________________
આ દુઃખ અને દુઃખની પરંપરા સજનાર સુખને રાગ છે એવું વિરલા સમજે છે, અને એ સમજેલા જ સુખને લાત મારી શકે છે. જીવને શત્રુ બીજે કઈ નથી પણ સુખ એ જ માટે શત્રુ છે, આમ તે સુખ અને સુખનાં સાધને પણ આપણું કાંઈ જ બગાડી શકતા નથી, બગાડવા સમર્થ નથી, કારણ કે એ જડ છે. પરંતુ એ સુખના ઉપરના રાગે આસક્તિએ જ ચેતન એવા આત્માને જડ જેવું બનાવી દીધું છે. કહ્યું છે કે –
" यस्मिन् कृते कर्मणि सौख्य लेशो
दुःखानुं बंधस्य तथास्ति नान्त: मनोभितापो मरणं हि यावत्
मुखोऽपि कुर्यात् खलु तन्न धर्मः" જે જનાઓથી સુખનો તો અંશ, અને દુખોની પરંપરા ઢગલાબંધ ખડકાયેલી જાણવા અનુભવવા છતાં, મુખદુઃખના નાશ અને કાયમી સુખની પ્રાપ્તિ માટે અકસીર ઉપાય કહા કે પેજના કહો, તે ધર્મરૂપી જનાઓને (જિનેશ્વર ભગવંતેએ ઉપદેશેલી) સ્વિકાર કરતું નથી એ ખરેખર નવાઈ જેવું છે. માને કે ભૌતિક સુખની જનાઓ ઘડાઈ, અને સુખનાં સાધનના ઢગલા ભેગા કર્યા, પણ એથી સુખ મળી ગયું એમ માનવું એ મુર્ખાઈ છે, ભારેભાર અજ્ઞાન છે. કારણ કે એ મન્યા પછી રક્ષણ કરવાની યોજના કરવી પડે, એ પણ પહેરેગીર ચેકીદાર ગુરખા રોકવાની યોજના કરશે છતાં એ રક્ષણ કરનારા દશે તે નહિ દે ને ? એ ચિંતાની હોળી–બળતરા પાછી ઊભી જ છે.
રાવણના સમયમાં એના જે સુખી, બળવાન, સત્તાવાન બીજે કંઈ નહતો. સોનાની લંકા, બીભિષણ, કુંભકર્ણ જેવા
