________________
પુરુષાથમૂતિ
]૬૧] જાતજાતના–સજીવ અને નિજીવ–અનુકૂળ અને પ્રતિકૂળ –શ કર્મરાજના વિરાટ શસ્ત્રાગારમાં પડ્યાં છે.
શમણાર્ય પાસે એક જ શસ્ત્ર છે, ક્ષમાનું ! કઈ પણ શસ્ત્ર આવે, શ્રમણ ક્ષમાનું એક જ શસ્ત્ર ઝાલી રાખે છે, સંગ્રામ ખેલતા રહે છે, અને આશ્ચર્ય! કે કર્મરાજના તમામ મિગમિસાઈલે, રેકેટ, એટમ બોમ્બ કે હાઈડ્રોજમ બોમ્બ બધા જ નિષ્ફળ જતા જાય છે. જંતુયુદ્ધ પણ નિષ્ફળ ગયું, વિશ્વયુદ્ધ પણ કાયર નીકળ્યું, એની પેટન ટેન્ક કે શર્મન ટેન્ક, એનું હવાઈ યુદ્ધ કે નૌકાયુદ્ધ ભધાયના ભુકા બેલાતા ગયા !
શ્રમણર્યનું એક જ શસ્ત્ર હતું ક્ષમા.
એક જ યુદ્ધનીતિ હતી–ઉપશમથી જીતે! આ સિવાયનું બીજું શસ્ત્ર ન હતું! બીજી કઈ યુદ્ધનીતિ ન હતી.
મારનારને મારવાની તાકાત શું ન હતી, તેમનામાં? રે કે બેવકૂફીભર્યો પ્રશ્ન!
બાળવયમાં નિષ્પકમ્પ મેરુને ધ્રુજાવી નાખનારમાં કાયરતાની કલ્પના ? શાન્ત પાપમ!
ધારત તે એ સમવીર કમરાજનાં તમામ શસ્ત્રના એક જ પળમાં ચૂરેચૂરા કરી નાખત ! મહાકાય રાક્ષસને મૂઠીમાં ચાળી નાખત! બિચારી સુંદરીઓ અને વ્યત્રીઓ તે એની પાસે મગતરી હતી; મગતરી !
પણ આ યુદ્ધ જ ન્યારું હતું ! યુદ્ધ લડનાર ય ન્યારો હતે ! જે યુદ્ધમાં મરતા શત્રુના લેહીના કણકણમાંથી લાખ લાખ નવા શત્રુઓ ઊભા થાય અને એ રીતે જેને અંત જ ન આવે તેવા યુદ્ધને એકલવીર યુદ્ધ જ કહેતે નહિ. એનું તે કહેવું હતું યુદ્ધ એક જ વાર એવું કરી નાખો કે જે જેમાં ખેલાઈ જાય. જેમાં શત્રુને સર્વનાશ બેલાઈ જાય. જેને અંત ઝટ આવી જાય.
