________________
મોહનું કાળુ કલ્પાંત
[૪૧[ જ માર્યા કરીશ. મને ખાવું ય નહિ ભાવે, મધુર પણ નહિ ભાવે. અરે ! હું સાવ જ ગાંડે થઈ જઈશ વર્ધમાન તે મારો પ્રાણ છે! મારું જિગાર છે! એના વિના કલેવરની કલ્પના કરતાં ચ હું ધ્રુજી ઊઠું છું. ભલેને એ વિરાગી હય, એથી એને મારા ઉપર રાગ ન હોય, પરંતુ હું તે વિરાગી નથી જ ને? હું તે મહારાગી! મારા બધું વર્ધમાન ખાતર તે હું સર્વસ્વ આપી દેવા તૈયાર છું. જંગલમાં જવું પડે તે તૈયાર છું, મારા જ રાજ્યના પાડે પાડે ભીખ માંગીને જીવનનિર્વાહ કરે પડે તે ય તૈયાર છું. મને કાંઈ ન મળે કે બીજું બધું મળો-મારે મન બેય સમાન છે. મારે તે માટે આ વર્ધમાન મળે, એના મુખનું દર્શન મળ્યું એટલે બસ. મારું એ જ સ્વર્ગ, એ જ મારે મેક્ષ. જેની પાછળ જગત ઘેલું બન્યું છે, જેનાં મુખદર્શન કરવા પ્રજાજનોનાં ટોળેટેળાં પ્રભાતના સમયે મારા આંગણમાં ઊભરાય છે અને જેના એક જ સ્મિતે પ્રજા ગાંડીઘેલી થઈ જાય છે એ મારે નાનકડો ભાઈ વર્ધમાન. એને હું મેટ બંપુ! કેવું ગૌરવવંતુ પદ ! એ તે ઠીક. પણ મારા વર્ધમાનના પગની ચંપી કરવાનું ય મને મળ્યું હોય તે ય મારે મન ષટખંડના સામ્રાજ્યનું સ્વામિત્વ પ્રાપ્ત થતું હતું. મારે ભાઈ વર્ધમાનઃ નાનકડો બંધુ વર્ધમાન !”
નંદિવર્ધનના આત્માના તમામ પ્રદેશ ઉપર મહરાજે પોતાના થાણાં નાંખી દીધાં હતાં ! એનું તોફાન અંતરતલમાં ચાલુ થઈ ગયું હતું.
વિરાગી વર્ધમાન અને મહારાગી નંદિવર્ધન સામસામા બેડા હતા. જાણે કે ધર્મરાજ અને મહરાજ સામસામા આવી ગયા હતા–મંત્રણેના મેજ ઉપર.
કેટલેક સમય સુધી સાવ શાન્તિ રહી. કેઈ બેલતું નથી. કુમાર વર્ધમાને તે પિતાને પ્રસ્તાવ મૂકી દીધું હતું એટલે હવે રાજા નંદિને જ કાંઈક બોલવાનું હતું.
