे छम्मासे सामण्णपरियागं पाउणइ, अद्धमासियाए संलेहणाए अप्पाणं झुसेइ, तसिं भत्ताई अणसणाए छेएइ, 2 जस्सट्टाए कीरइ...जाव सिद्ध 5 // 121 // निक्खेवओ // 6 // 3 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे, गुणसिलए चेइए, सेणिए राया, कासवे नाम गाहावई परिवसइ जहा मङ्काती। सोलस वासा परियाओ जाव विपुले सिद्धे // 122 // एवं खेमए वि गाहावई, नवरं कागन्दी नयरी, सोलस परियाओ, विपुले पन्चए सिद्धे // 5 // एवं धिइहरे वि गाहावई, कागन्दीए नयरीए, सोलस वासा परियाओ जाव विपुले सिद्धे // 6 // एवं केलासे वि गाहावई, नवरं सागेए नयरे, बारस वासाइं परियाओ, विपुले सिद्धे // 7 // एवं हरिचन्दणे वि गाहावई, सागेए, बारस वाला परियाओ, विपुले सिद्धे // 8 // एवं बारत्तए विगाहावई, नवरं रायगिहे नयरे,बारस वासा परियाओ, विपुले सिद्धे // 9 // एवं सुदंसणे वि गाहावई, नवरं वाणियगामे नयरे, दूइपलासए, पञ्च वासा परियाओ, विपुले सिद्धे // 10 // एवं पुण्णभद्दे वि, नवरं वाणियगामे नयरे, पञ्च वासा..., विपुले सिद्धे // 11 // एवं सुमणभद्दे वि, सावत्थीए नयरीए, बहुवासपरियाओ..., विपुले सिद्धे // 12 // एवं सुपइटे वि गाहावई, सावत्थीए नयरीए, सत्तावसिं वासा परियाओ, विपुले सिद्धे // 13 // मेहे..., . रायगिहे नयरे, बहूई वासाइं परियाओ,...॥१४॥१२३॥ तेणं कालेणं२पोलासपुरे नयरे, सिरिवणे उजाणे / तत्थ णं Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 अन्तगडदसासु [१२४पोलासपुरे नयरे विजए नामं राया होत्था। तस्स णं विजयस्स रन्नो सिरी नामं देवी होत्था। वण्णओ। तस्स णं विजयस्स रन्नो पुत्ते सिरीए देवीए अत्तए अइमुत्ते नामं कुमारे होत्था सूमाले // 124 // तेणं कालेणं 2 समणे भगवं महावीरे जाव सिरिवणे विहरइ। तेणं कालेणं 2 समणस्स भगवओ महावीरस्स जेटे अन्तेवासी इन्दभूई, जहा पन्नत्तीए, जाव पोलासपुरे नयरे उच्च जाव अडइ // 125 // इमं च णं अइमुत्ते कुमारे पहाए जाव विभूसिए वहूहिं दारएहि ए दारियाहि य डिम्भएहि य डिम्भियाहि य कुमारएहि य कुमारियाहि य सद्धिं संपरिकुंडे साओ गिहाओ पडिनिक्खमइ, २जेणेव इन्दट्ठाणे तेणेव उवागए तेहिं बहूहिं दारएहि य 6 संपरिबुडे अभिरममाणे 2 विहरइ // 126 // तए णं भगवं गोयमे पोलासपुरे नयरे उच्चनीय जाव अडमाणे इन्दट्ठाणस्स अदूरसामन्तेणं वीइवयइ / तए णं से अइमुत्ते कुमारे भगवं गोयमं अदूरसामन्तेणं वीइवयमाणं पासइ, 2 जेणेव भगवं गोयमे तेणेव उवागए 2 भगवं गोयमं एवं वयासी-“के णं, भन्ते, तुम्भे ? किं वा अडह ?" तए णं भगवं गोयमे अइमुत्तं कुमारं एवं वयासी-“ अम्हे णं, देवाणुप्पिया, समणा निग्गन्था इरियासमिया जाव °बम्भयारी उच्चनीय जाव अडामो”। तए णं अइमुत्ते कुमारे भगवं गोयमं एवं वयासी-“एह णं, भन्ते, तुब्भे, जा णं अहं तुभं भिक्खं दवावेमि" त्ति कट्टु भगवं गोयमं अङ्गुलीए गेण्हइ, 2 जेणेव सए गिहे तेणेव उवागए // 127 // तए णं सा सिरी देवी भगवं गोयमं एजमाणं पासइ,२ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] छट्ठो वग्गो हट्ट आसणाओ अब्भुट्टेइ, 2 जेणेव भगवंगोयमे तेणेव उवागया भगवं गोयमं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं वन्दइ, 2 विउलेणं असण 4 पडिविसज्जेइ // 128 // तए णं से अइमुत्ते कुमारे भगवं गोयम एवं वयासी“कहिं णं, भन्ते, तुब्भे परिवलह ? " तए णं भगवं गोयमे अइमुत्तं, कुमारं एवं वयासी--" एवं खलु, देवाणुप्पिया, मम धम्मायरिए धम्मोवएसए भगवं महावीरे आइगरे जाव संपाविउकामे इहेव पोलासपुरस्स नगरस्स बहिया सिरिवणे उजाणे अहापडिरूवं उग्गहं......संजमेणं जाव भावेमाणे विहरइ, तत्थ णं अम्हे परिवसामो” / तए णं से अइ. मुत्ते कुमारे भगवं गोयमं एयं वयासी-“गच्छामि णं, भन्ते, अहं तव्भेहिं सद्धिं समणं भगवं महावीरं पायवन्दए ? " "अहासुहं... '' // 129 // तए णं से अइमुत्ते कुमारे भगवया गोयमेणं सद्धिं जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ जाव पजुवासइ / तए णं भगवं गोयमे जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागए जाव पडिदंसेइ, 2 संजमेणं तवसा... विहरइ / तए णं समणे अइमुत्तस्स कुमारस्स तीसे य...। धम्मकहा। तए णं से अइमुत्ते समणस्स भगवओ महावीरस्स अन्तिए धम्मं सोचा निसम्म हट्ट... जं नवरं, " देवाणुप्पिया, अम्मापियरे आपुच्छामि, तए णं अहं देवाणुप्पियाणं अन्तिए जाव पव्वयामि"। " अहासुहं, देवाणुप्पिया, मा पडिबन्धं..." // 130 // तए णं से अइमुत्ते जेणेव अम्मापियरो तेणेव उवागए Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 अन्तगडदसासु [१३१जाव पव्वइत्तए / अइमुत्तं कुमारं अम्मापियरो एवं वयासी-" बाले सि ताव तुमं, पुत्ता / असंबुद्धे सि तुमं, पुत्ता / किं णं तुमं जाणास धम्मं ? " तए णं से अइमुत्ते कुमारे अम्मापियरो एवं पयासी-" एवं खलु, अम्मताओ, जं चेव जाणामि तं चेव न याणामि / जं चेव न याणामि, तं चेव जाणामि " / तए णं तं अइमुत्तं कुमारं अम्मापियरो एवं वयासी-" कहं णं तुमं, पुत्ता, जं चेव जाणसि जाव तं चेव जाणास?" तए णं से अइमुत्ते कुमारे अम्मापियरो एवं वयासी-"जाणामि अहं, अम्मताओ, जहा जाएणं अवस्स. मरियव्वं, न याणामि अहं, अम्मताओ, काहे वा कहिं वा कहं वा केचिरेण वा / नयाणामि, अम्मताओ,केहि कम्माययणेहिं जीवा नेरइयतिरिक्खजोणिमणुस्सदेवेसु उववजन्ति, जाणामि णं, अम्मताओ, जहा सएहिं कम्मायाणेहिं जीवा नेरइय जाव उववजन्ति / एवं खलु अहं, अम्मताओ, जं चेव जाणामि तं चैव न याणामि, जं चेव न याणामि तं चेव जाणामि / इच्छामि णं, अम्मताओ, तुब्भेहिं अब्मणुन्नाए जाव पव्वइत्तए" // 131 // तए णं तं अइमुत्तं कुमारं अम्मापियरो जाहे नो संचाएन्ति बहिं आघवणाहि य... "तं इच्छामो ते, जाया, एगदिवस. मवि रायसिरिं पासित्तए" / तए णं से अइमुत्ते कुमारे अम्मापिइवयणमणुयत्तमाणे तुसिणीए संचिट्ठइ / अभिसेओ जहा महाबलस्स, निक्खमणं, जाव सामाइयमाइयाई अहिजइ, बहूई वासाइं सामण्णपरियागं, गुणरयणं, जाव विपुले सिद्धे // 15 // 132 // तेणं कालेणं 2 वाणारसीए नयरीए काममहावणे चेइए। Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. 135 सत्तमो वग्गो तत्थ णं वाणारसीए नयरीए अलक्खे नामं राया होत्था / तेणं कालेणं 2 समणे जाव विहरइ, परिसा निग्गया। तए णं अलक्खे राया इमोसे कहाए लट्ठे हट्ट जहा कूणिए, जाव पज्जुवासइ / धम्मकहा। तए णं से अलक्खे राया समणस्स भगवओ महावीरस्ल, जहा उदायणे, तहा निक्खन्ते, नवरं जेट्टपुत्तं रजे अहिसिञ्चइ, एक्कारस अङ्गाई, बहूई वासाइं परियाओ, जाव विपुले सिद्धे // 16 // 133 // “एवं, जम्बू , समणेणं जाव छट्ठस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते" // 134 // // छट्ठो वग्गो सम्मत्तो // 6 // . VII "जइ णं, भन्ते...” सत्तमस्स वग्गस्स उक्खेवओ ... " तेरस अज्झयणा पन्नत्ता / तं जहा नन्दा तह नन्दमई नन्दुत्तर नन्दसेणिया चेव / महया सुमरुय महमरुय मरुदेवा य अट्ठमा // 1 // भद्दा य सुभद्दा य सुजाया सुमणाइया / भूयदित्ता य बोद्धव्वा सेणियभजाण नामाई // 2 // " " जइ णं, भन्ते,...तेरस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्स णं, भन्ते, अज्झयणस्स समणेणं...के अट्टे पन्नत्ते?" "एवं खलु, जम्बू” // 135 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे, गुणसिलए चेइए, सेणिए राया। वण्णओ। तस्स णं सेणियस्स रन्नो नन्दा नामं देवी होत्था / वण्णओ। सामी समोसढे, परिसा निग्गया। तए. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [१३६णं सा नन्दा देवी इमांसे कहाए लद्धट्ठा समाणी कोडम्बियपुरिसे सदावेइ, 2 जाणं जहा पउमावई जाव एकारस अङ्गाई अहिजित्ता,वीसं वासाइंपरियाओ, जाव सिद्धा॥१३६॥ एवं तेरस वि देवीओ नन्दागमेण नेयवाओ // 137 // // सत्तमो वग्गो सम्मत्तो // 7 // VIII "जइ णं, भन्ते....” अट्ठमस्स वग्गस्स उक्खेवओ।" "जाव दस अज्झयणा पन्नत्ता / तं जहा-, . काली सुकाली महाकाली कण्हा सुकण्हा महाकण्हा। वीरकण्हा य बोद्धव्वा रामकण्हा तहेव य। पिउसेणकण्हा नवमी दसमी महासेणकण्हा य // 1 // " "जइ... दस अज्झयणा, पढमस्स अज्झयणस्स के अटे पन्नते?" "एवं खलु, जम्बू" // 138 // तेणं कालेणं 2 चम्पा नामं नयरी होत्था / पुण्णभद्दे चेइए। तत्थ णं चम्पाए नयरीए कृणिए राया। वण्णओ // 139 // तत्थ णं चम्पाए नयरीए सेणियस्स रन्नो भजा कूणियस्स रन्नो चुल्लमाउया काली नामं देवी होत्था / वण्णओ / जहा नन्दा जाव सामाइयमाइयाई एक्कारस अङ्गाई अहिजइ, बहूहिं चउत्थ जाव अप्पाणं भावेमाणी विहरइ // 140 // तए णं सा काली अन्नया कयाइ जेणेव अजचन्दणा अजा तेणेव उवागया 2 एवं वयासी-"इच्छामि गं, अजाओ, तुब्भेहिं अब्भणुनाया समाणी रयणावलिं तवं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए"। "अहासुहं..." // 141 // . Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143] अट्ठमो वग्गो 45 तए णं सा काली अजा अजचन्दणाए अब्भणुन्नाया समाणी रयणावलिं उघसंपजित्ताणं विहरइ / तं जहा-चउत्थं करेइ, 2 सयकामगुणियं पारे / 2 छटुं करेइ, 2 सब्वकामगुणियं पारेइ / / 2 अट्ठमं करेइ, 2 सव्वकाम...। अट्ठ छट्ठाई करेइ,२सव्वकामा...अट्ठमं...सव्वकामादसमं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम.... चोद्दसमं...। सव्वकाम...। सोलसमं...सब्वकाम...। अट्ठारसमं...सव्वकाम...। वीसइमं..... सव्वकाम...। बावीसइमं...सवकाम .... चउवीसइमं... सम्बकाम...छब्बीसइमं...सधकाम...अट्ठावीसइमं...सव्वकाम... तीसइम.....सव्वकाम...। बत्तीसइमं...सव्वकाम...। चोत्तीसइमं...लवकाम... / चोत्तीसं छटाई करेइ, 2 सव्वकाम...। चोत्तीस.....सब्बकाम....। बत्तीसं...सव्वकाम...। अट्ठावीसं...सव्वकाम...। छब्धीसं...सब्वकाम...। चउवीसं सव्वकाम... बावीस...सबकाम...। वीसं...सव्वकाम... अट्ठारसमं...सबकाम...। सोलसमं...सव्वकाम...। चोद्दसमं...सवकाम...। बारसमं...सव्वकाम...। दसमं...सव्वकाम...। अट्ठसं...सजकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। अट्ठ छट्ठाई करेइ, 2 सम्मकामगुणियं पारेइ / एवं खलु एसा रयणावलीए तवोकम्मस्स पढमा परिवाडी एगेणं संवच्छरेणं तिहिं मासेहिं बावीसाए य अहोरत्तेहिं अहासुत्ता जाव आराहिया भवइ॥१४२॥ तयाणन्तरं का गं दोच्चाए परिवाडीए चउत्थं करेइ, 2 विगइवजं पारे / 2 छटुं करेइ, 2 विगइवजं पारेइ। एवं जहा पढमाए वि, नवरं सवपारणए विगइवजं पारेइ, जाव आराहिया भवइ // 143 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [१४४तयाणन्तरं च णं तच्चाए परिवाडीए चउत्थं करेइ, २अलेवाडं पारेइ, सेसं तहेव // 144 // एवं चउत्था परिवाडी, नवरं सव्वपारणए आयम्बिलं पारेइ, सेसं तं चेव / “पढमम्मि सव्वकामं पारणयं बिइयए विगइवजं / तइयम्मि अलेवाडं आयम्बिलमो चउत्थम्मि // 1 // 145 // तए णं सा काली अजा रयणावलीतवोकम्मं पञ्चहिं संवच्छरेहिं दोहि य मासेहिं अट्ठावीसाए य दिवसेहिं अहासुत्तं जाव आराहेत्ता जेणेव अजवन्दणा अजा तेणेव उवागच्छइ, अजचन्दणं अजं वन्दइ नमंसइ, 2. बहूहिं चउत्थ जाव अप्पाणं भावेमाणी विहरइ। तए णं सा काली अजा तेणं ओरालेणं जाव धमणिसंतया जाया यावि होत्था, से जहा इङ्गाल जाव सुहुयहुयासणे इव भासरासिपडिच्छन्ना तवेणं तेएणं तवतेयसिरीए अईव उवसोभेमाणी चिट्ठइ // 146 // तएणं तीसे कालीए अजाए अन्नया कयाइ पुब्वरत्तावरत्तकाले अयं अब्भत्थिए,जहा खन्दयस्स चिन्ता तहा,जाव"अस्थि उट्ठाणे...ताव मे सेयं कल्लं जाव जलन्ते अजचन्दणं अजं आपुच्छित्ता अजचन्दणाए अजाए अब्भणुनायाए समाणीए संलेहणाझूसणा भत्तपाणपडियाइक्खियाए कालं अणवकंखमाणीए विहरित्तए"त्ति का एवं संपेहेइ / 2 कल्लं जेणेव अजचन्दणा अजा तेणेव उवागच्छइ, 2 अजवन्दणं वन्दइ नमंसइ, 2 एवं वयाली-“इच्छामि णं, अजो, तुम्भेहिं अब्भगुन्नाया समाणी संलेहणा जाव विहरित्तए"। "अहासुहं..."। तए णं सा काली अजा अजचन्दणाए अब्भणुन्नाया समाणी संलेहणाझसिया जाव विहरइ / सा काली अजा अजचन्द Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149] अट्ठमो वग्गो 47 णाए अन्तिए सामाइयमाइयाई एक्कारस अगाई अहिजित्ता बहुपडिपुण्णाइं अट्ठ संवच्छराइंसामण्णपरियागं पाउणित्ता मासियाए संलेहणाए अत्ताणं झूसित्ता सढि भत्ताई अणसणाए छेइत्ता जस्सट्टाए कीरइ जाव चरिमुस्सासनीसासेहिं सिद्धा 5 // 147 // निक्खेवओ // 1 // तेणं कालेणं 2 चम्पा नाम नयरी, पुण्णभद्दे चेइए, कृणिए राया। तत्थ णं सेणियस्स रन्नो भजा कूणियस्स रन्नो चुल्लमाउया सुकाली नामं देवी होत्था / जहा काली तहा सुकाली वि निक्खन्ता, जाव बहहिं चउत्थ° जाव भावेमाणी विहरइ // 148 // तए णं सा सुकाली अजा अन्नया कयाइ जेणेव अजचन्दणा अजा जाव " इच्छामि णं, अजो, तुब्भेहिं अब्भणुनाया समाणी कणगावलीतबोकम्मं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए"। एवं जहा रयणावली तहा कणगावली वि,नवरं तिसु ठाणेसु अट्ठमाई करेइ जहा रयणावलीए छट्ठाई। एकाए परिवाडीए संवच्छरो पञ्च मासा बारस य अहोरत्ता, चउण्हं पञ्च वरिसा नव मासा अट्ठारस दिवसा, सेसं तहेव / नव वासा परियाओ जाव सिद्धा 5 // 149 // एवं महाकाली वि, नवरं खुड्डागं सीहनिकीलियं तवोकम्म उपसंपजित्ताणं विहरइ / तं जहा-चउत्थं करेइ, 2 सव्वकामगुणियं पारेइ / 2 छटुं करेइ, 2 सव्वकाम...। चउत्थं... सब काम...। अट्टमं...सव्वकाम... / छटुं...सव्वकाम ... / दसमं...सव्वकाम... / अट्टमं...सव्वकाम... / दुवालसमं ... सव्वकाम... / दसमं...सव्वकाम...। चोद्दसं... सव्यकाम ... / वारसमं...सव्वकाम...सोलसमं...सव्वकाम...चोदसं Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 अन्तगडदसासु [१५०...सब्वकाम...। अट्ठारसमं...सबकाम..। सोलसमं ... सव्व ... / वीसइमं सव्वकाम... / अट्ठारसमं ... सव्वकाम ... / वसिइमं...सव्वकाम ... सोलसमं...सव्वकाम... अठारसमं ... सव्वकाम ... / चोद्दसमं... सव्वकाम ... / सोलसमं / सव्वकाम... / वारसमं... सव्वकाम... चोद्दसमं...सव्व...। दसमं...सव्वकाम ... / बारसमं... सव्वकाम ... / अट्ठमं... दसमं...सव्वकाम...। छटुं...सव्वकाम...। अट्ठमं...सव्वकाम ... / छटुं...सव्वकाम... / चउत्थं ... सव्वकाम... / छटुं... सव्वकाम... / चउत्थं करेइ,२ सन्वकामगुणियं करेइ ।तहेव चत्तारि परिवाडीओ। एकाए परिवाडीए छम्मासा सत्त य दिवसा, चउण्हं दो वरिसा अट्ठावीसा य दिवसा, जाव सिद्धा 5 // 150 // एवं कण्हा वि, नवरं महालयं सीहनिकीलियं तवोकम्म, जहेव खुड्डागं, नवरं चोत्तीसइमं जाव नेयव्वं तहेव ऊसारेयव्वं / एकाए वरिसं छम्मासा अट्ठारस य दिवसा, चउण्हं छव्वरिसा दो मासा बारस य अहोरत्ता। सेसं जहा कालीए जाव सिद्धा 5 // 151 // __ एवं सुकण्हा वि, नवरं सत्तसत्तमियं भिक्खुपडिमं उवसंपजित्ताणं विहरइ / पढमे सत्तए एकेकं भोयणस्स दत्तिं पडिगाहेइ एक्केकं पाणयस्स / दोच्चे सत्तए दो दो भोयणस्स दो दो पाणयस्स पडिगाहेइ / तच्चे सत्तए तिण्णि भोयणस्स तिण्णि पाणयस्स / चउत्थे...पञ्चमे...छट्टे... / सत्तमे सत्तए सत्त दत्तीओ भोयणस्स पडिगाहेइ सत्त पाणयस्स / एवं खलु एयं सत्तसत्तमियं भिक्खुपडिमं एगणपन्नासाए राइंदिएहिं एगेण य छन्नउएणं भिक्खासएणं अहासुत्ता जाव आरा Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152] अट्टमो वग्गो हेत्ता जेणेव अजचन्दणा अजा तेणेव उवागया अजचन्दणं अजं वन्दइ नमसइ,२ एवं क्यासी-“इच्छामि णं, अजाओ, तुझेहिं अमनाया समाणी अट्ठट्टमियं भिक्खुपडिमं उवसंपजित्ताणं वितरित्तए"। "अहानुहं..."तएणं सासुकण्हा अजा अजचन्दणार अब्मन्नाया लमाणी अभियं भिक्खुपडिमं उवसंपजित्ताणं विहरइ, पढमे अट्ठए एकेकं भोयणस्स दत्तिं पडिगाहेइ एवं पाणगस्स, जाव अट्ठमे अट्ठए अष्ट भोयणस्स पडिगाहेइ अट्ट पाणगस्स / एवं खलु एवं अट्टामियं भिक्खुपडिमं चउसठ्ठीए राईदिएहिं दोहि य अट्ठासीएहि भिक्लासरहिं अहा...जाय नवनवामियं भिक्खुपडिमं उवसंपतिमा विहरइ, . पढमे नवए एककं भोयणस्स दत्तिं पडिगाहेइ एकेक पाणयस्स, जाव नवमे नवए नव नव दत्ती भोयणस्स पडिगाहेइ जव नव पाणयस्स / एवं खलु नवनवामियं भिक्खुपडिमं एकासीइराइदिएहिं चरहिं पञ्चत्तरेहि भिक्खासएहिं अहासुत्ता...दसदसामियं भिक्खुपडिमं उवसंपजिसाणं विहरइ, पढमे दसए एककं भोयणस्स पडिगाहेइ एकेक पाणयस्स, जाव इसमे दसए दस दस भोयणस्स दत्ती पडिगाहेइ दस दस पाणयस्त। एवं खलु एयं दसदसमियं भिक्खुपडिम एकेण राइंदियसएणं अद्धछोहिं भिक्खालएहिं अहासुतं जाव आराहेइ / 2 बहूहिं चउत्थ जाव मासद्धमासविविहतबोकम्मेहि अप्पाणं भावेमाणी विहरइ / तए सा सुकण्हा अजा तेणं ओरालणं जाव सिद्धा५ // 152 / / एवं महाकण्हा वि, नवरं खुड्डागं सवओभदं पडिमं उव Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अन्तगडदसासु [१५३संपजित्ताणं विहरइ / तं जहा-चउत्थं करेइ, 2 सव्वकामगुणियं पारेइ / छटुं.....सव्वकाम...। अट्ठमं...सव्वकाम...। दसमं...सकाम.... दुवालसमं...सव्वकाम...। अट्ठमं... सव्वकाम...। दसमं...सव्वकाम... / दुवालसमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। छटुं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। छद्रं...सव्वकाम...। अट्ठमं... सव्वकाम... / दसमं...सव्वकाम... / छटुं...सव्वकाम...। अट्टमं...सव्वकाम...। दसमं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम... / दसमं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चउत्थं... सव्वकाम... छटुं...सव्वकाम...। अट्टमं...सव्वकाम...। एवं खलु एवं खुडागसव्वओभदस्स तवोकस्मस्स पढमं परिवाडि तिहिं मासेहिं दसहिं दिवसेहिं अहासुन्तं जाव आराहेत्ता दोच्चाए परिवाडीए चउत्यं करेइ, 2 विगइवजं पारेइ। जहा रयणावलीए तहा एत्थ वि चत्तारि परिवाडीओ, पारणा तहेव / चउण्हं कालो संवच्छरो मासो दस य दिवसा। सेसं तहेब जाव सिद्धा५ // 153 // एवं वीरकण्हा वि, नवरं महालयं सव्वओभदं तवोकम्म उवसंपजित्ताणं विहरइ / तं जहा-चउत्थं करेइ, 2 सव्वकामगुणियं पारेइ। छटुं...सव्वकाम...। अट्ठमं...सव्वकाम...। दसमं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चोदसमं...सव्वकाम... सोलसमं...सव्वकाम...। दसमं... सम्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चोदसमं...सव्वकाम...। लोलसमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। छटुं...सव्वकाम...। अट्ठमं...सव्वकाम...। सोलसमं...सव्व Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] अट्ठमो वग्गो काम...। चउर्थ...सव्वकाम...। छटुं...सव्वकाम...। अट्ठमं... सव्वकाम...दसमं...सव्वकाम...दुवालसमं...सव्वकाम...। चोद्दसमं...सव्वकाम...। सोलसमं...सव्वकाम...। चउत्थं... सव्वकाम...। छटुं...सब्बकाम... / अट्ठमं...सव्वकाम... / दसमं...सबकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम... / छटुं... सव्वकाम...। अट्ठमं...सव्वकाम... / दसमं...सव्वकाम... / दुवालसमं...सव्वकाम... / चोदसमं...सव्वकाम...। सोलसम...सव्वकाम... / चउत्थ...लव्वकाम...। दुवालसम... सव्वकाम... / चोद्दसमं...सव्वकाम... / सोलसम.....सव्वकाम.... उत्थं...सब्वकाम...। छटुं...सम्बकाम...। अट्ठमं... सम्बकाम...दसम...सव्वकाम...एकेकाए लयाए अट्टमासा पञ्च दिवसा, चउण्हं दो वासा अट्ट मासा वीस दिवसा।सेसं तहेव जाव सिद्धा 5 // 154 // एवं रामकण्हा वि, नवरं भहुत्तरपडिमं उवसंपजित्ताणं विहरइ। तं जहा-दुवालसमं...सव्वकाम...चोद्दसमं...सव्व काम...। सोलसमं...सबकाम...। अट्ठारसमं...सव्वकाम...। वीसइम...सव्वकाम...। सोलसमं...सव्वकाम...। अट्ठारसमं ...सव्वकाम...। वीसइमं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम... / बोदसमं...सम्बकाम... / वीइसमं...सव्यकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चोहसमं...सव्व...। सोलसमं सव्वकाम...। अट्ठारसमं...सब्बकाम...चोद्दसमं.. सव्वकाम ... / सोलसमं...सव्वकाम...अट्ठारसमं...सव्वकाम...वीसइमं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सब्वकाम... / अट्ठारसमं... सव्वकाम... / वीसइमं...सवकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चोदसमं...सव्वकाम... सोलसमं...सव्वकाम,..। Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 अन्तगडदसासु [१५५एकाए कालो छम्मासा वीस य दिवसा, चउण्हं कालो दो वरिसा दो मासा वीस य दिवसा। सेसं तहेव जहा काली जाव सिद्धा 5 // 155 // एवं पिउसेणकण्हा वि, नवरं मुत्तावलीतवोकम्मं उवसंपजित्ताणं विहरइ। तं जहा-चउत्थं...सव्वकाम... / छटुं... सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। अट्टमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। दसमं...सव्वकाम... चउत्थं...सव्वकाम...। दुवालसमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम... / चोहसमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। सोलसमं... सव्वकाम...। चउत्थ...सव्वकाम,..। अट्ठारसम...सव्वकाम ... / चउत्थं...सव्वकाम... वीसइमं...सवकाम...। चउत्थं ...सव्वकाम...। बावीसइमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्व. काम...। चउचीसइम...सव्वकाम... चउत्थं...सव्वकाम...। छव्वीसइमं...सव्वकाम...चउत्थं...सव्वकाम...। अट्ठावीसइम.....सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। तीसइमं...सव्वकाम...। चउत्थे....सव्वकाम...। बत्तीसइमं...सव्वकाम...। चउत्थं...सव्वकाम...। चोत्तीसइमं...सब्वकाम... एवं तहेव ओसारेइ, जाव चउत्थं करेइ, 2 सव्वकामगुणियं पारेइ। एकाए कालो एकारस मासा पन्नरस य दिवसा, चउण्हं तिणि वरिसा दस य मा सा। सेसं जाव सिद्धा 5 // 156 // एवं महासेणकण्हा वि, नवआयम्बिलवड्डमाणं तवोकम्म उवसंपजित्ताणं विहरइ। तं जहा-आयम्बिलं करेइ। 2 चउत्थं करेइ 2 बे आयम्बिलाई करेइ, 2 चउत्थं करेइ। तिण्णि आयस्बिलाई करेइ, 2 चउत्थं करे। चत्तारि आयम्बिलाइंकरेइ, 2 चउत्थं करेइ / पञ्च आयम्बिलाई करेइ, 2 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161] अट्ठमो वग्गो 53 वउत्थं करेइ / छ आयम्बिलाई करेइ, 2 चउत्थं करेइ / एवं एकोत्तरियाए वड्डीए आयम्बिलाई वड्डेइ चउत्थन्तरियाई जाव आयम्बिलसयं करेइ 2 चउत्थं करेइ // 157 // तए णं सा महासेणकण्हा अजा आयम्बिलवड्डमाणं तवोकम्मं चोदसहि वासेहिं तिहि य मासेहिं वीसहि य अहोरत्तेहिं अहासुत्तं जाव सम्मं कारणं फासेइ, जाव आराहेत्ता जेणेव अजचन्दणा अजा तेणेव उवागच्छइ,२वन्दइ नमसइ, 2 बहूहिं चउत्थेहिं जाव भावेमाणी विहरइ। तए णं सा महासेणकण्हा अजा तेणं ओरालेणं जाव उवसोभेमाणी चिट्ठइ // 158 // तए णं तीसे महासेणकण्हाए अजाए. अन्नया कयाइ पुव्वरत्तावरत्तकाले..., चिन्ता जहा खन्दयस्स, जाव अजचन्दणं पुच्छइ, जाव संलेहणा...कालं अणवकंखमाणी विहरइ / तएणं सा महासेणकण्हा अजा अजचन्दणाए अजाए अन्तिए सामाइयमाइयाई एक्कारस अङ्गाइं अहिजित्ता बहुपडिपुण्णाई सत्तरस वासाइं परियागं पालइत्ता मासियाए संलेहणाए अप्पाणं झूसिचा सर्टि भत्ताई अणसणाए छेइत्ता जस्सट्टाए कीरइ जाव तमढें आराहेइ / 2 चरिमुस्सासनीसासेहिं सिद्धा 5 // 159 // अट्ठ य वासा आई एकुत्तरियाइ जाव सत्तरस / एसो खलु परियाओ सेणियभजाण नायव्वो // 160 // "एवं खलु, जम्बू, समणेणं भगवया महावीरेणं आइगरेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं अयमढे पन्नत्ते" // 16 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 अन्तगडदसासु [162 अन्तगडदसाणं अङ्गस्स एगो सुयखन्धो अट्ठ वग्गा अट्टसु चेव दिवसेसु उहिसिन्जन्ति / तत्थ पढमबिइयवग्गे दस दस उद्देसगा, तइयवग्गे तेरस उद्देसगा, चउत्थपञ्चमवग्गे दस दस उद्देसगा, छट्ठवग्गे सोलस उद्देसगा, सत्तमवग्गे तेरस उद्देसगा, अट्टमवग्गे दस / सेसं जहा नायाधम्मकहाणं // // अन्तगडदसासुत्तं सम्मत्तं // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // अणुत्तरोववाइयदसाओ॥ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // अणुत्तरोववाइयदसाओ॥ तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नयरे / अजसुहम्मस्स समोसरणं / परिसा निग्गया जाव जम्बू पञ्जवासइ, 2 एवं वयासी-“जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं अट्ठमस्स अङ्गस्स अन्तगडदसाणं अयमढे पन्नत्ते, नवमस्स णं, भन्ते, अङ्गस्स अणुत्तरोववाइयदसाणं जाव संपत्तेणं के अटे पन्नते ?" // 162 // तए णं से सुहम्मे अणगारे जस्बु अणगारं एवं वयासी"एवं खलु, जम्बू , समणेणं जाव संपत्तेणं नवमस्स अङ्गस्स अणुत्तरोववाइयदसाणं तिणि वग्गा पन्नत्ता"॥१६३॥ "जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं नवमस्स अङ्गस्स अणुत्तरोववाइयदसाणं तओ वग्गा पन्नत्ता, पढमस्स णं, भन्ते, वग्गस्स अशुत्तरोववाइयदसाणं समणेणं जाव संपतेणं कइ अज्झयणा पन्नत्ता?" // 164 // "एवं खलु, जम्बू , समणेणं जाव संपत्तेणं अणुत्तरोववाइयदसाणं पढमस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता। तं जहा जालिं मयालि उवयालि पुरिससेणे य वारिसेणे य / दीहन्ते य लट्ठदन्ते य वेहल्ले वेहासे अभए इ य कुमारे // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 __ अणुत्तरोबवाइयदसासु [१६५“जइ णं, भन्ते,समणणं जाव संपत्तेणं पढमस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता, पढमस्स णं, भन्ते, अज्झयणस्स अणुत्तरोववाइयदसाणं समजेणं जाव संपत्तेणं के अटे पन्नत्ते?" " एवं खलु, जम्बू” // 165 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे रिद्धस्थिमियसमिद्धे, गुणसिलए चेइए, सेणिए राया, धारिणी देवी / सीहो सुमिणे, जाली कुमारो,जहा मेहो। अट्ठओ दाओ,जाव उपि पासाय जाव विहरइ / सामी समोसढे, सेणिओ निग्गओ / जहा मेहो तहा जाली वि निग्गओ। तहेव निक्खन्तो जहा मेहो / एक्कारस अङ्गाई अहिजइ / गुणरयणं तवोकम्मं / एवं जा चेव खन्दयवत्तव्यया सा चेव चिन्तणा, आपुच्छणा / थेरेहिं सद्धि विपुलं तहेव दुरुहइ / नवरं सोलस वासाइं सामष्णपरियागं पाउणित्ता कालमासे कालं किच्चा उडूं चन्दिम' सोहम्मीसाण जाव आरणञ्चुए कप्पे नव य गेवेजे विमाणपत्थडे उड्डूं दूरं वीइवइत्ता विजयविमाणे देवत्ताए उववन्ने // 166 // तए णं ते थेरा भगवन्तो जालिं अणगारं कालगयं जाणित्ता परिनिव्वाणवत्तियं काउस्सग्गं करेन्ति, 2 पत्तचीवराई गिण्हन्ति, तहेव ओयरन्ति जाव इमे से आयारभण्डए॥१६७॥ “भन्ते" त्ति भगवं गोयमे जाव एवं वयासी-" एवं खलु देवाणुप्पियाणं अन्तेवासी जाली नामं अणगारे पगइ. भद्दए...। से णं जाली अणगारे कालगए कहिं गए, कहिं उववन्ने ?" “एवं खलु, गोयमा। ममं अन्तेवासी, तहेव जहा खन्दयस्स जाव, कालगए उड्ढे चन्दिम जाव विजए विमाणे देवत्ताए उववन्ने”॥१६७॥ . Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 171] बिझ्यो वग्गो __"जालिस्सणं, भन्ते, देवस्स केवइयं कालं ठिई पन्नत्ता?" " गोयमा, बत्तीसं सागरोवमाई ठिई पन्नत्ता”। “से णं, भन्ते, ताओ देवलोगाओ आउक्खएणं 3 कहिं गच्छिहिइ२ ?" गोयमा, महाविदेहे वासे सिज्झिहिइ" // 168 // " एवं खलु, जम्बू , समणेणं जाव संपत्तणं अणुत्तरोववाइयदसाणं पढमवग्गस्स पढमज्झयणस्स अयमढे पन्नत्ते" // 169 // एवं सेसाण वि अट्ठण्हं भाणियन्वं, नवरं सत्त धारिणीसुया, वेहल्लवेहासा चेल्लणाए / आइल्लाणं पञ्चण्हं सोलस वासाइं सामण्णपरियाओ, तिण्हं बारस वासाई, दोण्हं पञ्च वासाई / आइल्लाणं पञ्चण्हं आणुपुवाए उववाओ विजए वेजयन्ते जयन्ते अपराजिए सव्वट्ठसिद्धे, दीहदन्ते सव्वट्ठसिद्ध, अणुकमेणं सेसा, अभओ विजए। सेसं जहा पढमे / अभयस्स नाणत्तं--रायगिहे नयरे, सेणिए राया, नन्दादेवी माया, सेसं तहेव // 170 // "एवं खलु, जम्बू, समणेणं जाव संपत्तेणं अणुत्तरोववाइयदसाणं पढमस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते" // 171 // // पढमो वग्गो सम्मत्तो॥ II "जइ णं, भन्ते, समणेण जाव संपत्तेणं अणुत्तरोववाइयदसाणं पढमस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते, दोच्चस्स णं, भन्ते, वग्गस्स अणुत्तरोववाइयदसाणं समणेणं जाव संपत्तेणं के अढे पन्नत्ते?" " एवं खलु, जम्बू , समणेणं जाव संपत्तेणं Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 अणुत्तरोववाइयदसासु [172 दोच्चस्स वग्गस्स अणुत्तरोववाइयदसाणं तेरस अज्झयणा पन्नत्ता। तं जहादीहसेणे महासेणे लट्ठदन्ते य गूढदन्ते य सुद्धदन्ते। हल्ले दुमे दुमसेणे महादुमसेणे य आहिए // 1 // सीहे य सीहसेणे य महासीहसेणे य आहिए। पुण्णसेणे य बोद्धव्वे तेरसमे होइ अज्झयणे // 2 // " 172 // "जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं अणुत्तरोववाइयदसाणं दोच्चस्स वग्गस्स तेरस अज्झयणा पन्नत्ता, दोच्चस्स णं, भन्ते, वग्गस्स पढमज्झयणस्स समणेणं जाव संपत्तेणं के अट्टे पत्नत्ते?” "एवं खलु, जम्बू” // 173 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे, गुणसिलए चेइए, सेणिए राया, धारिणी देवी, सीहो सुमिणे / जहा जाली तहा जम्म बालत्तणं, कलाओ / नवरं दीहसेणे कुमारे / स च्चेव वत्तव्वया जहा जालिस्स, जाव अन्तं काहिइ // 173 // एवं तेरस वि रायगिहे, सेणिओ पिया, धारिणी माया। तेरसण्ह वि सोलस वासा परियाओ। आणुपुवीए विजए दोन्नि, वेजयन्ते दोन्नि, जयन्ते दोन्नि, अपराजिए दोन्नि, सेसा महादुमसेणमाई पञ्च सव्वट्ठसिद्धे // 174 // _ "एवं खलु, जम्बू, समणेणं...अणुत्तरोववाइयदसाणं दोच्चस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते / मासियाए संलेहणाए दोसु वि वग्गेसु" // 175 // // बिइयो वग्गो सम्मत्तो॥ . Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] तइयो वग्गो III _ "जइ णं, भन्ते, समणेणं जाव संपत्तेणं अणुत्तरोबवाइयदसाणं दोच्चस्स वग्गस्त अयमढे पन्नत्ते, तच्चस्स णं, भन्ते, वग्गस्स अणुत्तरोववाइथदसाणं समजेणं जाव संपतेणं के अटे पन्नले ?" " एवं खलु, जम्बू, समणेणं अणुत्तरोववाइयदसाणं तबस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पन्नत्ता। तं जहा धन्ने व सुणक्खत्ते इसिदासे य आहिए। पेल्लए रामपुत्ते य बन्दिमा पुष्टिमा इ य // 1 // पेढालपुत्ते अणगारे नवमे पोट्ठिले 3 य / वेहले दलमे बुत्ते इमेए दस आहिया // 2 // " "जाणं भन्ते समणेणं जाव संपत्तेणं...तधस्स वग्गस्स दस अज्झयणा पचत्ता, पढमस्त पं, भन्ते, अज्झयणस्स समणेणं जाव संपत्तणं के अट्टे पन्नत्ते?" "एवं खल, जम्बू" // 176 // तेज कालणं 2 कागन्दी नाम नयरी होत्था रिद्धस्थिमियसमिछा / सहसम्बवणे उजाणे सव्वोउय...। जियसत्तू राया // 177 // तत्थ णं कागन्दीए नयरीए भदा नाम सत्यवाही परिवसइ अड्डा जाव अपरिभूया। तले णं भवाए सत्थवाहीए पुत्ते धन्ने नामं दारए होत्था अहीण जाव लुरूवे / पञ्चधाईपरिग्गहिए, तं जहा-खीरधाई..., जहा महब्बले, जाव बावत्तरि कलाओ अहीर जाव अलंभोगसमत्थे जाए यावि होत्था // 178 // तए णं सा भद्दा सत्थवाही धनं दारगं उम्मुक्कबालभावं जाव भोगसमत्थं यावि जाणित्ता बत्तीसं पालायवडिसए Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 62 अणुत्तरोववाइयदसासु [179 कारेइ, अब्भुग्गयमूसिय', जाव तेसिं मज्झे भवणं अणेगखम्भसयनिविटुं जाव बत्तीसाए इब्भवरकन्नगाणं एगदिवसेणं पाणिं गेण्हावेइ, 2 बत्तीअओ दाओ, जाव उप्प पासाय... फुट्टन्तेहिं जाव विहरइ // 179 // तेणं कालेणं 2 समणे समासढे। परिसा निग्गया। राया जहा कूणिओ तहा निग्गओ। तए ण तस्स धन्नस्स तं महया..., जहा जमाली तहा निग्गओ, नवरं पायचारेणं, जाव जं नवरं “अम्मयं भदं सत्थवाहिं आपुच्छामि, तए णं अहं देवाणुप्पियाणं अन्तिए जाव पव्वयामि"। जाव जमाली तहा आपुच्छइ / मुच्छिया, वुत्त पडिवुत्तया जहा महाबले, जाव जाहे नो संचाएइ, जहा थावच्चापुत्तो जियसत्तुं आपुच्छइ, छत्तचामराओ...। सयमेव जियसत्तू निक्खमणं करेइ, जहा थावञ्चापुत्तस्स कण्हो, जाव पव्वइए अणगारे जाए इरियासमिए जाव बम्भयारी॥१८०॥ तए णं से धन्ने अणगारे जं चेव दिवसं मुण्डे भवित्ता जाव पव्वइए, तं चेव दिवसं भगवं महावीरं वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी--"इच्छामि गं भन्ते, तुम्भेहिं अब्भणुनाए समाणे जावजीवाए छटुंछट्टेणं अणिक्खित्तेणं आयम्बिलपरिग्गहिएणं तवोकम्मेणं अप्पाणं भावेमाणे विहरित्तए / छट्टस्स वि य पारणयंसि आयम्बिलं पडिग्गहित्तए नो चेव णं अणायम्बिलं, तं पि य णं संसटुं नो चेव णं असंसहूं, तं पि य णं उज्झियधम्मियं नो चेव णं अणुज्झियधम्मियं, तं पि य जं अन्ने बहवे समणमाइणअतिहिकिवणवणीमगा नावकंखन्ति"। " अहासुह, देवाणुप्पिया, मा पडिबन्धं..." // 191 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तइयो वग्गो तए णं से धन्ने अणगारे समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुनाए समाणे हट्ट...जावजीवाए छटुंछट्टेणं अणिक्खितेणं तवाकम्मेणं अप्पाणं भावेनाणे विहरइ / तए णं से धन्ने अणगारे पढमछट्टक्खमणपारणंसि पढमाए पोरिसीए सज्झायं करेइ, जहा गोयमसामी तहेव आपुच्छइ, जाव जेणेव कागन्दी नवरी तेणेव उवागच्छइ, 2 कागन्दीनयरीए उच्च जीवनावकखन्ति // 182 // तए णं से धन्ने अणगारे ताए अभुजयाए पययाए पयत्ताए पग्गहियाए एलणाए जइ भत्तं लहइ तो पाणं न लहइ, अह पाणं तो अत्तं न लहइ / तए णं से धन्ने अणगारे अदीणे अविमणे अकलुसे अबिसादी अपरितन्तजोगी जयणघडणजोगवरिते अहापजात्तं समुदाणं पडिगाहेइ, 2 कागन्दीओ नयरीओ पडिनिक्खसइ जहा गोयमे जाव पडिदंसेइ / तए णं से धन्ने अणगारे समणेणं भगवया अब्भणुनाए समाणे अमुच्छिए जाव अणज्झोववन्ने बिलमिव पन्नगभूएणं अप्पाणेणं आहारं आहारेइ, 2 संजमेणं तवसा विहरइ // 183 // तए णं समणे महावीरे अन्नया कयाइ कागन्दीओ नयरीओ सहसम्बवणाओ उजाणाओ पडिनिक्खमइ, 2 बहिया जणवयविहारं विहरइ // 184 // तए णं से धन्ने अणगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स तहारूवाणं थेराणं अन्तिए सामाइयमाइयाई एक्कारस अगाई अहिजइ, 2 संजमेणं तवसा अप्पाणं भावमाणे विहरइ। तए णं से धने अणगारे तेणं ओरालेणं, जहा खन्दओ, जाव सुहुय° चिट्ठइ // 185 // धन्नस्स णं अणगारस्स पायाणं अयमेयारूवे तवरूव Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अणुत्तरोववाइयदसासु [186 लावण्णे होत्था / से जहानामए-सुकछल्ली इ वा कट्टपाउया इ वा जरग्गओवाहणा इ वा, एवामेव धनस्स अणगारस्स पाया सुका भुका निम्मंसा अट्टिचम्मछिरत्ताए पन्नायन्ति, नो चेव णं मंससोणियत्ताए॥धनस्स णं अणगारस्स पायङ्गुलियाणं अयमेयारूवे...। से जहानामए–कलसंगलिया इ वा मुग्गलंगलिया इ वा माससंगलिया इ वा तरुणिया छिन्ना उण्हे दिना सुक्का समाणी मिलायमाणी 2 चिट्ठइ, एवामेव धनस्ल पायङ्गलियाओमकाओ जावलोणियत्ताएवनस्स जंघाणं अयमेयारूवे...से जहानायर कागजंघाइ वा ककजंघा इ वा ढेणियालियागंधा इ वा जाव सोषियताए। धन्नस्ल जाणूणं अयमेयारूवे... से जहानामए-कालिपोरे 3 वा मऊरपोरे इ वा डेणियालियापोरे इ वा एवं जाव सोणियत्ताए // धनस्ल ऊरुस्स...। ले जहानामए-सामकरिल्लेइ वा बोरीकरिले इ वा सल्लइकरिले इवा सामलिकरिले इबा तरुणिए उण्हे जाव चिट्ठद,एवामेव धनस्स ऊरू जावलोणिवत्ताए। धन्नस्स कडिपत्तस्ल इमेयारूवे...। से जहानामए-उ8पाए इ वा जरग्गपाए इ वा महिसपाए इ वा जाव °सोणियत्ताए ॥धनस्स उदरभावणस्स इमेयारूवे...। से जहानामए -सुक्कदिइए इ वा भजणयकभल्ले इ वा कट्टकोलम्बए इ वा, एवामेव उदरं सुकं...। बनस्स पासुलियकडयाणं इमेया. रूवे...। से जहानाभए-थासयावली इ वा पाणावली 3 वा मुण्डावली इ वा...॥धनस्स पिट्टिकरण्डयाणं... से जहानामए-कण्णावली इ वा गोलावली इ वा वट्टयावली इ वा एवामेव ... // धन्नस्स उरकडयस अयमेयारूवे ... / से जहानामए चित्तकट्टरे इ वा वीयणपत्ते इ वा तालियण्टपत्ते Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] तइयो बग्गो इ वा, एवामेव ... // धन्नस्स बाहाणं ... / से जहानामएसमिसंगलिया इ वा वाहाया संगलिया इवा अगत्थियसंगलिया इवा, एवामेव ... // धनस्ल हत्थाणं ... / से जहानामए-सुकछगणिया इ वा वडपत्ते इ वा पलासपत्ते इ वा, एकामेव...॥ धन्नस्स हत्थङ्गलियाणं...। से जहानामए -कलायसंगलिया इ वा मुग्गसंगलिया इ वा माससंगलिया इ वा तरुणिया छिन्ना आयवे दिन्ना सुका समाणी एवामेव...॥ धन्नस्स गीवाए... से जहानामए-करगगीवा इ वा कुण्डियागीवा इ वा उच्चत्थवणए इ वा, एवामेव...॥ धन्नस्सणं हणुयाए...। से जहानामए-लाउयफले इ वा हेकुवफले इ वा अल्बमट्टिया इ वा, एवामेव...॥ धन्नस्स ओट्टाणं... से जहानामए--सुक जलोया इ वासिलेसगुलिया इ वा अलत्तगगुलिया इ. वा एवामेव....धन्नस्स जिब्माए...। से जहानामए--वडपत्ते इ वा पलासपत्ते इ वा सागपत्ते इ वा एवामेव...॥ धन्नस्ल नासाए...से जहानामए--अम्बगपेसिया इ वा अम्बाडगपेसिया इ वा माउलुङ्गपेसिया इ वा तरुणिया..., एवामेव...॥धन्नस्स अच्छीणं... से जहानामए -वीणाछिड्डे इ चा वद्धीसगछिड्डे इ वा पाभाइयतारिया इवा एवामेव...॥धन्नस्स कण्णाणं...। से जहानामए-मूलाछल्लिया इ वा वालुंकछल्लिया इ वा कारेलयछल्लिया इ वा एवामेव ... // धन्नस्स सीसस्स...। से जहानामए--तरुणगलाउए इ वा तरुणगएलालुए इ वा सिण्हालए इ वा तरुणए जाव चिट्ठइ, एवामेव धन्नस्स अणगारस्स सीसं सुकं लुक्खं निम्मंसं अट्टित्रम्मछिरत्ताए पन्नायइ नो चेवणं मंससोणियत्ताए Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अणुत्तरोववाइयदसासु [१८६एवं सम्वत्थ, नवरं उदरभायणं कण्णा जीहा ओट्ठा एएसिं अट्ठी न भण्णइ, 'चम्मछिरत्ताए पन्नायइ' त्ति भण्णइ // 186 // धन्ने णं अणगारे सुक्केणं भुक्खणं पायजंघोरुणा, विगयतडिकरालेणं कडिकडाहेणं, पिट्टमवस्सिएणं उदरभायणेणं, जोइजमाणेहिं पासुलिकडएहिं, अक्खसुत्तमाला इव गणेजमा हिं पिट्टिकरण्डगसंधीहिं, गङ्गातरङ्गभूएणं उरकडगदेसभाएणं, सुक्कसप्पसमाणाहिं बाहाहिं, सिढिलकडाली विव लम्बन्तेहि य अग्गहत्थेहिं, कम्पणवाइए इव वेवमाणीए सीसघडीए, पव्वायवयणकमले उब्भडघडामुहे उब्बडनयणकोसे जीवंजीवेणं गच्छइ, जीवंजीवेणं चिट्ठइ, भासं भासिस्सामि त्ति गिलाइ 2 से जहानामए इङ्गालसगडिया इ वा, जहा खन्दओ तहा, जाव हुयालणे इवभासरासिपडिच्छन्ने तवेणं तेएणं तवतेयसिरीए उवसोभेमाणे 2 चिट्ठइ // 187 // तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे, गुणसिलए वेइए, सेणिए राया। तेणं कालेणं 2 समणे भगवं महावीरे समोसढे, परिसा निग्गया, सेणिए निग्गए / धम्मकहा, परिसा पडिगया / तए णं से सेणिए गाया समणस्स 3 अन्तिए धम्म सोचा निसम्म समणं भगवं महावीरं वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी-"इमासि णं, भन्ते, इन्दभूइपामोक्खाणं चोदसण्हं समणसाहस्सीणं कयरे अणगारे महादुक्करकारए चेव महानिजरतराए चेव?” “एवं खलु, सेणिया, इमासिं इन्दभूइपामोक्खाणं चोद्दलव्ह समणसाहस्सीणं धन्ने अणगारे महादुक्करकारए चेव महानिजरतराए चेक"। “से केणट्रेणं, भन्ते, एवं वुच्चइ इमासिं जाव °साहस्सीणं धन्ने अण. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 190] तइयो वग्गो गारे महादुक्करकारए चेव महानिजरतराए चेव ?" “एवं खलु, सेणिया" // 188 // __ “तेणं कालेणं 2 कागन्दी नामं नयरी होत्था...उप्पि पासायडिंसए विहरइ / तए णं अहं अन्नया कयाइ पुब्वाणुपुवीए चरमाणे गामाणुगामं दूइजमाणे जेणेव कागन्दी नयरी, जेणेव सहसम्बवणे उजाणे, तेणेव उवागए अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्हमाणे संजमेणं तवसा जाव विहरामि / परिसा निग्गया, तहेव जाव पब्वइए जाव बिलमिव जाव आहारेइ। धन्नस्स णं अणगारस्स पायाणं, सरीरवण्णओ सब्वो, जाव उवसोभेमाणे 2 चिट्ठइ / से तेणटेणं, सेणिया, एवं वुच्चइ ‘इमासिं चोदसण्हं °साहस्सीणं धन्ने अणगारे महादुक्करकारए महानिज्जरतराए चेव" // 189 // तए णं से सेणिए राया सभणस्स भगवओ महावीरस्स अन्तिए एयमटुं सोचा निसम्म हट्टतुट्ठ समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ नमसइ, 2 जेणेव धन्ने अणगारे तेणेव उवागच्छइ, 2 धन्नं अणगारं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, 2 वन्दइ नमसइ, 2 2 एवं वयासी-“धन्ने सि णं, तुमं, देवाणुप्पिया, सुपुण्णे सुकयत्थे कयलक्खणे / सुलद्धे णं, देवाणुप्पिया, तव माणुस्सए जम्मजीवियफले" त्ति कट्ट वन्दइ नमसइ, 2 जेणेव समणे...तेणेव उवागच्छइ,२ समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो वन्दइ गमंसइ, 2 जामेव दिसिं पाउन्भूए तामेव दिसिं पडिगए // 19 // तए णं तस्स धन्नस्स अणगारस्स अन्नया कयाइ पुव्व- रत्तावरत्तकाले धम्मजागरियं...इमेयारूवे अज्झथिए 4 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 अणुत्तरोबवाइयदसासु [191-- "एवं खलु अहं इमेणं ओरालेणं, जहा खन्दओ तहेव चिन्ता,, आपुच्छणं, थेरेहिं सद्धिं विपुलं दुरुहइ, मासिया संलेहणा, नव मासा परियाओ, जाव कालमासे कालं किच्चा उट्ठे चन्दिम जाव नव य गेवेजविमाणपत्थडे उडूं दूरं वीइवइत्ता सव्वट्ठसिद्ध विमाणे देवत्ताए उववन्ने / थेरा तहेव ओयरन्ति जाव इमे से आयारभण्डए / “भन्ते "त्ति भगवं गोयमे तहेव पुच्छइ, जहा खन्दयस्स भगवं वागरेइ जाव सव्वट्टसिद्धे विमाणे उववन्ने // 191 // ___“धन्नस्स णं, भन्ते, देवस्स केवइयं कालं ठिई पन्नत्ता?" “गोयमा, तेत्तीसं सागरोवमाइं ठिई पन्नत्ता”। “से णं, भन्ते, ताओ देवलोगाओ कहिं गच्छिहिइ, कहिं उववजिहिइ ?" “गोयमा, महाविदेहे वासे सिज्झिहिइ 5 // 192 // निक्खेवओ // 3 // 1 // "जइ णं, भन्ते..." / उक्खेवओ / " एवं खलु, जम्बू / तेणं कालेणं 2 कागन्दीए नयरीए भद्दा नाम सत्थवाही परिवलइ अड्डा...। तीसे णं भद्दाए सत्थवाहीए पुत्ते सुनक्खत्ते नामं दारए होत्था अहीण जाव सुरूवे, पञ्चधाईपरिक्खित्ते / जहा धन्नो तहा बत्तीसओ दाओ जाव उप्पि पासायवडिसए विहरइ // 193 // तेणं कालेणं 2... / समोसरणं / जहा धन्नो तहा सुनक्खत्ते वि निग्गए। जहा थावच्चापुत्तस्स तहा निक्खमणं, जाव अणगारे जाए इरियासमिए जाव °बम्भयारी॥१९४॥ तए णं से सुनक्खत्ते अणगारे जं चेव दिवसं समणस्स. भगवओ महावीरस्स अन्तिए मुण्डे जाव पन्वइए, तं चेव दिवसं अभिग्गह, तहेव जाव बिलमिव...आहारेइ, 2 संज-- Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197] तइयो वग्गो मेण जाव विहरइ।...बहिया जणवयविहारं विहरइ / एक्कारस अङ्गाई अहिजइ, संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ / तए णं से सुनक्खत्ते...ओरालेणं..., जहा खन्दओ तेणं कालेणं 2 रायगिहे नयरे, गुणसिलए चेइए, सेणिए राया / सामी समोसढे, परिसा निग्गया, राया निग्गओ, धम्मकहा, राया पडिगओ, परिसा पडिगया // 196 // तए णं तस्स सुनक्खत्तस्स अन्नया कयाइ पुवरत्तावरत्तकालसमयंसि धम्मजागरियं..., जहा खन्दयस्स, बहू वासा परियाओ, गोयमपुच्छा, तहेव कहेइ जाव सव्वट्ठसिद्धे विमाणे देवे उववन्ने, तेत्तीसं लागरोवमाइं ठिई पनत्ता। से णं, भन्ते,...महाविदेहे सिज्झिहिइ // 196 // एवं सुनक्खत्तगमेणं सेसा वि अट्ठ भाणियवा। नवरं आणुपुबीए दोन्नि रायगिहे, दोन्नेि सागेए, दोन्नि वाणियगामे, नवमो हत्थिणपुरे, दसमो रायगिहे / नवण्हं भदाओ जणणीओ, नवण्ह वि बत्तीसओ दाओ, नवण्हं निक्खमणं थावच्चापुत्तस्स सरिसं। वेहल्लस पिया करेइ / छम्मासा वेहल्ले, नव धन्ने, सेसाणं बहू वासा। मासं संलेहणा, सवट्ठसिद्धे सब्बे, महाविदेहे सिज्झणा // 197 // __“एवं खल, जम्बू, समणेणं भगवया महावीरेणं आइगरेणं तित्थगरेणं सयंसंबुद्धणं लोगनाहेणं लोगप्पईवेणं लोगपजोयगरेणं अभयदएणं सरणदएणं चक्खुदएणं मग्गदएणं धम्मदएणं धम्मदेसएणं धम्मवरचाउरन्तचक्कवट्टिणा अप्पडिहयवरनाणदंसणधरेणं जिणेणं जाणएणं बुद्धणं बोहएणं मुक्केणं मोयएणं तिण्णेणंतारएणं सिवमयलमरुयमणन्त Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अणुत्तरोववाइयदसासु [198 मक्खयमव्वाबाहमपुणरावत्तयं सिद्धिगइनामधेयं ठाणं संपसेणं अणुत्तरोववाइयदसाणं तच्चस्स वग्गस्स अयमढे पन्नत्ते" // 198 // // अणुत्तरोववाइयदसाओ सम्मत्ताओ // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परि शिष्टम् ( स्कन्दककथानकम् ) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिशिष्टम् स्कन्दककथानकम् [भगवतीसूत्रात् 2, 1.] 1. तेणं कालेणं तेणं समएणं तए णं समणे भगवं महावीरे रायगिहाओ नयराओ गुणसिलयाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ, 2 बहिया जगणयविहारं विहरइ। तेणं कालेणं तेणं समएणं कयङ्गला नामं नगरी होत्था। वण्णओ। तीसे णं कयालाए नयरीए बहिया उत्तरपुरथिमे दिसीभाए छत्तपलासए नामं चेइए होत्या। वण्णओ। तए णं समणे भगवं महावीरे उप्पचनाणदसणधरे जाव समोसरणं। परिसा निग्गच्छइ // .. 2. तीसे णं कपडलाए नयरीए अदूरसामन्ते सावत्थी नाम नयरी होत्था / वण्णओ। तत्थ णं सावत्थीए नयरीए गद्दभालस्स अन्तवासी खन्दए नाम कच्चायणसगोत्ते परि आयने परिवखा। रिउब्वेयजउब्वेयसामवेयआहब्वणवेयाणं इतिहासपञ्चमाणं निघण्टुछट्ठाणं चउण्हं वेयाणं सङ्गोवङ्गाणं सरहस्साणं सारए वारए धारए पारए सडङ्गवी सट्टितन्तविसारए संखाणे सिक्खाकप्पे वागरणे छन्दे निरुत्ते जोइसामयणे अन्नेसु य बहसु वम्हण्णएसु परिव्वायएसु नएसु सुपरिनिट्टिए यावि होत्था // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 परिशिष्टम् 3. तत्थ णं सावत्थीए नयरीए पिङ्गलए नामं नियण्ठे वेसालियसावए परिवसइ। तए णं से पिङ्गलए नामं नियण्ठे वेसालियसावए अन्नया कयाइ जेणेव खन्दए कच्चायणसगोत्ते तेणेव उवागच्छइ, 2 खन्दगं कच्चायणसगोत्तं इणमक्खेवं पुच्छे– “मागहा, किं सअन्ते लोए अणन्ते लोए, सअन्ते जीवे अणन्ते जीवे, सअन्ता सिद्धी अणन्ता सिद्धी, सअन्ते सिद्धे अणन्ते सिद्धे, केण वा मरणेणं मरमाणे जीवे वड्डइ वा हायइ वा, एतावं ताव आयक्खाहि"। वुच्चमाणे तए णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते पिङ्गलएणं नियण्ठेणं वेसालियसावएणं इणमक्खेवं पुच्छिए समाणे संकिए कंखिए विगिच्छिए भेयसमावन्ने कलुससमावने नो संचाएइ पिङ्गलयस्स नियण्ठस्स वेसालियसावयस्स किंचि विपमोक्खमक्खाइउंतुसिणीए संचिट्ठ॥ 4. तए णं से पिङ्गलए नियण्ठे वेसालियसावए खन्दयं कच्चायणसगोत्तं दोचं पितञ्चं पि इणमक्खेवं पुच्छे-“मागहा, किं सअन्ते लोए जाव केण वा मरणेणं मरमाणे जीवे वड्डइ वा हायइ वा एताव ताव आयक्खाहि"। वुच्चमाणे एवं तए णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते पिङ्गलएणं नियण्ठेणं वेसालियसावएणं दोच्चं पि तच्चं पि इणमक्खेवं पुच्छिए समाणे संकिए कंखिए विइगिच्छिए भेयसमावन्ने कलुससमावन्ने नो संचाएइ पिङ्गलस्स नियण्ठस्स वेसालियसावयस्स किंचि वि पमोक्खं अक्खाइड तुलिणीए संधिट्टइ॥ 5. तए णं सावत्थीए नयरीर सिंघाडग° जाव पहेसु महया जणसंमद्दे इ वा जणवृहे इ वा परिसा निगच्छद / तएणं तस्स खन्दयस्स कच्चायणसगोत्तस्स बहुजणास्स अन्तिए एयं Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् 75 अटुं सोचा निसम्म इमे एयारूवे अज्झथिए चिन्तिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पन्जित्था-" एवं खलु समणे भगवं महावीरे कयङ्गलाए नयरीए बहिया छत्तपलासए चेइए संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ। तं गच्छामि णं समणं भगवं महावीरं वन्दामि नमसामि,सेयं खलु मे समणं भगवं महावीरं वन्दित्ता नमंसित्ता सकारिता संमाणित्ता कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं पञ्जुवासित्ता इमाइं च णं एयारूवाइं अट्ठाई हेऊई पसिणाइं कारणाई वागरणाई पुच्छित्तए” त्ति कटु एवं संपेहेइ, 2 जेणेव परिब्वायगावसहे तेणेव उवागच्छइ, 2 तिदण्डं च कुण्डिअंच कञ्चणि च करोडिअं च भिसि च केसरिअं च छण्णालयं च अङ्कुसयं च पवित्तयं च गणेत्तियं च छत्तयं च वाहणाओ य पाउयाओ य धाउरत्ताओ य गेण्हइ, 2 परिवायावसहाओ पडि. निक्खमइ / 2 तिदण्डकुण्डिअकञ्चणिअकरोडिअभिसिअकेसरिअछण्णालयअङ्कसयपवित्तयगणेत्तियहत्थगए छत्तोवाणहसंजुत्ते धाउरत्तवत्थपरिहिए सावत्थीए नयरीए मज्झंमज्झेणं निगच्छइ / 2 जेणेव कयङ्गला नयरी, जेणेव छत्तपलासए चेइए, जेणेव समणे भगवं महावीरे, तेणेव पहारेत्थ गमणाए॥ 6. “गोयमा" इसमणे भगवं महावीरे भगवं गोयमं एवं वयासी-“दच्छसि णं, गोयमा, पुव्वसंगयं?" "कं णं, भन्ते ? '' “खन्दयं नाम ?" " से काहे वा कहं वा कियचिरेण वा ? " "एवं खलु गोयमा,"॥ 7. तेणं कालेणं तेणं समएणं सावत्थी नामं नयरी होत्था। वण्णओ। तत्थ णं सावत्थीए नयरीए गद्दभालस्स अन्ते Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 परिशिष्टम् वासी खन्दए नामं कच्चायणसगोत्ते परिव्वायए परिवसइ, तं चेव जाव जेणेव ममं अन्तिए तेणेव पहारेत्थ गमणाए / से अदूरागए बहुसंपत्ते अद्धाणपडिवन्ने अन्तरापहे वइ / अजेव णं दच्छसि गोयमा" // 8. “भन्ते" त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वन्दइ नमंसइ, 2 एवं वयासी--" पहू णं, भन्ते, खन्दए कच्चायणसगोत्ते देवाणुप्पियाणं अन्तिए मुण्डे भवित्ताणं अगाराओ अणगारियं पव्वइत्तए ?" "हन्ता पह"। जावं च णं समणे भगवं महावीरे भगवओ गोयमस्स एयमटुं परिकहेइ तावं च णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते तं देसं हवमागए / 9. तए णं भगवं गोयमे खन्दयं कच्चायणसगोत्तं अदूरागयं जाणित्ता खिप्पामेव अब्भुट्टेइ, 2 खिप्पामेव पञ्चुवगच्छइ / 2 जेणेव खन्दए कञ्चायणसगोत्ते तेणेव उवागच्छइ, 2 खन्दयं कच्चायणसगोत्तं एवं वयासी-“हे खन्दया, सागयं खन्दया, सुसागयं खन्दया, अणुरागयं खन्दया, सागयमणुरागयं खन्दया, से नूणं तुसं, खन्दया, सावत्थीए नयरीए पिङ्गलएणं नाम नियण्ठेणं वेसालियसावएणं इणमक्खेवं पुच्छिए-'मागहा, किं सअन्तेलोए,अणन्ते लोए, तं चेव जाव जेणेव इहं तेणेवहब्वमागए'। से नूणं खन्दया, अट्टे समढे?" " हन्ता अत्थि' / तए णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते भगवं गोयमं एवं वयासी-“से के से णं, गोयमा, तहारूवे नाणी वा तवस्सी वा जेणं तव एस अटे मम ताव रहस्सकडे हव्वं अक्खाए, जओ णं तुमं जाणसि?" तए णं से भगवं गोयमे खन्दयं कच्चायणसगोत्तं एवं वयासी-"एवं खलु खन्दया, मम धम्मायरिए धम्मोवएसए समणे भगवं महावीरे उप्पन्न Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् नाणदंसणधरे अरहा जिणे केवली तीअपञ्चपन्नमणागयवियाणए सव्वन्नू सव्वदरिसी जेणं मम एस अढे तव ताव रहस्सकडे हव्वं अक्खाए जओ णं अहं जाणामि, खन्दया"। तए णं से खन्दए कञ्चायणसगोत्ते भगवं गोयमं एवं वयासी"गच्छामो णं, गोयमा, तय धम्मायरियं धम्मोवएसयं समणं भगवं महावीरं वन्दामो नमसामो जाव पजुवासामो”। “अहासुह, देवाणुप्पिया, मा पडिबन्धं" / तए णं से भगवं गोयमे खन्दएणं कच्चायणसगोत्तेणं सद्धिं जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव पहारेत्थ गमणाए / 10. तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे वियट्टभोई यावि होत्था / तए पं समणस्ल भगवओ महावीरस्स वियहभोइस्स सरीरयं ओरालं ससिङ्गार कल्लाणं सिवं धनं मङ्गलं अणलंकियविभूसियं लक्खणवजणगुणोववेयं सिरीए अईव 2 उवसोभेमाणं चिट्ठइ / तए णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते समणस्स भगवओ महावीरस्स वियभोइस्ल सरीरयं ओरालं जाव अईव 2 उवसोभेमाणं पासइ, 2 हट्टतुट्ठचित्तमाणन्दिए नन्दिए पीइमणे परमसोमणस्सिए हरिसवसविसप्पमाणहियए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ जाव पज्जुवासइ॥ "11. " खन्दया'' इ समणे भगवं महावीरे खन्दयं कच्चायणग. एक वयासी-" से नूणं तुमं, खन्दया, सावत्थीए नयरीए पिङ्गलएणं नियण्ठेणं वेसालियसावएणं इणं अक्खेवं पुच्छिए-' मागहा, किं सअन्ते लोए अणन्ते लोए' एवं तं चेव जाव जेणेव ममं अन्तिए तेणेव हव्वं आगए, / से नूणं, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिशिष्टम् खन्दया, अयमढे समढे ?' " हन्ता अत्थि"। “जे वि य ते, खन्दया, अयमेयारूवे अज्झथिए चिन्तिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पजित्था 'किं सअन्ते लोए अणन्ते लोए...। तस्स वि य णं अयं अटे-एवं खलु मए, खन्दया, चउविहे लोए पन्नत्ते, तं जहा-दव्वओ खेत्तओ कालओ भावओ। दव्वओ णं एगे लोए सअन्ते, खेत्तओ णं लोए असंखेजाओ जोयणकोडाकोडीओ आयामाविक्खम्भेणं असंखेजाओ जोयणकोडाकोडीओ परिक्खेवणं पन्नत्ता, अत्थि पुण से अन्ते / कालओ णं लोए न कयाइ न आसी, न कयाइ न भवइ, न कयाइ न भविस्सइ भविंसु य भवश्य भविस्तइ य।धुवे नियए सासए अक्खए अव्वए अवट्टिए निच्चे, नत्थि पुण से अन्ते। भावओ णं लोए अणन्ता वण्णपज्जवा अणन्ता गन्धरसफासपज्जवा, अणन्ता संठाणपजवा, अणन्ता गुरुअलहुअपजवा, अणन्ता अगुरुअलहुअपजवा / नत्थि पुण ले अन्ते। से तं, खन्दया, दवओ लोए सअन्ते, खेत्तओ लोए सअन्ते, कालओ लोए अणन्ते भावओ लोए अणन्ते / जे धि य ते, खन्दया, जाव सअन्ते जीवे अणन्ते जीवे, तस्स वि य णं अयं अद्वे-एवं खलु जाल दवओ णं एगे जीवे सअन्ते, खेत्तओ गं जीवे असंखेजपएसिए असंखेजपएसोगाढे / अत्थि पुण से अन्ते / भारओ णं जीवे अणन्ता नाणपज्जवा, अणन्ता दंसणपजवा, अणन्ता चारित्तपजवा, अणन्ता अगुरुलापजवा, नत्थि पुण से अन्ते। से तंदवओ जीवेसअन्ते खेत्तओ जीवे सअन्ते, कालओ जीवे अणन्ते भावओ जीवे अणन्ते / जे वि य ते, खन्ल्या, (पुच्छा ) इमेयारूवे चिन्तिए जाव किं सअन्ता सिद्धी अणन्ता सिद्धी, तस्स वि य णं Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् अयं अटे-मए, खन्दया, एवं खलु चउब्विहा सिद्धी पन्नत्ता, तं जहा-दव्वओ खेत्तओ कालओ भावओ। दव्वओ णं एगा सिद्धी सअन्ता खेत्तओ णं सिद्धी पणयालीसं जोयणसयस. हस्साई आयामविक्खम्भेणं एगा जोयणकोडी बायालीसं च जोयणसयसहस्साइं तसं च जोयणसहस्साइं दोन्नि य अउण्णापनजायणसए किंधि विसेसाहिए परिक्खेवणं / अस्थि पुण से अन्ते / कालओ पंसिद्धी न कयाइ न आसी, भावओ य जहा लोयस्स तहा माणियव्वा / तत्थ दव्वओ सिद्धी सअन्ता, खेसओ सिद्धी सअन्ता, कालओ सिद्धी अणन्ता मापओ सिद्धी अणन्ता! जे वि य ते, खन्दया,जाव कि अणन्ते सिद्ध तं घेव, जाव दवओणं एगे सिद्धे सअन्ते खेतओ णं सिद्ध असंखेजपएलोगाढे / अत्थि पुण से अन्ते। भावओ ण सिद्धे अणन्ता नाणपजवा, अणन्ता दसणपजवा जाव अगन्ता अगुरुलहुयपजवा / नत्थि पुण से अन्ते। से तं दवओ णं सिद्धे सअन्ते, खेत्तओ णं सिद्धे सअन्ते, कालओ णं सिद्धे अणन्ते भावओ णं सिद्धे अणन्ते // 12. “जे वि य ते, खन्दया इमेशरूवे अज्झथिए चिन्तिए जाव समुप्पलिजत्था, केण वा मरणणं मरमाणे जीवे वड्डइ वा हाय वा, तस्स वि यणं अयमद्धे / एवं खलु, खन्दया, मए दविहे मरणे पन्नते।तं जहा--वालमरणे व पण्डियमरणे य। से किं तं वालमरणे ? बालमरणे दुवालसविहे पन्नत्ते / तं जहा-वलयमरणे वसट्टमरणे अन्तोसल्लमरणे तब्भवमरणे गिरिपडणे तरुपडणे जलप्पवेसे जलणप्पवेसे विसभक्खणे सत्थोवाःणे वेहाणसे गिद्धपढे / इच्चेएणं, खन्दया, दुवालसविहेणं बालमरणेणं मरमाणे जीवे अणन्तेहिं नेरइयभवग्ग Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिशिष्टम् हणेहिं अप्पाणं संजोएइ तिरियमणुअदेवअणाइअं च णं अणवदग्गं चाउरन्तसंसारकन्तारं अणुपरियट्टइ, से तं मरमाणे वडइ, से तं वालमरणे / से किं तं पण्डियमरणे? पण्डियमरणे दुविहे पन्नत्ते। तं जहा-पाओवगमणे य भत्तपञ्चक्खाणे य / से किं तं पाओवगमणे ? पाओवगमणे दुविहे पन्नते, तं जहानीहारिमे य अनीहारिमे य नियमा अप्पडिकम्मे / सेतं पाओवगमणे / से किं तं भत्तपञ्चक्खाण ? भत्तपञ्चक्खाणे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–नीहारिमे य अनीहारिमे य नियमा सपडिकम्मे। सेतं भत्तपञ्चक्खाणे। इञ्चेएणं,खन्दया,दुविहेणं पण्डियमरणेणं जीवे अणन्तेहिं लेरइयभवग्गहणेहिं अप्पाणं विसंजोएइ जाव वीइवयइ। से तं मरमाणे हायइ / से तं पण्डियमरणे / इच्चेएणं, खन्दया, दुविहेणं मरणणं मरमाणे जीवे वड्डइ वा हायइ वा"। एत्य णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते संबुद्धे समणं भगवं महावीरं वन्दइ नमंसइ / 2 एवं वयासी“इच्छामि गं, भन्ते, तुझं अन्तिए केवलिपन्नत्तं धम्म निसाभित्तए।" "अहासुह, देवाणुप्पिया, मा पडिवन्धं"॥ 13. तए णं समणे भगवं महावीरे खन्दयस्स कच्चायणसगोत्तस्स तीसे य महइमहालियाए परिसाए धम्म परिकहेइ। धम्मकहा भाणियवा। तए णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते समणस्स भगवओ महावीरस्स अन्तिए धम्मं सोचा निसम्म हट्टतुढे जाव हियए उट्ठाए उट्टेइ, 2 समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, 2 एवं वयासी“सद्दहामि णं, भन्ते, निग्गन्थं पावयणं, पत्तियामि णं,भन्ते, निग्गन्थं पावयणं, रोएमि णं, भन्ते, निग्गन्थं पावयणं, अब्भुट्टेमि णं भन्ते, निग्गन्थं पावयणं, एवमेयं भन्ते, तह Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् मेयं अन्ते, अवितहमेयं, भन्ते, असंदिद्धमेयं, भन्ते, इच्छियमेयं, भन्ते, पडिच्छियमेयं भन्ते, इच्छियपडिच्छियमेयं, भन्ते, से जहेयं तुम्भे वयह" त्ति कटु समणं भगवं महावीरं वन्दइ नमसइ, 2 उत्तरपुरस्थिमं दिसीभागं अवकमइ, 2 तिदण्डं च कुण्डिअं च जाव धाउरत्ताओ य एगन्ते एडित्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, 2 जाव नमंसित्ता एवं वयासी-" आलिते णं, भन्ते, लोए, पलित्ते णं, भन्ते, लोए, आलित्तपलिते णं, भन्ते, लोए जराए मरणेण य / से जहानामए केइ गाहावई अगारंसि झियायमाणंसि जे से तत्थ भण्डे भवइ अप्पभारे मोल्लगुरुए तंगहाय आयाए एगन्तमन्तं अवक्कमइ-एस मे नित्थारिए समाणे पच्छा पुरा हियाए सुहाए खेमाए निस्सेयसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ / एवामेव, देवाणुप्पिया, मज्झ वि आया एगे भण्डे इटे कन्ते पिए मणुढे मणामे थेजे वेस्सासिए संमए अणुमए बहुमए भण्डकरण्डगसमाणे, मा णं सीअं मा णं उण्हं मा णं खुहा मा णं पिवासा मा णं चोरा मा णं वाला मा णं दंसा मा णं मसया मा णं वाइयपित्तियसिम्भियसंनिवाइया विविहा रोगायङ्का परसिहोवसग्गा फुसन्तु त्ति कट्ट एस मे नित्थारिए समाणे परलोयस्स हियाए सुहाए खेमाए नीसेसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ। तं इच्छामि णं, देवाणुप्पिया, सयमेव पव्वावियं सयमेव सेहावियं सयमेव सिक्खावियं सयमेव आयारगोयरं विणयविणइयचरणकरणजायामायावत्तियं धम्ममाइक्खिउं॥ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिशिष्टम् 14. तए णं समणे भगवं महावीरे खन्दयं कञ्चायणसगोत्तं सयमेव पवावेइ जाव धम्ममाइक्खइ--"एवं, देवाणुप्पिया, गन्तव्वं, एवं चिट्ठियब्ब, एवं निसीइयव्यं, एवं तुयट्टियवं, एवं भुजियव्वं, एवं भासियव्वं, एवं उद्याए उट्ठाय पाणेहिं सूएहिं जीवेहि सत्तेहिं संजमेणं संजमियन्वं, अस्सि च णं अटेनो किंचि वि पमाइयव्वं"। तए णं से खन्दए कच्चायणसगोत्ते समणस्त भगवओ महावीरस्स इमं एयारूवं धम्मियं उवएसं सम्मं संपडिवजइ, तमाणाए तह गच्छइ तह चिट्ठइ तह निसीयइ तह तुयइ तह भुञ्जइ तह भासइ तह उदाए उठाय पाणेहिं भूएहिं जीवहिं सत्तेहिं संज मेणं संजमेइ, अस्सि च णं अटे तो पमायइ। तए णं से खन्दए कचायणसगोत्ते अणगारे जाए इरियासमिए भासासमिए एसणासमिए आयाणभण्डमत्तनिक्खेवणासमिए उच्चारपासवणखेलजल्लसिंघाणपरिट्ठावणियासमिए मणसमिए वयसमिए कायसमिए मणगुत्ते वयगुत्ते कायगुत्ते गुत्ते गुत्तिन्दिए गुत्तबम्भयारी चाई लजू धन्ने खन्तिखमे जिइन्दिए सोहिए अणियाणे अप्पुस्सुए अबहिल्लेसे सुसामण्णरए दन्ते इणमेव निग्गन्थं पावयणं पुरओ काउंविहरइ // 15. तए णं समणे भगवं महावीरे कयङ्गलाओ नयरीओ छत्तपलासयाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ,२ बहिया जणवयविहारं विहरइ।तएणं से खन्दए अणगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स तडारूवाणं थेराणं अन्तिए सामाइयमाइयाइं एक्कारस अङ्गाई अहिजइ, 2 जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं महावीरं वन्दइ नमंसइ, 2 एवं वयासी-" इच्छामि गं, भन्ते, तुब्भेहि अन्मणुनाए Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् समाणे मासियं भिक्खुपडिमं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए"। 'अहासुहं, देवाणुप्पिया,मा पडिवन्धं"।तर णं से खन्दए अणगारे समजेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुनाए समाणे हटे जाव नमंसित्ता मासियं भिक्खुपडिमं उवसंपजित्ताणं विहरइ। तए णं से खन्दए अणगारे मासियं भिक्खुपडिमं अहासुत्तं अहाकप्पं अहामग्गं अहातचं अहासम्मं कारण फासेइ, पालेइ, सोहेइ, तीरेइ, पूरेइ, किट्टेइ, अणुपालेइ, आणाए आराहेइ, 2 जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं जाव नमंसित्ता एवं वयासी-" इच्छामि णं, भन्ते, तुम्भेहिं अब्भणुन्नाए समाणे दोमासियं भिक्खुपडिमं उवसंपन्जित्ताणं विहरित्तए," / " अहासुह, देवाणुप्पिया, मा पडिबन्धं " तं चेव / एवं तेमासियं चाउम्मासियं पञ्चमासियं छम्मासियं सत्तमालियं, पढमं सत्तराइंदियं दोच्चं सत्तराइंदियं तचं सत्तराइंदियं अहोराइंदियं एगराइयं / तए णं से खन्दए अणगारे एगराइयं भिक्खुपडिमं अहासुत्तं जाव आराहेत्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं महावीरं जाव नमंसित्ता एवं वयाली-" इच्छामि णं, भन्ते, तुब्भेहिं अब्भणुनाए समाणे गुणरयणं संवच्छरं तवोकसं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए"। " अहासुह, देवाणप्पिया, मा पडिबन्धं..."॥ 16. तए णं से खन्दए अणगारे समणेणं भगवया महावीरेणं अभणुन्नाए समाणे जाय नमंसित्ता गुणरयणसंवच्छरतवोकम्म उवसंपजित्ताणं विहरइ / तं जहा-पढमं मासं चउत्थंचउत्थेणं अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं दिया ठाणु: कुडुए सूराभिमुहे आयावण भूमीए आयायेमाणे, रति Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिशिष्टम् वीरासणेणं अवाउडेण य। एवं दोच्चं मासं छटुंछट्टेणं अणिक्खित्तेणं दिया ठाणुक्कुडुए सूराभिमुहे आयावणभूमीए आयावेमाणे रत्तिं वीरासणणं अवाउडेण य / एवं तच्चं मासं अट्ठमंअट्ठमेणं, चउत्थमासं दसमंदसमेणं, पञ्चमं मासं बारसमंबारसमेणं, छटुं मासं चउद्दसमंचउद्दसमेणं, सत्तमं मासं सोलसमंसोलसमेणं, अट्ठमं मासं अट्ठारसमंअट्ठारसमेणं, नवमं मासं वीसइमंवीसइमेण, दसमं मासं वावीसइमंबावीसइमेण, एकारसमं मासं चउवीसइमंचउवीसइमेणं, वारसमं मासं छव्वीसइमंछव्वीसइमेण, तेरसमं मासं अट्ठावीसइमंअट्ठावीसइमेण, चउद्दसमं मासं तीसइमंतीसइमेण, पण्णरसमं मासं बत्तीसइमंवत्तीसइमेण, सोलसं मासं चोत्तीसइमं चोत्तीसइमेणं अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं दिया ठाणुक्कुडुए सूराभिमुहे आयावणभूमीए आयावेमाणे रत्तिं वीरासणेणं अवाउडेणं / तए णं से खन्दएं अणगारे गुणरयणसंवच्छरं तवोकग्मं अहासुत्तं अहाकप्पं जाव आराहेत्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, 2 समणं भगवं महावीरं वन्दइ नमसइ, 2 वहहिं चउत्थछट्ठमदसमदुवालसेहिं मासद्धमासखमणेहिं विचित्तेहिं तवोकम्मेहि अप्पाणं भावेमाणे विहरइ // 17. तए णं से खन्दए अणगारे तेणं उरालेणं विउलेणं पयत्तेणं पग्गहिएणं कल्लाणेणं सिवेणं धन्नेणं मङ्गल्लेणं सस्सिरीएणं उदग्गेणं उदत्तेणं उत्तमेणं उदारेणं महाणुभागेणं तवोकम्मेणं सुके लुक्खे निम्मंसे अट्ठिचम्मावणद्धे किडि. किडियाभूए किसे धमणिसंतए जाए यावि होत्था / जीवंजीवेण गच्छइ, जीवंजीवेण चिट्ठइ, भासं भासित्ता वि Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् गिलाइ,भासं भासमाणे गिलाइ,भासंभासिस्लामित्ति गिलायइ। से जहानामए कट्टलगडियाइ वा पत्तसगडिया इवापत्ततिलभण्डगसगडिया इ वा इङ्गालसगडिया इ वा उण्हे दिन्ना मुक्का समाणी स सदं गच्छइससदं चिट्ठइ, एवामेव खन्दए वि अणगारे ससदं गच्छइ, ससई चिट्ठइ, उवचिए तवेणं, अवविर मंससोणिएणं, हुयासणे विव भासरासिपडिच्छन्ने तवणं तेएणं तवतेयसिरीए अईव 2 उवसोभेमाणे चिट्टइ॥ 18. तेणं कालेगं तेणं समएणं रायगिहे नगरे / समोसरणं, जाव परिसा पडिगया / तए णं तस्ल खन्दयस्स अण. गारस्स अन्नया कयाइ पुव्वरत्तावरत्तकालसमयसि धम्मजागरियं जागरमाणस्ल इसेयारूवे अज्झथिए चिन्तिए जाव समुप्पजिन्था-"एवं खलु अहं इमेणं एयारूवेणं ओरालेणं जाव किसे धमणिसंतए जाए जीवंजीवेणं गच्छामि, जीवंजीवेण चिट्ठामि, जाव गिलामि,जाव एवामेव अहं पि सलदं गच्छामि ससदं चिट्ठामि / तं अत्थि ता मे उट्ठाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसकारपरकमे, तं जाव, ता मे आत्थि उट्ठाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसकारपरक्कमे जाव य मे धम्मायरिए धम्मोवएसए समणे भगवं महावीरे जिणे सुही विहरइ तावता मे सेयं कलं पाउप्पभायाए रयणीए फुल्लु पलकमलकोमलुम्मिलियम्मि अहापण्डुरे पभाए रत्तासोयप्पगासे किंसुयसुयमुहगुञ्जद्धरागसरिसे कमलागरसण्डबोहए उठ्ठियम्मि सूरे सहस्सरस्सिम्मि दिणयरे तेयसा जलन्ते समणं भगवं महावीर वन्दित्ता नमंसित्ता जाव पजुवासित्ता समणेणं भगवया महावीरेणं अन्भणुनाए समाणे सयमेव पञ्च महन्वयाणि आरोवेत्ता समणा य समणीओ य खामेत्ता तहारूवेहि थेरे Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिशिष्टम् हिं कडाईहिं सद्धिं विपुलं पव्वयं सणियं सणियं दुरुहिचा मेहघणसंनिगासं देवसंनिवार्य पुढवीसिलापट्टयं पडिलेहित्ता दब्भसंस्थारगं संथरित्ता दब्भसंथारोवगयस्स संलेहणाझूसणाझूसियस्स भत्तपाणपडियाइक्खियस्त पाओवगयस्स कालं अणवकंखमाणस्स विहरित्तए "त्ति कट्ट एवं संपेहेइ / 2 कल्लं पाउप्पभायाए जाव जलन्ते जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव जाव पज्जुवासइ॥ 19. " खन्दया" इ समणे भगवं महावीरे खन्दगं अणगारं एवं वयासी-" से नूणं तव, खन्दया, पुबरत्तावरत्तकालसमयंसि जाव जागरमाणस्स इमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पजित्था-'एवं खलु अहं इमेणं एयारूवेणं तवणं ओरालेणं विउलेणं, तं चेव जाव कालं अणवकंखमाणस्स विहरित्तए' त्ति कट्ट एवं संपेहेसि, 2 कल्लं पाउप्पभायाए जाव जलन्ते जेणेव ममं अन्तिए तेणेव हव्वमागए' / से नूणं खन्दया, अटे समढे?" " हन्ता अत्थि"। "अहासुहं, देवाणुप्पिया, मा पडिबन्धं..."। तए णं से खन्दए अणगारे समणणं भगवया महावीरेणं अब्भणुनाए समाणे हट्टतुट्ठ जाव 'हियए उट्ठाए उट्टेइ,२ समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, जाव नमंसित्ता सयमेव पञ्च महव्वयाई आरुहेइ, 2 समणा य समणीओ य खामेइ, तहारूवेहि थेरेहिं कडाईहिं सद्धिं विपुलं पव्ययं सणियं साणयंदुरुहेइ, मेहघणसंनिगासं देवसंनिवायं पुढविसिलावट्टयं पडिलहेइ, २उच्चार. पासवणभूमि पडिलेहेइ,२ दब्भसंथारं संथरइ, 2 पुरत्थाभिमुहे संपलियङ्कनिसण्णे करयलपरिग्गहियं दसनहं सिरसावत्तं मत्थएं अञ्जलिं कट्टु एवं वयासी--" नमोत्थु णं अरि Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कन्दककथानकम् हन्ताणं भगवन्ताणं जाव संपत्ताणं। नमोत्थु णं समणस्स भगवओ महावीरस्स जाव संपाविउकामस्स / वन्दामि गं भगवन्तं तत्थगयं इहगए। पासउ मे भगवं तत्थगए इहगयं" ति कटु वंदइ नमसइ, 2 एवं वयासी--"पुबि पि मए समणस्स भगवओ महावीरस्स अन्तिए सव्वे पाणाइवाए पञ्चक्खाए जावज्जीवाए जाव मिच्छादसणसल्ले पञ्चक्खाए जावजीवाए। इयाणि पि यणं समपस्स भगवओ महावीरस्स अन्तिए सव्वं पाणाइवायं पञ्चक्खामि जावज्जीवाए जाव मिच्छादसणसलं पञ्चक्खामि / एवं सव्वं असणपाणखाइमसाइमेणं चउन्विहं पि आहारं पञ्चक्खामि जावजीवाए / जं पि इमं सरीरं इ8 कन्तं पियं जाच फुसन्तु त्ति का एयं पि णं चरहिं उस्सासनीसासेहि बोसरिस्सामि" ति कट्ट संलेहणाझूसणाइसिए भत्तपाणपडियाइक्लिए पाओवगए कालं अणवकंखमाणे विहरइ॥ 20. तए थे ले खन्दए अणगारे समणस्स अगवओ महावीरस्म तहारूवाणं थेराणं अन्लिए सामाइयमाइयाई एकारस अङ्गाई अहिन्जित्ता बहुपडिपुण्णाई दुवालसवासाई सामाणपरियागं उणित्ता मालियाए संलेहणाए अत्ताणं झुसिला सर्टि भत्ताई अणलणाप छेइत्ता आलोइयपडिकन्ते समाहिपले आणुपुवीए कालगः / तए णं ते थेरा भगवन्तो खन्द्रयं अणगारं कालगयं जाणिता परिनिव्वाणवत्तियं काउस्लग्गं करेन्ति, 2 पत्तीवराणि गिण्हन्ति, 2 विपुलाओ पचयाओ सणियं सणियं प रस कान्ति, 2 जेणेव समणे भगवं महावीरे नेणेव उवागच्छन्ति, 2 समणं भगवं महावीरं वंदन्ति नमंसन्ति, 2 एवं क्यासी-“एवं खलु देवाणु Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 परिशिष्टम् प्पियाणं अन्तेवासी खन्दए नामं अणगारे पगइभदए. पगइविणीए पगइउवसन्ते पगइपयणुकोहमाणमायालोमे मिउमदवसंपन्ने अल्लीणे भद्दए विणीए। से णं देवाणुप्पिएहिं अब्भणुनाए समाणे सयमेव पञ्च महव्वयाणि आरोवित्ता समणा य समणीओ य खामेत्ता अम्हहिं सद्धिं विपुलं पव्वयं तं चेव निरवसेसं जाव आणुपुवीए कालगए / इमे य से आयारभण्डए"। 21. “भन्ते" त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीर वन्दइ नमसइ, 2 एवं वयासी "एवं खलु देवाणुप्पियाणं अन्तवासी खन्दए नामं अणगारे कालमासे कालं किच्चा कहिं गए कहिं उवगए ?" " गोयमा" इ समणे भगवं महावीरे भगवं गोयमं एवं वयासी-“एवं खलु, गोयमा, मम अन्तेवासी खन्दए नामं अणगारे पगइभद्दए, जाव से णं मए अब्भणुन्नाए समाणे सयमेव पञ्च महव्वयाई आरुहेत्ता, तं चेव सव्वं अवसेसि नेयव्यं जाव, आलोइयपडिकन्ते समाहिपत्ते कालमासे कालं किच्चा अच्चुए कप्पे देवताए उववन्ने / तत्थ णं अत्थेगइयाणं देवाणं बावीसं सागरोवमाई ठिई पन्नत्ता / तस्स णं खन्दयस्स वि देवस्स बावीसं सागरोमाइं ठिई पन्नचा"। “से णं, भन्ते, खन्दए देवे ताओ देवलोगाओ आउक्खएणं भवक्खएणं ठिइक्खएणं अणन्तरं चयं चइत्ता कहिं उववजिहिइ ?" / " गोयमा, महाविदेहे वासे सिज्झिहिइ बुज्झिहिइ मुञ्चिहिइ परिनिव्वाहिइ सव्वदुक्खाणं अन्तं करेहिइ॥ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः Page #106 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः [ N. B.-In the following Glossary of words, pronouns and pronominal forms are altogether ignored. Roots, primitive and causal, are indexed, but various forms of finite verbs, participles, absolutives and infinitives are not normally noticed. The figure after the Sanskrit rendering indicates the Para in which the word occurs. Only one occurrence of a word, usually the first, is noted.] अइमुत्त-अतिमुक्त, 37, pro- अक्खोभ-अक्षोभ्य,४, proper per name of a boy name. ascetic. अगत्थिय-अगस्त्य, 186, a अईव-अति+इव, 146, very kind of plant. __much, greatly. अगार-अगार, 30, a house. अकाम-अकाम, 53, in spite अग्ग-अग्रय, 101, best. of oneself. अग्गमहिसी-अग्रमहिषी, 87, अकाले-अकाले, 62, before chief queen. . अग्गहत्थ-अ ग्रह स्त, 187, अकोस-आ+क्रुश् (धातु), 120, finger. to abuse. अग्गि -अग्नि, 77 fire. अक्खय-अक्षय, 198, inex- अङ्किय-अङ्कित, 29, marked, haustible. ___decked. time. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 शब्दकोशः अङ्ग-अङ्ग, 87, a Vocative अट्ठ-अष्टन्, 9, eight.. particle. अट्ठट्ट-अष्ट + अष्ट, 9, in अङ्ग-अङ्ग, 3, a class of eights. books, eleven in num- अट्ठमी-अष्टमी-अष्टमी, 152, ber, of the sacred can- a period of eight days. on of the Jains. अट्टम-अष्टम,३, eighth-142, अङ्गली-अङ्गलि, 127, finger. a fast broken at the अच्चअ-अच्यत, 166, name eighth meal. of the twelfth heaven अट्टमअ-अष्टम-क, 16, eighth. of the Jains. अट्टमभत्त-अष्टम + भक्त, 42, अच्छी -अक्षि, 186, eye. a vow of taking food अज-आर्य, 2. no ble, at the time of eighth revered ; -41, to-day, meal, i. e. a fast of this day. three days and a half, अजय-आर्य-क,१००, grand- अट्टसअ-अष्टशत, 87, one father. hundred and eight. अजा-आर्या, 88, a nun.. अट्टाए-अर्थाय, 56, for the अजणअ-अर्जुनक; 99, pro- purpose of. per name. अट्ठारसम-अष्टादश, 142, a अज्झत्थिअ-आध्यात्मिक, 35, fast broken at the inner thought.. eighteenth meal. अज्झयण-अध्ययन, 4, a les- अट्रावीसइम-अष्टाविंशतितम , son, a section of a वग्ग. 142, a fast broken at अज्झवसाण-अध्यवसान, 57, the twenty-eighth meal. intention, resolve. अट्ठावीसा-अष्टाविंशति, 146, अञ्जलि-अञ्जलि, 42, folded twenty-eight. hands. अट्टि-अस्थि, 186, bone. अट्र-अर्थ, 3, contents, अड-अट् (धातु), 31, to matter, information. wander (Inf. अडित्तए). Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 93 अड-आन्य, 21, rich. अणुकम्पण-अनुकम्पन, 38, अणगार--अनगार, 11, a compassion, kindness. houseless ( monk). अणुकम-अनुक्रम 170,order. अणगारिया-अनगारिका, 30, अणुजाण-अनु+ज्ञा (धातु) 83, a state of living with- to allow. out a house. अणुत्तर-अनुत्तर 57, best, अणङ्गसेणा--अनङ्गसेना, 7, highest. name of a courtezan. अणुत्तरोववाइयदसा- अनुत्तअणज्झोववन-अनध्युपपन्न,१८३ रोपपातिकदशा, 162, a work unattached. in ten chapters dealing अणन्त-अनन्त, 57, infinite. with persons born in अणन्तसेण-अनन्तसेन, 18, the five अणुत्तर heavens. proper name. अणुपविस-अनु+प्र+विश्(धातु) अणवकंखमाण--अनवकांक्षत् , 35, to enter, to visit, 147, not desiring. अणुपत्त-अनुप्राप्त,४२, attainअणाउल-अनाकुल, 120, noti gloomy. अणुयत्त-अनु+वृत् (धातु) 132, अणाधिट्टी-अनाधृष्टि, 18, pro- to observe, to obey. per name. अणुलोम--अनुलोम, 53 , अणिक्खित्त-अनिक्षिप्त, 3 . , _agreeable, persuasive. uninterrupted. अणेग-अनेक, 7, m a n y, अणिमिस-अनिमिष, 39, __more than one. without winking. अतिहि-अतिथि, 181, guest. आणिरुद्ध-अनिरुद्ध, 71, pro- अतुरियं-अत्वरितम्, 32,withper name. ___out haste. अणिहय-अनिहत, 18, pro- अत्तअ-आत्मज, 21, son. per name. अत्तया-आ त्म जा, 46 , अणीयस-? 18, proper daughter. name. अदिनादाण-अदत्तादान, 114, ed. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः taking what is not अन्नयर-अन्यतर, 120, any given, i. e., theft. one, some one. . अदूर-अदूर, 56, not far अन्नया-अन्यदा, 9, once, from, near. formerly. 'अद्ध-अर्ध, 7, half, अन्नाइट्ट-अनु+आविष्ट, 106, अद्धछट्ट-अर्धषष्ठ, 152, five possessed. and half, अपत्थिय-अप्रार्थित, 56, unअद्धमासिया - अर्ध मा सि की, sought. .. 120, for a period of अपराजिअ-अपराजित, 170, half month. name of the fourth अद्भुट्ठ-अर्धचतुर्थ, 7, three अणुत्तरविमान heaven. and half. अपुणरावत्तय-अपुनरावर्तक, अनिमिस-अनि मिष, 115, 198, a place from without winking. which there is no reअन्तगडदसा-अन्तकृद्दशा, 3, turn, i. e., emancipaten chapters on persons tion. who attained a happy अपव्वकरण-अपूर्वकरण, 57, end; name of the eighth the eighth TTF91775 in अङ्ग of the Jain canon. the process of ascetic अन्तिय-अन्तिक, 12, neighbourhood, near, near अप्प-आत्मन्,. 30, self | from. अन्तेवासी-अन्तेवासिन्, 3, अप्पडिहय-अप्रतिहत, 198, pupil. unobstructed. अन्तोगिह-अन्तर्गृहम, 59, अप्पदुस्समाण-अ+प्रद्विषत् 57 inside the house. ___not hating, without अन्धगवण्ही -अन्धकवृष्णि, 8, feeling of hatred. proper name of a king. अप्पेगइय-अपि+एककिक,१२० अन्न-अन्य, 7, other, dif- some. ferent. अप्फोडे-आ+स्फोटय् (धातु) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 83, to clap one's hands अभिचन्द--अभिचन्द्र, 16, on the thighs. __proper name. अब्भत्थिय-अभ्यार्थत, 78, आभिमह-अभिमुख,८१,facing thought, desire. अभिरम-अभि + रम् (धातु) अब्भणुन्नाअ-अभि + अनुज्ञात, 103, to enjoy, to play. 13, permitted. अभिराम-अभिराम, 87, deअब्भुक्खावे--अभि + उ क्ष य् lightful. (धातु) 65, to sprinkle. अभिसर-अभि + सृ (धातु), अब्भुग्गय-अभ्युद्गत, 179, 40, to move, to creep. raised. अभिसिञ्च-अभि + सिच् (धातु) अब्भुट्टा-अभि + उद् + स्था 51, to sprinkle, to coro. (धातु) 33, to rise, tomata to crown. stand up. अभिसेय-अभिषेक,८६, bath, अब्भुटे--अभि + उद् + स्था। ____coronation. (धातु) 118, to hold in अमम-अमम, 82, the reverence, to stand up twelfth area of the in reverence. . उत्सर्पिणी age. अभअ-अभय, 42, a prince अम्बग-आम्रक, 186,mangoof that name mention- fruit. ed in ज्ञाताधर्मकथा, 1-165 अम्बगट्टिया-आम्रक + अस्थिका proper name. 186, mango-stone. अभयदअ-अभयद + क. 198. अम्बाडग-अम्बाटक, 186, a giver of freedom from kind of fruit, hog-plum. अम्मताओ-अम्ब + तात ( in अभिगय-अभिगत, 108, the Vocative case) 109, understood. mother and father. अभिगिह-अभि + ग्रह् (धातु) अमया-अम्बा-का 35, 36, to take a vow. mother. अभिग्गह-अभिग्रह, 36, a अम्मापिइ-अम्बा + पितृ, 81, vow. parents. fear. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 शब्दकोशः अम्मापियर-अम्बा + पितृ, 11, अलेवाड-अलेपकृत, 144, an parents. article of food like अम्मो -अम्ब (Voc. sing. gram which does not of अम्मा-अम्बा ) 41, bespatter a pot. mother. अल्लीण-आलीन, 21, shelter. अयल-अचल, 4, name of ed. a prince;-198, immo- अवओडयबन्धण-अवको (मो) vable, टकबन्धन, 103, (अवमोटनतोऽ अयसि-अतसी, 29, name वकोटनतो वा पृष्ठदेशे बाहुशिरसा of a plant having blue संयमनेन बन्धनं यस्य), bindflowers. ing cross-locked i. e., अयोमय-अयोमय, 100, binding by having his made of iron. arms and head twisted अरहा-अर्हत्, 10, revered, backwards and held worshipful. there by cords. अरिष्टनेमि-अरिष्टनेमि, 10. अवकंख-अव+कांक्ष् (धातु) name of the twenty- 181, to desire. second तीर्थंकर. अवकम-अप+क्रम् (धातु) 56, अरुय-अरुज्, 198, free to withdraw. from harm. अवरण्ह-अपराह्न 53, later अलकापुरि--अलकापुरी, 5, part of the day, aftername of the capital of noon. कुबेर. अवस्सं-अवश्यम् (adverb) अलक्ख-अलक्ष, 93, proper 939, certainly. name. अलत्तग-अलक्तक, 186, lac अवस्सिअ-अप+श्रित, 187. die. resorting. अलंभोगसमत्थ-अलंभोगसमर्थ अव्वाबाह-अव्याबाध, 198, 45, capable of full en- free from danger or joyment of pleasures. illness. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 97 असण-अशन, 114, food. अहोरत्त-अहोरात्र, 142, day असंबुद्ध- असंबुद्ध 13 1, and night. not wise. असोग-अशोक, 6, name आइक्ख-आ+ख्या-चक्ष् (धातु) of a tree. 88, to tell, to preach. अहापजत्त-यथापर्याप्त, 1 83 , आइगर-आदिकर, 3, first just sufficient. preacher of a religious अहापडिरूव-यथाप्रतिरूप 129, creed. as is fit,proper,suitable. °आइय-°आदिक, 12, and अहापवित्त-यथाप्रवृत्त, 83, such others, having... as was obtained in the as first. past. आइल्ल-आदि+ल, 170, first. अहासंनिहिअ - यथासंनिहित, आओस-आ+क्रुश् (धातु)१२०, 57, chanced to meet to abuse. together. आगमेसा-आगमिष्यन्ती, 82, अहासुत्त-यथासूत्र, 14 2, coming, future. as prescribed in the आगय-आगत, 10, come; arrived. sacred texts. अहासुहं-यथासुखम्, 30, at आघव-आ+ख्या (धातु), 53, ___to tell. pleasure, as you please. अहिज-अधि+इ (धातु) 12, आघवणा-आख्यापना, 111, narration, persuasion. to study. आणा-आज्ञा, 53, comअहियासे-अभि+यासय् (धातु) mand, instruction. 57, to bear. आणुपुवी-आनुपूर्वी, 174, अहीअ-अधीत,१७८,studied. serial order. अहीण-अहीन, 178, not आपुच्छ-आ+प्रच्छ (धातु),११, wanting, not deficient, to take permission, to अहे-अंधस् 81, below. take leave. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 शब्दकोशः आभिसेक-आभिषेक्य, 83, आलोअ-आलोक (दर्शन),१०४, fit for coronation. sight. आयम्बिल-आचाम्ल ? 145, आवइ-आपद् , 105, ill-forpure food like boiled tune, misery. rice unmixed with any- आगज-आ+पद् (धातु) 63, thing else. to have, to entertain. आयम्बिलवड्रमाण- आचाम्ल- आवन्न-आपन्न,३८, attained. वर्धमान, 155, a kind of आसण-आसन, 33, seat... penance. आसत्थ-आश्वस्त, 116, conआयाम-आयाम, 5, length. soled. आयारभण्डअ-आचारभाण्डक, आसुरुत्त-आशु +रुप्त or रुष्ट, 167, religious equip- 56, easily irritated. ment, आहार-आहार, 120, food. आयाहिण-आदक्षिण, 13, go- आहार-आ+हारय् (धातु) 38, ing round by leaning to take food. the object on one's आहिअ-आहित, 172, menright-hand side. tioned, said, आरण-आरण, 166. name आहवच्च-आधिपत्य, 7, soveof the eleventh heaven ___reignty. of the Jains. इ-इति ( after a vowel ) आराहिअ-आराधित,३८, pro 186. pitiated. इङ्गाल-अङ्गार 146, burning आराहे-आ+राधय् (धातु), 89, charcoal. to attain, to propitiate. इच्छ-इषु (धातु) 13,to wish. आलिङ्ग-आ+ लिङ्ग (धातु), 51, इच्छापरिमाण-इच्छापरिमाण, to embrace. 114,limitation to one's आलित्त-आदीप्त, 88, burn- desires and ambitions. ing. इट्टग-इष्टंका, 59, brick. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः इट्ठ-इष्ट, 42, agreeable. उकिट-उत्कृष्ट, 46, fine, exइड्डी-ऋद्धि, 83,pomp, pros- cellent. perity. उग्गसेण-उग्रसेन, 7, proper इत्थिसत्तम-स्त्रीसप्तम (स्त्री name. सप्तमी येषां ते) 106, with उग्गह-अवग्रह, 129, place the woman as seventh. of residence. इन्दट्ठाण-इन्द्रस्थान, 126, a उच्च-उच्च, 32, high. place where a flag in उच्चत्थवणिया-उच्चस्थापनिका, honour of 5 is erected 96$, a kind of a tall (यत्रन्द्रयाष्टरूवाक्रियत). vase. इन्दभूई-इन्द्रभूति, 125 name उच्छङ्ग-उत्सङ्ग, 40, lap. of the first गणधर of उज्जल-उज्ज्व ल, 57, strong. महावीर. उज्जलिय--उज्ज्वलित , 81, इब्भ-इभ्य, 22, rich. name of a hell, इयाणिं-इदानीम्, 114, now. उज्जाण-उद्यान, 6, garden. इरिया-ईर्या, 53, conduct, उज्झियधम्मिय-उज्झितधर्मक, movement. . 969, refused, left over. इसिदास-ऋषिदास, 176, उ-उष्ट्र, 186, camel. ___proper name. उण्ह-उष्ण, 186, sunshine. इसु-इषु, 81, arrow. heat. इहगअ-इहगत, 110, from उत्तरपुरस्थिम-उत्तर + पौरस्त्य here, standing here. 6, north-eastern. ईसर-ईश्वर, 7, a rich man; उदरभायण-उदरभाजन, 186, -83, a man in power pot-like belly. (प्रभरमात्यादिः). उदायण-उदयन, 133, name ईसाण-ईशान, 166, name of a king. of the second heaven उदीरमाण-उदीर्यमाण, 63, of the Jains. bringing into promiईसिपमार-ईषत्प्राग्भार, 55, nence, bringing to slightly bending. maturity. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 शब्दकोशः उध्दव्वमाणी उध्दूयमाना, 48, उवासगदसा-उपासकदशा, 3, being shaken. ten chapters on the उपि-उपरि, 22, above, duties of lay disciplesupon. __name of the seventh अङ्ग उब्बुड्ड-उन्मन, 187, sunken. of the Jain canon. उन्भड-उद्भट, 187, terrific, उव्विग्ग-उद्विग्न, 114, dewide open. pressed, frightened. उम्मुक्क-उन्मुक्त, 21, left, उस्सपिणी-उत्सर्पिणी, 81.. passed beyond. the golden age. उर-उरस्, 186, chest. उस्सास-उछा स 8 9, उल्ल-आई, 38, wet. breathing, breath. उल्लाले-उद्+लालय् (धातु)११३, ऊरु-ऊरु 186, thigh. to brandish. ऊसारेयव्व-उत्सारयितव्य, 151 उवट्वे-उप+स्थापय् (धातु) 37, to be reduced. to bring, to place. सिय-उच्छ्रित, 179, high. उवट्ठाणसाला-उपस्थानशाला, 39, waiting chamber'. एकासीइ--एकाशीति, 152 . उवयालि-उपजालि, 71. pro- eighty-one. per name. एकोत्तरिया-एकोत्तरिका,१५७, उववज-उप+पद् (धातु), 81, increased by one. to be born. एक-एक, 59, one. एकगम-एकगम, 26, of the उवसग्ग-उपसर्ग, 144, dan. same sort. ger. एक्कारस - एका द शन्, 12, उवसंपज-उप+सम्+पद् (धातु) eleven. 13, to undertake, to एकेक-एकैक, 154,each one observe. एग-एक, 6, one. उवागच्छ-उप+आ+गम् (धातु) एगगम-एकगम, 15, of the 13, to approach. same type. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 sort. शब्दकोशः एगयर-एकतर, 40, 0 n e, कक-कङ्क, 186, heron. any one. कक्खदेस-कक्षदेश, 40, reएगराइय-एकरात्रिक, 54, for gion of the waist. a period of one night. कज-कार्य,१०२,to be done. एगवीसा--एक विंश ति, 7, कञ्चय-कञ्चक,३९, bodice. twentyone. कट्ठ-कृत्वा (Abs. of कृ), 37, एगूणपन्नासा- एकोनपञ्चाशत् , 152, fortynine. ' having done. एजमाण-आ+यत् (Pres. p. कट्ठ-काष्ठ, 105, a log of __wood. of आ+इ) 33, coming. एयारूव-एतद्रूप,२२, of such 1 कट्टपाउया-काष्ठपादुका, 186, wooden shoe. कडय-कट-क, 186, side, एलालुअ-ए ल वा लु क, 186, ___region. a kind of cucumber. कडाली-कटा लि का, 187, एवं-एवम्, 9, thus. loridle-rod (अश्वानां मुखसंयएसणा-एषणा,१८३,seeking, मनोपकरणाविशेषः ). begging of alms. कडाह-कटाह, 187, a big ओट्ट-ओष्ठ, 186, lip. frying pan. ओमुय-अव+मुच (धातु), 88, कडिपत्त-कटी+पत्र, 186, to take away, to take hip-bone, off. कड्ढावे-कर्षय् (धातु), 65, to आयर-अव+तृ (धातु), 167, drag out. to go down. कणग-कनक, 46, gold, ओराल-उदार, 120, grand, __golden, कणगावली-कनकावली, 149, noble. a kind of penance. ओहय-अवहत, 40, depress कण्ण-कर्ण 186, ear. ed. कण्णावली-कर्णावली, 186, कइ-कति, 4, how many. coping of roof-tiles. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 शब्दकोशः कण्ह-कृष्ण, 7, name of the कम्मायाण-कर्मादान, 131, king of द्वारवती ;-99, possession of acts, takdark, dark-green. ing in of acts. कण्हा -कृष्णा, 138, proper कयर-कतर, 188, which of ne me, queen of सेणिय the two. कन्त-कान्त, 45, lovely. कयाइ-कदाचित्, 13, once, कन्ता -कान्ता, 9, wife, be- once upon a time. loved. कर-कृ (धातु) 13, to do. कन्नगा-कन्यका, 9, girl. करग-करक, 186, a waterकन्नन्तेउर-कन्यान्तःपुर, 49, pitcher. harem of girls, an apart करण-करण, 37, sen ser. ment for girls. organ. कप्प-कल्प, 166, heaven, करयल-करतल, 38, palm, paradise. hand. कप्पे-कल्पय् (धातु), 101, to कराल-कराल; 187, terrific, earn, to arrange, to en- करिल्लु-करीर-क, 186,shoot, able. sprout. कमल्ल-कपाल, 56, broken * piece of an earthen pot. कल-कल ( कुल त्थ ) 186, horse-gram. कमलोवम-कमलोपम, 40, like a lotus. कलम्ब-कदम्ब,. 39, name of a plant. कम्पणवाइय-कम्प न वा तिक, 187, a person suffering कला-कला, 9, art. from quaking of limbs. कलाय-कलाय, 186, pear कम्पिल्ल-काम्पिल्य, 4, name ___or horse-gram. of the son of अन्धकवृष्णि कलायरिय-क लाचार्य, 22, and धारिणी. teacher of arts. कम्माययण-कर्मायतन, 131, कलुस-कलुष, 120,disturbbasis (आयतन)of actions. ed. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः कल्लाकालिं-कल्यम् + कल्यम् , काल-काल, 1, time;-63, 38, every morning, death.. every day. कालगय-कालगत or कालकृत, कवाडन्तर-कपाटान्तर, 103, 167, dead. doors, space behind कालवत्तिणी-कालवर्तिनी, 56, doors, in the prime of youth. कविसीसग-कपिशीर्ष-क, 5, कालि-काली, 186, a black terrets of a palace. bird, crow. कहण-कथन, 9, narration. काली-काली, 138, proper कहा-कथा, 48, talk. __name, queen of सेणिय. काउस्सग्ग-कायोत्सर्ग, 167, , कासव-काश्यप, 93, proper leaving the body, dis ___name. posing of the dead body. किलन्त-क्लान्त, 59, fatiguकाउं-कृत्वा, (Abs. of कृ) 4) . ed. 99, having done. किवण-कृ प ण, 181, dis काग-काक, 186, crow. tressed, poor. कागन्दी--का क न्दी, 123, किंकम-किंकर्मन् or किंक्रम,९३, name of a city. .' proper name, काणण-कानन, 81, forest... किंमूलाग-किंमूलक,७७, from काम-काम, 52, enjoyment, . ____what source. object of enjoyment. किंसुय-किंशुक, 56, name काममहाधण-काममहावन,१३३ / ___of a plant (पलाश), name of a holy temple. - कीर-कृ (कर्मणि धातु) 120, काय-काय, 55, body. ___to be done. कारे-कारय (धातु) 179, to cause to do, to cause काल use कील-क्रीड् (धातु), 46, to to build. play. कारेलय-? 186, a kind of कुच्छि -कुक्षि, 40, belly, . fruit. womb. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 शब्दकोशः कुण्डिया-कुण्डिका, 186, a कोडी-कोटि, 7, a crore. kind of vessel. कोम्बिय-कौटुम्बिक, 30, कुमार-कुमार, 7, prince. belonging to the house; कुमार-कु + मार, 64, a n पुरिस- पुरुष,३७, servant ignoble way of death of the house. कुमारी-कुमारी, 83, a prin- कोदण्ड-कोदण्ड, 81, bow. cess, a girl. कोमल-कोमल, 40, tender. कुल-कुल, 32, ho use, कोरेण्ट-कोरण्ट, 48, a kind family. of flower. कुस-कुश, 56, a kind of कोलम्ब ? 186, a wooden दर्भ grass. bowl. कुसुम-कुसुम, 29, a flower. कोव-कोप, 81, anger. कुसुमकुण्डल-कुसुम कु ण्ड ल, कोस-कोश, 187, se a t, 29, an ear-ring of the cover. shapes of a flower (धत्तू- कोसम्ब-कोसम्ब, 81, name रकपुष्पसमानाकृति कर्णाभरणम). of a forest. कणिय-कूणिक, 138, naine खन्दअ--स्कन्द क, 13, a of a king. famous monk who praकूवअ-कूपक, 18, proper ctised penance under _name. महावीर; see Appendix. केचिरेण-कियच्चिरेण, 131, खन्ध-स्कन्ध, 48, shoulder. after how long. खम-क्षम् (धातु), 120, to bear. केलास-कैलास, 93, proper खम्भ-स्तम्भ, 179, pillar, name. column. केवल-केवल, 57, the high खय-क्षय, 57, destruction. est and fifth kind of खयरङ्गार-खदिराङ्गार, 56 , knowledge in Jain phi- burning charcoal of losophy. खदिर tree. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 105 खलु-खलु, 37, i nde ed, गणेज-गण ( कर्मणि) 187, verily. to be counted. खाइम-खाद्य, 114, eatable. गन्धव्व-गान्धर्व, 57, music. खिप्पामेव - क्षिप्रम् + एव, 86, गन्धारी-गान्धारी, 74, proinmediately. per name. खिंस-? 120, to gibe. गन्धोदअ--गन्धोदक, 57, खीर-क्षीर, 21, milk. ___scented water. खीरधाई-क्षीरधात्री, 178, a गम्भ-गर्भ, 38, foetus. nurse for feeding milk, °गम-गम ( गमनिका) 137. a wet nurse. way, manner, rubric. खुजा-कुब्जा, 46, hump गम्भीर-गम्भीर, 4, proper backed woman. name, खुड्डाग-क्षुद्रक, 150, smaller गयतालुय-गजतालु-क, 45, खेमअ-क्षेम-क, 93, proper the pala te of an elename. phant. खेलासब-लेष्मन् +आस्रव, 52, गयसुकुमार-गजसुकुमार, 45, ejecting phlegm, spit- proper name. ting. गयसुकुमाल-गजसुकुमार, 45, proper name. गअ-गत. 22, gone ;-18, गयसमाल-गजसुकुमार, 45, गज, na m e of गजसु- गरिह-गई (धातु) 120, to कुमार. rebuke गइ-गति, 198,goal, eman- गवल-गवल (महिषशृङ्ग) 29, cipation. horn of a buffalo. गङ्गदत्त-गङ्गदत्त, 95, proper गहिय-गृहीत, 59, taken, name of a householder. carried. mentioned in भगवती. गामाणुगाम-ग्राम+अनु +ग्रामम् गणिया-गणिका, 7, courte or ग्रामाद् ग्रामम् , 189, from village to village. san. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 शब्दकोशः गाहावई-गृहपति, 21, a गोहिल्ल-गोष्ठि-ल or क, 103, householder. member of a gang or गिण्ह-ग्रह् (धातु) 38, to club.. take, to receive. गोट्री-गोष्ठी, 102, a social गिरिकन्दर-गिरिकन्दर, 21, club, a gang. valley of a mountain. गोयम-गौतम, 4, proper गिला-ग्लै (धातु ) 187, to name. be fatigued. गोरी-गौरी, 74, proper गिह-गृह, 127, house. name, गीय-गीत, 57, singing. गोलावली-गोल+आवली,१८६, गीवा-ग्रीवा, 186, neck. a row of small globes. गुणरयण--गुणरत्न, 13, a गहण-ग्रहण, 41,seizing. kind of penance. घडण-घटन, 183, keeping गुत्त-गुप्त, 53, protected, things once possessed restrained. (अप्राप्तानां प्राप्त्यर्थ यत्नः-टीका). गुलिय-गुलिका, 29, a ball घडा-घट, 187, a pot. of black colour. घडी-घटी, 187, a pot. गूढदन्त-गूढदन्त, 172, pro- घर-गृह, 32, house. per name. घाए-घातय्, (धातु) 106, to गेण्हावे-ग्राहय् (धातु) 9, to kill. cause to accept. घोसणय-घोषणक, 83, proगेवेज-गैवेय, 166, a series a clamation. of nine heavenly re घोसे-घोषय, (धातु) 107, gions forming the neck ___to proclaim. or collar of the uni- चउ-चतुर, 150, four. verse conceived as चउत्थ-चतुर्थ, 12, a. fast having a woman's broken at the fourth shape. __meal ;-71, fourth. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 107 चउवीसइम - चतुर्विंशतितम , चाउरन्त-चतुरन्त,१९८, four 142, a fast broken at ends (of the universe), _the twentyfourth meal. whole universe. चउन्विह-चतुर्विध, 10, of चामीकर-चामीकर, 5, gold. four kinds. चिट्ठ-स्था (धातु) 46, to चकवट्टि-चक्रवर्तिन्, 198, so- stand, vereign ruler. चित्तकट्टर-? 186, a piece चक्खु दअ - चक्षुर्द-क, 198, of a plank ? ( इह चित्त giver of vision. शब्देन किलिञादिकं वस्तु किंचडगर-? समूहार्थे देशी, 58, चिदुच्यते तस्य कटं खण्डम्-टीका) group, band. चिन्ते-चिन्तय् (धातु) 13, चन्दणा-चन्दना, 141, name to think.. of the chief female dis- चियया-चिता (का) 56, funeciple of महावीर. ral pile. चन्दिम-चन्द्रमस्, 166, the चीवर-चीवर. 167, robe of heaven of moon. a monk. चन्दिमा-चन्द्रमस्, 176, pro- चुअ-च्युत, 42, descended. per name. . चेइय-चैत्य, 1, a holy चम्पग-चम्पक, 21, name place, temple. of a plant. . चेलुक्खेव- चैल + उत्क्षेप, 57, चम्पा -चम्पा, 1, name of a_hying of flags. city. चेल्लणा-चेल्लणा, 98, name चम्म-चर्मन्, 186, leather, of a queen of सेणिय. skin. चेव-च + एव, 4. चय-त्यज् (धातु ), 78, to चोइस-चतुर्दशन्, 142, a abandon. fast broken at the चरित्त-चरित्र, 183 , con- fourteenth meal. duct. चोत्तीस-चतुस्त्रिंशत, 142, चरिम-चरम, 89, last. thirty-four. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 शब्दकोशः off. चोत्तीसइम-चतुस्त्रिंशत्तम,१४२, छव्वरिस-षट्र + वर्ष, 151, a fast broken at the six years. '' thirty-fourth meal. छव्वीसइम-षड्विंशतितम१४२, च्चेव-च + एव (after a short a fast broken at the vowel) 173. twentysixth meal. छ-षट्, 26, six. छिड्डु-छिद्र, 186, a hole, a छगणिया-2 (गोमयप्रतर) 186, slit. dung-cake (गोंवरी). ' छिन्द-छिद् (धातु). 83,to cut छ?-षष्ठ, 142, a f a s1. broken at the sixth छिन्न-छिन्न, 186, cut. meal. °छिरत्ता-शिरा + त्व, 186, छटक्ख मण-षष्टक्षपण, 31. a a state of having (nothfast of two days and ing but ) veins. half. छेए-छेदय् (धातु), 89, to छटुंछ?-षष्ठषष्ट, 30, a series of fasts broken at the जइ-यदि, 3. if, when. sixth meal. जक्खाययण-यक्षायतन, 100, छत्त-छत्र, 48, umbrella. temple of a 7an, a semi छन्नउय-षण्ण व ति, 152, divine being. ninty-six. जक्खिणी-यक्षिणी, 88, proछप्पन्ना-षट्प ञ्चाशत्, 7, per name of a nun, the fiftysix. chief female disciple छम्मास-षण्मास, 120, six of अरिष्टनेमि. months. जजरिय-जर्जरित, 59, shatछल्लिया-(त्वक्शब्दार्थे देशी), tered, broken. 186, rind, skin. जणवय-जनपद,१३,country. छल्ली-(त्वकशब्दार्थे देशी, साल) जत्त-यत् (धातु)४२, (Future: 186, bark of a tree, जत्तिहामि) to try. ___cut.off'. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः जन्नु-जानु, 38, knee. जहा-यथा, 9, as, just as. जमाली-जमाली,१८०, name जंकयसुकया--यत्कृतसुकृता , of a क्षत्रिय prince and 102, (यदेव कृतं शोभनमson-in-law of महावीर शोभनं वा तदेव सुष्टु कृतमित्य(see भगवती, 9, 33). भिमन्यते पितृपौरादिभिर्यस्याःसा, जम्बवई-जाम्बवती, 73, pro- टीका), a club whose per name. acts of whatever nature जम्द-जम्बू , 3, n a m e of are approved or rather the pupil of सुधर्मन् , the tolerated by people. fifth गणधर of महावीर. जंघा-जङ्घा, 186, leg. जम्म-जन्मन्, 9, birth. जाअ-जात, 11, become. जम्मण जन्मन् , 36, birth. जाण-ज्ञा (धातु) 22, to जयण-यत्न, 183, attempt know. to secure things not जाण-यान, 39, conveyance possessed ( प्राप्तेषु योगेषू- -136, departure in a धमकरणम् ). conveyance. जयन्त-जयन्त, 170, name जाणअ-ज्ञापक, 198, one of the third अणुत्तरविमाण. who gives knowledge जरकुमार-जराकुमार, 81,the to people. son of a demoness जरा. जाणियव्व-ज्ञातव्य, 63, to be जरग्ग-जरद्व, 186, old known,to be recognised bullock. जाणु-जानु , 186, knee. जरग्गओवाहणा-जरत्क+उपा- जाय-याच् (धातु) 49, to नह् , 186, old leathern beg (Abs. जाइत्ता). shoes, जाय-जात,२२,born, grown; जरा-जरा, 59, oldage. (Voc. sing. जाया) little जलन्त-ज्वलत्,५८,burning. child, boy. जलोया-जलोकाः, 186, a जालि-जाली, 71, proper leech. name. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः जाव-यावत्, 7, down to, जोइन्ज-द्योतय् (कर्मणि धातु) up to (used to indicate 187, to appear,to seem. passages not given in °जोगी-योगिन्, 120, havfull in the text ). ing a योग, i. e., समाधि जावजीवाए-यावज्जीवम, 30, concentrated in mind. to the end of one's life. जोयण-योजन,५, a distance जासुमिणा-जपा, 45, a kind of eight miles. of flower of red colour' जोवण-यौवन, 9, youth. (जास्वंद in Marathi ). जाहे-यदा, 53, when. झिया-ध्यै (धातु), 40, to जिण-जिन, 198, a con- meditate, to grieve. queror. झूसे-शोषय् (धातु) 89, to जिब्मा-जिह्वा, 186, tongue. emaciate oneself. जियसत्तु-जितशत्रु, 20,name 'ठाण-स्थान, 198, place. of a king. ठिइभेअ-स्थितिभेद,६३, death जीवंजीवेणं-जीवंजीवेन, 187, 187, while standing, death by the force of spirit. ___on the spot. जीवाजीव-जीव+अजीव, 108. ठियअ-स्थितक,६३,standing living and non-living (the two classes of डहर-दहर, 120, child. Know a bles in Jain डिम्भअ-डिम्भ-क,१२६,child. philosophy ). डिम्भिया-डिम्भिका, 126, a जीविय-जीवित, 62, life. girl. जुण्ण-जीर्ण, 59, old, aged. दुहे-धा? (धातु) 87,to cover. जुवराया-युवराज, 83, heir टेणियालिया-? 186, pea. apparent to the throne. hen. जुवाण-युवन् , 120, young. जुहिटिल-युधिष्ठिर, 81, pro- णं-ननु, 3, indeed, verily. ण्हाय-स्नात, 38, bathed. per name. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः तच्च-तृतीय, 18, third. तारिसअ-तादृश-क, 37, like तजे-तर्जय् (धातु), 120, to that. threaten. तारिसग-ता दृश-क, 9, of तडतडतडस्स-तटतट्शद्धं कृत्वा such sort. (adverb) 106, with a तालियण्ट-तालवृन्त, 186, a crash. fan of are leaves. तडी-तटी, 187, side. ताले-ताडय (धातु) 120, to तण-तृण, 107, grass. ___beat. तत्थ-त्रस्त,११४ frightened. ताव-तावत, 131, just. तयावरणिज्ज-तदावरणीय, 57, ति-त्रि, 31, three. ( acts) obscuring that तिइक्ख-तितिक्ष् (धातु) 120, i. e., production of to bear patiently. knowledge. तिक्ख-तीक्ष्ण, 81, sharp. तरुण-तरुण, 45, young. तिक्खुत्तो-त्रिः कृत्व स्, 13, तरुणिया - तरुणिका , 186, three times. young, ripe तिण्ण-तीर्ण, 198, gone beतलवर-? 83, king's fav- yond, crossed. ourite (राजवल्लभ-टीका). तित्थयर-तीर्थकर, 198, the तव-तपस्, 30, penance first preacher of a reतवकम्म-तपःकर्मन् 30, pen- ligious creed. ance. तिरिक्खजाणी--ति र्य ग्यो नि, तवोकम्म-तपःकर्मन्, 13, au- 131, lower species of sterities. animals. तहा-तथा, 11, in th a t तिवई-त्रिपदी, 83, three steps. manner. तिंदूसअ-कन्दुक, ? 46, a तहारूव-त था रूप, 12, of ball. such' sort. तीसइम-त्रिंशत्तम, 142, a तारअ-तारक, 198, savior. fast broken at the thirतारिया-तारका 186, star. tieth meal. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 शब्दकोशः teen. तीसं-त्रिंशत्, 120, thirty. थूलअ-स्थूलक, 114, gross. तुसिणीय-तूष्णीक, 103, si- थेर-स्थविर, 12, an elderly lent, silently. or senior monk. तेत्तीसं-त्रयस्त्रिंशत्, 192, thirtythree. बढनेमि-दृढनेमि, 71, proper तेय-तेजस्, 115, lustre. name. तेरस-त्रयोदशन्, 16, thir- दढपइन्न-दृढप्रतिज्ञ, 21, name of a prince mentioned in रायपसेणिय, औपपातिक, थण-स्तन, 40, breast. and other places. थणमूल-स्तनमूल, 40 region निदान 152 का of the breast. थण्डिल्ल-स्थण्डिल, 55, a fire दम-दर्भ,५६,darbha-grass. altar. दरिय-दलित, 39, broken. थाल-स्थाल (स्थाली f), 33. दलय-दा (धातु),२२,to give. plate. दवदवस्स-द्रुतं द्रुतम,(adverb) थावञ्चापत्त-स्थापत्यापत्र,१८०. 104, quickly, in haste. son of स्थापत्या (a lady), दवावे-दापय् (धातु), 125, mentioned in ज्ञाताधर्मकथा, to cause to give. दस-दशन्, 4, ten. थासयावली-स्थासक+आवली, दसदसमी-दशमी+दशमी,१५२, 186. (स्थासका दर्पणाकृतयः a period of ten days. स्फुरकादिषु भवन्ति तेषामुपर्यपरि दसम-दशम, 142, a fast स्थितानामावली पद्धतिः देव- broken at the tenth कुलामलसारकाकृतिरिति भावः- meal. टीका), a row of round दसद्ध-दशार्ध, 57, half of (pots). ten (i. e., five.). थिमिय-स्तिमित, 4, proper दसार-दाशार्ह, 7, name of name;-177, quiet,peace- a क्षत्रिय tribe. ful. दसण-दर्शन, 57, faith. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः दा-दा (धातु), 40, to give दहन्त-दुर्दान्त, 7, a class of (देइ, देन्ति etc.) warriors difficult to दाअ-दाय, 9, gift. restrain, दारअ-दारक, 38,boy,child. दुद्ध-दुग्ध, 40, milk. दारिया-दारिका, 46, girl. दुम-द्रुम,१७२,proper name. दारुअ-दारुक, 18, proper दुमसेण-द्रुमसेन, 172, proper name. name. दाहिणवेयालि-दक्षिणवेलालि ? दुम्मुह-दुर्मुख, 18, proper 81, boundaries of name. southern ocean. दुरहियास-दुरभियास, 57 , दिइअ-दृति-का, 186, lethern unbearable. water bag. दुरुह-आ+रुह् (धातु) 13, to दिट्ठदोस-दृष्टदोष, 56, seen ascend. to be defective. . दुवालस-द्वादशन्, 5, twelve. दिट्टी-दृष्टि, 39, eye, gaze. . दुवालसम-द्वादश, 142, a दिवस-दिवस, 9, day. fast broken at the __twelfth meal. दिवाकर-दिवाकर, 45, sun. दिव्व-दिव्य, 57, divine. " दूइज-गम्धात्वर्थे देशी,१८९, to दिसी दिश. (Acc sing. दिसिं) _____go, to wander. दूइपलासअ - दूतीपलाश-क , 36, quarter, direction. . 123, name of a holy दिसिभाअ-दिग्भाग,६,region. ___temple of Jains. दीण-दीन, 120, dejected. देव-देव, 10, god. दीवायण-द्वैपायन, 77, pro- देवई-देवकी, 32, pr 0 per per name. __name. दीहदन्त- दी र्घ द न्त , 165, देवजस-देवयशस्, 18, proproper name. . per name. दीहसेण-दीर्घसेन, 172, pro- देवत्ता-देव-त्व, 166, the per name. state of a god. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः देवलोग-देवलोक, 5,heaven- धम्मायरिय-धर्माचार्य, 129, ___ly region. a religious preacher. देवलोय-देवलोक, 42, he a- धम्मिय-धार्मिक, 39, meant venly region. for pious purposes. देवाणुप्पिय-देवानां प्रिय, or धम्मोवएस-धर्मोपदेश क, देवानुप्रिय, 11, beloved of 129, a preacher of law. gods (used as a term of धर-धृ (धातु), 48, to hold. courteous address.) धरण-धरण, 16, proper देवाणन्दा-देवानन्दा, 37 pro- name. per name, धरणीयल-धरणीतल, 64, देवी-देवी, 7, queen. surface of the ground. 'देसअ-देशक, 198, prea- धस-धस् (ध्वन्यनुकरणे), 64 cher. onomatopoic. देह-देह, 59, body. धाई-धात्री, 21, a nurse. दो-द्वि, 38, two. धारा-धारा, 39, stream of °इंसण-°दर्शन, 9, vision, water. seeing. धारिणी-धारिणी, 8, name of a queen. धणवइ-धनपति, 5, lord of धिइधर-धृतिधर, 93, prowealth, कुबेर. per name. धन्न-धन्य, 40, blessed :- धिइहर-धृतिधर, 123, pro176, proper name. per name. धमणिसंतय-धमनिसंतत,१४६, धूया-दुहितृ, 46, daughter. covered with veins. , नग्गभाव-नग्नभाव, 89, nakधम्म-धर्म, 11, law, creed. edness, धम्मकहा-धर्मकथा, 117, a नग्गोह-न्यग्रोध, 81,bunyan religious discourse, tree. धम्मदअ-धर्मद-क,१९८,giver नज-ज्ञाधातोः कर्मणि, 64, to of law. be known. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 115 नन्दणवण-नन्दनवन, 6,name नासा-नासा, 186, nose. of a garden, निउरम्बभूय-निकुरुम्बभूत,९९, नन्दमई-नन्दमति, 135, pro- grown into a cluster. per name. निक्खमण - निष्क्रमण, 53, नन्दसेणिया-नन्दसेनिका, 135, leaving home, renunciproper name. ation. नन्दा-नन्दा, 135, proper निग्गय निर्गत, 2,gone out. mame. निग्गच्छ-निर्गम (धातु), 38, नन्दुत्तरा - नन्दोत्तरा, 135, to go out. proper name. निग्गन्थ-नैर्ग्रन्थ, ११,belongनयण-नयन, 45, eye. ing to निर्ग्रन्थ,i.e., a Jain नयरी-नगरी, 1, town,city. तीर्थकर. नलकुब्बर-नल + कूबर, 29, निचल-निश्चल,१०३,motionnames of the twin sons less. of कुबेर. निजरत्य-निर्जरार्थम्. 63, for नव-नवन्, 5, nine. the destruction (faster) of, नवरं-केवलार्थेऽव्ययम्,९,only. निजायण-निर्यातन, 56, reनवनवमी-नवमी+नवमी, 152, venge. a period of nine days. निदाणकड-निदानकृत्, 80, नाग-नाग, 21, pr oper one who dies with name. a desire to obtain a नाण-ज्ञान, 57, knowledge. particular fruit of one's नाणत्त-नानात्व, 170, diffe acts in the future life. rence. नाणा-नाना, 5, various. निद्दव-निर्दग्ध, 81, completनामधेज-नामधेय,४५, name. ly burnt, नाम-नाम, 1, (adverb) by निनाअ-निनाद, 57, sound. name. निन्द-निन्द् (धातु), 120, नाय-ज्ञात, 64, known. to chide. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 शब्दकोशः निन्दु-? (मृतप्रसविनी), 38, निसीय-नि+सद् (धातु), 39, a lady who delivers still. to sit. . . born children. नीय-नीच, 32, low. निष्फन्द-निष्फन्द,१०३, with- नीलुप्पल-नीलोत्पल, 29, a out motion. ____blue lotus. निष्फन्न-निष्पन्न, 100, made नीहारे-निर+हारय् (धातु), 38, of. to drive out. निम्मंस-निर्मास, 186, with- नणं-नूनम, 38, indeed, out flesh. ___certainly. निम्माय-निर्मित, 5, built, नेमित्तिय-नैमित्तिक, 38, a constructed. person well-versed in नियग-निजक, 40, one's ___signs or omens (निमित्त). own. नेयन्व-नेतव्य, 137, to be निरवसेसं-निरवशेषम्, 13, understood. completely, fally. ने य-नैरयिक,१३१, a creaनिरिक्ख-निर+ईश् (धातु),३९, ture belonging to hell. to observe, to gaze. नो-नो, 53, no (negative निरुवसग्ग-निरुपसर्ग, 115, particle). free from danger. निलुक-नि+ली (धातु) 103, पइय-पतित, 56, fallen, to hide. ____depraved, निवाडिअ-निपातित, 57, पउमावई-पद्मावती, 74, prothrown. ___per name. निविट्ठ-निविष्ट, 179, fixed, पक्कीलिय-प्रक्रीडित, 5, playsupported. __ful, sportive. निवेसिय-निवेशित, 40, पक्खिव-प्र+क्षिप् (धातु), 49, placed. ___to put, to throw. निवेसे-नि+वेशय् (धातु), 51, पगइभद्दअ-प्रकृतिभद्रक, 167, to place. good by disposition. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 117 पगिह-प्र+ग्रह (धात), 42, dependents may not to take. get maintainance. पग्गहिय-प्रगृहीत, 120, ac- पच्छियपिडग - पश्चा पिट क, cepted, 909, a pair of baskets पञ्चक्ख -प्रत्यक्ष, 5, visible, suspended from a staff actual, real (used ad- (which is carried on verbially.) shoulders, कावड). पञ्चक्खा -प्रति+आ+ख्या(धात), पजय - प्र + आर्यक, 100, 998, to renounce. great-grand father. पञ्चक्खाअ-प्रत्याख्यात, 114, पज्जुन्न-प्रद्युम्न,७, proper renounced. name, पच्चप्पिण-प्रति+अर्पय् (धात), पजवास-परि+उप+आस् (धात) 83, to report. 3, to wait upon, to . attend upon. पच्चसकाल-प्रत्यूषकाल, 102, पजोयगर- प्रद्योतकर, 198, morning. illuminator, giver of पच्चोरुह-प्रति+अव+रुह् (धातु), ___light, 39, to descend, to पश्च-पञ्चन्, 7, five. alight, पञ्चम-पञ्चम, 74, fifth. पच्छन्न-प्रच्छन्न, 103, hid- पञ्चमुट्ठिय - पञ्चमुष्टिक, 88, den. consisting of five handfuls. पच्छा -पश्चात्, 38, after, पञ्चवण्ण-पञ्चवर्ण, 5, of five afterwards. colours, पच्छाइय-प्रच्छा दि त, 81, पठ्य-पटक, 87, a silken covered. dress for bath. 'पच्छातुर-पश्चादातुर, 83, one पढम-प्रथम, 4, first, who is distressed at the पडिगय प्रतिगत,२,returned thought of his leaving पडिच्छ-प्रति+इष् (धातु), 87, the house because his to accept. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 शब्दकोशः पडिच्छन्न - प्रतिच्छन्न, 146, पडिविसजे-प्रति + वि +सर्जय् covered. (धातु), 33, to send पडिदंसे-प्रति + दर्शय् (धातु), away. 130, to show oneself पडिवुत्त-प्रत्युक्त, 180, to, to present oneself. reply. पडिनिक्खम - प्रनि+निस्+क्रम् पडिसुणे-प्रति+श्रु (धातु)१०३, (धातु), 13, to go out. to promise. पडिनियत्त - प्रति + नि + वृत् पड-पट, 38, cloth. (धातु), 56, to return. पणाम-प्रणाम, 38, salutaपडिपुण्ण-परिपूर्ण, 89, full, tion, complete. पण्डव-पाण्डव, 81, son of पडिबन्ध-प्रतिबन्ध, 30, in- पाण्डु. terruption. पण्डुमहुरा-पाण्डु म थु रा or पडिमा-प्रतिमा, 38, image; पाण्डयमथुरा, 81, Madura 114, a standard or vow of the पाण्डय dynasty. of a householder or a पण्डराय-पाण्डु+राजन, 81, monk. _king पाण्डु. पडिय-पतित, 38, fallen, पण्हय-प्रनव, 39,00zing of prostrated. milk from breasts. पडियाइक्खिया-प्रत्याख्यातिका, पत्त-प्राप्त, 40, attained, 147, renunciation. पत्त-पत्र, 186, leaf. पडिलाभे-प्रति+लम्भय् (धातु), पत्त-पात्र, 167, bowl. 33, to offer. पत्तामोड-पत्र+आमोट, 56, पडिलेहण - प्रतिलेखन, 56, leaves plucked from scratching. branches.(शाखिशाखाशिखापडिलहे-प्रति+लेखय्, (धातु) मोटितपत्राणि देवतार्चनार्थानि५४, to wipe off. टीका). पडिवज-प्रति+पद् (धातु), पदोस-प्रद्वेष, 63, hatred, 114, to accept, to take. dislike. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 119 पन्नगभूअ-पन्नग+भूत, 120, पयाय-प्र+जन् (धातु), 37, to acting like a snake. give birth to. पन्नत्त-प्रज्ञत, 3, narrated, पयाय-प्रजात, 37, given described. ___birth to. पन्नत्ती-प्रज्ञप्ति, 95, name पयाहिण-प्रदक्षिण,१३, going of the fifth 377 of the round, Jain canon called परंपरागअ-परंपरागत, 100, व्याख्याप्रज्ञप्ति or भगवती. handed down by traपन्नाय-प्र+ज्ञाय(ज्ञाधातोःकर्मणि) dition, 186, to be known. परिक्खित्त - परिक्षिप्त, 21, पन्नास-पञ्चाशत, 27, fifty.. attended by,nursed by; पप्पुष-प्र+प्लत, 39, flooded ३९,(विस्तारित)expanded; with tears. . 46, encircled. पभूयतराग-प्रभूततर-क, 102, परिग्गह-परिग्रह, 114, beplenty of. longings, possessions, paraphernalia. पमज-प्र.+मार्जय् (धातु) 114, परिघोले-परि+घोलय् (धातु), to wipe. 994, to cause to roll. पमुइय-प्रमुदित, 5, delight परिणाम-परिणाम, 57,matued, happy. rity of acts. पमोअ-प्रमोद, 102, a festi परितन्त - परितान्त, 120, val. fatigued, tired. पय-पद, 33, step, foot. परिनिव्वाण-परिनिर्वाण, 167, पयत्त-प्रयत or प्रयत्न,. 120, complete extinction, sanctified or practised emancipation, with great effort. परिपेरन्त-परि+पर्यन्त, 106, पयत्तं-प्रदत्त, 183, (गुरुभिरनु- neighbourhood. ज्ञात) permitted by eld- परिभाए-परिभाजय् (धातु),७८, erly persons or monks. to divide, to share. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 शब्दकोशः परियण-परिजन, 120, ser. पव्वाय-प्र+म्लान, 187, withvant. ered. परियाअ-पर्याय,१३,a course पवावे-प्र+वाजय् (धातु), 88, of conduct. to cause to renounce परियाग-पर्याय, 89,a course the world, to admit as of conduct. a monk or nun. परिवजिअ - परिवर्जित, 56, पसत्थ-प्रशस्त, 57, good. destitute of. पसव-प्र + सू (धातु), 38, परिवङ्क-परि+वृध् (धातु) 21, to give birth to. to grow. पसेणई-प्रसेनजित्, 4, proper परिवह-परि+वह् (धातु), 38, name. to bear. पहकर-? (समूहार्थे देशी, परिवस-परि+वस् (धातु), 7, विस्तारवत्समूह इति टीकायाम्), to live, to dwell. 58, group, band. परिवाडी-परिपाटी, 142, a पहारे-प्र+धारय् (धातु) (Past: series. पहारेत्थ) to proceed. परिसा-परिषद्, 2, crowd पाउण-प्र+आप् (धातु), 89, to of people, assembly.. ___reach, to attain. परूवे-प्र+रूपय् (धातु), 111, पाउप्पभाय-प्रातःप्रभात, 58, to explain. bright morning. पल-पल,१८०, a weight of four tolas. पाउन्भूय-प्रा दु भूत, 36, पलास-पलाश, 186, a kind ___appeared, produced. of tree. पागार-प्राकार, 5, rampart. पविरल-प्र + वि र ल, 56, °पाढय-पाठक, (i. e., स्वप्नscanty, rare. पाठक),४४, a person wellपव्वअ-पर्वत, 6, mountain. versed in books on the पव्वइय-प्रवजित, 30, a science of dreams. wandering ascetic. पाण-पान, 35, drink. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 121 पाण-प्राण, 65, life, life- पायवन्दअ - पादवन्दक, 40, breath. one who bows to पाणाइवाय-प्राणातिपात, 114, the feet... doing injury to crea- पारणग-पारणक, 31, breaktures. ___ing of a fast. पाणावली - पानावली, 186, पारिजायग--पारिजातक, 45, (पाणशद्वेन भाजनविशेष उच्यते- flower of पारिजातक tree. टीका.) a row of pots. पारे-पारय् (धातु), 114, to पाणि-पाणि, 9, hand. fulfil, to complete. पाणिअ-पानीय, 65, water. पाली-पाली, 56, basin. पाणिग्गहण - पाणिग्रहण, 9, पावयण-प्रवचन, 11,preachmarriage. ing, creed. पाणिअ-पानीय, 107. water. पास-दृश, (धातु), 37,to see पाभाइय-प्राभातिक, 186, of (abs. पासित्ता). the morning. पासणया-दर्शन, 86, seeing. °पामाक्ख-प्रमुख, 7, chief, पासं-पार्श्वम्,८१,to,towards. head. पासादीय-प्रासादिक, 5, pleaपाय-पाद, 38, foot. __sant. पायङ्गलिया - पाद+अङ्गलिका, पासाय-त्रासाद, 9, palace. 186, fingers of the पासुलिय -पार्श्व + अस्थि + क, foot, toe. 186, rib. पायचार - पादचार, 180, पिइपजय-पितृप्रार्यक, 100, walking on foot. great grand-father of पायच्छित्त - प्रायश्चित, 38, the father. _expiation. . पिउसेणकण्हा--पितृषेणकृष्णा, पायव-पादप, 6, tree. 138, proper name. पायवडिअ-पादपतित, 101, पिट्टिकरण्डय-पृष्ठकरण्डक,१८६ falling prostrate be- box-like back, spinal fore the feet of. vertebrae. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 शब्दकोशः ask. पिय-प्रिय, 87, loving. पुप्फाराम-पुष्पाराम, 99, a पिया-पितृ, 15, father. flower garden. . पिव-अपि + इव, 39, like. पुप्फुच्चय-पुष्पोचय, १०१,cullपीइदाण-प्रीतिदान, 22, a ing of flowers. gift out of love or पुरओ-पुरतः, 11,foremost. attachment. पुरत्थाभिमुह--पुरस्तादभिमुख , पीयवस्थ-पीतवस्त्र, 81, yel- 83, f a cing towards low garment. east. पुच्छ-प्रच्छ् (धातु) 37, to पुरिसलेण-पुरुषसेन, 71,pro. _per name. पूट्रिमा-पृष्ठवत्or पुष्टिमत्,१७६, पव्व-पूर्व, 24, a class of proper name. sacred works of Jains, पुण्ड-पौण्ड, 82, name of fourteen in number, a country. ___ now believed to be lost; पुढवि-पृथिवी, 81, earth. -53, former, previous. पुण्णभद्द-पुण्यभद्र or पूर्णभद्र,१, पुव्वाणुयुवी-पूर्वानुपूर्वी, 189, name of a holy temple in due course. of Jains;-93,. proper पुर्दिव-पूर्वम्, 114, formerly. name of a person. पूरण-पूर्ण, पूरण, 16, proper पुण्णसेण-पुण्यसेन or पूर्णसेन, name. 172, proper name. पेढालपुत्त-पेढालपुत्र, 176, पुणो-पुनर, 40, again. proper name. पुत्त-पुत्र, 21, son. पेल्लअ-2 176,proper name पुप्फग-पुष्प-क, 39, a pretty पेसिया-पेशिका, 186, rind, flower. aa piece (खण्ड). पुप्फच्चण-पुष्पार्चन, 38, wor- पेह-प्र+ ईक्ष (धातु) 39, to ship with flowers. see. पुप्फच्चणय-पुष्पार्चन-क, 101, पोट्ठिल-प्रोष्ठिल, 176, proper worship with flowers. name. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 शब्दकोशः 123 पोर-पर्वन्, 186,knee joint. प्पि-अपि (after a short पोराण-पुराण, 6, old, vowel) 39, also. ancient. पोरिसी-पौरुषी,३१, a period फास-स्पृश् (धातु), 13, to . of time measured by measured by touch, to put into practhe shadow of a human tice, to observe. being ( i. e., a quarter फुट्टन्त-स्फुटत्, स्फुय्यमान 179, of the day ). playing, being played पोलासपुर-पुरु ष पुर, 37, upon. name of a city (modern फुट्टमाण-स्पृश्यमान, 22, bePeshawar). _ing amused. पोसहसाला-प्र + उपवसथ + फल्लिय-पुष्पित,५६, blossom शाला, 42, a hall for ob- ing, flowering. serving fasts. . प्पईव-प्रदीप, 198, lamp.: बत्तीस-द्वा त्रिं शत्, 179, °प्पगास-प्रकाश ( at the thirtytwo. end of a compound ) बत्तीसइम-द्वात्रिंशत्तम, 142, 38 resembling, like. a fast broken at the °प्पजम्पिय-प्रजल्पित, 40, thirty-second meal, talking. बत्तीसा-द्वात्रिंशत्,२२,thirtyपभणिय- प्रभणित, 40, two. talk, बन्ध-बध् (धातु) 56, to °प्पभिज्ञ-प्रभृति, 38, since, build, to form. . from. बन्ध-बन्ध, 106, bond. °प्पवर-°प्रवर,३७, excellent बन्धुमई-बन्धुमती, 99, pro°प्पहीण-°प्रहीण, 57, desti- per name. _tute of. बम्भयारी-ब्रह्मचारिन् , a per°प्पावेस-प्रवेश्यः (प्रवेशयोग्य), son leading a holy life. 112, fit for seeing (a बलदेव-बलदेव, 7, proper holy person). name. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 शब्दकोशः बलवग-बलवत्, 7, strong. बाहा-बाहु, 39, arm. बहिया-बहिस्, 6, outside. बाहिरिय-बाह्य, 39,outside. बहु-बहु, 7, many. बिल-बिल, 120, a hole. बहुपुण्ण-बहु-पूर्ण, 120, full, बुद्ध-बुद्ध, 198, wise, encomplete. lightened. बहुमाण-बहुमान, 38, res- बोद्धव्व-बोद्धव्य, 135, to be pect. known. बहुय-बहु-क, 53, many. बोरी-बदरी, 126, a kind बारत्त-वारत्त, 93, proper of plum tree. name. बोहअ-बोधक, 198, one बारवई-द्वारवती, 5, name who enlightens others. of a city. बारस-द्वादशन्, 13, twelve भउधिग्ग-भ यो द्विग्न, 36, बारसङ्गी-द्वा द शा ङ्गि न, 72, * disgusted, frightened. one who has studied भगवन्त-भगवत्, 167, a retwelve 815s of the Jain vered person. canon. भगवं-भगवत् ,129,revered. बारसम-द्वादश,८२, twelfth. भगिणी-भगिनी, 120,sister. बाल-बाल, 131, ignorant. भजणयकभल्ल-भर्जनक+कपाल बाल-बाल्य, 38, childhood. 186, a baking pot. बालत्तण-बालत्व, 9, child- भजा-भार्या, 120, wife. hood. भड-भट, 58, warrior. बालभाव-बा ल भा व, 22, भण्ण-भण् ( कर्मणि धातु)१८६, childhood. to be said. बावत्तरी-द्वा सप्त ति, 178, भत्त-भक्त, 35, food. seventy-two. भत्तघरअ-भक्तगृह-क, 33, बावीसइम-द्वाविंशतितम,१४२, kitchen. a fast broken at the भत्तया-भक्त-का, 38, detwentysecond meal. votee of. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 125 भत्ति-भक्ति, 38, devotion. भिक्खा -भिक्षा, 87, alms. भन्ते-भदन्त (भवच्छदस्य संबु- भिक्खायरिया-भिक्षाचर्या, 32, द्धयेकवचनम् ) 3, revered begging alms. sir. भिक्खुपडिमा-भिक्षुप्रतिमा, 13 भद्दलय-भद्रल-क, 29, fine- avow of monks. looking. भीय-भीत, 36, frightened. भद्दा-भद्रा, 135, pr 0 per भुक्क-बुभुक्षित? 186, emaciname, ated by hunger. भद्दिलपुर-भ दिल पुर, 10, भुजो-भूयस्,३५, a g a in , name of a city. repeatedly. भद्दुत्तर-भद्रोत्तर, 155, a भू-भू (धातु), 30, to be. kind of penance. भूमि-भूमि, 114, ground. भर-भू (धातु) 33, to fill. भूयदिन्ना - भूतदत्ता, 135, भरह-भरत, भारत, 7, name proper name. . of a continent of जम्बुद्वीप. भूय-°भूत, 5, like, resemभवण-भवन, 179, house. bling. भाउय-भ्रातृ-क,४२, brother. भोग-भोग, 9, enjoyment. भायर-भ्रातृ, 29, brother. भोगभोग - भोगभोग, 103, भाया-भ्रातृ, 120, brother. various enjoyments of भारह-भारत, 37, name of pleasures. a country. मइ-मति, 5, intellect. भारिया-भार्या, 21, wife. मऊर-मयूर, 186, peacock. भाव-भावय, (धातु), 30, to मगद - मार्गद-क, 198, maker or giver of भास-भाष् (धातु), 187, to path (to salvation). talk. मद्भाती-१,९३,proper name. भासरासि-भस्मराशि, . 146, मज्झ-मध्य, 179, middle. a heap of ashes. मज्झिम-मध्यम, 32, averभासा-भाषा, 187, speech, age, middle. cultivate. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 शब्दकोशः ing. मञ्जल-मञ्जल, 40, sweet. महब्बल-महाबल, 178, proमट्टिया-मृत्तिका, 56, earth. per name. मणाम-मनोरम?, 87,charm- महमख्या-महामरुका, 135, proper name. मणि-मणि, 5, gem. महया-महत्, 7, great, मणुन्न-मनोज्ञ, 87, pleasing महरिह-महाहे,३८, precious, to the mind. _valuable. मणुस्स-मनुष्य, 56, a hu- महल्लु-महत्, 120, grown man being. up. माण्डय-मण्डित, 5,decorat- महसेण-महासेन, 7, proper ed, beautified. name, मत्थअ-मस्तक, 22, top, महाकण्हा-महाकृष्णा, 138, head. proper name. मन-मन् (धातु)४०, to think. .महाकाल-म हा का ल, 54, मम्मण-मन्मन, 40, indis name of a burning tinct talk. ground. मयालि-2 71, proper महाकाली-महाकाली 138, mame. मरण-मरण, 36, death. ___proper name. मरियव्व-मर्तव्य, 131, fit महाणुभाव-महानुभाव, 120, to die. __magnanimous. मरुदेवी-मरुदेवी, 135, pro- महादुकरकारअ--महादुष्करper name. कारक, 188, practising मरुया-मरुका, 135, proper hard penance. name. महादुमसेण-महाद्रमसेन, 172 मल्लदाम-माल्यदामन्, 48, a proper name. wreath of flowers. महानिजरतराअ-महानिर्जरतर महइ-महत्, 59, great. ___-क, 188, one who has महत्थ-महार्थ, 86, rich, of completely or greatly great value. annihilated his acts, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 127 महापडिमा-मह्मप्रतिमा, 54, माणुस्सय-मानुष्यक, 52, be* a vow of a Jain monk, longing to human महाबल-महाबल, 9, name world. of a prince mentioned माया-मातृ, 15, mother. in भगवती 11,11. मारे-मारय् (धातु) 64, to महालय-महत्, 151, great. kill. महालिय-महत्, 59, great. मालागार-मा ला का र, 99, महावीर-महावीर, 7,a great gardner. warrior;-124, name of मास-माष, 186, a kind of the last तीर्थकर of the gram ( उडीद). Jains. मासिया-मासिकी, 13, lastमहासीहसेण-महासिंहसेन, 172 ing for a month. proper name. माहण-ब्राह्मण, 45, a Brahमहासेण-महासेन, 172, pro- min. per name. माहणी--ब्रा म णी, 46, a महासेणकण्हा--महासेनकृष्णा, Brahmin lady. 138, proper name. मिच्छा -मिथ्या, 37, false. महिस-महिष, 186,buffalo. मिलायमाण-म्लायमान, 186, महुर-मधुर, 40, sweet. withering. महोलियावजं-महिलावर्जम्,५१, मुइङ्ग-मृदङ्ग, 22, tambor. excepting wives, मंस-मांस, 186, flesh. मुक्क-मुक्त, 198, released, emancipated. मा--मा, 30 prohibitive particle. मुग्ग-मुद्ग. 186, gre e n माउलुङ्ग-मातुलुङ्ग, 186, a gram, kind of lemon. मुच्च-मुच् ( कर्मणि धातु ) 114, माडम्बिय-? 83, officer to be free or released. in charge of a village; मुच्छिय-मूर्छित, 78, addict. king's officer. ed;-960, fainted. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 शब्दकोशः मुण्ड-मुण्ड, 30, shaveling, मेहुण-मैथुन, 114, sexual one whose head is intercourse. shaved, मोग्गर-मुद्गर, 100, a club, मुण्डावली-मुण्डावली, 186, मोग्गरपाणि-मुद्गरपाणि, 93, a series of posts form- proper name, ing an enclosure for मोयअ-मोचक, 198, one animals (मुण्डाः स्थाणुविशेषाः who e m a nc i pates येषु महिषीवाटादौ परिघाः स्था- others. प्यन्ते). 33, Sweets. मुण्डावे-मुण्डय् (धातु) 88, to cause one to get one- य-च, and. self shaved, याण-ज्ञा (धातु) 131, to मुत्तावली-मुक्तावली, 156, u know. kind of penance. मुद्धय-मुग्ध-क, 40,a pretty रजसिरि-राज्यश्री, 53, ro ___yalty, royal splendour. child. मुसावाय-मृषावाद, 114, रत्तबन्धजीवअ-रक्तबन्धुजीवक _telling a lie.. 45, a red flower of मुह-मुख, 187, mouth. बन्धुजीवक. मूलदत्ता-मूलदत्ता, 74, pro- रत्थापह-रथ्यापथ,५९,street. per name. रय-रजस्, 57, dust. मूलसिरि-मूलश्री, 74, pro- रयणावली-रत्नावली, 141, per name. a kind of penance. मूला-मूलक, 186, radish. रयावे-रचय् (धातु) 87, to °मूलाग-°मूलक, 77,due to. arrange. for. मेह-मेघ, 11, name of राइंदिअ-रात्रिंदिव, 152, day prince mentioned in and night. ज्ञाताधर्मकथा 1. राम-राम,८१,proper name. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 122 रामकण्हा-रामकृष्णा, 138, लद्धट्ठ-लब्धार्थ,४८, one who proper name. has obtained informaरामपुत्त-रामपुत्र, 176, pro- tion. per name. लभ-लभ , (धातु), 35, to रायसग्ग-राजमार्ग, 46, a obtain. high road. लम्ब-लम्ब् (धातु), 187, to राया-राजन् , 7, king. ___suspend. रायाभिसेअ-राज्याभिषेक,५१, लया-लता, 154, line, coronation of a king. series. . रासि-राशि, 59, heap. ललिया-ललिता,१०२, name रिउव्वेय-ऋग्वेद, 46, a col- of a social club, the lection of hymns sacred Elegant. to Brahmins, . लहुकरण-लघुकरण,३७,quick रिद्ध-ऋद्ध, 177, rich. swift, clever. रुप्पिणि-रुक्मिणी, 7, name लाउय-अलाबुक, 186, a of the queen of कृष्ण, kind of creeper (of ___gourd fruit.) रूव, रूप, 46, beauty. . लावण्ण-लावण्य,४६,beauty. रेवयअ-रेवतक, 6, name of लुक्ख -रूक्ष, 186, rough. a mountain. लुद्धय-लुब्धक, 40, hankerरोमकूव-रोमकूप, 39, root_ _ing, greedy. of the hair. लोगनाह-लोकनाथ,१९८,lord of the world. लक्खणा-लक्ष्मणा, 74, pro- लोय-लोच, 88, pulling per name. out of hair, लक्खारस-लक्षारस, 45, lac लोयण-लोचन, 39, eye. die. .. लट्रदन्त-श्लक्ष्णदन्त ? 165, वग्ग-वर्ग, 4, chapter of a proper name. book. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 शब्दकोशः वग्ग-वल्ग, (धातु), 83, t0 वद्धीसग-? 186, viol, a ___leap. musical instrument वग्गु-वल्गु 42, ( used for (वाद्यविशेषः) वाक्), sweet speech वय-वद्, वच, (धातु) 3, to वच्छ-वक्षस्, 29, chest. say, to speek ( P a st: वयावली - वर्तक + आवली, वयासी.) 186, a row of lac balls वर-वृ (धातु), 38,to accept.. (वर्तका जत्वादिमया बालरमणक- वर-वर, 6,good excellent. विशेषाः). वरिस-वर्ष, 13, an year. वड-वट,१८६,bunyan tree. क्लय-वलय, 39, bracelet. वडिसअ - अवतंसक, 179, ववरोविअ-वि + अव +रोपित, crest-ornament of a 62, deprived of. building. . वसुदेव-वसुदेव, 27, name वडिय-वर्धित, 51, increas- of a king. ed, perpetuated. वागर-वि+आ+कृ (धातु)१९१, वण-वन, 81, forest. ___to explain. वणसण्ड-वनषण्ड, 6,a grove वागरण-व्याकरण, 37, exof trees. planation. वणीमग-वनीपक, 181, a वाणारसी--वाराणसी, 133, beggar. __name of a city. वण्णअ-वर्णक, 1, a typical वाणियगाम-वाणिजग्राम,१२३, description of an object. name of a place. वण्ही-वृष्णि,४,proper name. वाम-वाम, 81, left. वत्तिय-वृत्तिक, 167, be- वारिसेण-वारिषेण, 71, pro. longing to, pertaining per name. वालुयप्पभा-वालुकाप्रभा, 81, वत्थन्त-वस्त्रान्त, 114, skirt the third भूमि of the hell, of a garment वालुंक-वालुक, 186,melon. to. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः वावत्ती-व्यापत्ति, 107, dan- विणास-विनाश, 77, deger, risk. struction. वास-वर्ष, 22, an year,;- विणिहाय - विनिघात, 38, 37, continent or coun- death, destruction. try. वित्ति-वृत्ति, 86, maintainवासघर-वासगृह, 39, dwell- ance, means of liveli_ing house. hood. वासुदेव-वासुदेव, 7, son of वित्थिण्ण-विस्तीर्ण,५, broad. वसुदेवः-८०, a class of विद्ध-विद्ध, 81, pierced. holy persons who rule विनाय-विज्ञात, 64,known, over three खण्डs. ascertained. वाहाया-? 186, a plank. विपुल-विपुल, 96, name of वाहिणी-वाहिनी, 87, to a mountain. be conveyed by, to be' विप्पजह-वि+प्र+हा (धातु)५६, _carried by. to abandon, विइण्ण-वितीर्ण, 42, given. विप्पजहियव्व-वि+प्र+हातव्य, विऊ-विद्वस्, 18, name of 52, fit to be abandoned. a person. विप्पमुक्क-विप्रमुक्त, 81, disविकिरणकर-विकिरणकर,५७, charged. destroying. विप्पहूण-वि+प्र+हीन, 81, विगइवजं-विकृतिवर्जम्, 143, destitute of. excluding विगइ foods विभूसिय-वि भू षि त, 41, (i, e., articles of food decked. adorned. like milk, ghee, oil etc.) विमण-विमनस, 120. deविजय-विजय, 124, proper pressed at heart. name of a king ;-166, विमाणपत्थड-विमा न प्रस्त र, name of the first अणु- 166, a series of heavत्तरविमाण. enly regions. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 शब्दकोशः विम्हिअ-विस्मित, 48, asto- वुट्ट-वृष्ट, 57, showered. nished. वुत्त-उक्त, 180, say i ng, वियाण-वि+ज्ञा (धातु), 106, question. to know. वेजयन्त-वैजयन्त,१७०,name विव-इव,१८७,like, just as. of the s e e on d अणुत्तरविविह-विविध, 89, various. विमाण, विसजे-वि+सर्जय् (धातु), 83, वेदव्भी-वैदर्भी, 73, proper to allow. ___name. विसादी-विषादिन् 120, de- वेयणा-वेदना, 57, pain. jected, वेर-वैर, 56, enmity. विहर-वि+ह (धातु), 7, to वेव--वेप् (धातु ) 187, to live. ___quake. विहार-विहार, 13, tour. हल्ल-वेहल्ल, 165, proper वीइवय वि+अति+वज् (धातु), name. 56, to pass by. वेहास-विहायस्, 165, proवीणा-वीणा, 186, lute. per name. वीयण-व्यजन, 186, fan. व्व-इव, ( used only after वीर-वीर, 7, Warrior. a short vowel or after वीरकण्हा -वीरकृष्णा , 138, short ए or ओ) 21, like. proper name. वीरसेण-वीरसेन, 7, proper सअ-शत, 59, hundred. name. सइरं-स्वैरम्, 107, freely, वीस-विंशति, 24, twenty at random. वीसइम-विंशतितम, 142. सकार-सत्कार, 86, respect, fast broken at the honour. twentieth meal. सगडिया-शकटिका, 187, a वीसं-विंशति, 68, twenty. cart. वुच्च-वच् (कर्मणि धातु), 79,to सच्चनेमि-सत्यनेमि, 71, probe said. per name. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 133 सञ्चभामा--सत्यभामा, 74, सद्धिं-सार्धम्, 13, with. ___proper name. सपक्खं-सपक्षम्, 115, in सज्झाय-स्वाध्याय, 31, study front, face to face. of sacred texts. सपडिदिसिं-सप्रतिदिश्, 115, सट्टि-षष्टि, 7, sixty. in opposite direction. सत्त-सप्तन्, 33, seven. समउउया-समऋतुका, 38, सत्तअ-सप्तक, 152, a period having a simultaneous of seven days, a week. period of menstruation. सत्तम-सप्तम, 3, seventh. समट्ठ-समर्थ, 38, correct, सत्तरस-सप्त द श न् , 160, justifiable, right. seventeen. समण-श्रमण, 3, ascetic. सत्तसत्तमी--सप्तमी + सप्तमी, समणोवासंअ - श्रमणोपासक, 152, a period of seven 108, a lay devotee of days, a week. . a तीर्थकर. सत्तावीसं-सप्तविंशति, 123, समत्थ-समर्थ, 7, whole ; twenty-seven. -22, capable. सत्तुसेण-शत्रुसेन, 18, name समन्त-समन्त, 115, all of a person. round. सत्थवाह-सार्थवाह, 7, a समप्पभ-समप्रभ, 45, havmerchant. ing the lustre of, सत्थवाही-सार्थवाही, 178, a समभिपड-सम् + अभि + पत् lady belonging to the merchant class. (धातु), 114, to attack. सदारसंतोस---स्वदारसंतोष. समय-समय, 1, occasion, 114, fidelity to one's time. wife. सम-समम्, 38, simultaneसद्दह-श्रद्धा (धातु) 83, to ously. believe,to have faith in. °समाण-°समान, 29, like. सदावे-शद्वापय् (धातु) 38, to समाण-समान (f. समाणी), call. 13, used to take the Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 शब्दकोशः place सत् and सती in समुभूअ-समुद्भत (समनुभूत ?) Sanskrit syntax, and 40, experienced, enjoyas such need not be ed. rendered in English; . समुल्लावय-स मुल्ला प क, 40, e. g., गतः सन्, गत सात, talking. गतस्य सतः. सम्ससिय-समुच्छ्रसित, 39, समासासे- सम् +आ+ श्वासय् ___thrilled. (धातु), 42, to comfort, ' समोसढ-समवसृत, 47, arrito console. ved. समि-शमी, 186, a kind of समोसरिअ-स म व मृत. 2, plant. समिअ-समित, 53, correct. arrived. righteous. सम्म-सम्यक्, 55, well. समिद्ध-समृद्ध, 177, pros-. सम्ब-साम्ब, 7, name of a * person. perous. सयण-स्वजन, 129, kinsसमिहा-समिध्, 56, fi re . man. wood for sacrifice. 1 सयाणिज-शयनीय, 9, bed. समुदय- समुदय, 83, collec सयदुवार-श त द्वार 82, tion, show. समुदाण-समुदान, 32, colle-_name of a city, capital ction, collection of of the gloss country. alms ( समुदाणं भक्ष्यमिति सयंगिह-स्वयं+गृह,६५, one's own house. टीका). सयंसंबुद्ध-स्वयंसंबुद्ध, 198, समुद्द-समुद्र, 4, proper self-awakened, self-enname. lightened समुद्दविजय-समुद्रविजय, 7, सर-स्मृ (धातु), 56, to reproper name. __member, समुप्पन्न-समुत्पन्न, 37, born, सरणदअ-शरणद-क, 198, produced. giver of protection, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 135 सरस-सरस, 45, fresh, सव्वोउय-सर्वर्तुक, 176, bejuicy. longing to all seasons. सरित्तय-सदृश त्वच, 29, सहसम्ब-स ह स्रा म्र, 177, having a similar com- name of a garden, plexion. सहोयर-सहोदर, 29, born सरिव्वय-सदृश+वयस्, 29, of the same womb, of having the same age. the same mother. सरिसय-स द श - क, 29, संकास-संकाश, 5, like, similar, resembling. resembling. सरिसिया-सदृशी ( का) 22, संगलिया-? pod. suitable. संघाडअ--सं घा त-क, 31, a सरीर-शरीर, 46, body. group: सल्लइ-सल्लकी, 186, a.kind संचाए-सम+चायय, (धातु)७८, of plant. . to be able. सव्व-सर्व, 45, all. संचिय-संचित, 63, stored, सव्वओभद्द-सर्वतोभद्र, 153, stocked. a kind of penance. संजम-सम्+यम् (धातु), 53, सव्वकाम-सर्वकाम, 142, see to restrain. सव्वकामगुणिय. सव्वकामगुणिय-सर्वकामगुणित संजम-संयम, 30 restraint. 142,a पारणा or breaking संझा-संध्या, 56, evening. of the fast with a meal संनिवडिअ-संनिपतित, 64, . of any flavoury article fallen. without restriction (सर्वे कामगुणा अभिलषणीया रसादि संनिहिअ-संनिहित,१०५, pre sent. गुणाः संजाता यस्मिन्, तत्तथा, सर्वरसोपेतमित्यर्थः). ' संपत्त-संप्राप्त, 3, reached, सबटालिद्ध-सर्वार्थसिद्ध, 177, attained, name of the fifth अणत्तर- संपत्थिय-संप्रस्थित, 116, विमाण. started. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 शब्दकोशः संपाविउकाम-संप्रापयितुकाम, सागर-सागर, 4, proper 129, wishing (others) name. to reach. सागरोवम-सागरोपम, 167, a संपावे-सम्+प्रापय् (धातु)११४, period of time. to enable to attain. सागार-स + अगार, 114, संपुड-संपुट, 38, cavity. pertaining to house or संपेहे-सम+प्र+ईक्ष् (धातु), 37, householder. to reflect, to think. सागअ-साकेत, 123, name संबन्धि -संबन्धिन्, 120 , re ___of a city. lative. साडय-शाटक, 38, cloth, संभन्त-संभ्रान्त, 114, con sheet of cloth. fused. साम-इयामा (प्रियङ्ग), 186, संभूय-संभूत, 40, born. a kind of tree. संलेहणा-संलेखना, 13. a सामण्ण-श्रामण्य, 89,ascetic kind of penance con- life. sisting of fasts. सामन्त-सामन्त, 56, neighसंवच्छर-संवत्सर, 142, a bourhood. year. सामली-शाल्मली, 186, a संसट्ट-संसृष्ट, 181, soiled, kind of tree. given by soiled hand सामाइय-सामयिक,१२,name (संसृष्टहस्तादिना दीयमानम् ). of the first अङ्ग of the संसार-संसार, 36, worldly Jain canon, i. e , आचाlife, world. साइम-स्वादिमन् 114, sweet, सामिधेय-सामिधेय (समित्समूह savoury. - टीका ), 56, sacrificial साइरेग-सातिरेक, 22, more wood. than, a little over. सारण-सारण, 18, proper साग-शाक, 186, teak tree. name. राङ्ग. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः 137 glue. सावत्थी-श्रावस्ति, 123,name सिलापट्टअ-शिलापट्टक, 81, of a city. _slab of stone. साहट्ट-संहृत्य (Abs. of सम्+ सिलेसगुलिया-श्लेष गु लि का, हृ) 55, having put to- 186, a wafer or pill of gether. सिव-शिव, 198, h a p py, साहर-सम् + हृ (धातु), 38, ___auspicious. . to bring to, to offer. सिवा-शिवा, 73, proper साहस्सी -साहस्री,७, a thou name. sand. सिविया-शि बि का, 87, साहिअ-साधित,६०,secured.. palanguin. साहिज-साहाय्य, 63, help, सिस्सिणि-शि प्यि णी, 87, assistance. a female disciple. सिट्र-शिष्ट, 64, communi- सिंघाडग-शृङ्गाटक, 83. a cated. square where four सिढिल-शिथिल, 187,loose. roads meet. सिण्हालअ-सिस्तालक ?, 186, सीया-शिबिका,८७, a palana kind of fruit. quin. सिद्ध-सिद्ध, 13, attained सीस-शीर्ष, 187, head. perfection. सीह-सिंह, 27, a lion ; सिद्धि-सिद्धि, 198, perfec- -172, proper name. tion, liberation. सीहकेसर-सिंह के स र, 33, सिरिवच्छ-श्रीवत्स, 29, a mane of a lion, (a pregem. paration of food so सिरिवण श्रीवन, 20, name named because of the of a garden.. _colour of lion's mane). सिरि-श्री, 124, proper सीहनाय-सिंहनाद,८३, lion's * name. roar. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 शब्दकोशः सीहनिक्कीलिय-सिंहानिष्क्रीडित, सुनक्खत्त - सु नक्षत्र, 193, lion's play, name of a see सुणक्खत्त. penance. सुपइट्ठ-सुप्रतिष्ठ, 93, proper सीहसेण-सिंहसेन, 172, pro- name. per name, सुपरिनिटिअ-सुपरिनिष्ठित,४६, सुउमाल-सुकुमार, 42, deli- well-versed. cate. सुभ-शुभ, 57, good, ausसुकण्हा -सुकृष्णा, 138, pro- picious. per name. सुभद्दा-सुभद्रा, 135, proper सुकाली-सुकाली, 138, pro- name. per name. सुमणभद्द - सुमनोभद्र, 93, सुकुमाल-सुकुमार- 38, de- proper name. licate. सुमणा-सुमनाः, 135,proper सुक-शुष्क, 186, dry. .name. सुचिरं-सुचिरम् (adverb), सुमख्या -सुमरुका, 135, pro39, long, after a long per name. time. सुमुहुर-सुमधुर, 40, very सुजाया-सुजाता, 13.5, pro- sweet. per name. सुमिण-स्वप्न, 9, dream. सुणक्खत्त - सुनक्षत्र, 176, सुमुह-सुमुख, 18, proper proper name. name. सुण्हा-स्नुषा,१२०,daughter- सुय-श्रुत, 26, study ;-64, in-law. ___heard. सुदंसण-सुदर्शन, 93, pro- सुरप्पिय-सुरप्रिय, 6, name per name. of a holy temple. सुद्ध-शुद्ध, 112,pure, clean. सुरभि-सुरभि, 57,fragrant. सुद्धदन्त-शुद्धदन्त, 172, pro- सुरम्म-सुरम्य, 5, very fine. per name. सुरा-सुरा, 77, wine. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः सुरूव-सुरूप, 21, beautiful. सोचा-श्रुत्वा (Abs. of सु-श्रु) सुलसा-सुलसा, 21, proper 11, having heard.. name. सोणिय-शोणित,१८६,blood. सुव्यत्तं-सुव्यक्तम् ( adverb) सोमसिरी-सोमश्री, 45, pro 904, quite clearly. per name. सुसाण-श्मशान, 54, burn- सोमा-सोमा, 46, proper _ing ground. name. सुसीमा-सुसीमा, 74, proper सोमिल-सोमिल, 46, name . name. . ___of a Brahmin. सुस्सूसा-शुश्रूषा,३८,service, सोलस-षोडशन् , 7, sixteen. _attendance. सुहम्म-सुधर्मन् , 2, name of सोलसम-षोडश, 142. a fast the fifth STUTETT of galit. broken at the sixteenth सुहंसुहेण--सुखसुखेन, 21, __meal. (used adverbially) very सोलसय--षोडशक, 93, 3. happily. . collection of sixteen सुहुय-सुहुत, 146, well- (chapters). served with offering. सोहम्म-सौधर्म, 166, the सूमाल-सुकुमार,२१,delicate. first heaven of Jains. सेट्टी-श्रेष्ठिन् ,83,a merchant सेणिय-श्रेणिक, 98, name हट्ट-हृष्ट,३३ delighted,glad. of a king. हणुया-हनु, 186, chin. सेत्तुञ्ज-शत्रुजय, 13, name हत्थ-हस्त, 40, hand. of a sacred mountain हत्थि -हस्तिन्,४८, elephant. of Jains. हत्थिणपुर-हस्तिनापुर, 197, सेय-श्वेत, 48, white. _name of a city. सेयं-श्रेयस्, 103, better. हन्ता -हन्त, 38, a particle सेस-शेष, 15, rest,remain- to express joy or sorrow. ing. हय-हत,३९,struck,flooded. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दकोशः हरिचन्दण-ह रिचन्द न, 93, हियय-हृदय, 33, heart. proper name. हिरण्ण-हिरण्य, 22, gold, हरिणेगमेसी-हरि नै गमे षिन् wealth. . 38, name of a god who हिमवन्त-हिमवत, 8, name commands the foot or- of a mountain;-16,prosoldiers of शक्र. per name. हल्ल-हल्ल,१७२,proper name, हील-हेलय् , (धातु) 120, to हव्व-? 64, here, quickly, (a word of doubtful etymology. Com. explains हुयासण-हुताशन, 146, fire. as क्षिप्रम् or शीघम्, but it हेकुव-2 186, a kind of is also found in the plant. sense of इहेव). हो-भू (धातु), 4, to be. revi Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES Page #158 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES [N. B.-The Notes supplement the Glossary. The references are to Paragraphs. ). The title IECHTST literally means ten lessons on persons who attained a happy end, i. e., emancipation from #Alt; but on examination of the contents we see that the work is divided into eight वग्गs and each वग्ग into several अज्झयणs from eight to sixteen. Thus the expression CATIT in the title is a misnomer. The commentator's explanation, 'तत्र अन्तो भवान्तः कृतो विहितो यैस्ते अन्तकृताः, तद्वक्तव्यताप्रतिबद्धा दशाः दशाध्ययनरूपा ग्रन्थपद्धतय इति अन्तकृतदशाः / इह च अष्टौ वर्गा भवन्ति, तत्र प्रथमे वर्गे दशाध्ययनानि, तानि शब्दव्युत्पत्तेनिमित्तमङ्गीकृत्य अन्तकृतदशा उक्ताः' is hardly satisfactory. I think that this expression in the title is due to the influence of 391HIGHISTI, the seventh of the Jain Canon, As TTECH131 is the eighth work in this class of the sacred literature of the Jains, it borrows, probably for symmetry, the last part of the title of the preceding work, Compare also the title turadiq9154chian. 4, 19h etc.- This list gives the names of persons described in the first an as having attained eman Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 NOTES cipation. They are all sons of 377"potao and gritori. The account of their birth, childhood, study, marriage etc. are described in identical terms, as also their renunciation and emancipation. 5. A typical description of बारवई, repeated almost in the same terms elsewhere. धणवइमहनिम्माया. constructed with the talent or skill of कुबेर, i. (., a city planned for the residence of rich people liko कुबेर, the lord of wealth. पमुइयपकीलिया, gay and sportive because the ini abitants were gay and sportive. Com. तन्निवासिजनानां प्रमुदितत्वप्रक्रीडितत्वाभ्याम्. 7. दसण्हं दसाराणं etc. The ten दशाहs or दाशार्ह art) : समुद्रविजयोऽक्षोभ्यः स्तिमितः सागरस्तथा / हिमवानचलश्चैव धरणः पूरणस्तथा / अभिचन्द्रश्च नवमो वसुदेवश्च वीर्यवान् ॥-टीका. 8. While कृष्ण is said to be king of द्वारवती, अन्धकgibot is also mentioned as king of the same town; but we must regard that अन्धकवृष्णि was only a member of the royal family of यादवs. Com. तस्यां च द्वारिकावत्यां नगर्यामन्धकवृष्णिर्यादवविशेष एव. 9. For महाबल or महब्बल, see Appendix II of my edition of निरयावलियाओ. नवरं गोयमो नामेणं etc. The son of अन्धगवण्ही and धारिणी Wis named गोयम, but the account of his birth etc, is to be understood as described in the same terms as in the case of महाबल, 10. अरिटुनमि, popularly known as नेमिनाथ, is the twenty-second aleator of the Jains and a contempo Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES ___145 rary of कृष्ण. The relationship of these persons, as given in the उत्तराध्ययनसूत्र, xxii, will be clear from the following : आहुक उग्रसेन देवक / देवकी married वसुदेव कंस राजीमती / __married अरिष्टनेमि कृष्ण वासुदेव 11. जहा मेहे-The story of मेह or मेघकुमार is given in full in the first chapter of the ज्ञाताधर्मकथा. निग्गन्थं पावयणं पुरओ काउं, holding the Jain creed as supreme authority. 13. जहा खन्दओ-The story of खन्दअ is given in the Appendix to this volume from the भगवतीसत्र, 2, 1. मासियं भिक्खुपडिमं etc.-The monks observe several vows for annihilation of their acts. The number of qs@his for a householder is eleven, while for a monk it is twelve. The nature of this is at will be clear from the following: - गच्छा विणिक्खमित्ता पडिवज्जइ मासियं महापडिमं / .... दतेग भोयणस्सा पाणस्स वि एग जा मासं / << The monk goes out of his cloister and observes the मासिया महापडिमा by accepting only one dole of food and one dole of water (per day) till the month is.out." He observes the same practice for two, . three, four, five, six and seven months, which . 10 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 NOTES would make the first seven gaats. And further, he observes the eighth, ninth and tenth glaats for one week each, the eleventh for one full day and night and the twelfth for one night. In the weekly QICHTS food is taken only after a day and half's fast, in the whole day qidal after a two days and half's fast and in the last after three days and half's fast. TOTATU तवोकम्म-This तपःकर्म takes in all sixteen months (480 days) of thirty days each of which 407 days are the days of fasts and only 73 days of meals. There is a gradual increase in the period of fasts from two days to seventeen days and consequently gradual decrease in the number of gipu days from fifteen to two. सेत्तुञ्ज, the शत्रुजय hill in Gujarat, which is sacred to Jains. 22. साइरेगट्ठवासजायं, grown to eight years of age and a little over (सातिरेक). 29. FEHFUGOHESHI, charming in their budshaped ear-rings. As ascetics they cannot wear any ornament and hence the Com, adds:-a1519स्थाश्रयं विशेषणं न पुनरनगारावस्थाश्रयमिदभित्येके / अन्ये पुनराहुःदर्भकुसुमवद्भद्राः सुकुमारा इत्यर्थः / तत्त्वं तु बहुश्रुतगम्यम्. 31. FET HITTAT, a reference to section 77 of my edition of the JAHIHI. 33. Fica TU HIJOTO , a plate full of sweets (s) of the which corresponds to read them 38. 399CHICHT, with her clothes and garments wet. Keeping the clothes wet indicates absolute Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 147 purity of a person to worship a deity. Note here that हरिनैगमेषिन् arranges to transfer to देवकी the still-born children of great and the healthy children of देवकी to सुलसा. 39. आगयपण्हया, Sk. आगतप्रस्नवा,-देवकी, on seeing her son, was so full of affection that her breasts be. gan to ooze milk; पुत्रस्नेहात स्तनागतस्तन्या-टीका. पप्फुयलोयणा, Sk. प्रप्लतलोचना, with her eyes looded with tears of joy. कञ्चुयपरिक्खित्तया, परिक्षिप्तः विस्तारित इत्यर्थः, कञ्चुको वारबाणो हर्षातिरेकस्थूरीभूतशरीरतया यया सा-टीका. The कञ्चक or bodice of देवकी was tight as her chest expended on account of joy at the sight of her sons. दरियवलयबाहा, दलितवलयौ बाहू यस्याः , देवकी, whose arms had their bracelets broken as her body was thrill.ed. हर्षरोमाञ्चस्थूलत्वात् स्फुटितकटको बाहू भुजौ यस्याः सा-टीका. धाराहयकलम्बपुप्फगं पिव समूससियरोमकूवा, her hair (रोमकूप) 'were thrilled (समुच्छ्व सित) like a pretty कदम्ब flower when charged with fresh rain water. It is a belief or a poetic convention that the che plant puts forth buds on receiving the early showers of rain. .Cf. मरुन्नवाम्भःप्रविधूतसिक्ता कदम्बयष्टिः स्फुटकोरकेव-उत्तरराम चरित. . ___43. पुणो पुणो य...मञ्जुलप्पभणिए-Translate: (children), caught or clasped in pretty lotus-like hands, sit on the lap and give again and again a sweet and pleasing talk. 46. कणगतिंदृसएणं कीलमाणी, playing with a golden 'coloured ba!l. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 NOTES 51. HESEqui, excluding the account of) wives.. The narrative of T ART is identical with that of मेह ; only गजसुकुमार was not married and therefore the portion from he's narrative relating to his talk with his wives is to be omitted. aishah, one who has propagated his race. The parents argued with it and said to him that he might renounce the world after their death and after he had children to propagate the race. See a471, page 48 of the BITITACHATAIT edition. 53. 519 JAITIT, the full passage will be found in the Appendix on page 82, para 14. 54. Qafqqi 45959 etc. Ordinarily a monk requires a long preparation before he can commence the प्रतिमाs, but गजसुकुमार is allowed by अरिष्टनेमि to practise them on the day of his admission to the Order, probably because itzat was con. vinced that 14FA1T had that preparation. Com.. यदिह तद्दिनप्रव्रजितस्यापि गजसुकुमारमुनेः प्रतिमाप्रतिपत्तिरभिधीयते तत्सर्वज्ञेनारिष्टनेमिनोपदिष्टत्वादविरुद्धम्. . 55. This CATTIGET FEITSAT was practised by 1997सकमार in the महाकाल श्मशान. There he stood standing by drawing his feet close to each other and slightly bending his body. By fra we are to understand वग्घारियपाणी (प्रलम्बभुजः) अणिमिसनयणे सुकपोग्गलargiagi, i. e., letting his arms down, keeping his eyes wide-open and fixing his glance on the pure object ( emancipation ). Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 149 56. The Com. makes a distinction between दर्भ and कुश; by दर्भ he understands समूलाः दर्भाः, grass with the roots, and by कुश, दर्भाग्र, i. e., the ends of the grass. अदिट्ठदोसपइयं-who was free from flaws and was in no way depraved. Com. दृष्टो दोष श्चौर्यादिर्यस्याः सा तथा, सा चासो पतिता च जात्यादेबहिष्कृतेति दृष्ट. दोषपतिता, न तथेत्यदृष्टदोषपतिता. कालवात्तणिं, in the prime of youth. Com. काले भोगकाले यौवने वर्तते इति कॉलवर्तिनी. फुल्लियकिंसुयसमाणे, resembling the पलाश tree in flowers which are red in colour. 57. सुभेणं परिणामेणं, as an auspicious result or maturity of acts. कम्मरयविकिरणकरं, destroying the dirt ( रजस् ) or dust of acts. अपुव्वकरणं-In the practice of ascetic life there are fourteen stages (गुणस्थान) by which the ascetic attains his goal. अपुव्वकरण is the eighth stage which destroys the acts. 62. केस, i. e., के एस, (कः एषः). ववरोविए stands for व्यवरोपितवान्. 63. अणेगभवसयसहस्ससंचियं कम्मं उदीरेमाणं, driving out or destroying the acts (which गजसुकुमार had ) stocked in his hundreds of thousands of births. ठियए चेव ठिइभेएणं कालं करिस्सइ, who will die on the spot while standing. 77. सुरग्गिदीवायणमूलागे विणासे-There are stories current botli in the Brahmanic literature and the Jain literature about the ruin of द्वारवती founded by कृष्ण The Jain version attributes the destruction to wine Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 NOTES and fire set by 9197, while the Brahmanic literature such as the Araay to attributes the same to a curse of gather to the effect that the city would be ruined by the folly of gas in drinking wine and then quarrelling with one another. The Hitaa story mentions the enundation as an additional cause. The Jain version attributes it to the folly of Figa princes who, under the influence of liquor, insulted a sage द्वीपायन or द्वैपायन who, as अग्निकुमार god, set the town on fire. Com. 977 a HEI FAITIOTICHFA1F12vi, 37127 anaकुमारदेवसंधुक्षितः, द्वीपायनश्च सुरापानमत्तयुष्मत्कुमारखलीकृतः कृतनिदानो बालतपस्वी संप्राप्ताग्निकुमारदेवत्वः , एते मूलं कारणं यस्य विनाशस्य, स तथा. 79, aggai... goaghi-a-The class angin of the Jain शलाकापुरुषs rule over three खण्डs, but are not destined to be monks. 80. Hoa la gui algdar gothe la , all the niggas die in their previous lives with a wish for their future life ; i. e. , they want a certain desire of theirs to be fulfilled which can be realised only in one of their subsequent births. ___81. अरिष्टनेमि tells कृष्ण how the latter would meet his death. The town of aitai would be destoryed by fire. 560 would lose his parents. After their death he would proceed, accompanied by his brother ash, towards boundaries of the southern ocean ( दाहिणवेयालि ) in the direction of Madura of the Pandyan kings (or Mathura of the qucas). When in Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 151 the कोसम्ब forest (or in the forest near कौशाम्बी), under a bunyan tree he would be hit in his left foot by an arrow discharged by the son of a demoness FRI, and then, as a result of this wound, patut would meet his death. The terms दाहिणवेयालि, पण्डुमहुरा and कोसम्बवण are of doubtful meaning ; the word वेयालि is not even noticed in any dictionary. I have given two plausible interpretations of the passage, which, in all probability, is corrupt. 82, 31!TAIG GRATUIT...TH FIRSTTET-According to the Jain notion of ages, we are living in a wretched age ( 372 Hicoii ), but we shall have a better age, a golden age to come. This coming golden age is called Schlauf, which will have several तीर्थंकरs, अमम being the twelfth among them. 83. Hout is delighted at this prophecy and expresses his joy by clapping or striking his hands on his thighs, by leaping, by moving three steps forward (faqe=fayei), and by roaring like a lion, 931gert a ut A 371919 a 30510, he guarantees maintenance as before for those who are left behind in distress (पच्छातुर). 88, Big Fra F4H15FEt-The full passage will be found on page 81 in the Appendix, Flug 3115-igoli is the name of the chief nun of TITERIA as argall is of eigit. qoqla 51a ish -The full passage will be found on page 82 of the Appendix. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 NOTES 89. जस्सट्टाए कीरइ नग्गभावे जाव तमट्ठमाराहेइ-The full passage runs as follows :-मुण्डभावे केसलोए बम्भचेरवासे अण्हाणगं अच्छत्तयं अणवाहणयं भूमिसेज्जाओ फलगसेजाओ परघरप्पवेसे लद्धावलद्धाइं माणावमाणाई परेसिं हीलणाओ निन्दणाओ खिसणाओ तालणाओ गरहणाओ उच्चावया विरूवरूवा बावीसं परीसहोवसग्गा गामकण्टगा अहियासिजन्ति तमहमाराहेइ. 93. मङ्काती or मंकाई is the name of u sage who attained a happy end, The etymology of the word is doubtful and hence I have kept a intact. 100. जहा पुण्णभद्दे-The description of पुण्णभद्द will be found in औपपातिकसूत्र or on page 120 of my clition of the उवासगदसाओ. मोग्गरपाणि is so called because the god carried a club, मोग्गर, मगर, weighing a thousand पलs. _104. आलोए पणामं करेइ, sulutes on the sight. of (on seeing) the image. दवदवस्स is an advery moaning द्रुतं द्रुतम्, hastily. Thers are similar forms of adverbs with Genitive ending like सरसरस्स, तडतडस्स etc, 105. तं जइ णं मोग्गरपाणिजक्खे इह संनिहिए होन्ते, से पं किं ममं एयारूवं आवइं पाविज्जमाणं पासन्ते ? If, indeed, मोग्गरपाणि god had been (spiritually) present here (in this wooden image ), would he have allowed me to suffer this calamity ? For Conditional construction with the present participles होन्त and पासन्त, compare हेमचन्द्र's व्याकरण, III. 180. सुव्वत्तं णं एस कट्टे, quite clearly this is ( nothing but a log of) wood (com. कटुं दारु तन्मयत्वाद्देवताशून्यत्वेन आकंचित्करत्वात् ). Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 158 106. इत्थिसत्तमे पुरिसे घाएइ, he began to chase and beat (9183) (six) men members of the club ) and the woman (arth as the seventh. ___111. इहगए चेव वन्दिस्सामि, shall I salute महावीर from here (i.e., from my house without going to meet him when he is in this very town )? To Thy this proposal of parents looked objectionable and hence he tried to get permission from them to call on Harat. 114. ATTIR TICH, the standard of piety for a householder. 120. Ha 44 go toqlud anteTE STERI, he took that food without any attachment for it as a snake takes to the hole. The Com. however explains it in a slightly different manner; just as a snake enters into a hole without touching it by its sides, so the ascetic took his food as if without touching the cavity of the mouth, Je fa a TET: 97giUFY - नात्मानं प्रवेशयति तथा अयमाहारं मुखेनासंस्पृशन्निव रागविरहितत्वादाहारयति अभ्यवहरतीति. * 131. 2a FITTA A ha a ETITIAE, these enigmatical phrases mean that a man generally knows certain things, but does not know details; for instance, a man knows that he is to die one day, but he does not know when and how. Similarly he does not know what particular acts of the man lead him to a particular state in the next birth, but he knows full well that it is his own acts that are responsible for these states, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 NOTES 141. 190aias 79-The Com. explains the name of the penance as follows:-2211 PR Traladi JOTI: भादिसूक्ष्मस्थूलस्थूलतरविभागकाहलिकाख्यसौवर्णावयवद्वययुक्ता भवति, पुनर्मध्यदेशे स्थूलविशिष्टमण्यलंकृता च भवति, एवं यत्तपः पट्टादावुपदर्यHTATHATATÜ Eticula accaraaslicesaya. This qui consists of four series; the qizoti in the first allows taking all flavours; in the second, food without ghee etc.; in the third, food excluding articles like gram etc.; and in the fourth, boiled rice without spices or pure gruel;each of the series takes up 472 days or as our text tells us, one year three months and twenty-two days. Barnett has the following note:"As two meals are reckoned to one day,and the fasts run on without intermission, the series extends over 2 ( 274 ), 3 ( 78 ), 4 (376H), 8x3 (53), 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 34 x3, 17, 16, 15, 14, 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 8x3, 4, 3, 2 consecutive days-in all 472 days." The four series taken together will extend to 4 x 472, i. e., 1888 days, or 5 years, 2 months and 28 days. For the girot in the first series the ascetic takes all flavours ( 10 FIATiOA); in the second, all flavours excluding iea, i. e., milk, ghee, oil etc.; in the third, food which does not besmear the plate, 34.915, and in the fourth, pure boiled food without spices or sour gruel ( 31191192, 817717 ?, 311 + 34575). 146. ओरालेणं जाव धमणिसंतया-The full passage wi Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 155 be found on page 84 of the Appendix, E FEI FITO FRA ETIAU-The full passage will be found on page 85 of the Appendix, 149. Tapi penance is almost similar to Topवली, the only difference being अट्ठमs in place of छ?s at three places, i. e., in the figures for days we shall have 8 x4, 34 x 4, and 8 x4, so that there is a total increase of 50 days for each series. 150. Eni sician fasit is explained in Com. as. follows:- THITHETORTTEET EF HFT oiled laed गमनमित्यर्थः, तदिव यत्तपस्तत्सिंहनिष्क्रीडितमुच्यते / सिंहो हि गच्छन् गत्वा गत्वा अतिक्रान्तदेशमवलोकयति, एवं यत्र तपसि अतिक्रान्तं तपोfazio ga: GORICOLTALa facile anchetato fearaia. In this penance each series lasts, 2, 3, 2, 4, 3, 5, 4, 6, 5, 7, 6, 8, 7, 9, 8, 10, 9, 10, 8, 9, 7, 8, 6, 7, 5, 6, 4,5, 3, 4, 2, 3, 2 days, i. e., 187 days, or 6 months and 7 days. 151. HETASU PICTaxilaj is similar to the above, only the series is to be extended to 17 instead of 10. The total period for each series will be one year, six months and 18 days. 152. सत्तसत्तमी भिक्खपडिमा is a peculiar vow of taking only one dole of food and one of drink in. the first week, two iu the second and so on for a period of seven weeks. The total number of doles during these 49 days would be 196. Similarly in अट्ठअट्ठमी, eight periods of eight days, नवनवमी, nine. periods of nine days and TAGAHI, ten periods of Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 NOTES ten days the same kind of penance is to be practised. The number of days in 3183TGAT is 64 and . of doles 288; in 7979H 81 days and 405 doles; in THEHH 100 days and 550 doles. 153. खड्डागं सव्वओभई has also four series as in 7901979; each series takes up 100 days or three months and ten days, and the whole takes up one year, one month and ten days. Barnett says, "If we leave out of account the days on which the fast is broken by a meal and reckon only the days when both meals are neglected ( Vaih), so that a 'fast until the fourth meal'counts only as one 59917. This penance may be figured by the following scheme: 1 2 3 4 5 . 3 4 5 1 2 5 1 2 3 4 2 3 4 5 '1 4 5 1 2 3." 154. HEIST HOTBITHE is similar to PENI HOSTTHE but is more extensive. Its scheme is : 1 2 3 4 5 6 7 4 5 6 7 1 2 3 7 1 2 3 4 5 6 3 4 5 6 7 1 2 6 7 1 2 3 4 5 2 3 4 5 6 7 1 5 6 7 1 2 3 4 The duration of each series is 245 days, i. e., 8 months and five days. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 157 155. HEATTISHI begins with a fast of five days. and half. Its scheme may be put as follows: 5 6 7 8 9 7 8 9 5 6 9 5 6 7 8 6 7 8 9 5 8 9 5 6 7 The duration of each series is 200 days or six months and 20 days. _156. मुत्तावली consists of a series of fasts from fourth upto thirty-fourth, but from a fast until sixth meal, there is an intervening 73727 in each case. The actual duration of this penance is. 343 days or 2 days less than the period given in the text. The Com. says .- Tfata 4657 Ferro ag नावगम्यते. ___157. आयम्बिलवडमाण is a penance in which one 391meal is taken once a day. It is followed by a चउत्थ, then, two आयम्बिल meals, then चउत्थ and so on till 100 Brass. Hence there are 1 +2 +3... 100=5050 days; to this 100 fasts till fourth meal, i. e., 100 days of 39914, are to be added. Thus the total duration of this penance is 14 years, 3 months and 20 days. 160. अट्ठ य वासा आई etc. The period (परियाग) of ascetic life for the wives of that was eight years. in the case of काली, nine years in the case of सुकाली and so on till in the case of HEUFORT it was. seventeen years. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES ON ANUTTAROVAVAIYADASAO 162. अणुत्तरोववाइयदसाओ-This term literally means ten ( lessons in the first chapter ) on persons who were born in the squat mansions. According to Jain cosmography there are five अणुत्तरविमाणs, i. e., highest heavenly mansions, viz., विजय, वेजयन्त, जयन्त, अपराजिअ and सव्वट्ठसिद्ध. All persons mentioned in this work are destined to be born in these विमाणs and hence the title. The word FAIT is due to the influence of the names of the two previous 3175. Com. अनुत्तरेषु सर्वोत्तमेषु विमानविशेषेषु उपपातो जन्म अनुत्तरोपपातःसः विद्यते येषां तेऽनुत्तरोपपातिकाः, तत्प्रतिपादिकाः दशाः दशाध्ययन, प्रतिबद्धप्रथमवर्गयोगाद्दशाः ग्रन्थविशेषोऽनुत्तरोपपातिकदशाः. 167, परिनिव्वाणवत्तियं काउस्सग्गं, disposal of the (dead) body of an ascetic after his qilaalt, extinction or death. पत्तचीवराई गिण्हन्ति, they took his pots and robes. तहेव ओयरन्ति जाव इमे-The full passago will be found on pages 87-88 of the Appendix. The word stitched in the passage there is substituted by पच्चोसक्कन्ति. 180. नवरं पायचारेणं, the description of धन्य's निष्क्रमण is almost identical with that of जमालि ( see भगवती ix,33 ), the only difference being that he went out in a car, while धन्य went out on foot. मुच्छिया, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES 159 the mother fainted. galitate, questions and replies between the mother and the son to see if the son could give up his intention to leave the house and to become a monk, 971981977 is mentioned in Tana41, v. 181. 347917agnitiotietoi dajomi, penance (consisting of fasts ) which are broken only by taking the Bilia gruel which is soiled, thrown away and as such not useful or acceptable to any body. 183. 3791a-pinti, one whose concentration of mind was constant or uninterrupted. FUTUTETETTGraia, one whose conduct was characterised by occupations for attainments of qualities not secured or for retaining the qualities which were secured. 186. This section gives the description strut who was emaciated as a result of his severe penance. The limbs of the body of they are described from foot to head ( and not from head to foot as in the case of the monster, पिसाय, in the उवासगदसाओ, Sec. 94 ), which fact shows that are was conceived by the writer of the passage as a human being. According to conventions of poets only gods are described from head to foot, while human beings are described from foot to head. Stiga HOTFIT qellaran ataq O ACHITOTTEIT, seemed to be made up of bones, skin and veins rather than of flesh and blood. Hai UGTHIYUN FOUTIEIET Bilgi guret Bry Hours, because these limbs do not possess bones. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 NOTES 187. STRETTAISI 59, like a rosary of beeds. This word has slipped from the Glossary as also गङ्गातरङ्ग, ripples on the stream of the Ganges. 197. वेहल्लस्स पिया करेइ, father of वेहल्ल arranged for sending out his son to helfit for initiation.