________________
१० स्थानकाध्ययने छभस्थेतराज्ञेयज्ञेयाः कर्मविपाकदशाद्याः ७५४-७५६ सूत्राणि श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग २ તે કુમારો, તેને, અને તે છરું રૂ' ઉત્ત. તિગૂંથ–લાભની ઇચ્છાવાળા વ્યાપારીઓ. તેને આશ્રયીને દશમું અધ્યયન છે. ઇતિ શબ્દ પરિસમાપ્તિમાં અને ભિન્ન ક્રમમાં છે. અહિં આ ભાવાર્થ છે-ઇદ્રપુર નગરમાં પૃથિવીશ્રી નામે ગણિકા હતી. તે ઘણા રાજકુમારો અને વણિકપુત્રાદિને મંત્રચૂર્ણાદિ વડે વશ કરીને ઉદાર ભોગોને ભોગવતી હતી. મરણ પામીને છઠ્ઠી નરકમાં ગઈ. ત્યાંથી નીકળીને વર્ધમાનનગરમાં ધનદેવ સાર્થવાહની અંજૂનામા પુત્રી થઈ. તે વિજય રાજાને પરણી. યોનિશૂલ વડે કષ્ટપૂર્વક જીવીને મરી નરકમાં ગઈ. આ હેતુથી વિપાકસૂત્રમાં-અંજૂ નામે દશમું અધ્યયન કહેવાય છે. ૧૦ // ઉપાશકદશાનું વિવરણ કરતાં થકાં સૂત્રકાર કહે છે—'સે' ત્યા૦િ 'આનન્ને દોઢ શ્લોક છે. 'માનને ત્તિ વાણિજ્યગ્રામનામા નગરનો વાસી મહદ્ધિક આનંદનામા ગૃહપતિ મહાવીરસ્વામીદ્વારા બોધ પામ્યો. અગિયાર શ્રાવકની પ્રતિમાને વહન કરીને ઉત્પન્ન થયેલ અવધિજ્ઞાનવાળો તે એક માસની સંખના વડે સૌધર્મકલ્પમાં ગયો. એની વક્તવ્યતા પ્રતિબદ્ધ પ્રથમ અધ્યયન આનંદ જ કહેવાય ૧, 'કામ' ત્તિ કામદેવ, ચંપાનગરીનો વાસી, તેમજ બોધ પામેલ. પરીક્ષા કરવાવાળા દેવકૃત ઉપસર્ગમાં નિશ્ચલ પ્રતિજ્ઞાવાળો, તેમજ સ્વર્ગમાં ગયો. આવા અર્થવાળું બીજું અધ્યયન કામદેવનામા છે ૨, "Tદીવ ગૂન પિય'ત્તિ ચૂલની પિતા નામાં ગૃહપતિ, વારાણસી નગરીનો વાસી, તેમજ બોધ પામેલ. એકદા પ્રતિમાને સ્વીકારેલ હતો ત્યારે પરીક્ષક દેવ વડે માતાને ત્રણ ખંડવાળી કરાતી જોઈને ક્ષોભ પામ્યો. પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત થયો અને દેવને પકડવા માટે પ્રબળતાથી દોડ્યો. ફરીથી આલોચના કરીને તેમજ સ્વર્ગમાં ગયો. આવા પ્રકારની વક્તવ્યતા વડે પ્રતિબદ્ધ અધ્યયન, ચૂલની પિતા નામે કહેવાય છે. ૩, 'સુરી' ત્તિ વારાણસીનગરીનિવાસી સૂરાદેવનામાં ગૃહપતિ હતો. તેને પરીક્ષક દેવે કહ્યું- જો તું ધર્મને મૂકીશ નહિ તો હું તારા શરીરમાં સોળ રોગાતકને એકીસાથે પેદા કરું છું. એવી રીતનું દેવનું વચન સાંભળીને તે પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત થયો. ફરીથી આલોચન-પ્રતિક્રમણ કરીને તેમજ સ્વર્ગમાં ગયો. આ વક્તવ્યતાને કહેનારું અધ્યયન, સરાદેવ છે ૪. 'વૃત્ત' રિ૦ મહાશતકની અપેક્ષાએ લઘુશતક તે ચૂલશતક. તે આલંબિકાનગરીનો વાસી, ઉપસર્ગ કરનાર દેવ વડે અપહરણ કરાતું દ્રવ્યને જોઈને પ્રતિજ્ઞાથી ચલિત થયો. ફરીથી અતિચાર રહિત થઈને સ્વર્ગમાં ગયો. એ પ્રમાણે જેમ છે તેમ જેમાં કહેવાય છે તે અધ્યયન ચૂલશતક નામ છે. ૫, દિવ કુંડોતિપ' ત્તિ કામ્પિત્યપુરનો વાસી કુંડકોલિક નામા ગૃહપતિ. ધર્મધ્યાનમાં રહેલ (તેણે) જેવી રીતે ગોશાલક મત પ્રત્યે વર્ણન કરનાર દેવને ઉત્તર આપ્યો અને તે સ્વર્ગમાં ગયો તેનું વૃત્તાંત જે અધ્યયનમાં કહેવાય છે તે કંડકોલિક નામ છે ૬, સાતપુત્તે’ રિ૦ સદાલપુત્ર નામા, પોલાસપુરનો વાસી, કુંભકારની જાતવાળો (પ્રથમ) ગોશાલકનો ઉપાસક હતો. તેને ભગવાને બોધ પમાડ્યો. ફરીથી પોતાના મતને ગ્રહણ કરાવવા સારુ તત્પર થએલ ગોશાલક વડે નહિં ક્ષોભ પામેલ અંતઃકરણવાળો, એવા તેણે પ્રતિમાને સ્વીકારેલ. (તે સમયે) પરીક્ષક દેવે, ભાર્યાને મારવાનું બતાવવાથી તે પ્રતિમાથી ભગ્ન થયો. ફરીથી આલોચના કરીને તેમજ સ્વર્ગમાં ગયો. આ વક્તવ્યતાપ્રતિબદ્ધ અધ્યયન સદાલપુત્ર નામે છે, ૭, 'મહાસા' ત્તિ મહાશતક નામનો ગૃહપતિ, રાજગૃહનગરનો નિવાસી, તેર ભાર્યાનો પતિ, શ્રાવકની વહન કરેલ (૧૧) પ્રતિમાની મતિવાળો, અવધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થવા વડે થયેલ બોધવાળો, રેવતિનામા પોતાની ભાર્યા વડે કરાયેલ અનુકૂળ ઉપસર્ગમાં અચલ મતિવાળો અને સંલેખના કરવા વડે પામેલ સ્વર્ગગતિવાળો જે શ્રાવક થયેલ છે, તેની વક્તવ્યતા વડે રચાયેલ અધ્યયન મહાશતક નામે છે. ૮,'નપિય' ત્તિ નંદિનીપિતા નામા શ્રાવતિ નગરીનો વાસી, ભગવાન દ્વારા બોધ કરાયેલ અને સંલેખનાદિ વડે સ્વર્ગને પામેલ શ્રાવકની વક્તવ્યતા વડે નિબંધન કરવાથી નંદિનીપિતા નામા અધ્યયન છે. ૯, 'સાનથfપય' ત્તિ સાલધકાપિતા નામા શ્રાવસ્તી નગરીનો વાસી ગુહસ્થ, ભગવાન દ્વારા બોધ પામીને અનંતર તેમજ સંલેખનાદિ વડે સૌધર્મ સ્વર્ગને પામેલ શ્રાવક. તેની વક્તવ્યતા વડે નિબદ્ધ અધ્યયન સાલેયિકાપિતૃનામા દશમું છે ૧૦ આ દશે શ્રાવકો વીશ વર્ષની (શ્રાવક) પર્યાયવાળા સૌધર્મકલ્પમાં ગયા છે અને ચાર પલ્યોપમની સ્થિતિવાળા દેવ થયા છે. અને ત્યાંથી (ઍવીને) મહાવિદેહમાં સિદ્ધ થશે. હવે અંતકૃત્ દશાના અધ્યયનોના વિવરણને કહે છે 'અંતાડે’ ત્યાદ્રિઃ આ સૂત્રમાં આઠ વર્ગ છે તેમાં પ્રથમ વર્ગને વિષે દશ અધ્યયનો છે. તે આ નમી' ત્યાદિ દોઢ રૂપક છે. આ નિમિ પ્રમુખ અંતકૃત્ સાધુઓના નામો
367
