Sthanang Sutra Part 02

Author(s): Jayanandvijay
Publisher: Guru Ramchandra Prakashan Samiti

Page 283

८ स्थानकाध्ययने अग्रमहिष्याद्या मूलाद्या चतुरक्षसंयमेतरौ सूक्ष्माणि सुर्यपशआद्या पार्श्वगणिनः ६१२-६१७ सूत्राणि श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग २ શાંતિકર્મ,બલિ ક૨વું વગેરે અને ગ્રહોની શાંતિ કરવા માટે રચાયેલું શાસ્ત્ર ૬, ક્ષારતંત્ર-શુક્રનું ક્ષરવુ (પુષ્ટ કરવું) તે ક્ષાર, તે વિષયવાળું તંત્ર છે જેમાં તે ક્ષારતંત્ર. આજ સુશ્રુતાદિ (વૈદ્યક) ગ્રંથોને વિષે વાજીકરણ તંત્ર કહેવાય છે–અવાજીને વાજી કરવું અર્થાત્ વીર્યની વૃદ્ધિ વડે ઘોડા જેવો પુષ્ટ કરવો માટે આ બન્નેનો (ક્ષારતંત્ર અને વાજીકરણનો) શબ્દાર્થ સમાન છે. તે વિષયવાળું શાસ્ત્ર તો અલ્પ, ક્ષીણ અને સુકાઈ ગયેલ વીર્યવાળા પુરુષોને વૃદ્ધિ, પ્રસાદ અને ઉપજનન (પેદા કરવું) રૂપ વિશેષ હર્ષને ઉત્પન્ન કરવા માટે રચાયેલું શાસ્ત્ર ૭, રસ-અમૃતરસ, તેનું અયન-પ્રાપ્તિ તે રસાયન. તે જ વયનું સ્થાપન કરવું અર્થાત્ તરુણપણું જાળવવું. આયુષ્ય અને બુદ્ધિને પુષ્ટ કરવી અને રોગનું અપહરણ ક૨વું તેમાં સમર્થ, તેને પ્રતિપાદન કરનારું શાસ્ત્ર ते रसायन तंत्र छे. ॥११॥
કરેલ રસની વૃદ્ધિવાળો પુરુષ દેવની જેમ નિરુપક્રમ આયુષ્યવાળો થાય છે. એવી રીતે દેવના પ્રસ્તાવથી દેવોના અષ્ટકોને કહે છે—
सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अट्टग्गमहिसीतो पन्नत्ताओ, तंजहा - पउमा, सिवा, सूती, अंजू, अमला, अच्छरा, णवमिया, रोहिणी १ । ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अट्ठग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ, तंजहा - कण्हा, कण्हराती, रामा, रामरक्खिता, वसू, वसुगुत्ता, वसुमित्ता, वसुंधरा २ । सक्कस्स णं देविंदस्स देवरन्नो सोमस्स महारन्नो अट्टग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ - ३ | ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो वेसमणस्स महारनो अट्ठग्गमहिसीओ पन्नत्ताओ–४। अट्ठ महग्गहा पन्नत्ता, तंजहा - चंदे, सूरे, सुक्के, बुधे, बहस्सती अंगारते सर्णिचरे, केऊ ५ ॥ सू० ६१२ ।।
अट्ठविधा तणवणस्सतिकानिया पन्नत्ता, तंजहा - मूले, कंदे, खंधे, तया, साले, पवाले, पत्ते, पुप्फे ।। सू०६१३ ।। चउरिंदिया णं जीवा असमारभमाणस्स अट्ठविधे संजमे कज्जति, तंजहा - चक्खुमातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति, चक्खुमतेणं दुक्खेणं असंजोएत्ता भवति, एवं जाव फासामातो सोक्खातो अववरोवेत्ता भवति, फासामतेणं दुक्खेणं असंजोगेत्ता भवति । चउरिंदिया णं जीवा समारभमाणस्स अट्ठविधे असंजमे कज्जति, तंजहा-चक्खुमातो सोक्खातो ववरोवेत्ता भवति, चक्खुमतेणं दुक्खेणं संजोगेत्ता भवति, एवं जाव फासामातो सोक्खातो [ववरोवेत्ता भवति, फासामतेणं दुक्खेणं संजोगेत्ता भवति ] ।। सू० ६१४ ।।
अट्ठ सुहुमा पन्नत्ता, तंजहा— पाणसुहुमे १ पणगसुहुमे २ बीयसुहुमे ३ हरितसुहुमे ४ पुप्फसुहुमे ५ अंडसुहुमे ६ लेणसुहुमे ७ सिणेहसुहुमे ८ ॥ सू० ६१५ ।।
भरहस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स अट्ठ पुरिसजुगाई अणुबद्धं सिद्धाई जाव सव्वदुक्खप्पहीणाई, तंजहाआदिच्चजसे, महाजसे, अतिबले, महाबले, तेतवीरिते, कत्तवीरिते, दंडवीरिते, जलवीरिते ।। सू० ६१६ ।। पासस्स णं अरहओ पुरिसादाणितस्स अट्ठ गणा अट्ठ गणहरा होत्था, तंजहा - सुभे, अज्जघोसे, वसिट्ठे, . बंभचारी, सोमे, सिरिधरे, वीरिते भद्दजसे || सू० ६१७।।
(भू०) शकुनामा हेवेंद्र, हेवना राभनी खाह अग्रमहिषीओ उहेली छे, ते या प्रमाणे- पद्मा, शिवा, शयी, जंतू, अमला,
અપ્સરા, નવમિકા અને રોહિણી ૧, ઈશાનનામા દેવેંદ્ર, દેવના રાજાની આઠ અગ્રમહિષીઓ કહેલી છે, તે આ प्रमाणे - दृष्या, कृष्णराभि, रामा, रामरक्षिता, वसु, वसुगुप्ता, वसुमित्रा भने वसुंधरा २, शहनामा हेवेंद्र, हेवना રાજાના લોકપાલ સોમનામા મહારાજાની આઠ અગ્રમહિષીઓ કહેલી છે ૩, ઇશાનનામા દેવેંદ્ર, દેવના રાજાના લોકપાલ વૈશ્રમણનામા મહારાજાની આઠ અગ્રમહિષીઓ કહેલી છે જ, આઠ મહાગ્રહો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે–
235