Book Title: Shaktivadadarsha
Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai
View full book text
________________
(७८)
सादर्शः
[विशेषकाण्डे
न च 'घटपटौ न स्तः' इत्यत्रोभयत्वे एव प्रतियोगितावच्छेदकत्वं भासते न तु विरुद्धघटत्वपटत्वादाविति वाच्यम्, केवलोभयत्वे तादृशाभावप्रतियोगितावच्छेदकतायाः पर्याप्तौ यत्किंचिदुभयवति तादृशाभावप्रतीत्यनुपपत्तेः ।
न च सामानाधिकरण्यसंबन्धेन घटत्वपटत्वरूपावच्छेदकधर्मेण व्यावृत्तोभयत्वविशेषस्यैव तत्रावच्छेदकत्वं प्रतीयते इति वाच्यम्, तेन प्रकारेण तत्रोभयत्वस्याभानातू. तत्तद्रूपाणां तत्तामविशेषणतयैव भानात्. अतिप्रसक्तधर्मप्रकारेण
पटौ न स्तः ' इत्यत्र परस्परविरुद्धयोर्घटत्वपटत्वयोः प्रतियोगितावच्छेदकत्वस्य पर्याप्तिः स्वीकियते तथा प्रकृते चन्द्रत्वसूर्यत्वयोरपि शक्यतावच्छेदकत्वपर्याप्तिन विरुद्धेत्यर्थः ।
शङ्कते- न चेति । अतिस्पष्टः पूर्वपक्षः । परिहारमाह- केवलेति, यदि 'बटपटौ न स्तः' इत्यत्र केवलोभयत्व एवोभयाभावप्रतियोगितावच्छेदकतायाः पर्याप्तिः स्यात्तदा यत्र गवाश्वादिरूपमपि यत् किंचिदुभयं स्यात् तत्रोमयपदार्थसत्त्वेनोभयत्वावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावस्थासंभवात् तादशाभावप्रतीतिः-' घटपटौ न स्तः' इत्याकारकाभावप्रतीतिर्नोपपद्यत भवति च तत्र ' वटपटौ न स्तः ' इत्याकारकामावप्रतीतिरिति तत्र घटत्वपटत्वयोरपि प्रतियोगितावच्छेदकत्वपर्याप्तिः स्वीकार्या तथा च यत्किंचिदुभयवत्यपि देशे घटपटयोरभावात “घटपटौ न स्तः' इत्याकारा घटत्वपटत्योभयावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावस्य प्रतीतिरुपपद्यते इत्यर्थः ।
ननु 'घटपटौ न स्तः' इत्यत्र घटपटयोरुभयत्वमपि वर्तते घटत्वपटत्वेअपीति सामानाधिकरग्यसंबन्धेन घटत्वपटत्वे उभयत्वावच्छेदके जाते उभयत्वं च घटपटोभयावच्छेदकमेवेति घटत्वपटरवे अवच्छेदकतावच्छेदके जाते तथा च घटत्वपटत्वरूपेणावच्छेदकतावच्छेदकधर्मेण व्यावृ. त्तस्य-उपवच्छिन्नस्यैवोभयत्वविशेषस्याऽत्रच्छेदकत्वम् प्रतियोगितावच्छेदकत्वं प्रतीयते न तु सामान्यत एवोभयत्वस्य येन यकिंचिदुभयवति देशे ‘घटपटौ न स्तः' इत्यभावप्रतीति!पएयेत, उभयत्वविशेषस्य तत्र प्रतियोगितावच्छेदकत्वे तु यत् किंचिदुभयवति देशे उभयत्वसामान्यावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावप्रतीतेरनुपपत्तावप्युभयत्वविशेषावच्छिन्न प्रतियोगिताकाभावप्रतीतौ बाधकाभावात् 'घटपटौ न स्तः । इत्यभावप्रतीतिर्नाऽनुपपनेत्याशयाह- न चेति । परिहारमाह-तेनेति, तत्र घटपटौ न स्तः । इत्यत्रोभयत्वमुभयत्वेनेव रूपेण भासते न तु तेन प्रकारेण नाम घटत्वपटत्वावच्छिन्नत्वेन रूपेण येन तादृशोभयत्नविशेषस्य प्रतियोगितावच्छेदकत्वमुपपद्यतेत्यर्थः । उक्त हेतुमाह- तत्तद्रूपाणामिति, 'घटपटौ न स्तः । इत्यत्र तत्तद्रूपाणाम् घटलपटत्वयोस्तत्तद्धर्मिविशेषणतयैवघटपटलक्षणमिविशेषणतयैव भानं भवति न तूभयत्वविशेषणतया येन घटत्वपटत्वावच्छिन्नत्वेनोभयत्वस्य भानमुपपद्यतेत्यर्थः । ननूभयत्वत्वेनैव रूपेण भासमान उभयत्वे प्रतियोगितावच्छेदकतापर्याप्तिरस्तु को दोष इत्याशझ्याह-- अतिप्रसक्तेति, उभयत्वा

Page Navigation
1 ... 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216