________________
વિરાગમૂતિ નથી તે સ્વપ્ન ય એ ભોગસુખોને અભિલાષ સેવ્યો! ભોગેના રાગ વિના મને આ બધું કેમ જ મળી શકે?
હા. હવે સમજાયું. ઋષિના એ જીવનમાં ભેગને રાગ તે ન જ હતું. પરંતુ વેગને રાગ જરૂર હતું. મારા પ્રેમે રમે અને હૃદયે હૃદયે અરિહંત બિરાજ્યા હતા. ગુરુના ચરણેમાં તે હું સદૈવ આળોટતે. મારી એ માતા વિના હું ક્ષણભર પણ રહી શકું તેમ ન હતું; અને રત્નત્રયીની સાધનાના ધમ ઉપર તે મને રાગ જ નહિ, મહારાગ જાતે.
આ બધા રાગ અને મહારાગેએ જ મારા એ સંયમને સરાગ સંયમ બનાવ્યું અને એ સરાગતાએ જ મને વિપુલ પુણ્યકર્મના બંધનમાં લીધે ! આજે હવે એના ભેગવટા વિના એ કર્મોને ખંખેરવાને કોઈ ઉપાય રહ્યો નથી. પણ એ સંયમે મને શું આપ્યું? હા એણે જ મને આ વિપુલ ભેગસામગ્રી વચ્ચે અનાસક્તિની દેન કરી!
પણ મને મોક્ષ જ કેમ ન આયે? રે! આટલું ય મને ન સમજાયું? મેક્ષ તે પાપ અને પુણ્ય બેયના ક્ષયમાં છે ! સંયમધર્મની સાધનાએ પાપક્ષય તે કર્યો પણ પાપક્ષય થતાં પુણ્યબંધ પણ થઈ ગયો! હવે એને ક્ષય તે કરવું જ રહ્યો ને? તેના વિના મેક્ષ મળે ક્યાંથી? એ પુણ્યક્ષય માટે હવે આ દેવાવાસમાં આવવું પડયું ! ખરું છે આ વિકાનું ગણિત! તે તે અનાસક્ત આત્માને આ દેવાવાસ પણ પુણ્યકર્મના ક્ષયની સાધનાનું જ મંદિર બની જાય ને? એના માટે તે એ ભેગમંદિર ન જ બને, કેમ વા? વાહ રે! ધર્મરાજ પુણ્યપાપના વિનાશ માટેની આ ખરી તરકીબ અજમાવી તે તે! આ તે પેલા મત્ય લેકના ગાંડા બાવળિયા વાવવા જેવું થયું! જમીનને ખેતીલાયક બનાવવા માટે તેનાં ક્ષાર તત્વાને ખેંચી લેવા માટે ગાંડો બાવળિયે વાવવામાં આવે છે. એની મેળે એ ચારે બાજુ ફેલાતે જાય અને માઈલેના માઈલે સુધીની જમીન ઉપવ ફેલાઈ જાય. જમીનના
