________________
વિરાગમૂતિ
[૧૭]
બીજો મિત્રદેવ માલ્યા, ‘તને ખબર છે કે મલાકના માનવા આપણા દિવ્યજીવનને કેટલું ઝંખે છે? દુઃખિતા આપણા સુખમય જીવનને ઇચ્છે તેમાં નવાઈ નથી, પરતુ ધર્માત્માએ પણ એમના ધર્મના ફળરૂપે આપણા જીવનની કામનાએ કરે છે. આ જીવન સારુ તો એ લેકે પેાતાની હથેલોમાં આવીને બેઠેલાં ભાગસુખાને તુચ્છકારીને સન્યાસ લે છે, ભગવાં પહેરીને જંગલમાં ચાલ્યા જાય છે. ફળફૂલાઢિ ઉપર રહે છે, પણ કુટિરમાં નિવાસ કરે છે અને ઉગ્ર તપેા તપે છે. આપણાં સ્વર્ગની કામનાવાળાને તે તેમના વેદાદિ શાસ્ત્રામાં અગ્નિહેાત્ર યજ્ઞ કરવાનાં વિધાન કર્યાં છે. શું તું અમાંનું કશું જાણતા નથી ? કેવી નખળી મળી આ મનદશા કે જે પ્રાપ્ત છે તેનું મૂલ્ય તને સમજાતું નથી !' ત્યાં વળી ત્રીજો મિત્રદેવ આહ્યા, પેલા અભબ્યાની વાત શાસ્ત્રમાં આવે છે ને? કે આપણા સ્વગ લેાકના સુખ ખાતર તે એ અણિશુદ્ધ સદાચાર પાળે છે, માખી જેવા તુચ્છ જતુના ય પગ ન નંદવાઈ જાય તેની કાળજી કરે છે! અને મેાક્ષ ઉપર પણ દ્વેષ નથી કરતા ! રે ! આ સ્વને જ એ તે મોક્ષ માને છે! અમે તો તારા જેવા આ એક જ જોયે કે જેને વિપુલ ભાગસામગ્રી મળવા છતાં એના ભાગસુખમાં રસ નથી! રે! હતભાગી !’
ત્યાં વળી ચાથા મિત્રદેવે કહ્યુ', અરે ! આ સ્વનાં સુખ ખાતર તેા અગણિત આત્માઓએ કાશીમાં કરવત મુકાવીને પ્રાણત્યાગ કર્યાં, કેટલાકે વળી ગંગામાં સમાધિ લીધી, કેટલાકે ભૈરવ ખાધા! શું આ બધા ય તારી ષ્ટિએ મૂર્ખ હતા ? મૂર્ખ કહેનારે જ મૂખ હશે !”
ચારે બાજુથી યુક્તિ-પ્રયુક્તિનાં શસ્ત્રો છૂટવા દેવાત્માએ દુ:ખે અઢીનમના હતા ! સુખે અલીનમના આ બધી વાતાના વાવટાળ જરા ય ચસકાવી શકે
ત્રિ-ર
લાગ્યાં ! પણ હતા ! એને
તેમ ન હતા.
