Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
/
द्वारी
૧૩ . ઉપર પ્રમાણે સપ્તમીની જેમ પંચમીનો (નો નો) પાંચમો નંબર છે - તેથી આ વિભક્તિને પંચમી વિભક્તિ એ પ્રમાણે નામ આપ્યું છે. છે ઉપરના સૂત્રમાં કહેલા વિધિ વિગેરે અર્થોમાં અને આશીર્વાદ અર્થમાં
પણ પંચમી વિભક્તિ થાય છે.
રસ્તની - વિતા-, સિતત, ૩-૩-૫, ત-માતા-મા, થા-માથા-થ્વમ્, ડું-વદ-દિ . રૂ-રૂ-૨ અર્થ:- વિવું થી માંડીને મદિ સુધીનાં અઢાર પ્રત્યયોને હ્યસ્તની સંજ્ઞા થાય છે. વિવેચનઃ અદ્યતને શ્રતની પ-ર-૭, દૂ-શ્વર્. પ-ર-૧૨, વિગેરે સૂત્રો
હ્રસ્તનીનાં સ્થાન છે. હ્યુસ્ટન ભૂતકાળ = સવારે ઉઠવાના કાળથી માંડીને રાત્રે સૂવાના કાળ સુધીનાં કાળને અદ્યતન કાળ કહેવાય છે. અથવા આજની રાત્રીના બાર વાગ્યાથી માંડીને આગામી રાત્રિના બાર વાગ્યા સુધીનો કાળ તે અઘતન કાળ કહેવાય છે. આનાથી ભિન્ન જે વીતેલો કાળ તેને અનદ્યતન કાળ (ટ્યસ્તનકાળ) કહેવાય છે. દા.ત. માવત્ = તેણે પ્રભાત પહેલાં અથવા આજ રાત્રિના મધ્યભાગ પહેલાં રાંધ્યું.
પતા: શિત: રૂ-રૂ-૨૦ અર્થ:- ઉપર કહેલાં વર્તમાના, સપ્તમી, પંચમી અને હ્યસ્તની આ ચાર
કાળના પ્રત્યયો શત્ (શું ઇવાળા) જાણવા. વિવેચન : (૧) વર્તમાના - પતિ = થાય છે. સાધનિકા ૩-૩-૩ માં
કરેલી છે. (૨). સપ્તમી - ભવેત્ = થવું જોઈએ.
પૂ+યાત્ – યાત્ યાતા. ૩-૩-૭ થી યાત્ પ્રત્યય. પૂ+ગ+ચાત્ – .. ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય. મો++ચાત્ - નામનો.. ૪-૩-૧ થી ૪ નો ગુણ મો.
+યાત્ - ગોતો... ૧-૨-૨૪ થી ગો ને નવું. મવ+રૂત્ – યઃ સરખ્યા: ૪-૨-૧૨૨ થી વા નો રૂ. મવેત્ - અવશ્ય. ૧-૨-૬ થી કરૂં = .
